| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
વਿਮੋਕ੍ਖਕਥਾ
Vimokkhakathā
੨੪੮. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਨਾਮ ਨ ਕੇવਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਆਯਤਨਾਨਂ ਅਭਿਭવਨਤੋ ਅਭਿਭਾਯਤਨવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਥ ਖੋ વਿਮੋਕ੍ਖવਸੇਨਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮ੍ਪਿ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
248. Idāni yasmā idaṃ rūpāvacarakusalaṃ nāma na kevalaṃ ārammaṇasaṅkhātānaṃ āyatanānaṃ abhibhavanato abhibhāyatanavaseneva uppajjati, atha kho vimokkhavasenapi uppajjati, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਪਨ વਿਮੋਕ੍ਖੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ। ਕੋ ਅਯਂ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ ਨਾਮ? ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ । ਪਿਤੁਅਙ੍ਕੇ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਸ੍ਸ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਸਯਨਂ વਿਯ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤਭਾવੇਨ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਤਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪવਤ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂਲਕ੍ਖਣਞ੍ਹਿ વਿਮੋਕ੍ਖਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਯਂ ਨਯੋ ਆਰਦ੍ਧੋ।
Kenaṭṭhena pana vimokkho veditabboti? Adhimuccanaṭṭhena. Ko ayaṃ adhimuccanaṭṭho nāma? Paccanīkadhammehi ca suṭṭhu vimuccanaṭṭho, ārammaṇe ca abhirativasena suṭṭhu vimuccanaṭṭho . Pituaṅke vissaṭṭhaaṅgapaccaṅgassa dārakassa sayanaṃ viya aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya ārammaṇe pavattīti vuttaṃ hoti. Evaṃlakkhaṇañhi vimokkhabhāvappattaṃ rūpāvacarakusalaṃ dassetuṃ ayaṃ nayo āraddho.
ਤਤ੍ਥ ਰੂਪੀਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਂ ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ ਰੂਪਂ, ਤਦਸ੍ਸਤ੍ਥੀਤਿ ਰੂਪੀ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਨੀਲਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਕੇਸੇ વਾ ਪਿਤ੍ਤੇ વਾ ਅਕ੍ਖਿਤਾਰਕਾਯ વਾ ਕਰੋਤਿ। ਪੀਤਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮੇਦੇ વਾ ਛવਿਯਾ વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਂ ਪੀਤਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਕਰੋਤਿ। ਲੋਹਿਤਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਂਸੇ વਾ ਲੋਹਿਤੇ વਾ ਜਿવ੍ਹਾਯ વਾ ਹਤ੍ਥਤਲਪਾਦਤਲੇਸੁ વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਂ ਰਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਕਰੋਤਿ। ਓਦਾਤਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਿਮ੍ਹਿ વਾ ਦਨ੍ਤੇ વਾ ਨਖੇ વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਂ ਸੇਤਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਕਰੋਤਿ। ਏવਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਜ੍ਝਾਨਸਮਙ੍ਗਿਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਪਿ ਨੀਲਕਸਿਣਾਦਿਰੂਪਾਨਿ ਝਾਨਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾવਤ੍ਥੁਕੇਸੁ ਕਸਿਣੇਸੁ ਝਾਨਪਟਿਲਾਭੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
Tattha rūpīti ajjhattaṃ kesādīsu uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, tadassatthīti rūpī. Ajjhattañhi nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāya vā karoti. Pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā akkhīnaṃ pītaṭṭhāne vā karoti. Lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā hatthatalapādatalesu vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti. Odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti. Evaṃ parikammaṃ katvā uppannajjhānasamaṅginaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passati. Iminā ajjhattabahiddhāvatthukesu kasiṇesu jhānapaṭilābho dassito.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਿਤਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾવ ਪਟਿਲਦ੍ਧਜ੍ਝਾਨਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ।
Ajjhattaṃarūpasaññīti ajjhattaṃ na rūpasaññī. Attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhānoti attho. Iminā bahiddhā parikammaṃ katvā bahiddhāva paṭiladdhajjhānatā dassitā.
ਸੁਭਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇਸੁ ਨੀਲਾਦੀਸੁ વਣ੍ਣਕਸਿਣੇਸੁ ਝਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਅਪ੍ਪਨਾਯ ‘ਸੁਭ’ਨ੍ਤਿ ਆਭੋਗੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਯੋ ਪਨ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸੁਭਕਸਿਣਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ‘ਸੁਭ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਾਦੀਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ ਪਨ ‘‘ਕਥਂ ਸੁਭਨ੍ਤ੍વੇવ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ વਿਮੋਕ੍ਖੋ? ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ…ਪੇ॰… વਿਹਰਤਿ, ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਕਰੁਣਾ… ਮੁਦਿਤਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ…ਪੇ॰… વਿਹਰਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸੁਭਨ੍ਤ੍વੇવ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਿਮੋਕ੍ਖੋਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੧੨) વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਉਪਰਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂਯੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਾਨਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਤਂ ਨਯਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸੁਨੀਲਕਸੁਪੀਤਕਸੁਲੋਹਿਤਕਸੁਓਦਾਤਕਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨੀਲਕਪਰਿਸੁਦ੍ਧਪੀਤਕਪਰਿਸੁਦ੍ਧਲੋਹਿਤਕਪਰਿਸੁਦ੍ਧਓਦਾਤਕવਸੇਨੇવ ਸੁਭવਿਮੋਕ੍ਖੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ। ਇਤਿ ਕਸਿਣਨ੍ਤਿ વਾ ਅਭਿਭਾਯਤਨਨ੍ਤਿ વਾ વਿਮੋਕ੍ਖੋਤਿ વਾ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਮੇવ । ਤਞ੍ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਕਲਟ੍ਠੇਨ ਕਸਿਣਂ ਨਾਮ, ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ ਨਾਮ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚ વਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਸਿਣਦੇਸਨਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮવਸੇਨ, ਇਤਰਾ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਾ। ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਪਥવੀਕਸਿਣੇ વਿਯ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸਤ੍ਤਤਿ ਨવਕਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Subhanti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni. Tattha kiñcāpi antoappanāya ‘subha’nti ābhogo natthi, yo pana suvisuddhaṃ subhakasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā ‘subha’nti…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tathā dutiyādīni, tasmā evaṃ desanā katā. Paṭisambhidāmagge pana ‘‘kathaṃ subhantveva adhimutto hotīti vimokkho? Idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, mettāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti; karuṇā… muditā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, upekkhāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti, evaṃ subhantveva adhimutto hotī’’ti vimokkhoti (paṭi. ma. 1.212) vuttaṃ. Idha pana upari pāḷiyaṃyeva brahmavihārānaṃ āgatattā taṃ nayaṃ paṭikkhipitvā sunīlakasupītakasulohitakasuodātakaparisuddhanīlakaparisuddhapītakaparisuddhalohitakaparisuddhaodātakavaseneva subhavimokkho anuññāto. Iti kasiṇanti vā abhibhāyatananti vā vimokkhoti vā rūpāvacarajjhānameva . Tañhi ārammaṇassa sakalaṭṭhena kasiṇaṃ nāma, ārammaṇaṃ abhibhavanaṭṭhena abhibhāyatanaṃ nāma, ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena paccanīkadhammehi ca vimuccanaṭṭhena vimokkho nāmāti vuttaṃ. Tattha kasiṇadesanā abhidhammavasena, itarā pana suttantadesanāvasena vuttāti veditabbā. Ayamettha apubbapadavaṇṇanā. Ekekasmiṃ pana vimokkhe pathavīkasiṇe viya pañcavīsati pañcavīsatīti katvā pañcasattati navakā veditabbā.
વਿਮੋਕ੍ਖਕਥਾ।
Vimokkhakathā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / વਿਮੋਕ੍ਖਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Vimokkhakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / વਿਮੋਕ੍ਖਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Vimokkhakathāvaṇṇanā
