| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
විමොක්‌ඛකථා
Vimokkhakathā
248. ඉදානි යස්‌මා ඉදං රූපාවචරකුසලං නාම න කෙවලං ආරම්‌මණසඞ්‌ඛාතානං ආයතනානං අභිභවනතො අභිභායතනවසෙනෙව උප්‌පජ්‌ජති, අථ ඛො විමොක්‌ඛවසෙනපි උප්‌පජ්‌ජති, තස්‌මා තම්‌පි නයං දස්‌සෙතුං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං.
248. Idāni yasmā idaṃ rūpāvacarakusalaṃ nāma na kevalaṃ ārammaṇasaṅkhātānaṃ āyatanānaṃ abhibhavanato abhibhāyatanavaseneva uppajjati, atha kho vimokkhavasenapi uppajjati, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
කෙනට්‌ඨෙන පන විමොක්‌ඛො වෙදිතබ්‌බොති? අධිමුච්‌චනට්‌ඨෙන. කො අයං අධිමුච්‌චනට්‌ඨො නාම? පච්‌චනීකධම්‌මෙහි ච සුට්‌ඨු විමුච්‌චනට්‌ඨො, ආරම්‌මණෙ ච අභිරතිවසෙන සුට්‌ඨු විමුච්‌චනට්‌ඨො . පිතුඅඞ්‌කෙ විස්‌සට්‌ඨඅඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගස්‌ස දාරකස්‌ස සයනං විය අනිග්‌ගහිතභාවෙන නිරාසඞ්‌කතාය ආරම්‌මණෙ පවත්‌තීති වුත්‌තං හොති. එවංලක්‌ඛණඤ්‌හි විමොක්‌ඛභාවප්‌පත්‌තං රූපාවචරකුසලං දස්‌සෙතුං අයං නයො ආරද්‌ධො.
Kenaṭṭhena pana vimokkho veditabboti? Adhimuccanaṭṭhena. Ko ayaṃ adhimuccanaṭṭho nāma? Paccanīkadhammehi ca suṭṭhu vimuccanaṭṭho, ārammaṇe ca abhirativasena suṭṭhu vimuccanaṭṭho . Pituaṅke vissaṭṭhaaṅgapaccaṅgassa dārakassa sayanaṃ viya aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya ārammaṇe pavattīti vuttaṃ hoti. Evaṃlakkhaṇañhi vimokkhabhāvappattaṃ rūpāvacarakusalaṃ dassetuṃ ayaṃ nayo āraddho.
තත්‌ථ රූපීති අජ්‌ඣත්‌තං කෙසාදීසු උප්‌පාදිතං රූපජ්‌ඣානං රූපං, තදස්‌සත්‌ථීති රූපී. අජ්‌ඣත්‌තඤ්‌හි නීලපරිකම්‌මං කරොන්‌තො කෙසෙ වා පිත්‌තෙ වා අක්‌ඛිතාරකාය වා කරොති. පීතපරිකම්‌මං කරොන්‌තො මෙදෙ වා ඡවියා වා අක්‌ඛීනං පීතට්‌ඨානෙ වා කරොති. ලොහිතපරිකම්‌මං කරොන්‌තො මංසෙ වා ලොහිතෙ වා ජිව්‌හාය වා හත්‌ථතලපාදතලෙසු වා අක්‌ඛීනං රත්‌තට්‌ඨානෙ වා කරොති. ඔදාතපරිකම්‌මං කරොන්‌තො අට්‌ඨිම්‌හි වා දන්‌තෙ වා නඛෙ වා අක්‌ඛීනං සෙතට්‌ඨානෙ වා කරොති. එවං පරිකම්‌මං කත්‌වා උප්‌පන්‌නජ්‌ඣානසමඞ්‌ගිනං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. රූපානි පස්‌සතීති බහිද්‌ධාපි නීලකසිණාදිරූපානි ඣානචක්‌ඛුනා පස්‌සති. ඉමිනා අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධාවත්‌ථුකෙසු කසිණෙසු ඣානපටිලාභො දස්‌සිතො.
Tattha rūpīti ajjhattaṃ kesādīsu uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, tadassatthīti rūpī. Ajjhattañhi nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāya vā karoti. Pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā akkhīnaṃ pītaṭṭhāne vā karoti. Lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā hatthatalapādatalesu vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti. Odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti. Evaṃ parikammaṃ katvā uppannajjhānasamaṅginaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passati. Iminā ajjhattabahiddhāvatthukesu kasiṇesu jhānapaṭilābho dassito.
අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤීති අජ්‌ඣත්‌තං න රූපසඤ්‌ඤී. අත්‌තනො කෙසාදීසු අනුප්‌පාදිතරූපාවචරජ්‌ඣානොති අත්‌ථො. ඉමිනා බහිද්‌ධා පරිකම්‌මං කත්‌වා බහිද්‌ධාව පටිලද්‌ධජ්‌ඣානතා දස්‌සිතා.
Ajjhattaṃarūpasaññīti ajjhattaṃ na rūpasaññī. Attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhānoti attho. Iminā bahiddhā parikammaṃ katvā bahiddhāva paṭiladdhajjhānatā dassitā.
සුභන්‌ති ඉමිනා සුවිසුද්‌ධෙසු නීලාදීසු වණ්‌ණකසිණෙසු ඣානානි දස්‌සිතානි. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි අන්‌තොඅප්‌පනාය ‘සුභ’න්‌ති ආභොගො නත්‌ථි, යො පන සුවිසුද්‌ධං සුභකසිණං ආරම්‌මණං කත්‌වා විහරති, සො යස්‌මා ‘සුභ’න්‌ති…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, තථා දුතියාදීනි, තස්‌මා එවං දෙසනා කතා. පටිසම්‌භිදාමග්‌ගෙ පන ‘‘කථං සුභන්‌ත්‌වෙව අධිමුත්‌තො හොතීති විමොක්‌ඛො? ඉධ භික්‌ඛු මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං…පෙ.… විහරති, මෙත්‌තාය භාවිතත්‌තා සත්‌තා අප්‌පටිකූලා හොන්‌ති; කරුණා… මුදිතා… උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං…පෙ.… විහරති, උපෙක්‌ඛාය භාවිතත්‌තා සත්‌තා අප්‌පටිකූලා හොන්‌ති, එවං සුභන්‌ත්‌වෙව අධිමුත්‌තො හොතී’’ති විමොක්‌ඛොති (පටි. ම. 1.212) වුත්‌තං. ඉධ පන උපරි පාළියංයෙව බ්‍රහ්‌මවිහාරානං ආගතත්‌තා තං නයං පටික්‌ඛිපිත්‌වා සුනීලකසුපීතකසුලොහිතකසුඔදාතකපරිසුද්‌ධනීලකපරිසුද්‌ධපීතකපරිසුද්‌ධලොහිතකපරිසුද්‌ධඔදාතකවසෙනෙව සුභවිමොක්‌ඛො අනුඤ්‌ඤාතො. ඉති කසිණන්‌ති වා අභිභායතනන්‌ති වා විමොක්‌ඛොති වා රූපාවචරජ්‌ඣානමෙව . තඤ්‌හි ආරම්‌මණස්‌ස සකලට්‌ඨෙන කසිණං නාම, ආරම්‌මණං අභිභවනට්‌ඨෙන අභිභායතනං නාම, ආරම්‌මණෙ අධිමුච්‌චනට්‌ඨෙන පච්‌චනීකධම්‌මෙහි ච විමුච්‌චනට්‌ඨෙන විමොක්‌ඛො නාමාති වුත්‌තං. තත්‌ථ කසිණදෙසනා අභිධම්‌මවසෙන, ඉතරා පන සුත්‌තන්‌තදෙසනාවසෙන වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බා. අයමෙත්‌ථ අපුබ්‌බපදවණ්‌ණනා. එකෙකස්‌මිං පන විමොක්‌ඛෙ පථවීකසිණෙ විය පඤ්‌චවීසති පඤ්‌චවීසතීති කත්‌වා පඤ්‌චසත්‌තති නවකා වෙදිතබ්‌බා.
Subhanti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni. Tattha kiñcāpi antoappanāya ‘subha’nti ābhogo natthi, yo pana suvisuddhaṃ subhakasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā ‘subha’nti…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tathā dutiyādīni, tasmā evaṃ desanā katā. Paṭisambhidāmagge pana ‘‘kathaṃ subhantveva adhimutto hotīti vimokkho? Idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, mettāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti; karuṇā… muditā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, upekkhāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti, evaṃ subhantveva adhimutto hotī’’ti vimokkhoti (paṭi. ma. 1.212) vuttaṃ. Idha pana upari pāḷiyaṃyeva brahmavihārānaṃ āgatattā taṃ nayaṃ paṭikkhipitvā sunīlakasupītakasulohitakasuodātakaparisuddhanīlakaparisuddhapītakaparisuddhalohitakaparisuddhaodātakavaseneva subhavimokkho anuññāto. Iti kasiṇanti vā abhibhāyatananti vā vimokkhoti vā rūpāvacarajjhānameva . Tañhi ārammaṇassa sakalaṭṭhena kasiṇaṃ nāma, ārammaṇaṃ abhibhavanaṭṭhena abhibhāyatanaṃ nāma, ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena paccanīkadhammehi ca vimuccanaṭṭhena vimokkho nāmāti vuttaṃ. Tattha kasiṇadesanā abhidhammavasena, itarā pana suttantadesanāvasena vuttāti veditabbā. Ayamettha apubbapadavaṇṇanā. Ekekasmiṃ pana vimokkhe pathavīkasiṇe viya pañcavīsati pañcavīsatīti katvā pañcasattati navakā veditabbā.
විමොක්‌ඛකථා.
Vimokkhakathā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපාවචරකුසලං • Rūpāvacarakusalaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / විමොක්‌ඛකථාවණ්‌ණනා • Vimokkhakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / විමොක්‌ඛකථාවණ්‌ණනා • Vimokkhakathāvaṇṇanā
