Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ౭. వీమంసకసుత్తవణ్ణనా

    7. Vīmaṃsakasuttavaṇṇanā

    ౪౮౭. ఏవం మే సుతన్తి వీమంసకసుత్తం. తత్థ వీమంసకేనాతి తయో వీమంసకా – అత్థవీమంసకో సఙ్ఖారవీమంసకో సత్థువీమంసకోతి. తేసు, ‘‘పణ్డితా హావుసో, మనుస్సా వీమంసకా’’తి (సం॰ ని॰ ౩.౨) ఏత్థ అత్థవీమంసకో ఆగతో. ‘‘యతో ఖో, ఆనన్ద, భిక్ఖు ధాతుకుసలో చ హోతి, ఆయతనకుసలో చ హోతి, పటిచ్చసముప్పాదకుసలో చ హోతి, ఠానాట్ఠానకుసలో చ హోతి, ఏత్తావతా ఖో, ఆనన్ద, పణ్డితో భిక్ఖు వీమంసకోతి అలం వచనాయా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౨౪) ఏత్థ సఙ్ఖారవీమంసకో ఆగతో. ఇమస్మిం పన సుత్తే సత్థువీమంసకో అధిప్పేతో. చేతోపరియాయన్తి చిత్తవారం చిత్తపరిచ్ఛేదం. సమన్నేసనాతి ఏసనా పరియేసనా ఉపపరిక్ఖా. ఇతి విఞ్ఞాణాయాతి ఏవం విజాననత్థాయ.

    487.Evaṃme sutanti vīmaṃsakasuttaṃ. Tattha vīmaṃsakenāti tayo vīmaṃsakā – atthavīmaṃsako saṅkhāravīmaṃsako satthuvīmaṃsakoti. Tesu, ‘‘paṇḍitā hāvuso, manussā vīmaṃsakā’’ti (saṃ. ni. 3.2) ettha atthavīmaṃsako āgato. ‘‘Yato kho, ānanda, bhikkhu dhātukusalo ca hoti, āyatanakusalo ca hoti, paṭiccasamuppādakusalo ca hoti, ṭhānāṭṭhānakusalo ca hoti, ettāvatā kho, ānanda, paṇḍito bhikkhu vīmaṃsakoti alaṃ vacanāyā’’ti (ma. ni. 3.124) ettha saṅkhāravīmaṃsako āgato. Imasmiṃ pana sutte satthuvīmaṃsako adhippeto. Cetopariyāyanti cittavāraṃ cittaparicchedaṃ. Samannesanāti esanā pariyesanā upaparikkhā. Iti viññāṇāyāti evaṃ vijānanatthāya.

    ౪౮౮. ద్వీసు ధమ్మేసు తథాగతో సమన్నేసితబ్బోతి ఇధ కల్యాణమిత్తూపనిస్సయం దస్సేతి. మహా హి ఏస కల్యాణమిత్తూపనిస్సయో నామ. తస్స మహన్తభావో ఏవం వేదితబ్బో – ఏకస్మిం హి సమయే ఆయస్మా ఆనన్దో ఉపడ్ఢం అత్తనో ఆనుభావేన హోతి, ఉపడ్ఢం కల్యాణమిత్తానుభావేనాతి చిన్తేత్వా అత్తనో ధమ్మతాయ నిచ్ఛేతుం అసక్కోన్తో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పుచ్ఛి, – ‘‘ఉపడ్ఢమిదం, భన్తే, బ్రహ్మచరియస్స, యదిదం కల్యాణమిత్తతా కల్యాణసహాయతా కల్యాణసమ్పవఙ్కతా’’తి. భగవా ఆహ – ‘‘మా హేవం, ఆనన్ద, మా హేవం, ఆనన్ద, సకలమేవిదం, ఆనన్ద, బ్రహ్మచరియం యదిదం కల్యాణమిత్తతా కల్యాణసహాయతా, కల్యాణసమ్పవఙ్కతా. కల్యాణమిత్తస్సేతం, ఆనన్ద, భిక్ఖునో పాటికఙ్ఖం కల్యాణసహాయస్స కల్యాణసమ్పవఙ్కస్స, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం భావేస్సతి, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం బహులీకరిస్సతి. కథఞ్చానన్ద, భిక్ఖు కల్యాణమిత్తో…పే॰… అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం భావేతి, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం బహులీకరోతి. ఇధానన్ద, భిక్ఖు సమ్మాదిట్ఠిం భావేతి…పే॰… సమ్మాసమాధిం భావేతి వివేకనిస్సితం ఏవం ఖో, ఆనన్ద, భిక్ఖు కల్యాణమిత్తో…పే॰… బహులీకరోతి, తదమినాపేతం, ఆనన్ద, పరియాయేన వేదితబ్బం. యథా సకలమేవిదం బ్రహ్మచరియం యదిదం కల్యాణమిత్తతా కల్యాణసహాయతా కల్యాణసమ్పవఙ్కతా. మమఞ్హి, ఆనన్ద, కల్యాణమిత్తం ఆగమ్మ జాతిధమ్మా సత్తా జాతియా పరిముచ్చన్తి. జరాధమ్మా…పే॰… సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసధమ్మా సత్తా సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసేహి పరిముచ్చన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౨).

    488.Dvīsu dhammesu tathāgato samannesitabboti idha kalyāṇamittūpanissayaṃ dasseti. Mahā hi esa kalyāṇamittūpanissayo nāma. Tassa mahantabhāvo evaṃ veditabbo – ekasmiṃ hi samaye āyasmā ānando upaḍḍhaṃ attano ānubhāvena hoti, upaḍḍhaṃ kalyāṇamittānubhāvenāti cintetvā attano dhammatāya nicchetuṃ asakkonto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchi, – ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa, yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā’’ti. Bhagavā āha – ‘‘mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānanda, sakalamevidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā, kalyāṇasampavaṅkatā. Kalyāṇamittassetaṃ, ānanda, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessati, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkarissati. Kathañcānanda, bhikkhu kalyāṇamitto…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkaroti. Idhānanda, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti…pe… sammāsamādhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ evaṃ kho, ānanda, bhikkhu kalyāṇamitto…pe… bahulīkaroti, tadamināpetaṃ, ānanda, pariyāyena veditabbaṃ. Yathā sakalamevidaṃ brahmacariyaṃ yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā. Mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccanti. Jarādhammā…pe… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā sattā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi parimuccantī’’ti (saṃ. ni. 5.2).

    భిక్ఖూనం బాహిరఙ్గసమ్పత్తిం కథేన్తోపి ఆహ – ‘‘బాహిరం, భిక్ఖవే, అఙ్గన్తి కరిత్వా నాఞ్ఞం ఏకఙ్గమ్పి సమనుపస్సామి, యం ఏవం మహతో అత్థాయ సంవత్తతి, యథయిదం, భిక్ఖవే, కల్యాణమిత్తతా. కల్యాణమిత్తతా, భిక్ఖవే, మహతో అత్థాయ సంవత్తతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౧౩). మహాచున్దస్స కిలేససల్లేఖపటిపదం కథేన్తోపి, ‘‘పరే పాపమిత్తా భవిస్సన్తి, మయమేత్థ కల్యాణమిత్తా భవిస్సామాతి సల్లేఖో కరణీయో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౮౩) ఆహ. మేఘియత్థేరస్స విముత్తిపరిపాచనియధమ్మే కథేన్తోపి, ‘‘అపరిపక్కాయ, మేఘియ, చేతోవిముత్తియా పఞ్చ ధమ్మా పరిపాకాయ సంవత్తన్తి. కతమే పఞ్చ? ఇధ, మేఘియ, భిక్ఖు కల్యాణమిత్తో హోతి’’తి (ఉదా॰ ౩౧) కల్యాణమిత్తూపనిస్సయమేవ విసేసేసి. పియపుత్తస్స రాహులత్థేరస్స అభిణ్హోవాదం దేన్తోపి –

    Bhikkhūnaṃ bāhiraṅgasampattiṃ kathentopi āha – ‘‘bāhiraṃ, bhikkhave, aṅganti karitvā nāññaṃ ekaṅgampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ mahato atthāya saṃvattati, yathayidaṃ, bhikkhave, kalyāṇamittatā. Kalyāṇamittatā, bhikkhave, mahato atthāya saṃvattatī’’ti (a. ni. 1.113). Mahācundassa kilesasallekhapaṭipadaṃ kathentopi, ‘‘pare pāpamittā bhavissanti, mayamettha kalyāṇamittā bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti (ma. ni. 1.83) āha. Meghiyattherassa vimuttiparipācaniyadhamme kathentopi, ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattanti. Katame pañca? Idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hoti’’ti (udā. 31) kalyāṇamittūpanissayameva visesesi. Piyaputtassa rāhulattherassa abhiṇhovādaṃ dentopi –

    ‘‘మిత్తే భజస్సు కల్యాణే, పన్తఞ్చ సయనాసనం;

    ‘‘Mitte bhajassu kalyāṇe, pantañca sayanāsanaṃ;

    వివిత్తం అప్పనిగ్ఘోసం, మత్తఞ్ఞూ హోహి భోజనే.

    Vivittaṃ appanigghosaṃ, mattaññū hohi bhojane.

    చీవరే పిణ్డపాతే చ, పచ్చయే సయనాసనే;

    Cīvare piṇḍapāte ca, paccaye sayanāsane;

    ఏతేసు తణ్హం మాకాసి, మా లోకం పునరాగమీ’’తి. (సు॰ ని॰ ౩౪౦, ౩౪౧) –

    Etesu taṇhaṃ mākāsi, mā lokaṃ punarāgamī’’ti. (su. ni. 340, 341) –

    కల్యాణమిత్తూపనిస్సయమేవ సబ్బపఠమం కథేసి. ఏవం మహా ఏస కల్యాణమిత్తూపనిస్సయో నామ. ఇధాపి తం దస్సేన్తో భగవా ద్వీసు ధమ్మేసు తథాగతో సమన్నేసితబ్బోతి దేసనం ఆరభి. పణ్డితో భిక్ఖు ద్వీసు ధమ్మేసు తథాగతం ఏసతు గవేసతూతి అత్థో. ఏతేన భగవా అయం మహాజచ్చోతి వా, లక్ఖణసమ్పన్నోతి వా, అభిరూపో దస్సనీయోతి వా, అభిఞ్ఞాతో అభిలక్ఖితోతి వా, ఇమం నిస్సాయాహం చీవరాదయో పచ్చయే లభిస్సామీతి వా, ఏవం చిన్తేత్వా మం నిస్సాయ వసనకిచ్చం నత్థి. యో పన ఏవం సల్లక్ఖేతి, ‘‘పహోతి మే ఏస సత్థా హుత్వా సత్థుకిచ్చం సాధేతు’’న్తి, సో మం భజతూతి సీహనాదం నదతి. బుద్ధసీహనాదో కిర నామేస సుత్తన్తోతి.

    Kalyāṇamittūpanissayameva sabbapaṭhamaṃ kathesi. Evaṃ mahā esa kalyāṇamittūpanissayo nāma. Idhāpi taṃ dassento bhagavā dvīsu dhammesu tathāgato samannesitabboti desanaṃ ārabhi. Paṇḍito bhikkhu dvīsu dhammesu tathāgataṃ esatu gavesatūti attho. Etena bhagavā ayaṃ mahājaccoti vā, lakkhaṇasampannoti vā, abhirūpo dassanīyoti vā, abhiññāto abhilakkhitoti vā, imaṃ nissāyāhaṃ cīvarādayo paccaye labhissāmīti vā, evaṃ cintetvā maṃ nissāya vasanakiccaṃ natthi. Yo pana evaṃ sallakkheti, ‘‘pahoti me esa satthā hutvā satthukiccaṃ sādhetu’’nti, so maṃ bhajatūti sīhanādaṃ nadati. Buddhasīhanādo kira nāmesa suttantoti.

    ఇదాని తే ద్వే ధమ్మే దస్సేన్తో చక్ఖుసోతవిఞ్ఞేయ్యేసూతి ఆహ. తత్థ సత్థు కాయికో సమాచారో వీమంసకస్స చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యో ధమ్మో నామ. వాచసికో సమాచారో సోతవిఞ్ఞేయ్యో ధమ్మో నామ. ఇదాని తేసు సమన్నేసితబ్బాకారం దస్సేన్తో యే సంకిలిట్ఠాతిఆదిమాహ. తత్థ సంకిలిట్ఠాతి కిలేససమ్పయుత్తా. తే చ న చక్ఖుసోతవిఞ్ఞేయ్యా. యథా పన ఉదకే చలన్తే వా పుప్ఫుళకే వా ముఞ్చన్తే అన్తో మచ్ఛో అత్థీతి విఞ్ఞాయతి, ఏవం పాణాతిపాతాదీని వా కరోన్తస్స, ముసావాదాదీని వా భణన్తస్స కాయవచీసమాచారే దిస్వా చ సుత్వా చ తంసముట్ఠాపకచిత్తం సంకిలిట్ఠన్తి విఞ్ఞాయతి. తస్మా ఏవమాహ. సంకిలిట్ఠచిత్తస్స హి కాయవచీసమాచారాపి సంకిలిట్ఠాయేవ నామ. న తే తథాగతస్స సంవిజ్జన్తీతి న తే తథాగతస్స అత్థి. న ఉపలబ్భన్తీతి ఏవం జానాతీతి అత్థో. నత్థితాయేవ హి తే న ఉపలబ్భన్తి న పటిచ్ఛన్నతాయ. తథా హి భగవా ఏకదివసం ఇమేసు ధమ్మేసు భిక్ఖుసఙ్ఘం పవారేన్తో ఆహ – ‘‘హన్ద దాని, భిక్ఖవే, పవారేమి వో, న చ మే కిఞ్చి గరహథ కాయికం వా వాచసికం వా’’తి. ఏవం వుత్తే ఆయస్మా సారిపుత్తో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘న ఖో మయం, భన్తే, భగవతో కిఞ్చి గరహామ కాయికం వా వాచసికం వా. భగవా హి, భన్తే, అనుప్పన్నస్స మగ్గస్స ఉప్పాదేతా, అసఞ్జాతస్స మగ్గస్స సఞ్జానేతా, అనక్ఖాతస్స మగ్గస్స అక్ఖాతా, మగ్గఞ్ఞూ మగ్గవిదూ మగ్గకోవిదో. మగ్గానుగా చ, భన్తే, ఏతరహి సావకా విహరన్తి పచ్ఛాసమన్నాగతా’’తి (సం॰ ని॰ ౧.౨౧౫). ఏవం పరిసుద్ధా తథాగతస్స కాయవచీసమాచారా. ఉత్తరోపి సుదం మాణవో తథాగతస్స కాయవచీద్వారే అనారాధనీయం కిఞ్చి పస్సిస్సామీతి సత్త మాసే అనుబన్ధిత్వా లిక్ఖామత్తమ్పి న అద్దస. మనుస్సభూతో వా ఏస బుద్ధభూతస్స కాయవచీద్వారే కిం అనారాధనీయం పస్సిస్సతి? మారోపి దేవపుత్తో బోధిసత్తస్స సతో మహాభినిక్ఖమనతో పట్ఠాయ ఛబ్బస్సాని గవేసమానో కిఞ్చి అనారాధనీయం నాద్దస, అన్తమసో చేతోపరివితక్కమత్తమ్పి. మారో కిర చిన్తేసి – ‘‘సచస్స వితక్కితమత్తమ్పి అకుసలం పస్సిస్సామి, తత్థేవ నం ముద్ధని పహరిత్వా పక్కమిస్సామీ’’తి. సో ఛబ్బస్సాని అదిస్వా బుద్ధభూతమ్పి ఏకం వస్సం అనుబన్ధిత్వా కిఞ్చి వజ్జం అపస్సన్తో గమనసమయే వన్దిత్వా –

    Idāni te dve dhamme dassento cakkhusotaviññeyyesūti āha. Tattha satthu kāyiko samācāro vīmaṃsakassa cakkhuviññeyyo dhammo nāma. Vācasiko samācāro sotaviññeyyo dhammo nāma. Idāni tesu samannesitabbākāraṃ dassento ye saṃkiliṭṭhātiādimāha. Tattha saṃkiliṭṭhāti kilesasampayuttā. Te ca na cakkhusotaviññeyyā. Yathā pana udake calante vā pupphuḷake vā muñcante anto maccho atthīti viññāyati, evaṃ pāṇātipātādīni vā karontassa, musāvādādīni vā bhaṇantassa kāyavacīsamācāre disvā ca sutvā ca taṃsamuṭṭhāpakacittaṃ saṃkiliṭṭhanti viññāyati. Tasmā evamāha. Saṃkiliṭṭhacittassa hi kāyavacīsamācārāpi saṃkiliṭṭhāyeva nāma. Na te tathāgatassa saṃvijjantīti na te tathāgatassa atthi. Na upalabbhantīti evaṃ jānātīti attho. Natthitāyeva hi te na upalabbhanti na paṭicchannatāya. Tathā hi bhagavā ekadivasaṃ imesu dhammesu bhikkhusaṅghaṃ pavārento āha – ‘‘handa dāni, bhikkhave, pavāremi vo, na ca me kiñci garahatha kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti. Evaṃ vutte āyasmā sāriputto uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘na kho mayaṃ, bhante, bhagavato kiñci garahāma kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā. Bhagavā hi, bhante, anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjānetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido. Maggānugā ca, bhante, etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatā’’ti (saṃ. ni. 1.215). Evaṃ parisuddhā tathāgatassa kāyavacīsamācārā. Uttaropi sudaṃ māṇavo tathāgatassa kāyavacīdvāre anārādhanīyaṃ kiñci passissāmīti satta māse anubandhitvā likkhāmattampi na addasa. Manussabhūto vā esa buddhabhūtassa kāyavacīdvāre kiṃ anārādhanīyaṃ passissati? Māropi devaputto bodhisattassa sato mahābhinikkhamanato paṭṭhāya chabbassāni gavesamāno kiñci anārādhanīyaṃ nāddasa, antamaso cetoparivitakkamattampi. Māro kira cintesi – ‘‘sacassa vitakkitamattampi akusalaṃ passissāmi, tattheva naṃ muddhani paharitvā pakkamissāmī’’ti. So chabbassāni adisvā buddhabhūtampi ekaṃ vassaṃ anubandhitvā kiñci vajjaṃ apassanto gamanasamaye vanditvā –

    ‘‘మహావీర మహాపుఞ్ఞం, ఇద్ధియా యససా జలం;

    ‘‘Mahāvīra mahāpuññaṃ, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    సబ్బవేరభయాతీతం, పాదే వన్దామి గోతమ’’న్తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౫౯) –

    Sabbaverabhayātītaṃ, pāde vandāmi gotama’’nti. (saṃ. ni. 1.159) –

    గాథం వత్వా గతో.

    Gāthaṃ vatvā gato.

    వీతిమిస్సాతి కాలే కణ్హా, కాలే సుక్కాతి ఏవం వోమిస్సకా. వోదాతాతి పరిసుద్ధా నిక్కిలేసా. సంవిజ్జన్తీతి వోదాతా ధమ్మా అత్థి ఉపలబ్భన్తి. తథాగతస్స హి పరిసుద్ధా కాయసమాచారాదయో. తేనాహ – ‘‘చత్తారిమాని, భిక్ఖవే, తథాగతస్స అరక్ఖేయ్యాని. కతమాని చత్తారి? పరిసుద్ధకాయసమాచారో, భిక్ఖవే, తథాగతో, నత్థి తథాగతస్స కాయదుచ్చరితం, యం తథాగతో రక్ఖేయ్య, ‘మా మే ఇదం పరో అఞ్ఞాసీ’తి. పరిసుద్ధవచీసమాచారో… పరిసుద్ధమనోసమాచారో… పరిసుద్ధాజీవో, భిక్ఖవే, తథాగతో , నత్థి తథాగతస్స మిచ్ఛాజీవో, యం తథాగతో రక్ఖేయ్య, మా మే ఇదం పరో అఞ్ఞాసీ’’తి (అ॰ ని॰ ౭.౫౮).

    Vītimissāti kāle kaṇhā, kāle sukkāti evaṃ vomissakā. Vodātāti parisuddhā nikkilesā. Saṃvijjantīti vodātā dhammā atthi upalabbhanti. Tathāgatassa hi parisuddhā kāyasamācārādayo. Tenāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa arakkheyyāni. Katamāni cattāri? Parisuddhakāyasamācāro, bhikkhave, tathāgato, natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya, ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti. Parisuddhavacīsamācāro… parisuddhamanosamācāro… parisuddhājīvo, bhikkhave, tathāgato , natthi tathāgatassa micchājīvo, yaṃ tathāgato rakkheyya, mā me idaṃ paro aññāsī’’ti (a. ni. 7.58).

    ఇమం కుసలం ధమ్మన్తి ఇమం అనవజ్జం ఆజీవట్ఠమకసీలం. ‘‘అయమాయస్మా సత్థా కిం ను ఖో దీఘరత్తం సమాపన్నో అతిచిరకాలతో పట్ఠాయ ఇమినా సమన్నాగతో, ఉదాహు ఇత్తరసమాపన్నో హియ్యో వా పరే వా పరసువే వా దివసే సమాపన్నో’’తి ఏవం గవేసతూతి అత్థో. ఏకచ్చేన హి ఏకస్మిం ఠానే వసన్తేన బహు మిచ్ఛాజీవకమ్మం కతం, తం తత్థ కాలాతిక్కమే పఞ్ఞాయతి, పాకటం హోతి. సో అఞ్ఞతరం పచ్చన్తగామం వా సముద్దతీరం వా గన్త్వా పణ్ణసాలం కారేత్వా ఆరఞ్ఞకో వియ హుత్వా విహరతి. మనుస్సా సమ్భావనం ఉప్పాదేత్వా తస్స పణీతే పచ్చయే దేన్తి. జనపదవాసినో భిక్ఖూ తస్స పరిహారం దిస్వా, ‘‘అతిదప్పితో వతాయం ఆయస్మా, కో ను ఖో ఏసో’’తి పరిగ్గణ్హన్తా, ‘‘అసుకట్ఠానే అసుకం నామ మిచ్ఛాజీవం కత్వా పక్కన్తభిక్ఖూ’’తి ఞత్వా న సక్కా ఇమినా సద్ధిం ఉపోసథో వా పవారణా వా కాతున్తి సన్నిపతిత్వా ధమ్మేన సమేన ఉక్ఖేపనీయాదీసు అఞ్ఞతరం కమ్మం కరోన్తి. ఏవరూపాయ పటిచ్ఛన్నపటిపత్తియా అత్థిభావం వా నత్థిభావం వా వీమంసాపేతుం ఏవమాహ.

    Imaṃ kusalaṃ dhammanti imaṃ anavajjaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ. ‘‘Ayamāyasmā satthā kiṃ nu kho dīgharattaṃ samāpanno aticirakālato paṭṭhāya iminā samannāgato, udāhu ittarasamāpanno hiyyo vā pare vā parasuve vā divase samāpanno’’ti evaṃ gavesatūti attho. Ekaccena hi ekasmiṃ ṭhāne vasantena bahu micchājīvakammaṃ kataṃ, taṃ tattha kālātikkame paññāyati, pākaṭaṃ hoti. So aññataraṃ paccantagāmaṃ vā samuddatīraṃ vā gantvā paṇṇasālaṃ kāretvā āraññako viya hutvā viharati. Manussā sambhāvanaṃ uppādetvā tassa paṇīte paccaye denti. Janapadavāsino bhikkhū tassa parihāraṃ disvā, ‘‘atidappito vatāyaṃ āyasmā, ko nu kho eso’’ti pariggaṇhantā, ‘‘asukaṭṭhāne asukaṃ nāma micchājīvaṃ katvā pakkantabhikkhū’’ti ñatvā na sakkā iminā saddhiṃ uposatho vā pavāraṇā vā kātunti sannipatitvā dhammena samena ukkhepanīyādīsu aññataraṃ kammaṃ karonti. Evarūpāya paṭicchannapaṭipattiyā atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā vīmaṃsāpetuṃ evamāha.

    ఏవం జానాతీతి దీఘరత్తం సమాపన్నో, న ఇత్తరసమాపన్నోతి జానాతి. అనచ్ఛరియం చేతం. యం తథాగతస్స ఏతరహి సబ్బఞ్ఞుతం పత్తస్స దీఘరత్తం ఆజీవట్ఠమకసీలం పరిసుద్ధం భవేయ్య. యస్స బోధిసత్తకాలేపి ఏవం అహోసి.

    Evaṃjānātīti dīgharattaṃ samāpanno, na ittarasamāpannoti jānāti. Anacchariyaṃ cetaṃ. Yaṃ tathāgatassa etarahi sabbaññutaṃ pattassa dīgharattaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ parisuddhaṃ bhaveyya. Yassa bodhisattakālepi evaṃ ahosi.

    అతీతే కిర గన్ధారరాజా చ వేదేహరాజా చ ద్వేపి సహాయకా హుత్వా కామేసు ఆదీనవం దిస్వా రజ్జాని పుత్తానం నియ్యాతేత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఏకస్మిం అరఞ్ఞగామకే పిణ్డాయ చరన్తి. పచ్చన్తో నామ దుల్లభలోణో హోతి. తతో అలోణం యాగుం లభిత్వా ఏకిస్సాయ సాలాయ నిసీదిత్వా పివన్తి. అన్తరన్తరే మనుస్సా లోణచుణ్ణం ఆహరిత్వా దేన్తి. ఏకదివసం ఏకో వేదేహిసిస్స పణ్ణే పక్ఖిపిత్వా లోణచుణ్ణం అదాసి . వేదేహిసి గహేత్వా ఉపడ్ఢం గన్ధారిసిస్స-సన్తికే ఠపేత్వా ఉపడ్ఢం అత్తనో సన్తికే ఠపేసి. తతో థోకం పరిభుత్తావసేసం దిస్వా, ‘‘మా ఇదం నస్సీ’’తి పణ్ణేన వేఠేత్వా తిణగహనే ఠపేసి. పున ఏకస్మిం దివసే యాగుపానకాలే సతిం కత్వా ఓలోకేన్తో తం దిస్వా గన్ధారిసిం ఉపసఙ్కమిత్వా, ‘‘ఇతో థోకం గణ్హథ ఆచరియా’’తి ఆహ. కుతో తే లద్ధం వేదేహిసీతి? తస్మిం దివసే పరిభుత్తావసేసం ‘‘మా నస్సీ’’తి మయా ఠపితన్తి. గన్ధారిసి గహేతుం న ఇచ్ఛతి, అలోణకంయేవ యాగుం పివిత్వా వేదేహం ఇసిం అవోచ –

    Atīte kira gandhārarājā ca vedeharājā ca dvepi sahāyakā hutvā kāmesu ādīnavaṃ disvā rajjāni puttānaṃ niyyātetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā ekasmiṃ araññagāmake piṇḍāya caranti. Paccanto nāma dullabhaloṇo hoti. Tato aloṇaṃ yāguṃ labhitvā ekissāya sālāya nisīditvā pivanti. Antarantare manussā loṇacuṇṇaṃ āharitvā denti. Ekadivasaṃ eko vedehisissa paṇṇe pakkhipitvā loṇacuṇṇaṃ adāsi . Vedehisi gahetvā upaḍḍhaṃ gandhārisissa-santike ṭhapetvā upaḍḍhaṃ attano santike ṭhapesi. Tato thokaṃ paribhuttāvasesaṃ disvā, ‘‘mā idaṃ nassī’’ti paṇṇena veṭhetvā tiṇagahane ṭhapesi. Puna ekasmiṃ divase yāgupānakāle satiṃ katvā olokento taṃ disvā gandhārisiṃ upasaṅkamitvā, ‘‘ito thokaṃ gaṇhatha ācariyā’’ti āha. Kuto te laddhaṃ vedehisīti? Tasmiṃ divase paribhuttāvasesaṃ ‘‘mā nassī’’ti mayā ṭhapitanti. Gandhārisi gahetuṃ na icchati, aloṇakaṃyeva yāguṃ pivitvā vedehaṃ isiṃ avoca –

    ‘‘హిత్వా గామసహస్సాని, పరిపుణ్ణాని సోళస;

    ‘‘Hitvā gāmasahassāni, paripuṇṇāni soḷasa;

    కోట్ఠాగారాని ఫీతాని, సన్నిధిం దాని కుబ్బసీ’’తి. (జా॰ ౧.౭.౭౬);

    Koṭṭhāgārāni phītāni, sannidhiṃ dāni kubbasī’’ti. (jā. 1.7.76);

    వేదేహిసి అవోచ – ‘‘తుమ్హే రజ్జం పహాయ పబ్బజితా, ఇదాని కస్మా లోణచుణ్ణమత్తసన్నిధికారణా పబ్బజ్జాయ అనుచ్ఛవికం న కరోథా’’తి? కిం మయా కతం వేదేహిసీతి? అథ నం ఆహ –

    Vedehisi avoca – ‘‘tumhe rajjaṃ pahāya pabbajitā, idāni kasmā loṇacuṇṇamattasannidhikāraṇā pabbajjāya anucchavikaṃ na karothā’’ti? Kiṃ mayā kataṃ vedehisīti? Atha naṃ āha –

    ‘‘హిత్వా గన్ధారవిసయం, పహూతధనధారియం;

    ‘‘Hitvā gandhāravisayaṃ, pahūtadhanadhāriyaṃ;

    పసాసనతో నిక్ఖన్తో, ఇధ దాని పసాససీ’’తి. (జా॰ ౧.౭.౭౭);

    Pasāsanato nikkhanto, idha dāni pasāsasī’’ti. (jā. 1.7.77);

    గన్ధారో ఆహ –

    Gandhāro āha –

    ‘‘ధమ్మం భణామి వేదేహ, అధమ్మో మే న రుచ్చతి;

    ‘‘Dhammaṃ bhaṇāmi vedeha, adhammo me na ruccati;

    ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతీ’’తి. (జా॰ ౧.౭.౭౮);

    Dhammaṃ me bhaṇamānassa, na pāpamupalimpatī’’ti. (jā. 1.7.78);

    వేదేహో ఆహ –

    Vedeho āha –

    ‘‘యేన కేనచి వణ్ణేన, పరో లభతి రుప్పనం;

    ‘‘Yena kenaci vaṇṇena, paro labhati ruppanaṃ;

    మహత్థియమ్పి చే వాచం, న తం భాసేయ్య పణ్డితో’’తి. (జా॰ ౧.౭.౭౯);

    Mahatthiyampi ce vācaṃ, na taṃ bhāseyya paṇḍito’’ti. (jā. 1.7.79);

    గన్ధారో ఆహ –

    Gandhāro āha –

    ‘‘కామం రుప్పతు వా మా వా, భుసంవ వికిరీయతు;

    ‘‘Kāmaṃ ruppatu vā mā vā, bhusaṃva vikirīyatu;

    ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతీ’’తి. (జా॰ ౧.౭.౮౦);

    Dhammaṃ me bhaṇamānassa, na pāpamupalimpatī’’ti. (jā. 1.7.80);

    తతో వేదేహిసి యస్స సకాపి బుద్ధి నత్థి, ఆచరియసన్తికే వినయం న సిక్ఖతి, సో అన్ధమహింసో వియ వనే చరతీతి చిన్తేత్వా ఆహ –

    Tato vedehisi yassa sakāpi buddhi natthi, ācariyasantike vinayaṃ na sikkhati, so andhamahiṃso viya vane caratīti cintetvā āha –

    ‘‘నో చే అస్స సకా బుద్ధి, వినయో వా సుసిక్ఖితో;

    ‘‘No ce assa sakā buddhi, vinayo vā susikkhito;

    వనే అన్ధమహింసోవ, చరేయ్య బహుకో జనో.

    Vane andhamahiṃsova, careyya bahuko jano.

    యస్మా చ పనిధేకచ్చే, ఆచేరమ్హి సుసిక్ఖితా;

    Yasmā ca panidhekacce, āceramhi susikkhitā;

    తస్మా వినీతవినయా, చరన్తి సుసమాహితా’’తి. (జా॰ ౧.౭.౮౧-౮౨);

    Tasmā vinītavinayā, caranti susamāhitā’’ti. (jā. 1.7.81-82);

    ఏవఞ్చ పన వత్వా వేదేహిసి అజానిత్వా మయా కతన్తి గన్ధారిసిం ఖమాపేసి. తే ఉభోపి తపం చరిత్వా బ్రహ్మలోకం అగమంసు. ఏవం తథాగతస్స బోధిసత్తకాలేపి దీఘరత్తం ఆజీవట్ఠమకసీలం పరిసుద్ధం అహోసి.

    Evañca pana vatvā vedehisi ajānitvā mayā katanti gandhārisiṃ khamāpesi. Te ubhopi tapaṃ caritvā brahmalokaṃ agamaṃsu. Evaṃ tathāgatassa bodhisattakālepi dīgharattaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ parisuddhaṃ ahosi.

    ఉత్తజ్ఝాపన్నో అయమాయస్మా భిక్ఖు యసపత్తోతి అయమాయస్మా అమ్హాకం సత్థా భిక్ఖు ఞత్తం పఞ్ఞాతభావం పాకటభావం అజ్ఝాపన్నో ను ఖో, సయఞ్చ పరివారసమ్పత్తిం పత్తో ను ఖో నోతి. తేన చస్స పఞ్ఞాతజ్ఝాపన్నభావేన యససన్నిస్సితభావేన చ కిం ఏకచ్చే ఆదీనవా సన్దిస్సన్తి ఉదాహు నోతి ఏవం సమన్నేసన్తూతి దస్సేతి. న తావ, భిక్ఖవేతి, భిక్ఖవే, యావ భిక్ఖు న రాజరాజమహామత్తాదీసు అభిఞ్ఞాతభావం వా పరివారసమ్పత్తిం వా ఆపన్నో హోతి, తావ ఏకచ్చే మానాతిమానాదయో ఆదీనవా న సంవిజ్జన్తి ఉపసన్తూపసన్తో వియ సోతాపన్నో వియ సకదాగామీ వియ చ విహరతి. అరియో ను ఖో పుథుజ్జనో ను ఖోతిపి ఞాతుం న సక్కా హోతి.

    Uttajjhāpanno ayamāyasmā bhikkhu yasapattoti ayamāyasmā amhākaṃ satthā bhikkhu ñattaṃ paññātabhāvaṃ pākaṭabhāvaṃ ajjhāpanno nu kho, sayañca parivārasampattiṃ patto nu kho noti. Tena cassa paññātajjhāpannabhāvena yasasannissitabhāvena ca kiṃ ekacce ādīnavā sandissanti udāhu noti evaṃ samannesantūti dasseti. Na tāva, bhikkhaveti, bhikkhave, yāva bhikkhu na rājarājamahāmattādīsu abhiññātabhāvaṃ vā parivārasampattiṃ vā āpanno hoti, tāva ekacce mānātimānādayo ādīnavā na saṃvijjanti upasantūpasanto viya sotāpanno viya sakadāgāmī viya ca viharati. Ariyo nu kho puthujjano nu khotipi ñātuṃ na sakkā hoti.

    యతో చ ఖో, భిక్ఖవేతి యదా పన ఇధేకచ్చో భిక్ఖు ఞాతో హోతి పరివారసమ్పన్నో వా, తదా తిణ్హేన సిఙ్గేన గోగణం విజ్ఝన్తో దుట్ఠగోణో వియ, మిగసఙ్ఘం అభిమద్దమానో దీపి వియ చ అఞ్ఞే భిక్ఖూ తత్థ తత్థ విజ్ఝన్తో అగారవో అసభాగవుత్తి అగ్గపాదేన భూమిం ఫుసన్తో వియ చరతి. ఏకచ్చో పన కులపుత్తో యథా యథా ఞాతో హోతి యసస్సీ, తథా తథా ఫలభారభరితో వియ సాలి సుట్ఠుతరం ఓనమతి, రాజరాజమహామత్తాదీసు ఉపసఙ్కమన్తేసు అకిఞ్చనభావం పచ్చవేక్ఖిత్వా సమణసఞ్ఞం ఉపట్ఠపేత్వా ఛిన్నవిసాణఉసభో వియ, చణ్డాలదారకో వియ చ సోరతో నివాతో నీచచిత్తో హుత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చేవ సదేవకస్స చ లోకస్స, హితాయ సుఖాయ పటిపజ్జతి. ఏవరూపం పటిపత్తిం సన్ధాయ ‘‘నాస్స ఇధేకచ్చే ఆదీనవా’’తి ఆహ.

    Yatoca kho, bhikkhaveti yadā pana idhekacco bhikkhu ñāto hoti parivārasampanno vā, tadā tiṇhena siṅgena gogaṇaṃ vijjhanto duṭṭhagoṇo viya, migasaṅghaṃ abhimaddamāno dīpi viya ca aññe bhikkhū tattha tattha vijjhanto agāravo asabhāgavutti aggapādena bhūmiṃ phusanto viya carati. Ekacco pana kulaputto yathā yathā ñāto hoti yasassī, tathā tathā phalabhārabharito viya sāli suṭṭhutaraṃ onamati, rājarājamahāmattādīsu upasaṅkamantesu akiñcanabhāvaṃ paccavekkhitvā samaṇasaññaṃ upaṭṭhapetvā chinnavisāṇausabho viya, caṇḍāladārako viya ca sorato nivāto nīcacitto hutvā bhikkhusaṅghassa ceva sadevakassa ca lokassa, hitāya sukhāya paṭipajjati. Evarūpaṃ paṭipattiṃ sandhāya ‘‘nāssa idhekacce ādīnavā’’ti āha.

    తథాగతో పన అట్ఠసు లోకధమ్మేసు తాదీ, సో హి లాభేపి తాదీ, అలాభేపి తాదీ, యసేపి తాదీ, అయసేపి తాదీ, పసంసాయపి తాదీ, నిన్దాయపి తాదీ, సుఖేపి తాదీ, దుక్ఖేపి తాదీ, తస్మా సబ్బాకారేన నాస్స ఇధేకచ్చే ఆదీనవా సంవిజ్జన్తి. అభయూపరతోతి అభయో హుత్వా ఉపరతో, అచ్చన్తూపరతో సతతూపరతోతి అత్థో. న వా భయేన ఉపరతోతిపి అభయూపరతో. చత్తారి హి భయాని కిలేసభయం వట్టభయం దుగ్గతిభయం ఉపవాదభయన్తి. పుథుజ్జనో చతూహిపి భయేహి భాయతి. సేక్ఖా తీహి, తేసఞ్హి దుగ్గతిభయం పహీనం, ఇతి సత్త సేక్ఖా భయూపరతా, ఖీణాసవో అభయూపరతో నామ, తస్స హి ఏకమ్పి భయం నత్థి. కిం పరవాదభయం నత్థీతి? నత్థి. పరానుద్దయం పన పటిచ్చ, ‘‘మాదిసం ఖీణాసవం పటిచ్చ సత్తా మా నస్సన్తూ’’తి ఉపవాదం రక్ఖతి. మూలుప్పలవాపివిహారవాసీ యసత్థేరో వియ.

    Tathāgato pana aṭṭhasu lokadhammesu tādī, so hi lābhepi tādī, alābhepi tādī, yasepi tādī, ayasepi tādī, pasaṃsāyapi tādī, nindāyapi tādī, sukhepi tādī, dukkhepi tādī, tasmā sabbākārena nāssa idhekacce ādīnavā saṃvijjanti. Abhayūparatoti abhayo hutvā uparato, accantūparato satatūparatoti attho. Na vā bhayena uparatotipi abhayūparato. Cattāri hi bhayāni kilesabhayaṃ vaṭṭabhayaṃ duggatibhayaṃ upavādabhayanti. Puthujjano catūhipi bhayehi bhāyati. Sekkhā tīhi, tesañhi duggatibhayaṃ pahīnaṃ, iti satta sekkhā bhayūparatā, khīṇāsavo abhayūparato nāma, tassa hi ekampi bhayaṃ natthi. Kiṃ paravādabhayaṃ natthīti? Natthi. Parānuddayaṃ pana paṭicca, ‘‘mādisaṃ khīṇāsavaṃ paṭicca sattā mā nassantū’’ti upavādaṃ rakkhati. Mūluppalavāpivihāravāsī yasatthero viya.

    థేరో కిర మూలుప్పలవాపిగామం పిణ్డాయ పావిసి. అథస్స ఉపట్ఠాకకులద్వారం పత్తస్స పత్తం గహేత్వా థణ్డిలపీఠకం నిస్సాయ ఆసనం పఞ్ఞపేసుం. అమచ్చధీతాపి తంయేవ పీఠకం నిస్సాయ పరతోభాగే నీచతరం ఆసనం పఞ్ఞాపేత్వా నిసీది. ఏకో నేవాసికో భిక్ఖు పచ్ఛా పిణ్డాయ పవిట్ఠో ద్వారే ఠత్వావ ఓలోకేన్తో థేరో అమచ్చధీతరా సద్ధిం ఏకమఞ్చే నిసిన్నోతి సల్లక్ఖేత్వా, ‘‘అయం పంసుకూలికో విహారేవ ఉపసన్తూపసన్తో వియ విహరతి, అన్తోగామే పన ఉపట్ఠాయికాహి సద్ధిం ఏకమఞ్చే నిసీదతీ’’తి చిన్తేత్వా, ‘‘కిం ను ఖో మయా దుద్దిట్ఠ’’న్తి పునప్పునం ఓలోకేత్వా తథాసఞ్ఞీవ హుత్వా పక్కామి. థేరోపి భత్తకిచ్చం కత్వా విహారం గన్త్వా వసనట్ఠానం పవిసిత్వా ద్వారం పిధాయ నిసీది. నేవాసికోపి కతభత్తకిచ్చో విహారం గన్త్వా, ‘‘తం పంసుకూలికం నిగ్గణ్హిత్వా విహారా నిక్కడ్ఢిస్సామీ’’తి అసఞ్ఞతనీహారేన థేరస్స వసనట్ఠానం గన్త్వా పరిభోగఘటతో ఉలుఙ్కేన ఉదకం గహేత్వా మహాసద్దం కరోన్తో పాదే ధోవి. థేరో, ‘‘కో ను ఖో అయం అసఞ్ఞతచారికో’’తి ఆవజ్జన్తో సబ్బం ఞత్వా, ‘‘అయం మయి మనం పదోసేత్వా అపాయూపగో మా అహోసీ’’తి వేహాసం అబ్భుగ్గన్త్వా కణ్ణికామణ్డలసమీపే పల్లఙ్కేన నిసీది. నేవాసికో దుట్ఠాకారేన ఘటికం ఉక్ఖిపిత్వా ద్వారం వివరిత్వా అన్తో పవిట్ఠో థేరం అపస్సన్తో, ‘‘హేట్ఠామఞ్చం పవిట్ఠో భవిస్సతీ’’తి ఓలోకేత్వా తత్థాపి అపస్సన్తో నిక్ఖమితుం ఆరభి. థేరో ఉక్కాసి. ఇతరో ఉద్ధం ఓలోకేన్తో దిస్వా అధివాసేతుం అసక్కోన్తో ఏవమాహ – ‘‘పతిరూపం తే, ఆవుసో, పంసుకూలిక ఏవం ఆనుభావసమ్పన్నస్స ఉపట్ఠాయికాయ సద్ధిం ఏకమఞ్చే నిసీదితు’’న్తి. పబ్బజితా నామ, భన్తే, మాతుగామేన సద్ధిం న ఏకమఞ్చే నిసీదన్తి, తుమ్హేహి పన దుద్దిట్ఠమేతన్తి. ఏవం ఖీణాసవా పరానుద్దయాయ ఉపవాదం రక్ఖన్తి.

    Thero kira mūluppalavāpigāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Athassa upaṭṭhākakuladvāraṃ pattassa pattaṃ gahetvā thaṇḍilapīṭhakaṃ nissāya āsanaṃ paññapesuṃ. Amaccadhītāpi taṃyeva pīṭhakaṃ nissāya paratobhāge nīcataraṃ āsanaṃ paññāpetvā nisīdi. Eko nevāsiko bhikkhu pacchā piṇḍāya paviṭṭho dvāre ṭhatvāva olokento thero amaccadhītarā saddhiṃ ekamañce nisinnoti sallakkhetvā, ‘‘ayaṃ paṃsukūliko vihāreva upasantūpasanto viya viharati, antogāme pana upaṭṭhāyikāhi saddhiṃ ekamañce nisīdatī’’ti cintetvā, ‘‘kiṃ nu kho mayā duddiṭṭha’’nti punappunaṃ oloketvā tathāsaññīva hutvā pakkāmi. Theropi bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gantvā vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisīdi. Nevāsikopi katabhattakicco vihāraṃ gantvā, ‘‘taṃ paṃsukūlikaṃ niggaṇhitvā vihārā nikkaḍḍhissāmī’’ti asaññatanīhārena therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā paribhogaghaṭato uluṅkena udakaṃ gahetvā mahāsaddaṃ karonto pāde dhovi. Thero, ‘‘ko nu kho ayaṃ asaññatacāriko’’ti āvajjanto sabbaṃ ñatvā, ‘‘ayaṃ mayi manaṃ padosetvā apāyūpago mā ahosī’’ti vehāsaṃ abbhuggantvā kaṇṇikāmaṇḍalasamīpe pallaṅkena nisīdi. Nevāsiko duṭṭhākārena ghaṭikaṃ ukkhipitvā dvāraṃ vivaritvā anto paviṭṭho theraṃ apassanto, ‘‘heṭṭhāmañcaṃ paviṭṭho bhavissatī’’ti oloketvā tatthāpi apassanto nikkhamituṃ ārabhi. Thero ukkāsi. Itaro uddhaṃ olokento disvā adhivāsetuṃ asakkonto evamāha – ‘‘patirūpaṃ te, āvuso, paṃsukūlika evaṃ ānubhāvasampannassa upaṭṭhāyikāya saddhiṃ ekamañce nisīditu’’nti. Pabbajitā nāma, bhante, mātugāmena saddhiṃ na ekamañce nisīdanti, tumhehi pana duddiṭṭhametanti. Evaṃ khīṇāsavā parānuddayāya upavādaṃ rakkhanti.

    ఖయా రాగస్సాతి రాగస్స ఖయేనేవ. వీతరాగత్తా కామే న పటిసేవతి, న పటిసఙ్ఖాయ వారేత్వాతి. తఞ్చేతి ఏవం తథాగతస్స కిలేసప్పహానం ఞత్వా తత్థ తత్థ ఠితనిసిన్నకాలాదీసుపి చతుపరిసమజ్ఝే అలఙ్కతధమ్మాసనే నిసీదిత్వాపి ఇతిపి సత్థా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో వన్తకిలేసో పహీనమలో అబ్భా ముత్తపుణ్ణచన్దో వియ సుపరిసుద్ధోతి ఏవం తథాగతస్స కిలేసప్పహానే వణ్ణం కథయమానం తం వీమంసకం భిక్ఖుం పరే ఏవం పుచ్ఛేయ్యుం చేతి అత్థో.

    Khayā rāgassāti rāgassa khayeneva. Vītarāgattā kāme na paṭisevati, na paṭisaṅkhāya vāretvāti. Tañceti evaṃ tathāgatassa kilesappahānaṃ ñatvā tattha tattha ṭhitanisinnakālādīsupi catuparisamajjhe alaṅkatadhammāsane nisīditvāpi itipi satthā vītarāgo vītadoso vītamoho vantakileso pahīnamalo abbhā muttapuṇṇacando viya suparisuddhoti evaṃ tathāgatassa kilesappahāne vaṇṇaṃ kathayamānaṃ taṃ vīmaṃsakaṃ bhikkhuṃ pare evaṃ puccheyyuṃ ceti attho.

    ఆకారాతి కారణాని. అన్వయాతి అనుబుద్ధియో. సఙ్ఘే వా విహరన్తోతి అప్పేకదా అపరిచ్ఛిన్నగణనస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మజ్ఝే విహరన్తో. ఏకో వా విహరన్తోతి ఇచ్ఛామహం, భిక్ఖవే , అడ్ఢమాసం పటిసల్లీయితున్తి, తేమాసం పటిసల్లీయితున్తి ఏవం పటిసల్లానే చేవ పాలిలేయ్యకవనసణ్డే చ ఏకకో విహరన్తో. సుగతాతి సుట్ఠుగతా సుప్పటిపన్నా కారకా యుత్తపయుత్తా. ఏవరూపాపి హి ఏకచ్చే భిక్ఖూ అత్థి. దుగ్గతాతి దుట్ఠుగతా దుప్పటిపన్నా కాయదళ్హిబహులా విస్సట్ఠకమ్మట్ఠానా. ఏవరూపాపి ఏకచ్చే అత్థి. గణమనుసాసన్తీతి గణబన్ధనేన బద్ధా గణారామా గణబహులికా హుత్వా గణం పరిహరన్తి. ఏవరూపాపి ఏకచ్చే అత్థి. తేసం పటిపక్ఖభూతా గణతో నిస్సటా విసంసట్ఠా విప్పముత్తవిహారినోపి అత్థి.

    Ākārāti kāraṇāni. Anvayāti anubuddhiyo. Saṅghe vā viharantoti appekadā aparicchinnagaṇanassa bhikkhusaṅghassa majjhe viharanto. Eko vā viharantoti icchāmahaṃ, bhikkhave , aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitunti, temāsaṃ paṭisallīyitunti evaṃ paṭisallāne ceva pālileyyakavanasaṇḍe ca ekako viharanto. Sugatāti suṭṭhugatā suppaṭipannā kārakā yuttapayuttā. Evarūpāpi hi ekacce bhikkhū atthi. Duggatāti duṭṭhugatā duppaṭipannā kāyadaḷhibahulā vissaṭṭhakammaṭṭhānā. Evarūpāpi ekacce atthi. Gaṇamanusāsantīti gaṇabandhanena baddhā gaṇārāmā gaṇabahulikā hutvā gaṇaṃ pariharanti. Evarūpāpi ekacce atthi. Tesaṃ paṭipakkhabhūtā gaṇato nissaṭā visaṃsaṭṭhā vippamuttavihārinopi atthi.

    ఆమిసేసు సన్దిస్సన్తీతి ఆమిసగిద్ధా ఆమిసచక్ఖుకా చతుపచ్చయఆమిసత్థమేవ ఆహిణ్డమానా ఆమిసేసు సన్దిస్సమానకభిక్ఖూపి అత్థి. ఆమిసేన అనుపలిత్తా చతూహి పచ్చయేహి వినివత్తమానసా అబ్భా ముత్తచన్దసదిసా హుత్వా విహరమానాపి అత్థి. నాయమాయస్మా తం తేన అవజానాతీతి అయం ఆయస్మా సత్థా తాయ తాయ పటిపత్తియా తం తం పుగ్గలం నావజానాతి, అయం పటిపన్నో కారకో, అయం గణతో నిస్సటో విసంసట్ఠో. అయం ఆమిసేన అనుపలిత్తో పచ్చయేహి వినివత్తమానసో అబ్భా ముత్తో చన్దిమా వియాతి ఏవమస్స గేహసితవసేన ఉస్సాదనాపి నత్థి. అయం దుప్పటిపన్నో అకారకో కాయదళ్హిబహులో విస్సట్ఠకమ్మట్ఠానో, అయం గణబన్ధనబద్ధో, అయం ఆమిసగిద్ధో లోలో ఆమిసచక్ఖుకోతి ఏవమస్స గేహసితవసేన అపసాదనాపి నత్థీతి అత్థో. ఇమినా కిం కథితం హోతి? తథాగతస్స సత్తేసు తాదిభావో కథితో హోతి. అయఞ్హి –

    Āmisesu sandissantīti āmisagiddhā āmisacakkhukā catupaccayaāmisatthameva āhiṇḍamānā āmisesu sandissamānakabhikkhūpi atthi. Āmisena anupalittā catūhi paccayehi vinivattamānasā abbhā muttacandasadisā hutvā viharamānāpi atthi. Nāyamāyasmā taṃ tena avajānātīti ayaṃ āyasmā satthā tāya tāya paṭipattiyā taṃ taṃ puggalaṃ nāvajānāti, ayaṃ paṭipanno kārako, ayaṃ gaṇato nissaṭo visaṃsaṭṭho. Ayaṃ āmisena anupalitto paccayehi vinivattamānaso abbhā mutto candimā viyāti evamassa gehasitavasena ussādanāpi natthi. Ayaṃ duppaṭipanno akārako kāyadaḷhibahulo vissaṭṭhakammaṭṭhāno, ayaṃ gaṇabandhanabaddho, ayaṃ āmisagiddho lolo āmisacakkhukoti evamassa gehasitavasena apasādanāpi natthīti attho. Iminā kiṃ kathitaṃ hoti? Tathāgatassa sattesu tādibhāvo kathito hoti. Ayañhi –

    ‘‘వధకస్స దేవదత్తస్స, చోరస్సఙ్గులిమాలినో;

    ‘‘Vadhakassa devadattassa, corassaṅgulimālino;

    ధనపాలే రాహులే చ, సబ్బేసం సమకో మునీ’’తి. (మి॰ ప॰ ౬.౬.౫);

    Dhanapāle rāhule ca, sabbesaṃ samako munī’’ti. (mi. pa. 6.6.5);

    ౪౮౯. తత్ర, భిక్ఖవేతి తేసు ద్వీసు వీమంసకేసు. యో, ‘‘కే పనాయస్మతో ఆకారా’’తి పుచ్ఛాయం ఆగతో గణ్ఠివీమంసకో చ, యో ‘‘అభయూపరతో అయమాయస్మా’’తి ఆగతో మూలవీమంసకో చ. తేసు మూలవీమంసకేన తథాగతోవ ఉత్తరి పటిపుచ్ఛితబ్బో. సో హి పుబ్బే పరస్సేవ కథాయ నిట్ఠఙ్గతో. పరో చ నామ జానిత్వాపి కథేయ్య అజానిత్వాపి. ఏవమస్స కథా భూతాపి హోతి అభూతాపి, తస్మా పరస్సేవ కథాయ నిట్ఠం అగన్త్వా తతో ఉత్తరి తథాగతోవ పటిపుచ్ఛితబ్బోతి అత్థో.

    489.Tatra, bhikkhaveti tesu dvīsu vīmaṃsakesu. Yo, ‘‘ke panāyasmato ākārā’’ti pucchāyaṃ āgato gaṇṭhivīmaṃsako ca, yo ‘‘abhayūparato ayamāyasmā’’ti āgato mūlavīmaṃsako ca. Tesu mūlavīmaṃsakena tathāgatova uttari paṭipucchitabbo. So hi pubbe parasseva kathāya niṭṭhaṅgato. Paro ca nāma jānitvāpi katheyya ajānitvāpi. Evamassa kathā bhūtāpi hoti abhūtāpi, tasmā parasseva kathāya niṭṭhaṃ agantvā tato uttari tathāgatova paṭipucchitabboti attho.

    బ్యాకరమానోతి ఏత్థ యస్మా తథాగతస్స మిచ్ఛాబ్యాకరణం నామ నత్థి, తస్మా సమ్మా మిచ్ఛాతి అవత్వా బ్యాకరమానోత్వేవ వుత్తం. ఏతం పథోహమస్మి ఏతం గోచరోతి ఏస మయ్హం పథో ఏస గోచరోతి అత్థో. ‘‘ఏతాపాథో’’తిపి పాఠో, తస్సత్థో మయ్హం ఆజీవట్ఠమకసీలం పరిసుద్ధం, స్వాహం తస్స పరిసుద్ధభావేన వీమంసకస్స భిక్ఖునో ఞాణముఖే ఏతాపాథో, ఏవం ఆపాథం గచ్ఛామీతి వుత్తం హోతి. నో చ తేన తమ్మయోతి తేనపి చాహం పరిసుద్ధేన సీలేన న తమ్మయో, న సతణ్హో, పరిసుద్ధసీలత్తావ నిత్తణ్హోహమస్మీతి దీపేతి.

    Byākaramānoti ettha yasmā tathāgatassa micchābyākaraṇaṃ nāma natthi, tasmā sammā micchāti avatvā byākaramānotveva vuttaṃ. Etaṃ pathohamasmietaṃ gocaroti esa mayhaṃ patho esa gocaroti attho. ‘‘Etāpātho’’tipi pāṭho, tassattho mayhaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ parisuddhaṃ, svāhaṃ tassa parisuddhabhāvena vīmaṃsakassa bhikkhuno ñāṇamukhe etāpātho, evaṃ āpāthaṃ gacchāmīti vuttaṃ hoti. No ca tena tammayoti tenapi cāhaṃ parisuddhena sīlena na tammayo, na sataṇho, parisuddhasīlattāva nittaṇhohamasmīti dīpeti.

    ఉత్తరుత్తరిం పణీతపణీతన్తి ఉత్తరుత్తరిం చేవ పణీతతరఞ్చ కత్వా దేసేతి. కణ్హసుక్కసప్పటిభాగన్తి కణ్హం చేవ సుక్కఞ్చ, తఞ్చ ఖో సప్పటిభాగం సవిపక్ఖం కత్వా, కణ్హం పటిబాహిత్వా సుక్కన్తి సుక్కం పటిబాహిత్వా కణ్హన్తి ఏవం సప్పటిభాగం కత్వా కణ్హసుక్కం దేసేతి. కణ్హం దేసేన్తోపి సఉస్సాహం సవిపాకం దేసేతి, సుక్కం దేసేన్తోపి సఉస్సాహం సవిపాకం దేసేతి. అభిఞ్ఞాయ ఇధేకచ్చం ధమ్మం ధమ్మేసు నిట్ఠం గచ్ఛతీతి తస్మిం దేసితే ధమ్మే ఏకచ్చం పటివేధధమ్మం అభిఞ్ఞాయ తేన పటివేధధమ్మేన దేసనాధమ్మే నిట్ఠం గచ్ఛతి. సత్థరి పసీదతీతి ఏవం ధమ్మే నిట్ఠం గన్త్వా భియ్యోసోమత్తాయ సమ్మాసమ్బుద్ధో సో భగవాతి సత్థరి పసీదతి. తేన పన భగవతా యో ధమ్మో అక్ఖాతో, సోపి స్వాక్ఖాతో భగవతా ధమ్మో నియ్యానికత్తా. య్వాస్స తం ధమ్మం పటిపన్నో సఙ్ఘో, సోపి సుప్పటిపన్నో వఙ్కాదిదోసరహితం పటిపదం పటిపన్నత్తాతి ఏవం ధమ్మే సఙ్ఘేపి పసీదతి. తఞ్చేతి తం ఏవం పసన్నం తత్థ తత్థ తిణ్ణం రతనానం వణ్ణం కథేన్తం భిక్ఖుం.

    Uttaruttariṃpaṇītapaṇītanti uttaruttariṃ ceva paṇītatarañca katvā deseti. Kaṇhasukkasappaṭibhāganti kaṇhaṃ ceva sukkañca, tañca kho sappaṭibhāgaṃ savipakkhaṃ katvā, kaṇhaṃ paṭibāhitvā sukkanti sukkaṃ paṭibāhitvā kaṇhanti evaṃ sappaṭibhāgaṃ katvā kaṇhasukkaṃ deseti. Kaṇhaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ deseti, sukkaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ deseti. Abhiññāya idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṃ gacchatīti tasmiṃ desite dhamme ekaccaṃ paṭivedhadhammaṃ abhiññāya tena paṭivedhadhammena desanādhamme niṭṭhaṃ gacchati. Satthari pasīdatīti evaṃ dhamme niṭṭhaṃ gantvā bhiyyosomattāya sammāsambuddho so bhagavāti satthari pasīdati. Tena pana bhagavatā yo dhammo akkhāto, sopi svākkhāto bhagavatā dhammo niyyānikattā. Yvāssa taṃ dhammaṃ paṭipanno saṅgho, sopi suppaṭipanno vaṅkādidosarahitaṃ paṭipadaṃ paṭipannattāti evaṃ dhamme saṅghepi pasīdati. Tañceti taṃ evaṃ pasannaṃ tattha tattha tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ kathentaṃ bhikkhuṃ.

    ౪౯౦. ఇమేహి ఆకారేహీతి ఇమేహి సత్థువీమంసనకారణేహి. ఇమేహి పదేహీతి ఇమేహి అక్ఖరసమ్పిణ్డనపదేహి. ఇమేహి బ్యఞ్జనేహీతి ఇమేహి ఇధ వుత్తేహి అక్ఖరేహి. సద్ధా నివిట్ఠాతి ఓకప్పనా పతిట్ఠితా. మూలజాతాతి సోతాపత్తిమగ్గవసేన సఞ్జాతమూలా. సోతాపత్తిమగ్గో హి సద్ధాయ మూలం నామ. ఆకారవతీతి కారణం పరియేసిత్వా గహితత్తా సకారణా. దస్సనమూలికాతి సోతాపత్తిమగ్గమూలికా. సో హి దస్సనన్తి వుచ్చతి. దళ్హాతి థిరా. అసంహారియాతి హరితుం న సక్కా. సమణేన వాతి సమితపాపసమణేన వా. బ్రాహ్మణేన వాతి బాహితపాపబ్రాహ్మణేన వా. దేవేన వాతి ఉపపత్తిదేవేన వా. మారేన వాతి వసవత్తిమారేన వా, సోతాపన్నస్స హి వసవత్తిమారేనాపి సద్ధా అసంహారియా హోతి సూరమ్బట్ఠస్స వియ.

    490.Imehi ākārehīti imehi satthuvīmaṃsanakāraṇehi. Imehi padehīti imehi akkharasampiṇḍanapadehi. Imehi byañjanehīti imehi idha vuttehi akkharehi. Saddhā niviṭṭhāti okappanā patiṭṭhitā. Mūlajātāti sotāpattimaggavasena sañjātamūlā. Sotāpattimaggo hi saddhāya mūlaṃ nāma. Ākāravatīti kāraṇaṃ pariyesitvā gahitattā sakāraṇā. Dassanamūlikāti sotāpattimaggamūlikā. So hi dassananti vuccati. Daḷhāti thirā. Asaṃhāriyāti harituṃ na sakkā. Samaṇena vāti samitapāpasamaṇena vā. Brāhmaṇena vāti bāhitapāpabrāhmaṇena vā. Devena vāti upapattidevena vā. Mārena vāti vasavattimārena vā, sotāpannassa hi vasavattimārenāpi saddhā asaṃhāriyā hoti sūrambaṭṭhassa viya.

    సో కిర సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా సోతాపన్నో హుత్వా గేహం ఆగతో. అథ మారో ద్వత్తింసవరలక్ఖణప్పటిమణ్డితం బుద్ధరూపం మాపేత్వా తస్స ఘరద్వారే ఠత్వా – ‘‘సత్థా ఆగతో’’తి సాసనం పహిణి. సూరో చిన్తేసి, ‘‘అహం ఇదానేవ సత్థు సన్తికా ధమ్మం సుత్వా ఆగతో, కిం ను ఖో భవిస్సతీ’’తి ఉపసఙ్కమిత్వా సత్థుసఞ్ఞాయ వన్దిత్వా అట్ఠాసి. మారో ఆహ – ‘‘యం తే మయా, సూరమ్బట్ఠ, రూపం అనిచ్చం…పే॰… విఞ్ఞాణం అనిచ్చన్తి కథితం, తం అనుపధారేత్వావ సహసా మయా ఏవం వుత్తం. తస్మా త్వం రూపం నిచ్చం…పే॰… విఞ్ఞాణం నిచ్చన్తి గణ్హాహీ’’తి. సూరో చిన్తేసి – ‘‘అట్ఠానమేతం, యం బుద్ధా అనుపధారేత్వా అపచ్చక్ఖం కత్వా కిఞ్చి కథేయ్యుం, అద్ధా అయం మయ్హం విబాధనత్థం మారో ఆగతో’’తి. తతో నం త్వం మారోతి ఆహ. సో ముసావాదం కాతుం నాసక్ఖి, ఆమ మారోస్మీతి పటిజాని. కస్మా ఆగతోసీతి వుత్తే తవ సద్ధాచాలనత్థన్తి ఆహ. కణ్హ పాపిమ, త్వం తావ ఏకకో తిట్ఠ, తాదిసానం మారానం సతమ్పి సహస్సమ్పి మమ సద్ధం చాలేతుం అసమత్థం, మగ్గేన ఆగతా సద్ధా నామ సిలాపథవియం పతిట్ఠితసినేరు వియ అచలా హోతి, కిం త్వం ఏత్థాతి అచ్ఛరం పహరి. సో ఠాతుం అసక్కోన్తో తత్థేవన్తరధాయి. బ్రహ్మునా వాతి బ్రహ్మకాయికాదీసు అఞ్ఞతరబ్రహ్మునా వా. కేనచి వా లోకస్మిన్తి ఏతే సమణాదయో ఠపేత్వా అఞ్ఞేనపి కేనచి వా లోకస్మిం హరితుం న సక్కా. ధమ్మసమన్నేసనాతి సభావసమన్నేసనా. ధమ్మతాసుసమన్నిట్ఠోతి ధమ్మతాయ సుసమన్నిట్ఠో, సభావేనేవ సుట్ఠు సమన్నేసితో హోతీతి అత్థో. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి.

    So kira satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpanno hutvā gehaṃ āgato. Atha māro dvattiṃsavaralakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ buddharūpaṃ māpetvā tassa gharadvāre ṭhatvā – ‘‘satthā āgato’’ti sāsanaṃ pahiṇi. Sūro cintesi, ‘‘ahaṃ idāneva satthu santikā dhammaṃ sutvā āgato, kiṃ nu kho bhavissatī’’ti upasaṅkamitvā satthusaññāya vanditvā aṭṭhāsi. Māro āha – ‘‘yaṃ te mayā, sūrambaṭṭha, rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccanti kathitaṃ, taṃ anupadhāretvāva sahasā mayā evaṃ vuttaṃ. Tasmā tvaṃ rūpaṃ niccaṃ…pe… viññāṇaṃ niccanti gaṇhāhī’’ti. Sūro cintesi – ‘‘aṭṭhānametaṃ, yaṃ buddhā anupadhāretvā apaccakkhaṃ katvā kiñci katheyyuṃ, addhā ayaṃ mayhaṃ vibādhanatthaṃ māro āgato’’ti. Tato naṃ tvaṃ māroti āha. So musāvādaṃ kātuṃ nāsakkhi, āma mārosmīti paṭijāni. Kasmā āgatosīti vutte tava saddhācālanatthanti āha. Kaṇha pāpima, tvaṃ tāva ekako tiṭṭha, tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi mama saddhaṃ cāletuṃ asamatthaṃ, maggena āgatā saddhā nāma silāpathaviyaṃ patiṭṭhitasineru viya acalā hoti, kiṃ tvaṃ etthāti accharaṃ pahari. So ṭhātuṃ asakkonto tatthevantaradhāyi. Brahmunā vāti brahmakāyikādīsu aññatarabrahmunā vā. Kenaci vā lokasminti ete samaṇādayo ṭhapetvā aññenapi kenaci vā lokasmiṃ harituṃ na sakkā. Dhammasamannesanāti sabhāvasamannesanā. Dhammatāsusamanniṭṭhoti dhammatāya susamanniṭṭho, sabhāveneva suṭṭhu samannesito hotīti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.

    పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    వీమంసకసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Vīmaṃsakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౭. వీమంసకసుత్తం • 7. Vīmaṃsakasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౭. వీమంసకసుత్తవణ్ణనా • 7. Vīmaṃsakasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact