| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೧೦. ವಿಮಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
10. Vimalattheragāthāvaṇṇanā
ಧರಣೀ ಚ ಸಿಞ್ಚತಿ ವಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಿಮಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಙ್ಖಧಮನಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಏಕದಿವಸಂ ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸಙ್ಖಧಮನೇನ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಮೇ ವಿಮಲೋ ವಿಸುದ್ಧೋ ಕಾಯೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಂ ಗನ್ಧೋದಕೇಹಿ ನ್ಹಾಪೇಸಿ, ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಬೋಧಿಯಙ್ಗಣೇಸು ಆಸನಾನಿ ಧೋವಾಪೇಸಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಕಿಲಿಟ್ಠೇ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಧೋವಾಪೇಸಿ।
Dharaṇīca siñcati vāti āyasmato vimalattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle saṅkhadhamanakule nibbattitvā viññutaṃ patto tasmiṃ sippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso saṅkhadhamanena pūjaṃ katvā tato paṭṭhāya kālena kālaṃ satthu upaṭṭhānaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle ‘‘anāgate me vimalo visuddho kāyo hotū’’ti bodhirukkhaṃ gandhodakehi nhāpesi, cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu āsanāni dhovāpesi, bhikkhūnampi kiliṭṭhe samaṇaparikkhāre dhovāpesi.
ಸೋ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹೇ ಇಬ್ಭಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸನ್ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ಚ ಕಾಯೋ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದೀಹಿ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಪದುಮಪಲಾಸೇ ಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ಅಲಗ್ಗೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಸುವಿಸುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ವಿಮಲೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ರಾಜಗಹಪ್ಪವೇಸನೇ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯಂ ವಿಹರತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘೋ ಸಕಲಂ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾವಸ್ಸಿ। ವಿವಟ್ಟಟ್ಠಾಯಿಮ್ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀನಞ್ಚ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಏವ ಕಿರ ಏವಂ ವಸ್ಸತಿ। ಘಮ್ಮಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮತೋ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಲಾಭೇನ ಥೇರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ ಅಹೋಸಿ ಏಕಗ್ಗಂ। ಸೋ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ ತಾವದೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೦.೫೬-೬೦) –
So tato cavitvā devesu ca manussesu ca parivattento imasmiṃ buddhuppāde rājagahe ibbhakule nibbatti. Tassa mātukucchiyaṃ vasantassa nikkhamantassa ca kāyo pittasemhādīhi asaṃkiliṭṭho padumapalāse udakabindu viya alaggo pacchimabhavikabodhisattassa viya suvisuddho ahosi, tenassa vimalotveva nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto rājagahappavesane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalaraṭṭhe pabbataguhāyaṃ viharati. Athekadivasaṃ cātuddīpikamahāmegho sakalaṃ cakkavāḷagabbhaṃ pattharitvā pāvassi. Vivaṭṭaṭṭhāyimhi buddhānaṃ cakkavattīnañca dharamānakāle eva kira evaṃ vassati. Ghammapariḷāhavūpasamato utusappāyalābhena therassa cittaṃ samāhitaṃ ahosi ekaggaṃ. So samāhitacitto tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.10.56-60) –
‘‘ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಅಹೋಸಿಂ ಸಙ್ಖಧಮ್ಮಕೋ।
‘‘Vipassissa bhagavato, ahosiṃ saṅkhadhammako;
ನಿಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಯುತ್ತೋಮ್ಹಿ, ಸುಗತಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ॥
Niccupaṭṭhānayuttomhi, sugatassa mahesino.
‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Upaṭṭhānaphalaṃ passa, lokanāthassa tādino;
ಸಟ್ಠಿ ತೂರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ ಮಂ ಸದಾ॥
Saṭṭhi tūriyasahassāni, parivārenti maṃ sadā.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಉಪಟ್ಠಹಿಂ ಮಹಾಇಸಿಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, upaṭṭhahiṃ mahāisiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, upaṭṭhānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಚತುವೀಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಮಹಾನಿಗ್ಘೋಸನಾಮಕಾ।
‘‘Catuvīse ito kappe, mahānigghosanāmakā;
ಸೋಳಸಾಸಿಂಸು ರಾಜಾನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Soḷasāsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಕತಕಿಚ್ಚತಾಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ‘‘ಧರಣೀ ಚ ಸಿಞ್ಚತಿ ವಾತಿ ಮಾಲುತೋ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā katakiccatāya tuṭṭhamānaso udānaṃ udānento ‘‘dharaṇī ca siñcati vāti māluto’’ti gāthaṃ abhāsi.
೫೦. ತತ್ಥ ಧರಣೀತಿ ಪಥವೀ, ಸಾ ಹಿ ಸಕಲಂ ಧರಾಧರಂ ಧಾರೇತೀತಿ ‘‘ಧರಣೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಿಞ್ಚತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ನಭಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಭಿಪ್ಪವಸ್ಸತೋ ಮಹಾಮೇಘಸ್ಸ ವುಟ್ಠಿಧಾರಾಹಿ ಸಿಞ್ಚತಿ । ವಾತಿ ಮಾಲುತೋತಿ ಉದಕಫುಸಿತಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಾಯ ಸೀತಲೋ ವಾತೋ ವಾಯತಿ। ವಿಜ್ಜುತಾ ಚರತಿ ನಭೇತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಜ್ಜತಾ ಗಳಗಳಾಯತಾ ಮಹಾಮೇಘತೋ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿಯೋ ಸತೇರತಾ ಆಕಾಸೇ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರನ್ತಿ। ಉಪಸಮನ್ತಿ ವಿತಕ್ಕಾತಿ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಸಿದ್ಧೇನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಿಗಮೇನ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ತದಙ್ಗಾದಿವಸೇನ ವೂಪಸನ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನವ ಮಹಾವಿತಕ್ಕಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಉಪಸಮನ್ತಿ। ಅನವಸೇಸತೋ ಸಮುಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪತಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಕ್ಖಣಂ ವತ್ತಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ। ಅತೀತತ್ಥೇ ವಾ ಏತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಚನಂ। ಚಿತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ ಮಮಾತಿ ತತೋ ಏವ ಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧಿನಾ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಂ, ನ ದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
50. Tattha dharaṇīti pathavī, sā hi sakalaṃ dharādharaṃ dhāretīti ‘‘dharaṇī’’ti vuccati. Siñcatīti samantato nabhaṃ pūretvā abhippavassato mahāmeghassa vuṭṭhidhārāhi siñcati . Vāti mālutoti udakaphusitasammissatāya sītalo vāto vāyati. Vijjutā carati nabheti tattha tattha gajjatā gaḷagaḷāyatā mahāmeghato niccharantiyo sateratā ākāse ito cito ca vicaranti. Upasamanti vitakkāti utusappāyasiddhena samathavipassanādhigamena pubbabhāge tadaṅgādivasena vūpasantā hutvā kāmavitakkādayo sabbepi nava mahāvitakkā ariyamaggādhigamena upasamanti. Anavasesato samucchijjantīti. Vattamānasamīpatāya ariyamaggakkhaṇaṃ vattamānaṃ katvā vadati. Atītatthe vā etaṃ paccuppannavacanaṃ. Cittaṃ susamāhitaṃ mamāti tato eva lokuttarasamādhinā mama cittaṃ suṭṭhu samāhitaṃ, na dāni tassa samādhāne kiñci kātabbaṃ atthīti thero aññaṃ byākāsi.
ವಿಮಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vimalattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪಞ್ಚಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pañcamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧೦. ವಿಮಲತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 10. Vimalattheragāthā
