| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³-அட்ட²கதா² • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
2. விமொக்க²னித்³தே³ஸவண்ணனா
2. Vimokkhaniddesavaṇṇanā
210. கதமோதிஆதி³கே உத்³தே³ஸஸ்ஸ நித்³தே³ஸே இதி படிஸஞ்சிக்க²தீதி ஏவங் உபபரிக்க²தி. ஸுஞ்ஞமித³ந்தி இத³ங் க²ந்த⁴பஞ்சகங் ஸுஞ்ஞங். கேன ஸுஞ்ஞங்? அத்தேன வா அத்தனியேன வா. தத்த² அத்தேன வாதி பா³லஜனபரிகப்பிதஸ்ஸ அத்தனோ அபா⁴வா தேன அத்தனா ச ஸுஞ்ஞங். அத்தனியேன வாதி தஸ்ஸ பரிகப்பிதஸ்ஸ அத்தனோ ஸந்தகேன ச ஸுஞ்ஞங். அத்தனோ அபா⁴வேனேவ அத்தனியாபா⁴வோ. அத்தனியஞ்ச நாம நிச்சங் வா ஸியா ஸுக²ங் வா, தது³ப⁴யம்பி நத்தி². தேன நிச்சபடிக்கே²பேன அனிச்சானுபஸ்ஸனா, ஸுக²படிக்கே²பேன து³க்கா²னுபஸ்ஸனா ச வுத்தா ஹோதி. ஸுஞ்ஞமித³ங் அத்தேன வாதி அனத்தானுபஸ்ஸனாயேவ வுத்தா. ஸோதி ஸோ ஏவங் தீஹி அனுபஸ்ஸனாஹி விபஸ்ஸமானோ பி⁴க்கு². அபி⁴னிவேஸங் ந கரோதீதி அனத்தானுபஸ்ஸனாவஸேன அத்தாபி⁴னிவேஸங் ந கரோதி.
210.Katamotiādike uddesassa niddese iti paṭisañcikkhatīti evaṃ upaparikkhati. Suññamidanti idaṃ khandhapañcakaṃ suññaṃ. Kena suññaṃ? Attena vā attaniyena vā. Tattha attena vāti bālajanaparikappitassa attano abhāvā tena attanā ca suññaṃ. Attaniyena vāti tassa parikappitassa attano santakena ca suññaṃ. Attano abhāveneva attaniyābhāvo. Attaniyañca nāma niccaṃ vā siyā sukhaṃ vā, tadubhayampi natthi. Tena niccapaṭikkhepena aniccānupassanā, sukhapaṭikkhepena dukkhānupassanā ca vuttā hoti. Suññamidaṃ attena vāti anattānupassanāyeva vuttā. Soti so evaṃ tīhi anupassanāhi vipassamāno bhikkhu. Abhinivesaṃ na karotīti anattānupassanāvasena attābhinivesaṃ na karoti.
நிமித்தங் ந கரோதீதி அனிச்சானுபஸ்ஸனாவஸேன நிச்சனிமித்தங் ந கரோதி. பணிதி⁴ங் ந கரோதீதி து³க்கா²னுபஸ்ஸனாவஸேன பணிதி⁴ங் ந கரோதி. இமே தயோ விமொக்கா² பரியாயேன விபஸ்ஸனாக்க²ணே தத³ங்க³வஸேனாபி லப்³ப⁴ந்தி, நிப்பரியாயேன பன ஸமுச்சே²த³வஸேன மக்³க³க்க²ணேயேவ. சத்தாரி ஜா²னானி அஜ்ஜ²த்தங் நீவரணாதீ³ஹி வுட்டா²னதோ அஜ்ஜ²த்தவுட்டா²னோ விமொக்கோ². சதஸ்ஸோ அரூபஸமாபத்தியோ ஆரம்மணேஹி வுட்டா²னதோ ப³ஹித்³தா⁴வுட்டா²னோ விமொக்கோ². ஆரம்மணம்பி ஹி பா³ஹிராயதனானி விய இத⁴ ‘‘ப³ஹித்³தா⁴’’தி வுத்தங். இமே த்³வே விக்க²ம்ப⁴னவிமொக்கா², து³ப⁴தோ வுட்டா²னோ பன ஸமுச்சே²த³விமொக்கோ².
Nimittaṃ na karotīti aniccānupassanāvasena niccanimittaṃ na karoti. Paṇidhiṃ na karotīti dukkhānupassanāvasena paṇidhiṃ na karoti. Ime tayo vimokkhā pariyāyena vipassanākkhaṇe tadaṅgavasenāpi labbhanti, nippariyāyena pana samucchedavasena maggakkhaṇeyeva. Cattāri jhānāni ajjhattaṃ nīvaraṇādīhi vuṭṭhānato ajjhattavuṭṭhāno vimokkho. Catasso arūpasamāpattiyo ārammaṇehi vuṭṭhānato bahiddhāvuṭṭhāno vimokkho. Ārammaṇampi hi bāhirāyatanāni viya idha ‘‘bahiddhā’’ti vuttaṃ. Ime dve vikkhambhanavimokkhā, dubhato vuṭṭhāno pana samucchedavimokkho.
நீவரணேஹி வுட்டா²தீதிஆதீ³ஹி அஜ்ஜ²த்தவுட்டா²னங் ஸரூபதோ வுத்தங். ரூபஸஞ்ஞாயாதிஆதீ³ஹி கஸிணாதி³ஆரம்மணஸமதிக்கமஸ்ஸ பாகடத்தா தங் அவத்வா ஸுத்தந்தேஸு வுத்தரூபஸஞ்ஞாதி³ஸமதிக்கமோ வுத்தோ. ஸக்காயதி³ட்டி²விசிகிச்சா²ஸீலப்³ப³தபராமாஸாதி ஸமாஸபத³ங், ஸக்காயதி³ட்டி²யா விசிகிச்சா²ய ஸீலப்³ப³தபராமாஸாதி விச்சே²தோ³. அயமேவ வா பாடோ².
Nīvaraṇehi vuṭṭhātītiādīhi ajjhattavuṭṭhānaṃ sarūpato vuttaṃ. Rūpasaññāyātiādīhi kasiṇādiārammaṇasamatikkamassa pākaṭattā taṃ avatvā suttantesu vuttarūpasaññādisamatikkamo vutto. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsāti samāsapadaṃ, sakkāyadiṭṭhiyā vicikicchāya sīlabbataparāmāsāti vicchedo. Ayameva vā pāṭho.
211. விதக்கோ சாதிஆதீ³ஹி ஜா²னானங் ஸமாபத்தீனஞ்ச உபசாரபூ⁴மியோ வுத்தா. அனிச்சானுபஸ்ஸனாதிஆதீ³ஹி சதுன்னங் மக்³கா³னங் புப்³ப³பா⁴க³விபஸ்ஸனா வுத்தா. படிலாபோ⁴ வாதி பஞ்சவித⁴வஸிப்பத்தியா ப்³யாபிதோ பத்த²டோ லாபோ⁴தி படிலாபோ⁴. வஸிப்பத்தியா ஹி ஸப்³போ³ ஜா²னபயோகோ³ ச ஸமாபத்திபயோகோ³ ச படிப்பஸ்ஸத்³தோ⁴ ஹோதி, தஸ்மா படிலாபோ⁴ ‘‘படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமொக்கோ²’’தி வுத்தோ. விபாகோ பன ஜா²னஸ்ஸ ஸமாபத்தியா ச படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴ ஹோதீதி உஜுகமேவ. கேசி பன ‘‘உபசாரபயோக³ஸ்ஸ படிப்பஸ்ஸத்³த⁴த்தா ஜா²னஸ்ஸ ஸமாபத்தியா ச படிலாபோ⁴ ஹோதி, தஸ்மா ஜா²னஸமாபத்திபடிலாபோ⁴ ‘படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமொக்கோ²’தி வுச்சதீ’’தி வத³ந்தி.
211.Vitakko cātiādīhi jhānānaṃ samāpattīnañca upacārabhūmiyo vuttā. Aniccānupassanātiādīhi catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāgavipassanā vuttā. Paṭilābhovāti pañcavidhavasippattiyā byāpito patthaṭo lābhoti paṭilābho. Vasippattiyā hi sabbo jhānapayogo ca samāpattipayogo ca paṭippassaddho hoti, tasmā paṭilābho ‘‘paṭippassaddhivimokkho’’ti vutto. Vipāko pana jhānassa samāpattiyā ca paṭippassaddhi hotīti ujukameva. Keci pana ‘‘upacārapayogassa paṭippassaddhattā jhānassa samāpattiyā ca paṭilābho hoti, tasmā jhānasamāpattipaṭilābho ‘paṭippassaddhivimokkho’ti vuccatī’’ti vadanti.
212. அஜ்ஜ²த்தந்தி அத்தானங் அதி⁴கிச்ச பவத்தங். பச்சத்தந்தி அத்தானங் படிச்ச பவத்தங். உப⁴யேனாபி நியகஜ்ஜ²த்தமேவ தீ³பேதி நீலனிமித்தந்தி நீலமேவ. நீலஸஞ்ஞங் படிலப⁴தீதி தஸ்மிங் நீலனிமித்தே நீலமிதிஸஞ்ஞங் படிலப⁴தி. ஸுக்³க³ஹிதங் கரோதீதி பரிகம்மபூ⁴மியங் ஸுட்டு² உக்³க³ஹிதங் கரோதி. ஸூபதா⁴ரிதங் உபதா⁴ரேதீதி உபசாரபூ⁴மியங் ஸுட்டு² உபதா⁴ரிதங் கத்வா உபதா⁴ரேதி. ஸ்வாவத்தி²தங் அவத்தா²பேதீதி அப்பனாபூ⁴மியங் ஸுட்டு² நிச்சி²தங் நிச்சி²னாதி. வவத்தா²பேதீதிபி பாடோ². அஜ்ஜ²த்தஞ்ஹி நீலபரிகம்மங் கரொந்தோ கேஸே வா பித்தே வா அக்கி²தாரகாயங் வா கரோதி. ப³ஹித்³தா⁴ நீலனிமித்தேதி நீலபுப்ப²னீலவத்த²னீலதா⁴தூனங் அஞ்ஞதரே நீலகஸிணே. சித்தங் உபஸங்ஹரதீதி சித்தங் உபனேதி. பீதாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. ஆஸேவதீதி தமேவ ஸஞ்ஞங் ஆதி³தோ ஸேவதி. பா⁴வேதீதி வட்³டே⁴தி. ப³ஹுலீகரோதீதி புனப்புனங் கரோதி. ரூபந்தி நீலனிமித்தங் ரூபங். ரூபஸஞ்ஞீதி தஸ்மிங் ரூபே ஸஞ்ஞா ரூபஸஞ்ஞா, ஸா அஸ்ஸ அத்தீ²தி ரூபஸஞ்ஞீ. அஜ்ஜ²த்தங் பீதனிமித்தாதீ³ஸு பீதபரிகம்மங் கரொந்தோ மேதே³ வா ச²வியா வா அக்கீ²னங் பீதட்டா²னே வா கரோதி. லோஹிதபரிகம்மங் கரொந்தோ மங்ஸே வா லோஹிதே வா ஜிவ்ஹாய வா ஹத்த²தலபாத³தலேஸு வா அக்கீ²னங் ரத்தட்டா²னே வா கரோதி. ஓதா³தபரிகம்மங் கரொந்தோ அட்டி²ம்ஹி வா த³ந்தே வா நகே² வா அக்கீ²னங் ஸேதட்டா²னே வா கரோதி. அஜ்ஜ²த்தங் அரூபந்தி அஜ்ஜ²த்தங் ரூபனிமித்தங் நத்தீ²தி அத்தோ².
212.Ajjhattanti attānaṃ adhikicca pavattaṃ. Paccattanti attānaṃ paṭicca pavattaṃ. Ubhayenāpi niyakajjhattameva dīpeti nīlanimittanti nīlameva. Nīlasaññaṃ paṭilabhatīti tasmiṃ nīlanimitte nīlamitisaññaṃ paṭilabhati. Suggahitaṃ karotīti parikammabhūmiyaṃ suṭṭhu uggahitaṃ karoti. Sūpadhāritaṃ upadhāretīti upacārabhūmiyaṃ suṭṭhu upadhāritaṃ katvā upadhāreti. Svāvatthitaṃ avatthāpetīti appanābhūmiyaṃ suṭṭhu nicchitaṃ nicchināti. Vavatthāpetītipi pāṭho. Ajjhattañhi nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāyaṃ vā karoti. Bahiddhā nīlanimitteti nīlapupphanīlavatthanīladhātūnaṃ aññatare nīlakasiṇe. Cittaṃ upasaṃharatīti cittaṃ upaneti. Pītādīsupi eseva nayo. Āsevatīti tameva saññaṃ ādito sevati. Bhāvetīti vaḍḍheti. Bahulīkarotīti punappunaṃ karoti. Rūpanti nīlanimittaṃ rūpaṃ. Rūpasaññīti tasmiṃ rūpe saññā rūpasaññā, sā assa atthīti rūpasaññī. Ajjhattaṃ pītanimittādīsu pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā akkhīnaṃ pītaṭṭhāne vā karoti. Lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā hatthatalapādatalesu vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti. Odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti. Ajjhattaṃ arūpanti ajjhattaṃ rūpanimittaṃ natthīti attho.
மெத்தாஸஹக³தேனாதி பட²மது³தியததியஜ்ஜா²னவஸேன மெத்தாய ஸமன்னாக³தேன. சேதஸாதி சித்தேன. ஏகங் தி³ஸந்தி ஏகங் ஏகிஸ்ஸா தி³ஸாய பட²மபரிக்³க³ஹிதங் ஸத்தங் உபாதா³ய ஏகதி³ஸாபரியாபன்னஸத்தப²ரணவஸேன வுத்தங். ப²ரித்வாதி பு²ஸித்வா ஆரம்மணங் கத்வா. விஹரதீதி ப்³ரஹ்மவிஹாராதி⁴ட்டி²தங் இரியாபத²விஹாரங் பவத்தேதி. ததா² து³தியந்தி யதா² புரத்தி²மாதீ³ஸு யங்கிஞ்சி ஏகங் தி³ஸங் ப²ரித்வா விஹரதி, ததே²வ தத³னந்தரங் து³தியங் ததியங் சதுத்த²ங் வாதி அத்தோ². இதி உத்³த⁴ந்தி ஏதேனேவ நயேன உபரிமங் தி³ஸந்தி வுத்தங் ஹோதி. அதோ⁴ திரியந்தி அதோ⁴தி³ஸம்பி திரியங் தி³ஸம்பி ஏவமேவ . தத்த² ச அதோ⁴தி ஹெட்டா². திரியந்தி அனுதி³ஸா. ஏவங் ஸப்³ப³தி³ஸாஸு அஸ்ஸமண்ட³லிகாய அஸ்ஸமிவ மெத்தாஸஹக³தங் சித்தங் ஸாரேதிபி பச்சாஸாரேதிபீதி. எத்தாவதா ஏகமேகங் தி³ஸங் பரிக்³க³ஹெத்வா ஓதி⁴ஸோ மெத்தாப²ரணங் த³ஸ்ஸிதங். ஸப்³ப³தீ⁴திஆதி³ பன அனோதி⁴ஸோ த³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங். தத்த² ஸப்³ப³தீ⁴தி ஸப்³ப³த்த². ஸப்³ப³த்ததாயாதி ஸப்³பே³ஸு ஹீனமஜ்ஜி²முக்கட்ட²மித்தஸபத்தமஜ்ஜ²த்தாதி³ப்பபே⁴தே³ஸு அத்ததாய, ‘‘அயங் பரஸத்தோ’’தி விபா⁴க³ங் அகத்வா அத்தஸமதாயாதி வுத்தங் ஹோதி. அத² வா ஸப்³ப³த்ததாயாதி ஸப்³பே³ன சித்தபா⁴வேன, ஈஸகம்பி ப³ஹி அவிக்கி²பமானோதி வுத்தங் ஹோதி. ஸப்³பா³வந்தந்தி ஸப்³ப³ஸத்தவந்தங், ஸப்³ப³ஸத்தயுத்தந்தி அத்தோ². ஸப்³ப³வந்தந்திபி பாடோ². லோகந்தி ஸத்தலோகங்.
Mettāsahagatenāti paṭhamadutiyatatiyajjhānavasena mettāya samannāgatena. Cetasāti cittena. Ekaṃ disanti ekaṃ ekissā disāya paṭhamapariggahitaṃ sattaṃ upādāya ekadisāpariyāpannasattapharaṇavasena vuttaṃ. Pharitvāti phusitvā ārammaṇaṃ katvā. Viharatīti brahmavihārādhiṭṭhitaṃ iriyāpathavihāraṃ pavatteti. Tathā dutiyanti yathā puratthimādīsu yaṃkiñci ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tatheva tadanantaraṃ dutiyaṃ tatiyaṃ catutthaṃ vāti attho. Iti uddhanti eteneva nayena uparimaṃ disanti vuttaṃ hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriyaṃ disampi evameva . Tattha ca adhoti heṭṭhā. Tiriyanti anudisā. Evaṃ sabbadisāsu assamaṇḍalikāya assamiva mettāsahagataṃ cittaṃ sāretipi paccāsāretipīti. Ettāvatā ekamekaṃ disaṃ pariggahetvā odhiso mettāpharaṇaṃ dassitaṃ. Sabbadhītiādi pana anodhiso dassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha sabbadhīti sabbattha. Sabbattatāyāti sabbesu hīnamajjhimukkaṭṭhamittasapattamajjhattādippabhedesu attatāya, ‘‘ayaṃ parasatto’’ti vibhāgaṃ akatvā attasamatāyāti vuttaṃ hoti. Atha vā sabbattatāyāti sabbena cittabhāvena, īsakampi bahi avikkhipamānoti vuttaṃ hoti. Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ, sabbasattayuttanti attho. Sabbavantantipi pāṭho. Lokanti sattalokaṃ.
விபுலேனாதி ஏவமாதி³பரியாயத³ஸ்ஸனதோ பனெத்த² புன ‘‘மெத்தாஸஹக³தேனா’’தி வுத்தங். யஸ்மா வா எத்த² ஓதி⁴ஸோ ப²ரணே விய புன ததா²ஸத்³தோ³ வா இதி-ஸத்³தோ³ வா ந வுத்தோ, தஸ்மா புன ‘‘மெத்தாஸஹக³தேன சேதஸா’’தி வுத்தங், நிக³மனவஸேன வா ஏதங் வுத்தங். விபுலேனாதி எத்த² ப²ரணவஸேன விபுலதா த³ட்ட²ப்³பா³. பூ⁴மிவஸேன பன தங் மஹக்³க³தங். தஞ்ஹி கிலேஸவிக்க²ம்ப⁴னஸமத்த²தாய விபுலப²லதாய தீ³க⁴ஸந்தானதாய ச மஹந்தபா⁴வங் க³தங், மஹந்தேஹி வா உளாரச்ச²ந்த³வீரியசித்தபஞ்ஞேஹி க³தங் படிபன்னந்தி மஹக்³க³தங். பகு³ணவஸேன அப்பமாணஸத்தாரம்மணவஸேன ச அப்பமாணங். ப்³யாபாத³பச்சத்தி²கப்பஹானேன அவேரங். தோ³மனஸ்ஸப்பஹானதோ அப்³யாபஜ்ஜங், நித்³து³க்க²ந்தி வுத்தங் ஹோதி. அப்படிகூலா ஹொந்தீதி பி⁴க்கு²னோ சித்தஸ்ஸ அப்படிகூலா ஹுத்வா உபட்ட²ஹந்தி. ஸேஸேஸுபி வுத்தனயேனேவ கருணாமுதி³தாஉபெக்கா²வஸேன யோஜேதப்³ப³ங். கருணாய விஹேஸாபச்சத்தி²கப்பஹானேன அவேரங், முதி³தாய அரதிபச்சத்தி²கப்பஹானேன.
Vipulenāti evamādipariyāyadassanato panettha puna ‘‘mettāsahagatenā’’ti vuttaṃ. Yasmā vā ettha odhiso pharaṇe viya puna tathāsaddo vā iti-saddo vā na vutto, tasmā puna ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti vuttaṃ, nigamanavasena vā etaṃ vuttaṃ. Vipulenāti ettha pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā. Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ. Tañhi kilesavikkhambhanasamatthatāya vipulaphalatāya dīghasantānatāya ca mahantabhāvaṃ gataṃ, mahantehi vā uḷāracchandavīriyacittapaññehi gataṃ paṭipannanti mahaggataṃ. Paguṇavasena appamāṇasattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ. Byāpādapaccatthikappahānena averaṃ. Domanassappahānato abyāpajjaṃ, niddukkhanti vuttaṃ hoti. Appaṭikūlā hontīti bhikkhuno cittassa appaṭikūlā hutvā upaṭṭhahanti. Sesesupi vuttanayeneva karuṇāmuditāupekkhāvasena yojetabbaṃ. Karuṇāya vihesāpaccatthikappahānena averaṃ, muditāya aratipaccatthikappahānena.
உபெக்கா²ஸஹக³தேனாதி சதுத்த²ஜ்ஜா²னவஸேன உபெக்கா²ய ஸமன்னாக³தேன. ராக³பச்சத்தி²கப்பஹானேன அவேரங், கே³ஹஸிதஸோமனஸ்ஸப்பஹானதோ அப்³யாபஜ்ஜங். ஸப்³ப³ம்பி ஹி அகுஸலங் கிலேஸபரிளாஹயோக³தோ ஸப்³யாபஜ்ஜமேவாதி அயமேதேஸங் விஸேஸோ.
Upekkhāsahagatenāti catutthajjhānavasena upekkhāya samannāgatena. Rāgapaccatthikappahānena averaṃ, gehasitasomanassappahānato abyāpajjaṃ. Sabbampi hi akusalaṃ kilesapariḷāhayogato sabyāpajjamevāti ayametesaṃ viseso.
213. ஸப்³ப³ஸோதி ஸப்³பா³காரேன, ஸப்³பா³ஸங் வா, அனவஸேஸானந்தி அத்தோ². ரூபஸஞ்ஞானந்தி ஸஞ்ஞாஸீஸேன வுத்தரூபாவசரஜ்ஜா²னானஞ்சேவ ததா³ரம்மணானஞ்ச. ரூபாவசரஜ்ஜா²னம்பி ஹி ரூபந்தி வுச்சதி ‘‘ரூபீ ரூபானி பஸ்ஸதீ’’திஆதீ³ஸு (படி॰ ம॰ 1.209; த⁴॰ ஸ॰ 248), தஸ்ஸ ஆரம்மணம்பி ப³ஹித்³தா⁴ ரூபானி பஸ்ஸதி ‘‘ஸுவண்ணது³ப்³ப³ண்ணானீ’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ஸ॰ 223). தஸ்மா இத⁴ ரூபே ஸஞ்ஞா ரூபஸஞ்ஞாதி ஏவங் ஸஞ்ஞாஸீஸேன வுத்தரூபாவசரஜ்ஜா²னஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். ரூபங் ஸஞ்ஞா அஸ்ஸாதி ரூபஸஞ்ஞங், ரூபமஸ்ஸ நாமந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஏவங் பத²வீகஸிணாதி³பே⁴த³ஸ்ஸ ததா³ரம்மணஸ்ஸ சேதங் அதி⁴வசனந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ஸமதிக்கமாதி விராகா³ நிரோதா⁴ ச. கிங் வுத்தங் ஹோதி? ஏதாஸங் குஸலவிபாககிரியாவஸேன பஞ்சத³ஸன்னங் ஜா²னஸங்கா²தானங் ரூபஸஞ்ஞானங், ஏதேஸஞ்ச பத²வீகஸிணாதி³வஸேன நவன்னங் ஆரம்மணஸங்கா²தானங் ரூபஸஞ்ஞானங் ஸப்³பா³காரேன, அனவஸேஸானங் வா விராகா³ ச நிரோதா⁴ ச விராக³ஹேது சேவ நிரோத⁴ஹேது ச ஆகாஸானஞ்சாயதனங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி. ந ஹி ஸக்கா ஸப்³ப³ஸோ அனதிக்கந்தரூபஸஞ்ஞேன ஏதங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரிதுந்தி. யஸ்மா பன ஆரம்மணஸமதிக்கமேன பத்தப்³பா³ ஏதா ஸமாபத்தியோ, ந ஏகஸ்மிங்யேவ ஆரம்மணே பட²மஜ்ஜா²னாதீ³னி விய. ஆரம்மணே அவிரத்தஸ்ஸ ச ஸஞ்ஞாஸமதிக்கமோ ந ஹோதி, தஸ்மா அயங் ஆரம்மணஸமதிக்கமவஸேனாபி அத்த²வண்ணனா கதாதி வேதி³தப்³பா³.
213.Sabbasoti sabbākārena, sabbāsaṃ vā, anavasesānanti attho. Rūpasaññānanti saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānānañceva tadārammaṇānañca. Rūpāvacarajjhānampi hi rūpanti vuccati ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.209; dha. sa. 248), tassa ārammaṇampi bahiddhā rūpāni passati ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇānī’’tiādīsu (dha. sa. 223). Tasmā idha rūpe saññā rūpasaññāti evaṃ saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānassetaṃ adhivacanaṃ. Rūpaṃ saññā assāti rūpasaññaṃ, rūpamassa nāmanti vuttaṃ hoti. Evaṃ pathavīkasiṇādibhedassa tadārammaṇassa cetaṃ adhivacananti veditabbaṃ. Samatikkamāti virāgā nirodhā ca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Etāsaṃ kusalavipākakiriyāvasena pañcadasannaṃ jhānasaṅkhātānaṃ rūpasaññānaṃ, etesañca pathavīkasiṇādivasena navannaṃ ārammaṇasaṅkhātānaṃ rūpasaññānaṃ sabbākārena, anavasesānaṃ vā virāgā ca nirodhā ca virāgahetu ceva nirodhahetu ca ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Na hi sakkā sabbaso anatikkantarūpasaññena etaṃ upasampajja viharitunti. Yasmā pana ārammaṇasamatikkamena pattabbā etā samāpattiyo, na ekasmiṃyeva ārammaṇe paṭhamajjhānādīni viya. Ārammaṇe avirattassa ca saññāsamatikkamo na hoti, tasmā ayaṃ ārammaṇasamatikkamavasenāpi atthavaṇṇanā katāti veditabbā.
படிக⁴ஸஞ்ஞானங் அத்த²ங்க³மாதி சக்கா²தீ³னங் வத்தூ²னங் ரூபாதீ³னங் ஆரம்மணானஞ்ச படிகா⁴தேன உப்பன்னா ஸஞ்ஞா படிக⁴ஸஞ்ஞா, ரூபஸஞ்ஞாதீ³னங் ஏதங் அதி⁴வசனங். தாஸங் குஸலவிபாகானங் பஞ்சன்னங், அகுஸலவிபாகானங் பஞ்சன்னந்தி ஸப்³ப³ஸோ த³ஸன்னம்பி படிக⁴ஸஞ்ஞானங் அத்த²ங்க³மா பஹானா அஸமுப்பாதா³, அப்பவத்திங் கத்வாதி வுத்தங் ஹோதி. காமஞ்சேதா பட²மஜ்ஜா²னாதீ³னி ஸமாபன்னஸ்ஸபி ந ஸந்தி, ந ஹி தஸ்மிங் ஸமயே பஞ்சத்³வாரவஸேன சித்தங் பவத்ததி, ஏவங் ஸந்தேபி அஞ்ஞத்த² பஹீனானங் ஸுக²து³க்கா²னங் சதுத்த²ஜ்ஜா²னே விய ஸக்காயதி³ட்டா²தீ³னங் ததியமக்³கே³ விய ச இமஸ்மிங் ஜா²னே உஸ்ஸாஹஜனநத்த²ங் இமஸ்ஸ ஜா²னஸ்ஸ பஸங்ஸாவஸேன ஏதாஸங் எத்த² வசனங் வேதி³தப்³ப³ங். அத² வா கிஞ்சாபி தா ரூபாவசரங் ஸமாபன்னஸ்ஸ ந ஸந்தி, அத² கோ² ந பஹீனத்தா ந ஸந்தி. ந ஹி ரூபவிராகா³ய ரூபாவசரபா⁴வனா ஸங்வத்ததி, ரூபாயத்தாயேவ ச ஏதாஸங் பவத்தி. அயங் பன பா⁴வனா ரூபவிராகா³ய ஸங்வத்ததி, தஸ்மா தா எத்த² பஹீனாதி வத்துங் வட்டதி. ந கேவலஞ்ச வத்துங், ஏகங்ஸேனேவ ஏவங் தா⁴ரேதும்பி வட்டதி. தாஸஞ்ஹி இதோ புப்³பே³ அப்பஹீனத்தாயேவ ‘‘பட²மஜ்ஜா²னங் ஸமாபன்னஸ்ஸ ஸத்³தோ³ கண்டகோ’’தி (அ॰ நி॰ 10.72) வுத்தோ ப⁴க³வதா. இத⁴ ச பஹீனத்தாயேவ அரூபஸமாபத்தீனங் ஆனேஞ்ஜதா ஸந்தவிமொக்க²தா ச வுத்தா.
Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamāti cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ rūpādīnaṃ ārammaṇānañca paṭighātena uppannā saññā paṭighasaññā, rūpasaññādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tāsaṃ kusalavipākānaṃ pañcannaṃ, akusalavipākānaṃ pañcannanti sabbaso dasannampi paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā pahānā asamuppādā, appavattiṃ katvāti vuttaṃ hoti. Kāmañcetā paṭhamajjhānādīni samāpannassapi na santi, na hi tasmiṃ samaye pañcadvāravasena cittaṃ pavattati, evaṃ santepi aññattha pahīnānaṃ sukhadukkhānaṃ catutthajjhāne viya sakkāyadiṭṭhādīnaṃ tatiyamagge viya ca imasmiṃ jhāne ussāhajananatthaṃ imassa jhānassa pasaṃsāvasena etāsaṃ ettha vacanaṃ veditabbaṃ. Atha vā kiñcāpi tā rūpāvacaraṃ samāpannassa na santi, atha kho na pahīnattā na santi. Na hi rūpavirāgāya rūpāvacarabhāvanā saṃvattati, rūpāyattāyeva ca etāsaṃ pavatti. Ayaṃ pana bhāvanā rūpavirāgāya saṃvattati, tasmā tā ettha pahīnāti vattuṃ vaṭṭati. Na kevalañca vattuṃ, ekaṃseneva evaṃ dhāretumpi vaṭṭati. Tāsañhi ito pubbe appahīnattāyeva ‘‘paṭhamajjhānaṃ samāpannassa saddo kaṇṭako’’ti (a. ni. 10.72) vutto bhagavatā. Idha ca pahīnattāyeva arūpasamāpattīnaṃ āneñjatā santavimokkhatā ca vuttā.
நானத்தஸஞ்ஞானங் அமனஸிகாராதி நானத்தே வா கோ³சரே பவத்தானங் ஸஞ்ஞானங், நானத்தானங் வா ஸஞ்ஞானங். யஸ்மா ஹேதா ரூபஸத்³தா³தி³பே⁴தே³ நானத்தே நானாஸபா⁴வே கோ³சரே பவத்தந்தி, யஸ்மா சேதா அட்ட² காமாவசரகுஸலஸஞ்ஞா, த்³வாத³ஸ அகுஸலஸஞ்ஞா, ஏகாத³ஸ காமாவசரகுஸலவிபாகஸஞ்ஞா, த்³வே அகுஸலவிபாகஸஞ்ஞா, ஏகாத³ஸ காமாவசரகிரியாஸஞ்ஞாதி ஏவங் சதுசத்தாலீஸம்பி ஸஞ்ஞா நானத்தா நானாஸபா⁴வா அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸதி³ஸா, தஸ்மா ‘‘நானத்தஸஞ்ஞா’’தி வுத்தா. தாஸங் ஸப்³ப³ஸோ நானத்தஸஞ்ஞானங் அமனஸிகாரா அனாவஜ்ஜனா சித்தே ச அனுப்பாத³னா. யஸ்மா தா நாவஜ்ஜதி சித்தே ச ந உப்பாதே³தி ந மனஸிகரோதி ந பச்சவெக்க²தி, தஸ்மாதி வுத்தங் ஹோதி. யஸ்மா செத்த² புரிமா ரூபஸஞ்ஞா படிக⁴ஸஞ்ஞா ச இமினா ஜா²னேன நிப்³ப³த்தே ப⁴வேபி ந விஜ்ஜந்தி, பகே³வ தஸ்மிங் ப⁴வே இமங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரணகாலே, தஸ்மா தாஸங் ஸமதிக்கமா அத்த²ங்க³மாதி த்³வேதா⁴பி அபா⁴வோயேவ வுத்தோ. நானத்தஸஞ்ஞாஸு பன யஸ்மா அட்ட² காமாவசரகுஸலஸஞ்ஞா, நவ கிரியாஸஞ்ஞா, த³ஸாகுஸலஸஞ்ஞாதி இமா ஸத்தவீஸதி ஸஞ்ஞா இமினா ஜா²னேன நிப்³ப³த்தே ப⁴வே விஜ்ஜந்தி, தஸ்மா தாஸங் அமனஸிகாராதி வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். தத்தா²பி ஹி இமங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரந்தோ தாஸங் அமனஸிகாராயேவ உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி. தா பன மனஸிகரொந்தோ அஸமாபன்னோ ஹோதீதி. ஸங்கே²பதோ செத்த² ‘‘ரூபஸஞ்ஞானங் ஸமதிக்கமா’’திஇமினா ஸப்³ப³ரூபாவசரத⁴ம்மானங் பஹானங் வுத்தங். ‘‘படிக⁴ஸஞ்ஞானங் அத்த²ங்க³மா நானத்தஸஞ்ஞானங் அமனஸிகாரா’’திஇமினா ஸப்³பே³ஸங் காமாவசரசித்தசேதஸிகானங் பஹானஞ்ச அமனஸிகாரோ ச வுத்தோதி வேதி³தப்³போ³.
Nānattasaññānaṃ amanasikārāti nānatte vā gocare pavattānaṃ saññānaṃ, nānattānaṃ vā saññānaṃ. Yasmā hetā rūpasaddādibhede nānatte nānāsabhāve gocare pavattanti, yasmā cetā aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, dvādasa akusalasaññā, ekādasa kāmāvacarakusalavipākasaññā, dve akusalavipākasaññā, ekādasa kāmāvacarakiriyāsaññāti evaṃ catucattālīsampi saññā nānattā nānāsabhāvā aññamaññavisadisā, tasmā ‘‘nānattasaññā’’ti vuttā. Tāsaṃ sabbaso nānattasaññānaṃ amanasikārā anāvajjanā citte ca anuppādanā. Yasmā tā nāvajjati citte ca na uppādeti na manasikaroti na paccavekkhati, tasmāti vuttaṃ hoti. Yasmā cettha purimā rūpasaññā paṭighasaññā ca iminā jhānena nibbatte bhavepi na vijjanti, pageva tasmiṃ bhave imaṃ jhānaṃ upasampajja viharaṇakāle, tasmā tāsaṃ samatikkamā atthaṅgamāti dvedhāpi abhāvoyeva vutto. Nānattasaññāsu pana yasmā aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, nava kiriyāsaññā, dasākusalasaññāti imā sattavīsati saññā iminā jhānena nibbatte bhave vijjanti, tasmā tāsaṃ amanasikārāti vuttanti veditabbaṃ. Tatthāpi hi imaṃ jhānaṃ upasampajja viharanto tāsaṃ amanasikārāyeva upasampajja viharati. Tā pana manasikaronto asamāpanno hotīti. Saṅkhepato cettha ‘‘rūpasaññānaṃ samatikkamā’’tiiminā sabbarūpāvacaradhammānaṃ pahānaṃ vuttaṃ. ‘‘Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā’’tiiminā sabbesaṃ kāmāvacaracittacetasikānaṃ pahānañca amanasikāro ca vuttoti veditabbo.
அனந்தோ ஆகாஸோதி எத்த² பஞ்ஞத்திமத்தத்தா நாஸ்ஸ உப்பாத³ந்தோ வா வயந்தோ வா பஞ்ஞாயதீதி அனந்தோ, அனந்தப²ரணவஸேனாபி அனந்தோ. ந ஹி ஸோ யோகீ³ ஏகதே³ஸவஸேன ப²ரதி, ஸகலவஸேனேவ ப²ரதி. ஆகாஸோதி கஸிணுக்³கா⁴டிமாகாஸோ. ஆகாஸானஞ்சாயதனாதீ³னி வுத்தத்தா²னி. உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதீதி தங் பத்வா நிப்பா²தெ³த்வா தத³னுரூபேன இரியாபதே²ன விஹரதி. ததே³வ ஸமாபஜ்ஜிதப்³ப³தோ ஸமாபத்தி.
Anantoākāsoti ettha paññattimattattā nāssa uppādanto vā vayanto vā paññāyatīti ananto, anantapharaṇavasenāpi ananto. Na hi so yogī ekadesavasena pharati, sakalavaseneva pharati. Ākāsoti kasiṇugghāṭimākāso. Ākāsānañcāyatanādīni vuttatthāni. Upasampajja viharatīti taṃ patvā nipphādetvā tadanurūpena iriyāpathena viharati. Tadeva samāpajjitabbato samāpatti.
ஆகாஸானஞ்சாயதனங் ஸமதிக்கம்மாதி புப்³பே³ வுத்தனயேன ஜா²னம்பி ஆகாஸானஞ்சாயதனங் ஆரம்மணம்பி. ஆரம்மணம்பி ஹி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ ஆகாஸானஞ்சங் ச தங் பட²மஸ்ஸ ஆருப்பஜ்ஜா²னஸ்ஸ ஆரம்மணத்தா தே³வானங் தே³வாயதனங் விய அதி⁴ட்டா²னட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதி ஆகாஸானஞ்சாயதனங், ததா² ஆகாஸானஞ்சங் ச தங் தஸ்ஸ ஜா²னஸ்ஸ ஸஞ்ஜாதிஹேதுத்தா ‘‘கம்போ³ஜா அஸ்ஸானங் ஆயதன’’ந்திஆதீ³னி விய ஸஞ்ஜாதிதே³ஸட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதிபி ஆகாஸானஞ்சாயதனங். ஏவமேதங் ஜா²னஞ்ச ஆரம்மணஞ்சாதி உப⁴யம்பி அப்பவத்திகரணேன ச அமனஸிகரணேன ச ஸமதிக்கமித்வாவ யஸ்மா இத³ங் விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹாதப்³ப³ங், தஸ்மா உப⁴யம்பேதமேகஜ்ஜ²ங் கத்வா ‘‘ஆகாஸானஞ்சாயதனங் ஸமதிக்கம்மா’’தி இத³ங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அனந்தங் விஞ்ஞாணந்தி தங்யேவ ‘‘அனந்தோ ஆகாஸோ’’தி ப²ரித்வா பவத்தங் விஞ்ஞாணங் ‘‘அனந்தங் விஞ்ஞாண’’ந்தி மனஸிகரொந்தோதி வுத்தங் ஹோதி. மனஸிகாரவஸேன வா அனந்தங். ஸோ ஹி தங் ஆகாஸாரம்மணங் விஞ்ஞாணங் அனவஸேஸதோ மனஸிகரொந்தோ அனந்தங் மனஸி கரோதி.
Ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammāti pubbe vuttanayena jhānampi ākāsānañcāyatanaṃ ārammaṇampi. Ārammaṇampi hi pubbe vuttanayeneva ākāsānañcaṃ ca taṃ paṭhamassa āruppajjhānassa ārammaṇattā devānaṃ devāyatanaṃ viya adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti ākāsānañcāyatanaṃ, tathā ākāsānañcaṃ ca taṃ tassa jhānassa sañjātihetuttā ‘‘kambojā assānaṃ āyatana’’ntiādīni viya sañjātidesaṭṭhena āyatanañcātipi ākāsānañcāyatanaṃ. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇena ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetamekajjhaṃ katvā ‘‘ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Anantaṃ viññāṇanti taṃyeva ‘‘ananto ākāso’’ti pharitvā pavattaṃ viññāṇaṃ ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti manasikarontoti vuttaṃ hoti. Manasikāravasena vā anantaṃ. So hi taṃ ākāsārammaṇaṃ viññāṇaṃ anavasesato manasikaronto anantaṃ manasi karoti.
விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங் ஸமதிக்கம்மாதி எத்தா²பி ச புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ ஜா²னம்பி விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங் ஆரம்மணம்பி. ஆரம்மணம்பி ஹி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ விஞ்ஞாணஞ்சங் ச தங் து³தியஸ்ஸ ஆருப்பஜ்ஜா²னஸ்ஸ ஆரம்மணத்தா அதி⁴ட்டா²னட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதி விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங், ததா² விஞ்ஞாணஞ்சங் ச தங் தஸ்ஸேவ ஜா²னஸ்ஸ ஸஞ்ஜாதிஹேதுத்தா ஸஞ்ஜாதிதே³ஸட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதிபி விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங். ஏவமேதங் ஜா²னஞ்ச ஆரம்மணஞ்சாதி உப⁴யம்பி அப்பவத்திகரணேன ச அமனஸிகரணேன ச ஸமதிக்கமித்வாவ யஸ்மா இத³ங் ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹாதப்³ப³ங், தஸ்மா உப⁴யம்பேதமேகஜ்ஜ²ங் கத்வா ‘‘விஞ்ஞாணஞ்சாயதனங் ஸமதிக்கம்மா’’தி இத³ங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். நத்தி² கிஞ்சீதி நத்தி² நத்தி², ஸுஞ்ஞங் ஸுஞ்ஞங், விவித்தங் விவித்தந்தி ஏவங் மனஸிகரொந்தோதி வுத்தங் ஹோதி.
Viññāṇañcāyatanaṃsamatikkammāti etthāpi ca pubbe vuttanayeneva jhānampi viññāṇañcāyatanaṃ ārammaṇampi. Ārammaṇampi hi pubbe vuttanayeneva viññāṇañcaṃ ca taṃ dutiyassa āruppajjhānassa ārammaṇattā adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti viññāṇañcāyatanaṃ, tathā viññāṇañcaṃ ca taṃ tasseva jhānassa sañjātihetuttā sañjātidesaṭṭhena āyatanañcātipi viññāṇañcāyatanaṃ. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇena ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetamekajjhaṃ katvā ‘‘viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Natthi kiñcīti natthi natthi, suññaṃ suññaṃ, vivittaṃ vivittanti evaṃ manasikarontoti vuttaṃ hoti.
ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங் ஸமதிக்கம்மாதி எத்தா²பி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ ஜா²னம்பி ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங் ஆரம்மணம்பி. ஆரம்மணம்பி ஹி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ ஆகிஞ்சஞ்ஞஞ்ச தங் ததியஸ்ஸ ஆருப்பஜ்ஜா²னஸ்ஸ ஆரம்மணத்தா அதி⁴ட்டா²னட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதி ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங், ததா² ஆகிஞ்சஞ்ஞஞ்ச தங் தஸ்ஸேவ ஜா²னஸ்ஸ ஸஞ்ஜாதிஹேதுத்தா ஸஞ்ஜாதிதே³ஸட்டே²ன ஆயதனஞ்சாதிபி ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங். ஏவமேதங் ஜா²னஞ்ச ஆரம்மணஞ்சாதி உப⁴யம்பி அப்பவத்திகரணேன ச அமனஸிகரணேன ச ஸமதிக்கமித்வாவ யஸ்மா இத³ங் நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாயதனங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹாதப்³ப³ங், தஸ்மா உப⁴யம்பேதமேகஜ்ஜ²ங் கத்வா ‘‘ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங் ஸமதிக்கம்மா’’தி இத³ங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ஸஞ்ஞாவேத³யிதனிரோத⁴கதா² ஹெட்டா² கதி²தாவ.
Ākiñcaññāyatanaṃsamatikkammāti etthāpi pubbe vuttanayeneva jhānampi ākiñcaññāyatanaṃ ārammaṇampi. Ārammaṇampi hi pubbe vuttanayeneva ākiñcaññañca taṃ tatiyassa āruppajjhānassa ārammaṇattā adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti ākiñcaññāyatanaṃ, tathā ākiñcaññañca taṃ tasseva jhānassa sañjātihetuttā sañjātidesaṭṭhena āyatanañcātipi ākiñcaññāyatanaṃ. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇena ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetamekajjhaṃ katvā ‘‘ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Saññāvedayitanirodhakathā heṭṭhā kathitāva.
‘‘ரூபீ ரூபானி பஸ்ஸதீ’’திஆதி³கா ஸத்த விமொக்கா² பச்சனீகத⁴ம்மேஹி ஸுட்டு² விமுச்சனட்டே²ன ஆரம்மணே அபி⁴ரதிவஸேன ஸுட்டு² முச்சனட்டே²ன ச விமொக்கா², நிரோத⁴ஸமாபத்தி பன சித்தசேதஸிகேஹி விமுத்தட்டே²ன விமொக்கோ². ஸமாபத்திஸமாபன்னஸமயே விமுத்தோ ஹோதி, வுட்டி²தஸமயே அவிமுத்தோ ஹோதீதி ஸமயவிமொக்கோ². ஸமுச்சே²த³விமுத்திவஸேன அச்சந்தவிமுத்தத்தா அரியமக்³கா³, படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமுத்திவஸேன அச்சந்தவிமுத்தத்தா ஸாமஞ்ஞப²லானி, நிஸ்ஸரணவிமுத்திவஸேன அச்சந்தவிமுத்தத்தா நிப்³பா³னங் அஸமயவிமொக்கோ². ததா² ஸாமயிகாஸாமயிகவிமொக்கா².
‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādikā satta vimokkhā paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuccanaṭṭhena ārammaṇe abhirativasena suṭṭhu muccanaṭṭhena ca vimokkhā, nirodhasamāpatti pana cittacetasikehi vimuttaṭṭhena vimokkho. Samāpattisamāpannasamaye vimutto hoti, vuṭṭhitasamaye avimutto hotīti samayavimokkho. Samucchedavimuttivasena accantavimuttattā ariyamaggā, paṭippassaddhivimuttivasena accantavimuttattā sāmaññaphalāni, nissaraṇavimuttivasena accantavimuttattā nibbānaṃ asamayavimokkho. Tathā sāmayikāsāmayikavimokkhā.
பமாத³ங் ஆக³ம்ம பரிஹாயதீதி குப்போ. ததா² ந பரிஹாயதீதி அகுப்போ. லோகாய ஸங்வத்ததீதி லோகியோ. அரியமக்³கா³ லோகங் உத்தரந்தீதி லோகுத்தரா, ஸாமஞ்ஞப²லானி நிப்³பா³னஞ்ச லோகதோ உத்திண்ணாதி லோகுத்தரா. ஆதி³த்தங் அயோகு³ளங் மக்கி²கா விய தேஜுஸ்ஸத³ங் லோகுத்தரங் த⁴ம்மங் ஆஸவா நாலம்ப³ந்தீதி அனாஸவோ. ரூபப்படிஸஞ்ஞுத்தோதி ரூபஜ்ஜா²னானி. அரூபப்படிஸஞ்ஞுத்தோதி அரூபஸமாபத்தியோ. தண்ஹாய ஆலம்பி³தோ பணிஹிதோ. அனாலம்பி³தோ அப்பணிஹிதோ. மக்³க³ப²லானி ஏகாரம்மணத்தா ஏகனிட்ட²த்தா ச ஏகத்தவிமொக்கோ², நிப்³பா³னங் அது³தியத்தா ஏகத்தவிமொக்கோ², ஆரம்மணனானத்தா விபாகனானத்தா ச நானத்தவிமொக்கோ².
Pamādaṃ āgamma parihāyatīti kuppo. Tathā na parihāyatīti akuppo. Lokāya saṃvattatīti lokiyo. Ariyamaggā lokaṃ uttarantīti lokuttarā, sāmaññaphalāni nibbānañca lokato uttiṇṇāti lokuttarā. Ādittaṃ ayoguḷaṃ makkhikā viya tejussadaṃ lokuttaraṃ dhammaṃ āsavā nālambantīti anāsavo. Rūpappaṭisaññuttoti rūpajjhānāni. Arūpappaṭisaññuttoti arūpasamāpattiyo. Taṇhāya ālambito paṇihito. Anālambito appaṇihito. Maggaphalāni ekārammaṇattā ekaniṭṭhattā ca ekattavimokkho, nibbānaṃ adutiyattā ekattavimokkho, ārammaṇanānattā vipākanānattā ca nānattavimokkho.
214. ஸியாதி ப⁴வெய்ய, த³ஸ ஹொந்தீதி ச ஏகோ ஹோதீதி ச ப⁴வெய்யாதி அத்தோ². ‘‘ஸியா’’தி ச ஏதங் விதி⁴வசனங், ந புச்சா²வசனங். வத்து²வஸேனாதி நிச்சஸஞ்ஞாதி³த³ஸவத்து²வஸேன த³ஸ ஹொந்தி. பரியாயேனாதி விமுச்சனபரியாயேன ஏகோ ஹோதி. ஸியாதி கத²ஞ்ச ஸியாதி யங் வா ஸியாதி விஹிதங், தங் கத²ங் ஸியாதி புச்ச²தி. அனிச்சானுபஸ்ஸனஞாணந்தி ஸமாஸபத³ங். அனிச்சானுபஸ்ஸனாஞாணந்தி வா பாடோ². ததா² ஸேஸேஸுபி. நிச்சதோ ஸஞ்ஞாயாதி நிச்சதோ பவத்தாய ஸஞ்ஞாய, ‘‘நிச்ச’’ந்தி பவத்தாய ஸஞ்ஞாயாதி அத்தோ². ஏஸ நயோ ஸுக²தோ அத்ததோ நிமித்ததோ ஸஞ்ஞாயாதி எத்தா²பி. நிமித்ததோதி ச நிச்சனிமித்ததோ. நந்தி³யா ஸஞ்ஞாயாதி நந்தி³வஸேன பவத்தாய ஸஞ்ஞாய, நந்தி³ஸம்பயுத்தாய ஸஞ்ஞாயாதி அத்தோ². ஏஸ நயோ ராக³தோ ஸமுத³யதோ ஆதா³னதோ பணிதி⁴தோ அபி⁴னிவேஸதோ ஸஞ்ஞாயாதி எத்தா²பி. யஸ்மா பன க²யவயவிபரிணாமானுபஸ்ஸனா திஸ்ஸோ அனிச்சானுபஸ்ஸனாதீ³னங் ப³லவபா⁴வாய ப³லவபச்சயபூ⁴தா ப⁴ங்கா³னுபஸ்ஸனாவிஸேஸா. ப⁴ங்க³த³ஸ்ஸனேன ஹி அனிச்சானுபஸ்ஸனா ப³லவதீ ஹோதி. அனிச்சானுபஸ்ஸனாய ச ப³லவதியா ஜாதாய ‘‘யத³னிச்சங் தங் து³க்க²ங், யங் து³க்க²ங் தத³னத்தா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 3.15) து³க்கா²னத்தானுபஸ்ஸனாபி ப³லவதியோ ஹொந்தி. தஸ்மா அனிச்சானுபஸ்ஸனாதீ³ஸு வுத்தாஸு தாபி திஸ்ஸோ வுத்தாவ ஹொந்தி. யஸ்மா ச ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனா ‘‘அபி⁴னிவேஸதோ ஸஞ்ஞாய முச்சதீ’’தி வசனேனேவ ஸாராதா³னாபி⁴னிவேஸஸம்மோஹாபி⁴னிவேஸஆலயாபி⁴னிவேஸஸஞ்ஞோகா³பி⁴னிவேஸதோ ஸஞ்ஞாய முச்சதீதி வுத்தமேவ ஹோதி, அபி⁴னிவேஸாபா⁴வேனேவ அப்படிஸங்கா²தோ ஸஞ்ஞாய முச்சதீதி வுத்தமேவ ஹோதி, தஸ்மா அதி⁴பஞ்ஞாத⁴ம்மவிபஸ்ஸனாத³யோ பஞ்சபி அனுபஸ்ஸனா ந வுத்தாதி வேதி³தப்³பா³. ஏவங் அட்டா²ரஸஸு மஹாவிபஸ்ஸனாஸு ஏதா அட்ட² அனுபஸ்ஸனா அவத்வா த³ஸேவ அனுபஸ்ஸனா வுத்தாதி வேதி³தப்³பா³.
214.Siyāti bhaveyya, dasa hontīti ca eko hotīti ca bhaveyyāti attho. ‘‘Siyā’’ti ca etaṃ vidhivacanaṃ, na pucchāvacanaṃ. Vatthuvasenāti niccasaññādidasavatthuvasena dasa honti. Pariyāyenāti vimuccanapariyāyena eko hoti. Siyāti kathañca siyāti yaṃ vā siyāti vihitaṃ, taṃ kathaṃ siyāti pucchati. Aniccānupassanañāṇanti samāsapadaṃ. Aniccānupassanāñāṇanti vā pāṭho. Tathā sesesupi. Niccato saññāyāti niccato pavattāya saññāya, ‘‘nicca’’nti pavattāya saññāyāti attho. Esa nayo sukhato attato nimittato saññāyāti etthāpi. Nimittatoti ca niccanimittato. Nandiyā saññāyāti nandivasena pavattāya saññāya, nandisampayuttāya saññāyāti attho. Esa nayo rāgato samudayato ādānato paṇidhito abhinivesato saññāyāti etthāpi. Yasmā pana khayavayavipariṇāmānupassanā tisso aniccānupassanādīnaṃ balavabhāvāya balavapaccayabhūtā bhaṅgānupassanāvisesā. Bhaṅgadassanena hi aniccānupassanā balavatī hoti. Aniccānupassanāya ca balavatiyā jātāya ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) dukkhānattānupassanāpi balavatiyo honti. Tasmā aniccānupassanādīsu vuttāsu tāpi tisso vuttāva honti. Yasmā ca suññatānupassanā ‘‘abhinivesato saññāya muccatī’’ti vacaneneva sārādānābhinivesasammohābhinivesaālayābhinivesasaññogābhinivesato saññāya muccatīti vuttameva hoti, abhinivesābhāveneva appaṭisaṅkhāto saññāya muccatīti vuttameva hoti, tasmā adhipaññādhammavipassanādayo pañcapi anupassanā na vuttāti veditabbā. Evaṃ aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu etā aṭṭha anupassanā avatvā daseva anupassanā vuttāti veditabbā.
215. அனிச்சானுபஸ்ஸனா யதா²பூ⁴தங் ஞாணந்தி அனிச்சானுபஸ்ஸனாயேவ யதா²பூ⁴தஞாணங். உப⁴யம்பி பச்சத்தவசனங். யதா²பூ⁴தஞாணந்தி ஞாணத்தோ² வுத்தோ. ஏவங் ஸேஸேஸுபி. ஸம்மோஹா அஞ்ஞாணாதி ஸம்மோஹபூ⁴தா அஞ்ஞாணா. முச்சதீதி விமொக்க²த்தோ² வுத்தோ.
215.Aniccānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇanti aniccānupassanāyeva yathābhūtañāṇaṃ. Ubhayampi paccattavacanaṃ. Yathābhūtañāṇanti ñāṇattho vutto. Evaṃ sesesupi. Sammohā aññāṇāti sammohabhūtā aññāṇā. Muccatīti vimokkhattho vutto.
216. அனிச்சானுபஸ்ஸனா அனுத்தரங் ஸீதிபா⁴வஞாணந்தி எத்த² ஸாஸனேயேவ ஸப்³பா⁴வதோ உத்தமட்டே²ன அனுத்தரங், அனுத்தரஸ்ஸ பச்சயத்தா வா அனுத்தரங், ஸீதிபா⁴வோ ஏவ ஞாணங் ஸீதிபா⁴வஞாணங். தங் அனிச்சானுபஸ்ஸனாஸங்கா²தங் அனுத்தரங் ஸீதிபா⁴வஞாணங். ‘‘ச²ஹி, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மேஹி ஸமன்னாக³தோ பி⁴க்கு² ப⁴ப்³போ³ அனுத்தரங் ஸீதிபா⁴வங் ஸச்சி²காது’’ந்தி (அ॰ நி॰ 6.85) எத்த² நிப்³பா³னங் அனுத்தரோ ஸீதிபா⁴வோ நாம. இத⁴ பன விபஸ்ஸனா அனுத்தரோ ஸீதிபா⁴வோ. நிச்சதோ ஸந்தாபபரிளாஹத³ரதா² முச்சதீதி எத்தா²பி ‘‘நிச்ச’’ந்தி பவத்தகிலேஸா ஏவ இத⁴ சாமுத்ர ச ஸந்தாபனட்டே²ன ஸந்தாபோ, பரித³ஹனட்டே²ன பரிளாஹோ, உண்ஹட்டே²ன த³ரதோ²தி வுச்சந்தி.
216.Aniccānupassanāanuttaraṃ sītibhāvañāṇanti ettha sāsaneyeva sabbhāvato uttamaṭṭhena anuttaraṃ, anuttarassa paccayattā vā anuttaraṃ, sītibhāvo eva ñāṇaṃ sītibhāvañāṇaṃ. Taṃ aniccānupassanāsaṅkhātaṃ anuttaraṃ sītibhāvañāṇaṃ. ‘‘Chahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ sacchikātu’’nti (a. ni. 6.85) ettha nibbānaṃ anuttaro sītibhāvo nāma. Idha pana vipassanā anuttaro sītibhāvo. Niccato santāpapariḷāhadarathā muccatīti etthāpi ‘‘nicca’’nti pavattakilesā eva idha cāmutra ca santāpanaṭṭhena santāpo, paridahanaṭṭhena pariḷāho, uṇhaṭṭhena darathoti vuccanti.
217. நெக்க²ம்மங் ஜா²யதீதி ஜா²னந்திஆத³யோ ஹெட்டா² வுத்தத்தா². நெக்க²ம்மாதீ³னி செத்த² அட்ட² ஸமாபத்தியோ ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யானேவ.
217.Nekkhammaṃ jhāyatīti jhānantiādayo heṭṭhā vuttatthā. Nekkhammādīni cettha aṭṭha samāpattiyo ca nibbedhabhāgiyāneva.
218. அனுபாதா³ சித்தஸ்ஸ விமொக்கோ²தி இத⁴ விபஸ்ஸனாயேவ. ‘‘ஏதத³த்தா² கதா², ஏதத³த்தா² மந்தனா, யதி³த³ங் அனுபாதா³ சித்தஸ்ஸ விமொக்கோ²’’தி (பரி॰ 366; அ॰ நி॰ 3.68) எத்த² பன நிப்³பா³னங் அனுபாதா³ சித்தஸ்ஸ விமொக்கோ². கதிஹுபாதா³னேஹீதி கதிஹி உபாதா³னேஹி. கதமா ஏகுபாதா³னாதி கதமதோ ஏகுபாதா³னதோ. இத³ங் ஏகுபாதா³னாதி இதோ ஏகதோ உபாதா³னதோ. இத³ந்தி புப்³ப³ஞாணாபெக்க²ங் வா. உபாதா³னதோ முச்சனேஸு யஸ்மா ஆதி³தோ ஸங்கா²ரானங் உத³யப்³ப³யங் பஸ்ஸித்வா பஸ்ஸித்வா அனிச்சானுபஸ்ஸனாய விபஸ்ஸதி, பச்சா² ஸங்கா²ரானங் ப⁴ங்க³மேவ பஸ்ஸித்வா அனிமித்தானுபஸ்ஸனாய விபஸ்ஸதி. அனிச்சானுபஸ்ஸனாவிஸேஸோயேவ ஹி அனிமித்தானுபஸ்ஸனா. ஸங்கா²ரானங் உத³யப்³ப³யத³ஸ்ஸனேன ச ப⁴ங்க³த³ஸ்ஸனேன ச அத்தாபா⁴வோ பாகடோ ஹோதி. தேன தி³ட்டு²பாதா³னஸ்ஸ ச அத்தவாது³பாதா³னஸ்ஸ ச பஹானங் ஹோதி. தி³ட்டி²ப்பஹானேனேவ ச ‘‘ஸீலப்³ப³தேன அத்தா ஸுஜ்ஜ²தீ’’தி த³ஸ்ஸனஸ்ஸ அபா⁴வதோ ஸீலப்³ப³துபாதா³னஸ்ஸ பஹானங் ஹோதி. யஸ்மா ச அனத்தானுபஸ்ஸனாய உஜுகமேவ அத்தாபா⁴வங் பஸ்ஸதி, அனத்தானுபஸ்ஸனாவிஸேஸோயேவ ச ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனா, தஸ்மா இமானி சத்தாரி ஞாணானி தி³ட்டு²பாதா³னாதீ³ஹி தீஹி உபாதா³னேஹி முச்சந்தி. து³க்கா²னுபஸ்ஸனாதீ³னங்யேவ பன சதஸ்ஸன்னங் தண்ஹாய உஜுவிபச்சனீகத்தா அனிச்சானுபஸ்ஸனாதீ³னங் சதஸ்ஸன்னங் காமுபாதா³னதோ முச்சனங் ந வுத்தங். யஸ்மா ஆதி³தோ து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய ‘‘ஸங்கா²ரா து³க்கா²’’தி பஸ்ஸதோ பச்சா² அப்பணிஹிதானுபஸ்ஸனாய ச ‘‘ஸங்கா²ரா து³க்கா²’’தி பஸ்ஸதோ ஸங்கா²ரானங் பத்த²னா பஹீயதி. து³க்கா²னுபஸ்ஸனாவிஸேஸோயேவ ஹி அப்பணிஹிதானுபஸ்ஸனா. யஸ்மா ச ஸங்கா²ரேஸு நிப்³பி³தா³னுபஸ்ஸனாய நிப்³பி³ந்த³ந்தஸ்ஸ விராகா³னுபஸ்ஸனாய விரஜ்ஜந்தஸ்ஸ ஸங்கா²ரானங் பத்த²னா பஹீயதி, தஸ்மா இமானி சத்தாரி ஞாணானி காமுபாதா³னதோ முச்சந்தி. யஸ்மா நிரோதா⁴னுபஸ்ஸனாய கிலேஸே நிரோதே⁴தி, படினிஸ்ஸக்³கா³னுபஸ்ஸனாய கிலேஸே பரிச்சஜதி, தஸ்மா இமானி த்³வே ஞாணானி சதூஹி உபாதா³னேஹி முச்சந்தீதி ஏவங் ஸபா⁴வனானத்தேன ச ஆகாரனானத்தேன ச அட்ட²ஸட்டி² விமொக்கா² நித்³தி³ட்டா².
218.Anupādā cittassa vimokkhoti idha vipassanāyeva. ‘‘Etadatthā kathā, etadatthā mantanā, yadidaṃ anupādā cittassa vimokkho’’ti (pari. 366; a. ni. 3.68) ettha pana nibbānaṃ anupādā cittassa vimokkho. Katihupādānehīti katihi upādānehi. Katamā ekupādānāti katamato ekupādānato. Idaṃ ekupādānāti ito ekato upādānato. Idanti pubbañāṇāpekkhaṃ vā. Upādānato muccanesu yasmā ādito saṅkhārānaṃ udayabbayaṃ passitvā passitvā aniccānupassanāya vipassati, pacchā saṅkhārānaṃ bhaṅgameva passitvā animittānupassanāya vipassati. Aniccānupassanāvisesoyeva hi animittānupassanā. Saṅkhārānaṃ udayabbayadassanena ca bhaṅgadassanena ca attābhāvo pākaṭo hoti. Tena diṭṭhupādānassa ca attavādupādānassa ca pahānaṃ hoti. Diṭṭhippahāneneva ca ‘‘sīlabbatena attā sujjhatī’’ti dassanassa abhāvato sīlabbatupādānassa pahānaṃ hoti. Yasmā ca anattānupassanāya ujukameva attābhāvaṃ passati, anattānupassanāvisesoyeva ca suññatānupassanā, tasmā imāni cattāri ñāṇāni diṭṭhupādānādīhi tīhi upādānehi muccanti. Dukkhānupassanādīnaṃyeva pana catassannaṃ taṇhāya ujuvipaccanīkattā aniccānupassanādīnaṃ catassannaṃ kāmupādānato muccanaṃ na vuttaṃ. Yasmā ādito dukkhānupassanāya ‘‘saṅkhārā dukkhā’’ti passato pacchā appaṇihitānupassanāya ca ‘‘saṅkhārā dukkhā’’ti passato saṅkhārānaṃ patthanā pahīyati. Dukkhānupassanāvisesoyeva hi appaṇihitānupassanā. Yasmā ca saṅkhāresu nibbidānupassanāya nibbindantassa virāgānupassanāya virajjantassa saṅkhārānaṃ patthanā pahīyati, tasmā imāni cattāri ñāṇāni kāmupādānato muccanti. Yasmā nirodhānupassanāya kilese nirodheti, paṭinissaggānupassanāya kilese pariccajati, tasmā imāni dve ñāṇāni catūhi upādānehi muccantīti evaṃ sabhāvanānattena ca ākāranānattena ca aṭṭhasaṭṭhi vimokkhā niddiṭṭhā.
219. இதா³னி ஆதி³தோ உத்³தி³ட்டா²னங் திண்ணங் விமொக்கா²னங் முகா²னி த³ஸ்ஸெத்வா விமொக்க²முக²புப்³ப³ங்க³மங் இந்த்³ரியவிஸேஸங் புக்³க³லவிஸேஸஞ்ச த³ஸ்ஸேதுகாமோ தீணி கோ² பனிமானீதிஆதி³மாஹ. தத்த² விமொக்க²முகா²னீதி திண்ணங் விமொக்கா²னங் முகா²னி. லோகனிய்யானாய ஸங்வத்தந்தீதி தேதா⁴துகலோகதோ நிய்யானாய நிக்³க³மனாய ஸங்வத்தந்தி. ஸப்³ப³ஸங்கா²ரே பரிச்சே²த³பரிவடுமதோ ஸமனுபஸ்ஸனதாயாதி ஸப்³பே³ஸங் ஸங்கா²ரானங் உத³யப்³ப³யவஸேன பரிச்சே²த³தோ சேவ பரிவடுமதோ ச ஸமனுபஸ்ஸனதாய. லோகனிய்யானங் ஹோதீதி பாட²ஸேஸோ. அனிச்சானுபஸ்ஸனா ஹி உத³யதோ புப்³பே³ ஸங்கா²ரா நத்தீ²தி பரிச்சி²ந்தி³த்வா தேஸங் க³திங் ஸமன்னேஸமானா வயதோ பரங் ந க³ச்ச²ந்தி, எத்தே²வ அந்தரதா⁴யந்தீதி பரிவடுமதோ பரியந்ததோ ஸமனுபஸ்ஸதி. ஸப்³ப³ஸங்கா²ரா ஹி உத³யேன புப்³ப³ந்தபரிச்சி²ன்னா, வயேன அபரந்தபரிச்சி²ன்னா. அனிமித்தாய ச தா⁴துயா சித்தஸம்பக்க²ந்த³னதாயாதி விபஸ்ஸனாக்க²ணேபி நிப்³பா³னநின்னதாய அனிமித்தாகாரேன உபட்டா²னதோ அனிமித்தஸங்கா²தாய நிப்³பா³னதா⁴துயா சித்தபவிஸனதாய ச லோகனிய்யானங் ஹோதி. மனோஸமுத்தேஜனதாயாதி சித்தஸங்வேஜனதாய. து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய ஹி ஸங்கா²ரேஸு சித்தங் ஸங்விஜ்ஜதி. அப்பணிஹிதாய ச தா⁴துயாதி விபஸ்ஸனாக்க²ணேபி நிப்³பா³னநின்னதாய அப்பணிஹிதாகாரேன உபட்டா²னதோ அப்பணிஹிதஸங்கா²தாய நிப்³பா³னதா⁴துயா. ஸப்³ப³த⁴ம்மேதி நிப்³பா³னஸ்ஸ அவிபஸ்ஸனுபக³த்தேபி அனத்தஸபா⁴வஸப்³பா⁴வதோ ‘‘ஸப்³ப³ஸங்கா²ரே’’தி அவத்வா ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மே’’தி வுத்தங். பரதோ ஸமனுபஸ்ஸனதாயாதி பச்சயாயத்தத்தா அவஸதாய அவிதெ⁴ய்யதாய ச ‘‘நாஹங் ந மம’’ந்தி ஏவங் அனத்ததோ ஸமனுபஸ்ஸனதாய. ஸுஞ்ஞதாய ச தா⁴துயாதி விபஸ்ஸனாக்க²ணேபி நிப்³பா³னநின்னதாய ஸுஞ்ஞதாகாரேன உபட்டா²னதோ ஸுஞ்ஞதாஸங்கா²தாய நிப்³பா³னதா⁴துயா. இதி இமானி தீணி வசனானி அனிச்சது³க்கா²னத்தானுபஸ்ஸனானங் வஸேன வுத்தானி. தேனேவ தத³னந்தரங் அனிச்சதோ மனஸிகரோதோதிஆதி³ வுத்தங். தத்த² க²யதோதி கீ²யனதோ. ப⁴யதோதி ஸப⁴யதோ. ஸுஞ்ஞதோதி அத்தரஹிததோ.
219. Idāni ādito uddiṭṭhānaṃ tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ mukhāni dassetvā vimokkhamukhapubbaṅgamaṃ indriyavisesaṃ puggalavisesañca dassetukāmo tīṇi kho panimānītiādimāha. Tattha vimokkhamukhānīti tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ mukhāni. Lokaniyyānāya saṃvattantīti tedhātukalokato niyyānāya niggamanāya saṃvattanti. Sabbasaṅkhāre paricchedaparivaṭumato samanupassanatāyāti sabbesaṃ saṅkhārānaṃ udayabbayavasena paricchedato ceva parivaṭumato ca samanupassanatāya. Lokaniyyānaṃ hotīti pāṭhaseso. Aniccānupassanā hi udayato pubbe saṅkhārā natthīti paricchinditvā tesaṃ gatiṃ samannesamānā vayato paraṃ na gacchanti, ettheva antaradhāyantīti parivaṭumato pariyantato samanupassati. Sabbasaṅkhārā hi udayena pubbantaparicchinnā, vayena aparantaparicchinnā. Animittāya ca dhātuyā cittasampakkhandanatāyāti vipassanākkhaṇepi nibbānaninnatāya animittākārena upaṭṭhānato animittasaṅkhātāya nibbānadhātuyā cittapavisanatāya ca lokaniyyānaṃ hoti. Manosamuttejanatāyāti cittasaṃvejanatāya. Dukkhānupassanāya hi saṅkhāresu cittaṃ saṃvijjati. Appaṇihitāya ca dhātuyāti vipassanākkhaṇepi nibbānaninnatāya appaṇihitākārena upaṭṭhānato appaṇihitasaṅkhātāya nibbānadhātuyā. Sabbadhammeti nibbānassa avipassanupagattepi anattasabhāvasabbhāvato ‘‘sabbasaṅkhāre’’ti avatvā ‘‘sabbadhamme’’ti vuttaṃ. Parato samanupassanatāyāti paccayāyattattā avasatāya avidheyyatāya ca ‘‘nāhaṃ na mama’’nti evaṃ anattato samanupassanatāya. Suññatāya ca dhātuyāti vipassanākkhaṇepi nibbānaninnatāya suññatākārena upaṭṭhānato suññatāsaṅkhātāya nibbānadhātuyā. Iti imāni tīṇi vacanāni aniccadukkhānattānupassanānaṃ vasena vuttāni. Teneva tadanantaraṃ aniccato manasikarototiādi vuttaṃ. Tattha khayatoti khīyanato. Bhayatoti sabhayato. Suññatoti attarahitato.
அதி⁴மொக்க²ப³ஹுலந்தி அனிச்சானுபஸ்ஸனாய ‘‘க²ணப⁴ங்க³வஸேன ஸங்கா²ரா பி⁴ஜ்ஜந்தீ’’தி ஸத்³தா⁴ய படிபன்னஸ்ஸ பச்சக்க²தோ க²ணப⁴ங்க³த³ஸ்ஸனேன ‘‘ஸச்சங் வதாஹ ப⁴க³வா’’தி ப⁴க³வதி ஸத்³தா⁴ய ஸத்³தா⁴ப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி. அத² வா பச்சுப்பன்னானங் பதே³ஸஸங்கா²ரானங் அனிச்சதங் பஸ்ஸித்வா ‘‘ஏவங் அனிச்சா அதீதானாக³தபச்சுப்பன்னா ஸப்³பே³ ஸங்கா²ரா’’தி அதி⁴முச்சனதோ அதி⁴மொக்க²ப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி. பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலந்தி து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய சித்தக்கோ²ப⁴கராய பணிதி⁴யா பஜஹனதோ சித்தத³ரதா²பா⁴வேன பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி. அத² வா து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய ஸங்வேக³ஜனநதோ ஸங்விக்³க³ஸ்ஸ ச யோனிஸோ பத³ஹனதோ விக்கே²பாபா⁴வேன பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி. வேத³ப³ஹுலந்தி அனத்தானுபஸ்ஸனாய பா³ஹிரகேஹி அதி³ட்ட²ங் க³ம்பீ⁴ரங் அனத்தலக்க²ணங் பஸ்ஸதோ ஞாணப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி. அத² வா ‘‘ஸதே³வகேன லோகேன அதி³ட்ட²ங் அனத்தலக்க²ணங் தி³ட்ட²’’ந்தி துட்ட²ஸ்ஸ துட்டி²ப³ஹுலங் சித்தங் ஹோதி.
Adhimokkhabahulanti aniccānupassanāya ‘‘khaṇabhaṅgavasena saṅkhārā bhijjantī’’ti saddhāya paṭipannassa paccakkhato khaṇabhaṅgadassanena ‘‘saccaṃ vatāha bhagavā’’ti bhagavati saddhāya saddhābahulaṃ cittaṃ hoti. Atha vā paccuppannānaṃ padesasaṅkhārānaṃ aniccataṃ passitvā ‘‘evaṃ aniccā atītānāgatapaccuppannā sabbe saṅkhārā’’ti adhimuccanato adhimokkhabahulaṃ cittaṃ hoti. Passaddhibahulanti dukkhānupassanāya cittakkhobhakarāya paṇidhiyā pajahanato cittadarathābhāvena passaddhibahulaṃ cittaṃ hoti. Atha vā dukkhānupassanāya saṃvegajananato saṃviggassa ca yoniso padahanato vikkhepābhāvena passaddhibahulaṃ cittaṃ hoti. Vedabahulanti anattānupassanāya bāhirakehi adiṭṭhaṃ gambhīraṃ anattalakkhaṇaṃ passato ñāṇabahulaṃ cittaṃ hoti. Atha vā ‘‘sadevakena lokena adiṭṭhaṃ anattalakkhaṇaṃ diṭṭha’’nti tuṭṭhassa tuṭṭhibahulaṃ cittaṃ hoti.
அதி⁴மொக்க²ப³ஹுலோ ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியங் படிலப⁴தீதி புப்³ப³பா⁴கே³ அதி⁴மொக்கோ² ப³ஹுலங் பவத்தமானோ பா⁴வனாபாரிபூரியா ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியங் நாம ஹோதி, தங் ஸோ படிலப⁴தி நாம. பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலோ ஸமாதி⁴ந்த்³ரியங் படிலப⁴தீதி புப்³ப³பா⁴கே³ பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலஸ்ஸ ‘‘பஸ்ஸத்³த⁴காயோ ஸுக²ங் வேதே³தி, ஸுகி²னோ சித்தங் ஸமாதி⁴யதீ’’தி (படி॰ ம॰ 1.73; அ॰ நி॰ 5.26) வசனதோ பா⁴வனாபாரிபூரியா பஸ்ஸத்³தி⁴பச்சயா ஸமாதி⁴ந்த்³ரியங் ஹோதி, தங் ஸோ படிலப⁴தி நாம. வேத³ப³ஹுலோ பஞ்ஞிந்த்³ரியங் படிலப⁴தீதி புப்³ப³பா⁴கே³ வேதோ³ ப³ஹுலங் பவத்தமானோ பா⁴வனாபாரிபூரியா பஞ்ஞிந்த்³ரியங் நாம ஹோதி, தங் ஸோ படிலப⁴தி நாம.
Adhimokkhabahulo saddhindriyaṃ paṭilabhatīti pubbabhāge adhimokkho bahulaṃ pavattamāno bhāvanāpāripūriyā saddhindriyaṃ nāma hoti, taṃ so paṭilabhati nāma. Passaddhibahulo samādhindriyaṃ paṭilabhatīti pubbabhāge passaddhibahulassa ‘‘passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (paṭi. ma. 1.73; a. ni. 5.26) vacanato bhāvanāpāripūriyā passaddhipaccayā samādhindriyaṃ hoti, taṃ so paṭilabhati nāma. Vedabahulo paññindriyaṃ paṭilabhatīti pubbabhāge vedo bahulaṃ pavattamāno bhāvanāpāripūriyā paññindriyaṃ nāma hoti, taṃ so paṭilabhati nāma.
ஆதி⁴பதெய்யங் ஹோதீதி ச²ந்தா³தி³கே அதி⁴பதிபூ⁴தேபி ஸகிச்சனிப்பா²த³னவஸேன அதி⁴பதி ஹோதி பதா⁴னோ ஹோதி. பா⁴வனாயாதி பு⁴ம்மவசனங், உபரூபரி பா⁴வனத்தா²ய வா. தத³ன்வயா ஹொந்தீதி தங் அனுகா³மினீ தங் அனுவத்தினீ ஹொந்தி. ஸஹஜாதபச்சயா ஹொந்தீதி உப்பஜ்ஜமானா ச ஸஹஉப்பாத³னபா⁴வேன உபகாரகா ஹொந்தி பகாஸஸ்ஸ பதீ³போ விய. அஞ்ஞமஞ்ஞபச்சயா ஹொந்தீதி அஞ்ஞமஞ்ஞங் உப்பாத³னுபத்த²ம்ப⁴னபா⁴வேன உபகாரகா ஹொந்தி அஞ்ஞமஞ்ஞூபத்த²ம்ப⁴கங் தித³ண்ட³ங் விய. நிஸ்ஸயபச்சயா ஹொந்தீதி அதி⁴ட்டா²னாகாரேன நிஸ்ஸயாகாரேன ச உபகாரகா ஹொந்தி தருசித்தகம்மானங் பத²வீபடாதி³ விய. ஸம்பயுத்தபச்சயா ஹொந்தீதி ஏகவத்து²கஏகாரம்மணஏகுப்பாத³ஏகனிரோத⁴ஸங்கா²தேன ஸம்பயுத்தபா⁴வேன உபகாரகா ஹொந்தி.
Ādhipateyyaṃ hotīti chandādike adhipatibhūtepi sakiccanipphādanavasena adhipati hoti padhāno hoti. Bhāvanāyāti bhummavacanaṃ, uparūpari bhāvanatthāya vā. Tadanvayā hontīti taṃ anugāminī taṃ anuvattinī honti. Sahajātapaccayā hontīti uppajjamānā ca sahauppādanabhāvena upakārakā honti pakāsassa padīpo viya. Aññamaññapaccayā hontīti aññamaññaṃ uppādanupatthambhanabhāvena upakārakā honti aññamaññūpatthambhakaṃ tidaṇḍaṃ viya. Nissayapaccayā hontīti adhiṭṭhānākārena nissayākārena ca upakārakā honti tarucittakammānaṃ pathavīpaṭādi viya. Sampayuttapaccayā hontīti ekavatthukaekārammaṇaekuppādaekanirodhasaṅkhātena sampayuttabhāvena upakārakā honti.
220. படிவேத⁴காலேதி மக்³க³க்க²ணே ஸச்சபடிவேத⁴காலே. பஞ்ஞிந்த்³ரியங் ஆதி⁴பதெய்யங் ஹோதீதி மக்³க³க்க²ணே நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கத்வா ஸச்சத³ஸ்ஸனகிச்சகரணவஸேன ச கிலேஸப்பஹானகிச்சகரணவஸேன ச பஞ்ஞிந்த்³ரியமேவ ஜெட்ட²கங் ஹோதி. படிவேதா⁴யாதி ஸச்சபடிவிஜ்ஜ²னத்தா²ய. ஏகரஸாதி விமுத்திரஸேன. த³ஸ்ஸனட்டே²னாதி ஸச்சத³ஸ்ஸனட்டே²ன. ஏவங் படிவிஜ்ஜ²ந்தோபி பா⁴வேதி, பா⁴வெந்தோபி படிவிஜ்ஜ²தீதி மக்³க³க்க²ணே ஸகிங்யேவ பா⁴வனாய ச படிவேத⁴ஸ்ஸ ச ஸப்³பா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங். அனத்தானுபஸ்ஸனாய விபஸ்ஸனாக்க²ணேபி பஞ்ஞிந்த்³ரியஸ்ஸேவ ஆதி⁴பதெய்யத்தா ‘‘படிவேத⁴காலேபீ’’தி அபிஸத்³தோ³ பயுத்தோ.
220.Paṭivedhakāleti maggakkhaṇe saccapaṭivedhakāle. Paññindriyaṃ ādhipateyyaṃ hotīti maggakkhaṇe nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā saccadassanakiccakaraṇavasena ca kilesappahānakiccakaraṇavasena ca paññindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti. Paṭivedhāyāti saccapaṭivijjhanatthāya. Ekarasāti vimuttirasena. Dassanaṭṭhenāti saccadassanaṭṭhena. Evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti, bhāventopi paṭivijjhatīti maggakkhaṇe sakiṃyeva bhāvanāya ca paṭivedhassa ca sabbhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Anattānupassanāya vipassanākkhaṇepi paññindriyasseva ādhipateyyattā ‘‘paṭivedhakālepī’’ti apisaddo payutto.
221. அனிச்சதோ மனஸிகரோதோ கதமிந்த்³ரியங் அதி⁴மத்தங் ஹோதீதிஆதி³ இந்த்³ரியவிஸேஸேன புக்³க³லவிஸேஸங் த³ஸ்ஸேதுங் வுத்தங். தத்த² அதி⁴மத்தந்தி அதி⁴கங். தத்த² ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸமாதி⁴ந்த்³ரியபஞ்ஞிந்த்³ரியானங் அதி⁴மத்ததா ஸங்கா²ருபெக்கா²ய வேதி³தப்³பா³. ஸத்³தா⁴விமுத்தோதி எத்த² அவிஸேஸெத்வா வுத்தேபி உபரி விஸேஸெத்வா வுத்தத்தா ஸோதாபத்திமக்³க³ங் ட²பெத்வா ஸேஸேஸு ஸத்தஸு டா²னேஸு ஸத்³தா⁴விமுத்தோதி வுத்தங் ஹோதி. ஸத்³தா⁴விமுத்தோ ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அதி⁴மத்தத்தா ஹோதி, ந ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அதி⁴மத்தத்தா ஸப்³ப³த்த² ஸத்³தா⁴விமுத்தோதிபி வுத்தங் ஹோதி. ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அதி⁴மத்தத்தாயேவ ஸேஸேஸு ஸமாதி⁴ந்த்³ரியபஞ்ஞிந்த்³ரியாதி⁴மத்தத்தேபி ஸதி ஸத்³தா⁴விமுத்தோயேவ நாம ஹோதீதி வத³ந்தி. காயஸக்கீ² ஹோதீதி அட்ட²ஸுபி டா²னேஸு காயஸக்கீ² நாம ஹோதி. தி³ட்டி²ப்பத்தோ ஹோதீதி ஸத்³தா⁴விமுத்தே வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங்.
221.Aniccatomanasikaroto katamindriyaṃ adhimattaṃ hotītiādi indriyavisesena puggalavisesaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha adhimattanti adhikaṃ. Tattha saddhindriyasamādhindriyapaññindriyānaṃ adhimattatā saṅkhārupekkhāya veditabbā. Saddhāvimuttoti ettha avisesetvā vuttepi upari visesetvā vuttattā sotāpattimaggaṃ ṭhapetvā sesesu sattasu ṭhānesu saddhāvimuttoti vuttaṃ hoti. Saddhāvimutto saddhindriyassa adhimattattā hoti, na saddhindriyassa adhimattattā sabbattha saddhāvimuttotipi vuttaṃ hoti. Sotāpattimaggakkhaṇe saddhindriyassa adhimattattāyeva sesesu samādhindriyapaññindriyādhimattattepi sati saddhāvimuttoyeva nāma hotīti vadanti. Kāyasakkhī hotīti aṭṭhasupi ṭhānesu kāyasakkhī nāma hoti. Diṭṭhippatto hotīti saddhāvimutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
ஸத்³த³ஹந்தோ விமுத்தோதி ஸத்³தா⁴விமுத்தோதி ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அதி⁴மத்தத்தா ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஸத்³த³ஹந்தோ சதூஸுபி ப²லக்க²ணேஸு விமுத்தோதி ஸத்³தா⁴விமுத்தோதி வுத்தங் ஹோதி. உபரிமக்³க³த்தயக்க²ணே ஸத்³தா⁴விமுத்தத்தங் இதா³னி வக்க²தி. ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே பன ஸத்³தா⁴னுஸாரித்தங் பச்சா² வக்க²தி. பு²ட்ட²த்தா ஸச்சி²கதோதி காயஸக்கீ²தி ஸுக்க²விபஸ்ஸகத்தே ஸதி உபசாரஜ்ஜா²னப²ஸ்ஸஸ்ஸ ரூபாரூபஜ்ஜா²னலாபி⁴த்தே ஸதி ரூபாரூபஜ்ஜா²னப²ஸ்ஸஸ்ஸ பு²ட்ட²த்தா நிப்³பா³னங் ஸச்சி²கதோதி காயஸக்கீ², நாமகாயேன வுத்தப்பகாரே ஜா²னப²ஸ்ஸே ச நிப்³பா³னே ச ஸக்கீ²தி வுத்தங் ஹோதி. தி³ட்ட²த்தா பத்தோதி தி³ட்டி²ப்பத்தோதி ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஸம்பயுத்தேன பஞ்ஞிந்த்³ரியேன பட²மங் நிப்³பா³னஸ்ஸ தி³ட்ட²த்தா பச்சா² ஸோதாபத்திப²லாதி³வஸேன நிப்³பா³னங் பத்தோதி தி³ட்டி²ப்பத்தோ, பஞ்ஞிந்த்³ரியஸங்கா²தாய தி³ட்டி²யா நிப்³பா³னங் பத்தோதி வுத்தங் ஹோதி. ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே பன த⁴ம்மானுஸாரித்தங் பச்சா² வக்க²தி. ஸத்³த³ஹந்தோ விமுச்சதீதி ஸத்³தா⁴விமுத்தோதி ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அதி⁴மத்தத்தா ஸகதா³கா³மிஅனாகா³மிஅரஹத்தமக்³க³க்க²ணேஸு ஸத்³த³ஹந்தோ விமுச்சதீதி ஸத்³தா⁴விமுத்தோ. எத்த² விமுச்சமானோபி ஆஸங்ஸாய பூ⁴தவசனவஸேன ‘‘விமுத்தோ’’தி வுத்தோ. ஜா²னப²ஸ்ஸந்தி திவித⁴ங் ஜா²னப²ஸ்ஸங். ‘‘ஜா²னப²ஸ்ஸ’’ந்திஆதீ³னி ‘‘து³க்கா² ஸங்கா²ரா’’திஆதீ³னி ச பட²மங் வுத்தங் த்³வயமேவ விஸேஸெத்வா வுத்தானி. ஞாதங் ஹோதீதிஆதீ³னி ஹெட்டா² வுத்தத்தா²னி. எத்த² ச ஜா²னலாபீ⁴ புக்³க³லோ ஸமாதி⁴ந்த்³ரியஸ்ஸ அனுகூலாய து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய ஏவ வுட்ட²ஹித்வா மக்³க³ப²லானி பாபுணாதீதி ஆசரியானங் அதி⁴ப்பாயோ.
Saddahanto vimuttoti saddhāvimuttoti saddhindriyassa adhimattattā sotāpattimaggakkhaṇe saddahanto catūsupi phalakkhaṇesu vimuttoti saddhāvimuttoti vuttaṃ hoti. Uparimaggattayakkhaṇe saddhāvimuttattaṃ idāni vakkhati. Sotāpattimaggakkhaṇe pana saddhānusārittaṃ pacchā vakkhati. Phuṭṭhattā sacchikatoti kāyasakkhīti sukkhavipassakatte sati upacārajjhānaphassassa rūpārūpajjhānalābhitte sati rūpārūpajjhānaphassassa phuṭṭhattā nibbānaṃ sacchikatoti kāyasakkhī, nāmakāyena vuttappakāre jhānaphasse ca nibbāne ca sakkhīti vuttaṃ hoti. Diṭṭhattā pattoti diṭṭhippattoti sotāpattimaggakkhaṇe sampayuttena paññindriyena paṭhamaṃ nibbānassa diṭṭhattā pacchā sotāpattiphalādivasena nibbānaṃ pattoti diṭṭhippatto, paññindriyasaṅkhātāya diṭṭhiyā nibbānaṃ pattoti vuttaṃ hoti. Sotāpattimaggakkhaṇe pana dhammānusārittaṃ pacchā vakkhati. Saddahanto vimuccatīti saddhāvimuttoti saddhindriyassa adhimattattā sakadāgāmianāgāmiarahattamaggakkhaṇesu saddahanto vimuccatīti saddhāvimutto. Ettha vimuccamānopi āsaṃsāya bhūtavacanavasena ‘‘vimutto’’ti vutto. Jhānaphassanti tividhaṃ jhānaphassaṃ. ‘‘Jhānaphassa’’ntiādīni ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādīni ca paṭhamaṃ vuttaṃ dvayameva visesetvā vuttāni. Ñātaṃ hotītiādīni heṭṭhā vuttatthāni. Ettha ca jhānalābhī puggalo samādhindriyassa anukūlāya dukkhānupassanāya eva vuṭṭhahitvā maggaphalāni pāpuṇātīti ācariyānaṃ adhippāyo.
ஸியாதி ஸியுங், ப⁴வெய்யுந்தி அத்தோ². ‘‘ஸியா’’தி ஏதங் விதி⁴வசனமேவ. தயோ புக்³க³லாதி விபஸ்ஸனானியமேன இந்த்³ரியனியமேன ச வுத்தா தயோ புக்³க³லா. வத்து²வஸேனாதி தீஸு அனுபஸ்ஸனாஸு ஏகேகஇந்த்³ரியவத்து²வஸேன. பரியாயேனாதி தேனேவ பரியாயேன. இமினா வாரேன கிங் த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி ? ஹெட்டா² ஏகேகிஸ்ஸா அனுபஸ்ஸனாய ஏகேகஸ்ஸ இந்த்³ரியஸ்ஸ ஆதி⁴பச்சங் யேபு⁴ய்யவஸேன வுத்தந்தி ச, கதா³சி தீஸுபி அனுபஸ்ஸனாஸு ஏகேகஸ்ஸேவ இந்த்³ரியஸ்ஸ ஆதி⁴பச்சங் ஹோதீதி ச த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி. அத² வா புப்³ப³பா⁴க³விபஸ்ஸனாக்க²ணே திஸ்ஸன்னம்பி அனுபஸ்ஸனானங் ஸப்³பா⁴வதோ தாஸு புப்³ப³பா⁴க³விபஸ்ஸனாஸு தேஸங் தேஸங் இந்த்³ரியானங் ஆதி⁴பச்சங் அபெக்கி²த்வா மக்³க³ப²லக்க²ணேஸு ஸத்³தா⁴விமுத்தாதீ³னி நாமானி ஹொந்தீதி. ஏவஞ்ஹி வுச்சமானே ஹெட்டா² வுட்டா²னகா³மினிவிபஸ்ஸனாய உபரி ச கதோ இந்த்³ரியாதி⁴பச்சபுக்³க³லனியமோ ஸுகதோயேவ நிச்சலோயேவ ச ஹோதி. அனந்தரவாரே ஸியாதி அஞ்ஞோயேவாதி ஏவங் ஸியாதி அத்தோ². எத்த² புப்³பே³ வுத்தோயேவ நியமோ.
Siyāti siyuṃ, bhaveyyunti attho. ‘‘Siyā’’ti etaṃ vidhivacanameva. Tayo puggalāti vipassanāniyamena indriyaniyamena ca vuttā tayo puggalā. Vatthuvasenāti tīsu anupassanāsu ekekaindriyavatthuvasena. Pariyāyenāti teneva pariyāyena. Iminā vārena kiṃ dassitaṃ hoti ? Heṭṭhā ekekissā anupassanāya ekekassa indriyassa ādhipaccaṃ yebhuyyavasena vuttanti ca, kadāci tīsupi anupassanāsu ekekasseva indriyassa ādhipaccaṃ hotīti ca dassitaṃ hoti. Atha vā pubbabhāgavipassanākkhaṇe tissannampi anupassanānaṃ sabbhāvato tāsu pubbabhāgavipassanāsu tesaṃ tesaṃ indriyānaṃ ādhipaccaṃ apekkhitvā maggaphalakkhaṇesu saddhāvimuttādīni nāmāni hontīti. Evañhi vuccamāne heṭṭhā vuṭṭhānagāminivipassanāya upari ca kato indriyādhipaccapuggalaniyamo sukatoyeva niccaloyeva ca hoti. Anantaravāre siyāti aññoyevāti evaṃ siyāti attho. Ettha pubbe vuttoyeva niyamo.
இதா³னி மக்³க³ப²லவஸேன புக்³க³லவிஸேஸங் விப⁴ஜித்வா த³ஸ்ஸேதுங் அனிச்சதோ மனஸிகரோதோ…பே॰… ஸோதாபத்திமக்³க³ங் படிலப⁴தீதிஆதி³மாஹ. தத்த² ஸத்³த⁴ங் அனுஸ்ஸரதி அனுக³ச்ச²தி, ஸத்³தா⁴ய வா நிப்³பா³னங் அனுஸ்ஸரதி அனுக³ச்ச²தீதி ஸத்³தா⁴னுஸாரீ. ஸச்சி²கதந்தி பச்சக்க²கதங். அரஹத்தந்தி அரஹத்தப²லங். பஞ்ஞாஸங்கா²தங் த⁴ம்மங் அனுஸ்ஸரதி, தேன வா த⁴ம்மேன நிப்³பா³னங் அனுஸ்ஸரதீதி த⁴ம்மானுஸாரீ.
Idāni maggaphalavasena puggalavisesaṃ vibhajitvā dassetuṃ aniccato manasikaroto…pe… sotāpattimaggaṃ paṭilabhatītiādimāha. Tattha saddhaṃ anussarati anugacchati, saddhāya vā nibbānaṃ anussarati anugacchatīti saddhānusārī. Sacchikatanti paccakkhakataṃ. Arahattanti arahattaphalaṃ. Paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ anussarati, tena vā dhammena nibbānaṃ anussaratīti dhammānusārī.
222. புன அபரேஹி பரியாயேஹி இந்த்³ரியத்தயவிஸேஸேன புக்³க³லவிஸேஸங் வண்ணேதுகாமோ யே ஹி கேசீதிஆதி³மாஹ. தத்த² பா⁴விதா வாதி அதீதே பா⁴வயிங்ஸு வா. பா⁴வெந்தி வாதி பச்சுப்பன்னே. பா⁴விஸ்ஸந்தி வாதி அனாக³தே. அதி⁴க³தா வாதிஆதி³ ஏகேகந்திகங் புரிமஸ்ஸ புரிமஸ்ஸ அத்த²விவரணத்த²ங் வுத்தங். ப²ஸ்ஸிதா வாதி ஞாணபு²ஸனாய பு²ஸிங்ஸு வா. வஸிப்பத்தாதி இஸ்ஸரபா⁴வங் பத்தா. பாரமிப்பத்தாதி வோஸானங் பத்தா. வேஸாரஜ்ஜப்பத்தாதி விஸாரத³பா⁴வங் பத்தா. ஸப்³ப³த்த² ஸத்³தா⁴விமுத்தாத³யோ ஹெட்டா² வுத்தக்க²ணேஸுயேவ, ஸதிபட்டா²னாத³யோ மக்³க³க்க²ணேயேவ. அட்ட² விமொக்கே²தி ‘‘ரூபீ ரூபானி பஸ்ஸதீ’’திஆதி³கே (படி॰ ம॰ 1.209; த⁴॰ ஸ॰ 248) படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³ப்பத்தியா ஏவ பத்தா.
222. Puna aparehi pariyāyehi indriyattayavisesena puggalavisesaṃ vaṇṇetukāmo ye hi kecītiādimāha. Tattha bhāvitā vāti atīte bhāvayiṃsu vā. Bhāventi vāti paccuppanne. Bhāvissanti vāti anāgate. Adhigatā vātiādi ekekantikaṃ purimassa purimassa atthavivaraṇatthaṃ vuttaṃ. Phassitā vāti ñāṇaphusanāya phusiṃsu vā. Vasippattāti issarabhāvaṃ pattā. Pāramippattāti vosānaṃ pattā. Vesārajjappattāti visāradabhāvaṃ pattā. Sabbattha saddhāvimuttādayo heṭṭhā vuttakkhaṇesuyeva, satipaṭṭhānādayo maggakkhaṇeyeva. Aṭṭha vimokkheti ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādike (paṭi. ma. 1.209; dha. sa. 248) paṭisambhidāmaggappattiyā eva pattā.
திஸ்ஸோ ஸிக்கா²தி அதி⁴ஸீலஸிக்கா² அதி⁴சித்தஸிக்கா² அதி⁴பஞ்ஞாஸிக்கா² மக்³க³ப்பத்தா ஏவ ஸிக்க²மானா. து³க்க²ங் பரிஜானந்தீதிஆதீ³னி மக்³க³க்க²ணேயேவ. பரிஞ்ஞாபடிவேத⁴ங் படிவிஜ்ஜ²தீதி பரிஞ்ஞாபடிவேதே⁴ன படிவிஜ்ஜ²தி, பரிஞ்ஞாய படிவிஜ்ஜி²தப்³ப³ந்தி வா பரிஞ்ஞாபடிவேத⁴ங். ஏவங் ஸேஸேஸுபி. ஸப்³ப³த⁴ம்மாதீ³ஹி விஸேஸெத்வா அபி⁴ஞ்ஞாபடிவேதா⁴த³யோ வுத்தா. ஸச்சி²கிரியாபடிவேதோ⁴ பன மக்³க³க்க²ணேயேவ நிப்³பா³னபச்சவெக்க²ணஞாணஸித்³தி⁴வஸேன வேதி³தப்³போ³தி. ஏவமித⁴ பஞ்ச அரியபுக்³க³லா நித்³தி³ட்டா² ஹொந்தி, உப⁴தோபா⁴க³விமுத்தோ ச பஞ்ஞாவிமுத்தோ சாதி இமே த்³வே அனித்³தி³ட்டா². அஞ்ஞத்த² (விஸுத்³தி⁴॰ 2.773) பன ‘‘யோ பன து³க்க²தோ மனஸிகரொந்தோ பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலோ ஸமாதி⁴ந்த்³ரியங் படிலப⁴தி, ஸோ ஸப்³ப³த்த² காயஸக்கீ² நாம ஹோதி, அரூபஜ்ஜா²னங் பன பத்வா அக்³க³ப²லங் பத்தோ உப⁴தோபா⁴க³விமுத்தோ நாம ஹோதி. யோ பன அனத்ததோ மனஸிகரொந்தோ வேத³ப³ஹுலோ பஞ்ஞிந்த்³ரியங் படிலப⁴தி, ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே த⁴ம்மானுஸாரீ ஹோதி, ச²ஸு டா²னேஸு தி³ட்டி²ப்பத்தோ, அக்³க³ப²லே பஞ்ஞாவிமுத்தோ’’தி வுத்தங். தே இத⁴ காயஸக்கி²தி³ட்டி²ப்பத்தேஹியேவ ஸங்க³ஹிதா. அத்த²தோ பன அரூபஜ்ஜா²னேன சேவ அரியமக்³கே³ன சாதி உப⁴தோபா⁴கே³ன விமுத்தோதி உப⁴தோபா⁴க³விமுத்தோ. பஜானந்தோ விமுத்தோதி பஞ்ஞாவிமுத்தோதி. எத்தாவதா இந்த்³ரியபுக்³க³லவிஸேஸா நித்³தி³ட்டா² ஹொந்தி.
Tisso sikkhāti adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā maggappattā eva sikkhamānā. Dukkhaṃ parijānantītiādīni maggakkhaṇeyeva. Pariññāpaṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññāpaṭivedhena paṭivijjhati, pariññāya paṭivijjhitabbanti vā pariññāpaṭivedhaṃ. Evaṃ sesesupi. Sabbadhammādīhi visesetvā abhiññāpaṭivedhādayo vuttā. Sacchikiriyāpaṭivedho pana maggakkhaṇeyeva nibbānapaccavekkhaṇañāṇasiddhivasena veditabboti. Evamidha pañca ariyapuggalā niddiṭṭhā honti, ubhatobhāgavimutto ca paññāvimutto cāti ime dve aniddiṭṭhā. Aññattha (visuddhi. 2.773) pana ‘‘yo pana dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samādhindriyaṃ paṭilabhati, so sabbattha kāyasakkhī nāma hoti, arūpajjhānaṃ pana patvā aggaphalaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma hoti. Yo pana anattato manasikaronto vedabahulo paññindriyaṃ paṭilabhati, sotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī hoti, chasu ṭhānesu diṭṭhippatto, aggaphale paññāvimutto’’ti vuttaṃ. Te idha kāyasakkhidiṭṭhippattehiyeva saṅgahitā. Atthato pana arūpajjhānena ceva ariyamaggena cāti ubhatobhāgena vimuttoti ubhatobhāgavimutto. Pajānanto vimuttoti paññāvimuttoti. Ettāvatā indriyapuggalavisesā niddiṭṭhā honti.
223-226. இதா³னி விமொக்க²புப்³ப³ங்க³மமேவ விமொக்க²விஸேஸங் புக்³க³லவிஸேஸஞ்ச த³ஸ்ஸேதுகாமோ அனிச்சதோ மனஸிகரோதோதிஆதி³மாஹ. தத்த² த்³வே விமொக்கா²தி அப்பணிஹிதஸுஞ்ஞதவிமொக்கா². அனிச்சானுபஸ்ஸனாக³மனவஸேன ஹி அனிமித்தவிமொக்கோ²தி லத்³த⁴னாமோ மக்³கோ³ ராக³தோ³ஸமோஹபணிதீ⁴னங் அபா⁴வா ஸகு³ணதோ ச தேஸங்யேவ பணிதீ⁴னங் அபா⁴வா அப்பணிஹிதந்தி லத்³த⁴னாமங் நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கரோதீதி ஆரம்மணதோ ச அப்பணிஹிதவிமொக்கோ²தி நாமம்பி லப⁴தி. ததா² ராக³தோ³ஸமோஹேஹி ஸுஞ்ஞத்தா ஸகு³ணதோ ச ராகா³தீ³ஹியேவ ஸுஞ்ஞத்தா ஸுஞ்ஞதந்தி லத்³த⁴னாமங் நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கரோதீதி ஆரம்மணதோ ச ஸுஞ்ஞதவிமொக்கோ²தி நாமம்பி லப⁴தி. தஸ்மா தே த்³வே விமொக்கா² அனிமித்தவிமொக்க²ன்வயா நாம ஹொந்தி. அனிமித்தமக்³க³தோ அனஞ்ஞேபி அட்ட²ன்னங் மக்³க³ங்கா³னங் ஏகேகஸ்ஸ மக்³க³ங்க³ஸ்ஸ வஸேன ஸஹஜாதாதி³பச்சயா ச ஹொந்தீதி வேதி³தப்³பா³. புன த்³வே விமொக்கா²தி ஸுஞ்ஞதானிமித்தவிமொக்கா². து³க்கா²னுபஸ்ஸனாக³மனவஸேன ஹி அப்பணிஹிதவிமொக்கோ²தி லத்³த⁴னாமோ மக்³கோ³ ரூபனிமித்தாதீ³னங் ராக³னிமித்தாதீ³னங் நிச்சனிமித்தாதீ³னஞ்ச அபா⁴வா ஸகு³ணதோ ச தேஸங்யேவ நிமித்தானங் அபா⁴வா அனிமித்தஸங்கா²தங் நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கரோதீதி ஆரம்மணதோ ச அனிமித்தவிமொக்கோ²தி நாமம்பி லப⁴தி. ஸேஸங் வுத்தனயேனேவ யோஜேதப்³ப³ங். புன த்³வே விமொக்கா²தி அனிமித்தஅப்பணிஹிதவிமொக்கா². யோஜனா பனெத்த² வுத்தனயா ஏவ.
223-226. Idāni vimokkhapubbaṅgamameva vimokkhavisesaṃ puggalavisesañca dassetukāmo aniccato manasikarototiādimāha. Tattha dve vimokkhāti appaṇihitasuññatavimokkhā. Aniccānupassanāgamanavasena hi animittavimokkhoti laddhanāmo maggo rāgadosamohapaṇidhīnaṃ abhāvā saguṇato ca tesaṃyeva paṇidhīnaṃ abhāvā appaṇihitanti laddhanāmaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti ārammaṇato ca appaṇihitavimokkhoti nāmampi labhati. Tathā rāgadosamohehi suññattā saguṇato ca rāgādīhiyeva suññattā suññatanti laddhanāmaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti ārammaṇato ca suññatavimokkhoti nāmampi labhati. Tasmā te dve vimokkhā animittavimokkhanvayā nāma honti. Animittamaggato anaññepi aṭṭhannaṃ maggaṅgānaṃ ekekassa maggaṅgassa vasena sahajātādipaccayā ca hontīti veditabbā. Puna dve vimokkhāti suññatānimittavimokkhā. Dukkhānupassanāgamanavasena hi appaṇihitavimokkhoti laddhanāmo maggo rūpanimittādīnaṃ rāganimittādīnaṃ niccanimittādīnañca abhāvā saguṇato ca tesaṃyeva nimittānaṃ abhāvā animittasaṅkhātaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti ārammaṇato ca animittavimokkhoti nāmampi labhati. Sesaṃ vuttanayeneva yojetabbaṃ. Puna dve vimokkhāti animittaappaṇihitavimokkhā. Yojanā panettha vuttanayā eva.
படிவேத⁴காலேதி இந்த்³ரியானங் வுத்தக்கமேனேவ வுத்தங். மக்³க³க்க²ணங் பன முஞ்சித்வா விபஸ்ஸனாக்க²ணே விமொக்கோ² நாம நத்தி² . பட²மங் வுத்தோயேவ பன மக்³க³விமொக்கோ² ‘‘படிவேத⁴காலே’’தி வசனேன விஸேஸெத்வா த³ஸ்ஸிதோ. ‘‘யோ சாயங் புக்³க³லோ ஸத்³தா⁴விமுத்தோ’’திஆதி³கா த்³வே வாரா ச ‘‘அனிச்சதோ மனஸிகரொந்தோ ஸோதாபத்திமக்³க³ங் படிலப⁴தீ’’திஆதி³கோ வாரோ ச ஸங்கி²த்தோ, விமொக்க²வஸேன பன யோஜெத்வா வித்தா²ரதோ வேதி³தப்³போ³. யே ஹி கேசி நெக்க²ம்மந்திஆதி³கோ வாரோ வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³போ³தி. எத்தாவதா விமொக்க²புக்³க³லவிஸேஸா நித்³தி³ட்டா² ஹொந்தீதி.
Paṭivedhakāleti indriyānaṃ vuttakkameneva vuttaṃ. Maggakkhaṇaṃ pana muñcitvā vipassanākkhaṇe vimokkho nāma natthi . Paṭhamaṃ vuttoyeva pana maggavimokkho ‘‘paṭivedhakāle’’ti vacanena visesetvā dassito. ‘‘Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto’’tiādikā dve vārā ca ‘‘aniccato manasikaronto sotāpattimaggaṃ paṭilabhatī’’tiādiko vāro ca saṅkhitto, vimokkhavasena pana yojetvā vitthārato veditabbo. Ye hi keci nekkhammantiādiko vāro vuttanayeneva veditabboti. Ettāvatā vimokkhapuggalavisesā niddiṭṭhā hontīti.
227. புன விமொக்க²முகா²னி ச விமொக்கே² ச அனேகதா⁴ நித்³தி³ஸிதுகாமோ அனிச்சதோ மனஸிகரொந்தோதிஆதி³மாஹ. தத்த² யதா²பூ⁴தந்தி யதா²ஸபா⁴வேன. ஜானாதீதி ஞாணேன ஜானாதி. பஸ்ஸதீதி தேனேவ ஞாணேன சக்கு²னா விய பஸ்ஸதி. தத³ன்வயேனாதி தத³னுக³மனேன, தஸ்ஸ பச்சக்க²தோ ஞாணேன தி³ட்ட²ஸ்ஸ அனுக³மனேனாதி அத்தோ². கங்கா² பஹீயதீதி அனிச்சானுபஸ்ஸனாய நிச்சானிச்சகங்கா², இதராஹி இதரகங்கா². நிமித்தந்தி ஸந்ததிக⁴னவினிப்³போ⁴கே³ன நிச்சஸஞ்ஞாய பஹீனத்தா ஆரம்மணபூ⁴தங் ஸங்கா²ரனிமித்தங் யதா²பூ⁴தங் ஜானாதி. தேன வுச்சதி ஸம்மாத³ஸ்ஸனந்தி தேன யதா²பூ⁴தஜானநேன தங் ஞாணங் ‘‘ஸம்மாத³ஸ்ஸன’’ந்தி வுச்சதி. பவத்தந்தி து³க்க²ப்பத்தாகாரே ஸுக²ஸஞ்ஞங் உக்³கா⁴டெத்வா ஸுக²ஸஞ்ஞாய பஹானேன பணிதி⁴ஸங்கா²தாய தண்ஹாய பஹீனத்தா ஸுக²ஸம்மதம்பி விபாகபவத்தங் யதா²பூ⁴தங் ஜானாதி. நிமித்தஞ்ச பவத்தஞ்சாதி நானாதா⁴துமனஸிகாரஸம்ப⁴வேன ஸமூஹக⁴னவினிப்³போ⁴கே³ன உப⁴யதா²பி அத்தஸஞ்ஞாய பஹீனத்தா ஸங்கா²ரனிமித்தஞ்ச விபாகபவத்தஞ்ச யதா²பூ⁴தங் ஜானாதி. யஞ்ச யதா²பூ⁴தங் ஞாணந்திஆதி³த்தயங் இதா³னி வுத்தமேவ, ந அஞ்ஞங். ப⁴யதோ உபட்டா²தீதி நிச்சஸுக²அத்தாபா⁴வத³ஸ்ஸனதோ யதா²க்கமங் தங் தங் ப⁴யதோ உபட்டா²தி. யா ச ப⁴யதுபட்டா²னே பஞ்ஞாதிஆதி³னா ‘‘உத³யப்³ப³யானுபஸ்ஸனாஞாணங் ப⁴ங்கா³னுபஸ்ஸனாஞாணங் ப⁴யதுபட்டா²னஞாணங் ஆதீ³னவானுபஸ்ஸனாஞாணங் நிப்³பி³தா³னுபஸ்ஸனாஞாணங் முஞ்சிதுகம்யதாஞாணங் படிஸங்கா²னுபஸ்ஸனாஞாணங் ஸங்கா²ருபெக்கா²ஞாணங் அனுலோமஞாண’’ந்தி வுத்தேஸு படிபதா³ஞாணத³ஸ்ஸனவிஸுத்³தி⁴ஸங்கா²தேஸு நவஸு விபஸ்ஸனாஞாணேஸு ப⁴யதுபட்டா²னஸம்ப³ந்தே⁴ன அவத்தா²பே⁴தே³ன பி⁴ன்னானி ஏகட்டா²னி தீணி ஞாணானி வுத்தானி, ந ஸேஸானி.
227. Puna vimokkhamukhāni ca vimokkhe ca anekadhā niddisitukāmo aniccato manasikarontotiādimāha. Tattha yathābhūtanti yathāsabhāvena. Jānātīti ñāṇena jānāti. Passatīti teneva ñāṇena cakkhunā viya passati. Tadanvayenāti tadanugamanena, tassa paccakkhato ñāṇena diṭṭhassa anugamanenāti attho. Kaṅkhā pahīyatīti aniccānupassanāya niccāniccakaṅkhā, itarāhi itarakaṅkhā. Nimittanti santatighanavinibbhogena niccasaññāya pahīnattā ārammaṇabhūtaṃ saṅkhāranimittaṃ yathābhūtaṃ jānāti. Tena vuccati sammādassananti tena yathābhūtajānanena taṃ ñāṇaṃ ‘‘sammādassana’’nti vuccati. Pavattanti dukkhappattākāre sukhasaññaṃ ugghāṭetvā sukhasaññāya pahānena paṇidhisaṅkhātāya taṇhāya pahīnattā sukhasammatampi vipākapavattaṃ yathābhūtaṃ jānāti. Nimittañca pavattañcāti nānādhātumanasikārasambhavena samūhaghanavinibbhogena ubhayathāpi attasaññāya pahīnattā saṅkhāranimittañca vipākapavattañca yathābhūtaṃ jānāti. Yañca yathābhūtaṃ ñāṇantiādittayaṃ idāni vuttameva, na aññaṃ. Bhayato upaṭṭhātīti niccasukhaattābhāvadassanato yathākkamaṃ taṃ taṃ bhayato upaṭṭhāti. Yā ca bhayatupaṭṭhāne paññātiādinā ‘‘udayabbayānupassanāñāṇaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ anulomañāṇa’’nti vuttesu paṭipadāñāṇadassanavisuddhisaṅkhātesu navasu vipassanāñāṇesu bhayatupaṭṭhānasambandhena avatthābhedena bhinnāni ekaṭṭhāni tīṇi ñāṇāni vuttāni, na sesāni.
புன தீஸு அனுபஸ்ஸனாஸு அந்தே டி²தாய அனந்தராய அனத்தானுபஸ்ஸனாய ஸம்ப³ந்தே⁴ன தாய ஸஹ ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனாய ஏகட்ட²தங் த³ஸ்ஸேதுங் யா ச அனத்தானுபஸ்ஸனா யா ச ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனாதிஆதி³மாஹ. இமானி ஹி த்³வே ஞாணானி அத்த²தோ ஏகமேவ, அவத்தா²பே⁴தே³ன பன பி⁴ன்னானி. யதா² ச இமானி, ததா² அனிச்சானுபஸ்ஸனா ச அனிமித்தானுபஸ்ஸனா ச அத்த²தோ ஏகமேவ ஞாணங், து³க்கா²னுபஸ்ஸனா ச அப்பணிஹிதானுபஸ்ஸனா ச அத்த²தோ ஏகமேவ ஞாணங், கேவலங் அவத்தா²பே⁴தே³னேவ பி⁴ன்னானி. அனத்தானுபஸ்ஸனாஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனானஞ்ச ஏகட்ட²தாய வுத்தாய தேஸங் த்³வின்னங் த்³வின்னம்பி ஞாணானங் ஏகலக்க²ணத்தா ஏகட்ட²தா வுத்தாவ ஹோதீதி. நிமித்தங் படிஸங்கா² ஞாணங் உப்பஜ்ஜதீதி ‘‘ஸங்கா²ரனிமித்தங் அத்³து⁴வங் தாவகாலிக’’ந்தி அனிச்சலக்க²ணவஸேன ஜானித்வா ஞாணங் உப்பஜ்ஜதி. காமஞ்ச ந பட²மங் ஜானித்வா பச்சா² ஞாணங் உப்பஜ்ஜதி, வோஹாரவஸேன பன ‘‘மனஞ்ச படிச்ச த⁴ம்மே ச உப்பஜ்ஜதி மனோவிஞ்ஞாண’’ந்திஆதீ³னி (ஸங்॰ நி॰ 4.60; ம॰ நி॰ 1.400; 3.421) விய ஏவங் வுச்சதி. ஸத்³த³ஸத்த²விதூ³பி ச ‘‘ஆதி³ச்சங் பாபுணித்வா தமோ விக³ச்ச²தீ’’திஆதீ³ஸு விய ஸமானகாலேபி இமங் பத³ங் இச்ச²ந்தி. ஏகத்தனயேன வா புரிமஞ்ச பச்சி²மஞ்ச ஏகங் கத்வா ஏவங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். இமினா நயேன இதரஸ்மிம்பி பத³த்³வயே அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. முஞ்சிதுகம்யதாதீ³னங் திண்ணங் ஞாணானங் ஏகட்ட²தா ஹெட்டா² வுத்தனயா ஏவ.
Puna tīsu anupassanāsu ante ṭhitāya anantarāya anattānupassanāya sambandhena tāya saha suññatānupassanāya ekaṭṭhataṃ dassetuṃ yā ca anattānupassanā yā ca suññatānupassanātiādimāha. Imāni hi dve ñāṇāni atthato ekameva, avatthābhedena pana bhinnāni. Yathā ca imāni, tathā aniccānupassanā ca animittānupassanā ca atthato ekameva ñāṇaṃ, dukkhānupassanā ca appaṇihitānupassanā ca atthato ekameva ñāṇaṃ, kevalaṃ avatthābhedeneva bhinnāni. Anattānupassanāsuññatānupassanānañca ekaṭṭhatāya vuttāya tesaṃ dvinnaṃ dvinnampi ñāṇānaṃ ekalakkhaṇattā ekaṭṭhatā vuttāva hotīti. Nimittaṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjatīti ‘‘saṅkhāranimittaṃ addhuvaṃ tāvakālika’’nti aniccalakkhaṇavasena jānitvā ñāṇaṃ uppajjati. Kāmañca na paṭhamaṃ jānitvā pacchā ñāṇaṃ uppajjati, vohāravasena pana ‘‘manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’ntiādīni (saṃ. ni. 4.60; ma. ni. 1.400; 3.421) viya evaṃ vuccati. Saddasatthavidūpi ca ‘‘ādiccaṃ pāpuṇitvā tamo vigacchatī’’tiādīsu viya samānakālepi imaṃ padaṃ icchanti. Ekattanayena vā purimañca pacchimañca ekaṃ katvā evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Iminā nayena itarasmimpi padadvaye attho veditabbo. Muñcitukamyatādīnaṃ tiṇṇaṃ ñāṇānaṃ ekaṭṭhatā heṭṭhā vuttanayā eva.
நிமித்தா சித்தங் வுட்டா²தீதி ஸங்கா²ரனிமித்தே தோ³ஸத³ஸ்ஸனேன தத்த² அனல்லீனதாய ஸங்கா²ரனிமித்தா சித்தங் வுட்டா²தி நாம. அனிமித்தே சித்தங் பக்க²ந்த³தீதி ஸங்கா²ரனிமித்தபடிபக்கே²ன அனிமித்தஸங்கா²தே நிப்³பா³னே தன்னின்னதாய சித்தங் பவிஸதி. ஸேஸானுபஸ்ஸனாத்³வயேபி இமினா நயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. நிரோதே⁴ நிப்³பா³னதா⁴துயாதி இத⁴ வுத்தேனேவ பட²மானுபஸ்ஸனாத்³வயம்பி வுத்தமேவ ஹோதி. நிரோதே⁴திபி பாடோ². ப³ஹித்³தா⁴வுட்டா²னவிவட்டனே பஞ்ஞாதி வுட்டா²னஸம்ப³ந்தே⁴ன கொ³த்ரபு⁴ஞாணங் வுத்தங். கொ³த்ரபூ⁴ த⁴ம்மாதி கொ³த்ரபு⁴ஞாணமேவ. இதரதா² ஹி ஏகட்ட²தா ந யுஜ்ஜதி. ‘‘அஸங்க²தா த⁴ம்மா, அப்பச்சயா த⁴ம்மா’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ஸ॰ து³கமாதிகா 7, 8) விய வா சதுமக்³க³வஸேன வா ப³ஹுவசனங் கதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். யஸ்மா விமொக்கோ²தி மக்³கோ³, மக்³கோ³ ச து³ப⁴தோவுட்டா²னோ, தஸ்மா தேன ஸம்ப³ந்தே⁴ன யா ச து³ப⁴தோவுட்டா²னவிவட்டனே பஞ்ஞாதிஆதி³ வுத்தங்.
Nimittācittaṃ vuṭṭhātīti saṅkhāranimitte dosadassanena tattha anallīnatāya saṅkhāranimittā cittaṃ vuṭṭhāti nāma. Animitte cittaṃ pakkhandatīti saṅkhāranimittapaṭipakkhena animittasaṅkhāte nibbāne tanninnatāya cittaṃ pavisati. Sesānupassanādvayepi iminā nayena attho veditabbo. Nirodhe nibbānadhātuyāti idha vutteneva paṭhamānupassanādvayampi vuttameva hoti. Nirodhetipi pāṭho. Bahiddhāvuṭṭhānavivaṭṭane paññāti vuṭṭhānasambandhena gotrabhuñāṇaṃ vuttaṃ. Gotrabhū dhammāti gotrabhuñāṇameva. Itarathā hi ekaṭṭhatā na yujjati. ‘‘Asaṅkhatā dhammā, appaccayā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. dukamātikā 7, 8) viya vā catumaggavasena vā bahuvacanaṃ katanti veditabbaṃ. Yasmā vimokkhoti maggo, maggo ca dubhatovuṭṭhāno, tasmā tena sambandhena yā ca dubhatovuṭṭhānavivaṭṭane paññātiādi vuttaṃ.
228. புன விமொக்கா²னங் நானாக்க²ணானங் ஏகக்க²ணபரியாயங் த³ஸ்ஸேதுகாமோ கதிஹாகாரேஹீதிஆதி³மாஹ. தத்த² ஆதி⁴பதெய்யட்டே²னாதி ஜெட்ட²கட்டே²ன. அதி⁴ட்டா²னட்டே²னாதி பதிட்டா²னட்டே²ன. அபி⁴னீஹாரட்டே²னாதி விபஸ்ஸனாவீதி²தோ நீஹரணட்டே²ன. நிய்யானட்டே²னாதி நிப்³பா³னுபக³மனட்டே²ன. அனிச்சதோ மனஸிகரோதோதி வுட்டா²னகா³மினிவிபஸ்ஸனாக்க²ணேயேவ . அனிமித்தோ விமொக்கோ²தி மக்³க³க்க²ணேயேவ. ஏஸ நயோ ஸேஸேஸு. சித்தங் அதி⁴ட்டா²தீதி சித்தங் அதி⁴கங் கத்வா டா²தி, சித்தங் பதிட்டா²பேதீதி அதி⁴ப்பாயோ. சித்தங் அபி⁴னீஹரதீதி விபஸ்ஸனாவீதி²தோ சித்தங் நீஹரதி. நிரோத⁴ங் நிப்³பா³னங் நிய்யாதீதி நிரோத⁴ஸங்கா²தங் நிப்³பா³னங் உபக³ச்ச²தீதி ஏவங் ஆகாரனானத்ததோ சதுதா⁴ நானாக்க²ணதா த³ஸ்ஸிதா.
228. Puna vimokkhānaṃ nānākkhaṇānaṃ ekakkhaṇapariyāyaṃ dassetukāmo katihākārehītiādimāha. Tattha ādhipateyyaṭṭhenāti jeṭṭhakaṭṭhena. Adhiṭṭhānaṭṭhenāti patiṭṭhānaṭṭhena. Abhinīhāraṭṭhenāti vipassanāvīthito nīharaṇaṭṭhena. Niyyānaṭṭhenāti nibbānupagamanaṭṭhena. Aniccato manasikarototi vuṭṭhānagāminivipassanākkhaṇeyeva . Animitto vimokkhoti maggakkhaṇeyeva. Esa nayo sesesu. Cittaṃ adhiṭṭhātīti cittaṃ adhikaṃ katvā ṭhāti, cittaṃ patiṭṭhāpetīti adhippāyo. Cittaṃ abhinīharatīti vipassanāvīthito cittaṃ nīharati. Nirodhaṃ nibbānaṃ niyyātīti nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ upagacchatīti evaṃ ākāranānattato catudhā nānākkhaṇatā dassitā.
ஏகக்க²ணதாய ஸமோதா⁴னட்டே²னாதி ஏகஜ்ஜ²ங் ஸமோஸரணட்டே²ன. அதி⁴க³மனட்டே²னாதி விந்த³னட்டே²ன. படிலாப⁴ட்டே²னாதி பாபுணனட்டே²ன. படிவேத⁴ட்டே²னாதி ஞாணேன படிவிஜ்ஜ²னட்டே²ன. ஸச்சி²கிரியட்டே²னாதி பச்சக்க²கரணட்டே²ன. ப²ஸ்ஸனட்டே²னாதி ஞாணபு²ஸனாய பு²ஸனட்டே²ன. அபி⁴ஸமயட்டே²னாதி அபி⁴முக²ங் ஸமாக³மனட்டே²ன. எத்த² ‘‘ஸமோதா⁴னட்டே²னா’’தி மூலபத³ங், ஸேஸானி அதி⁴க³மவேவசனானி. தஸ்மாயேவ ஹி ஸப்³பே³ஸங் ஏகதோ விஸ்ஸஜ்ஜனங் கதங். நிமித்தா முச்சதீதி நிச்சனிமித்ததோ முச்சதி. இமினா விமொக்க²ட்டோ² வுத்தோ. யதோ முச்சதீதி யதோ நிமித்ததோ முச்சதி. தத்த² ந பணித³ஹதீதி தஸ்மிங் நிமித்தே பத்த²னங் ந கரோதி. யத்த² ந பணித³ஹதீதி யஸ்மிங் நிமித்தே ந பணித³ஹதி. தேன ஸுஞ்ஞோதி தேன நிமித்தேன ஸுஞ்ஞோ. யேன ஸுஞ்ஞோதி யேன நிமித்தேன ஸுஞ்ஞோ. தேன நிமித்தேன அனிமித்தோதி இமினா அனிமித்தட்டோ² வுத்தோ.
Ekakkhaṇatāya samodhānaṭṭhenāti ekajjhaṃ samosaraṇaṭṭhena. Adhigamanaṭṭhenāti vindanaṭṭhena. Paṭilābhaṭṭhenāti pāpuṇanaṭṭhena. Paṭivedhaṭṭhenāti ñāṇena paṭivijjhanaṭṭhena. Sacchikiriyaṭṭhenāti paccakkhakaraṇaṭṭhena. Phassanaṭṭhenāti ñāṇaphusanāya phusanaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti abhimukhaṃ samāgamanaṭṭhena. Ettha ‘‘samodhānaṭṭhenā’’ti mūlapadaṃ, sesāni adhigamavevacanāni. Tasmāyeva hi sabbesaṃ ekato vissajjanaṃ kataṃ. Nimittā muccatīti niccanimittato muccati. Iminā vimokkhaṭṭho vutto. Yato muccatīti yato nimittato muccati. Tattha na paṇidahatīti tasmiṃ nimitte patthanaṃ na karoti. Yattha na paṇidahatīti yasmiṃ nimitte na paṇidahati. Tena suññoti tena nimittena suñño. Yena suññoti yena nimittena suñño. Tena nimittena animittoti iminā animittaṭṭho vutto.
பணிதி⁴யா முச்சதீதி பணிதி⁴தோ முச்சதி. ‘‘பணிதி⁴ முச்சதீ’’தி பாடோ² நிஸ்ஸக்கத்தோ²யேவ. இமினா விமொக்க²ட்டோ² வுத்தோ. யத்த² ந பணித³ஹதீதி யஸ்மிங் து³க்கே² ந பணித³ஹதி. தேன ஸுஞ்ஞோதி தேன து³க்கே²ன ஸுஞ்ஞோ. யேன ஸுஞ்ஞோதி யேன து³க்க²னிமித்தேன ஸுஞ்ஞோ. யேன நிமித்தேனாதி யேன து³க்க²னிமித்தேன. தத்த² ந பணித³ஹதீதி இமினா அப்பணிஹிதட்டோ² வுத்தோ. அபி⁴னிவேஸா முச்சதீதி இமினா விமொக்க²ட்டோ² வுத்தோ. யேன ஸுஞ்ஞோதி யேன அபி⁴னிவேஸனிமித்தேன ஸுஞ்ஞோ. யேன நிமித்தேனாதி யேன அபி⁴னிவேஸனிமித்தேன. யத்த² ந பணித³ஹதி, தேன ஸுஞ்ஞோதி யஸ்மிங் அபி⁴னிவேஸனிமித்தே ந பணித³ஹதி, தேன அபி⁴னிவேஸனிமித்தேன ஸுஞ்ஞோ. இமினா ஸுஞ்ஞதட்டோ² வுத்தோ.
Paṇidhiyā muccatīti paṇidhito muccati. ‘‘Paṇidhi muccatī’’ti pāṭho nissakkatthoyeva. Iminā vimokkhaṭṭho vutto. Yattha na paṇidahatīti yasmiṃ dukkhe na paṇidahati. Tena suññoti tena dukkhena suñño. Yena suññoti yena dukkhanimittena suñño. Yena nimittenāti yena dukkhanimittena. Tattha na paṇidahatīti iminā appaṇihitaṭṭho vutto. Abhinivesā muccatīti iminā vimokkhaṭṭho vutto. Yena suññoti yena abhinivesanimittena suñño. Yena nimittenāti yena abhinivesanimittena. Yattha na paṇidahati, tena suññoti yasmiṃ abhinivesanimitte na paṇidahati, tena abhinivesanimittena suñño. Iminā suññataṭṭho vutto.
229. புன அட்ட²விமொக்கா²தீ³னி நித்³தி³ஸிதுகாமோ அத்தி² விமொக்கோ²திஆதி³மாஹ. தத்த² நிச்சதோ அபி⁴னிவேஸாதிஆதீ³னி ஸஞ்ஞாவிமொக்கே² வுத்தனயேன வேதி³தப்³பா³னி. ஸப்³பா³பி⁴னிவேஸேஹீதி வுத்தப்பகாரேஹி அபி⁴னிவேஸேஹி. இதி அபி⁴னிவேஸமுச்சனவஸேன ஸுஞ்ஞதவிமொக்கா² நாம ஜாதா, தேயேவ நிச்சாதி³னிமித்தமுச்சனவஸேன அனிமித்தவிமொக்கா², நிச்சந்திஆதி³பணிதீ⁴ஹி முச்சனவஸேன அப்பணிஹிதவிமொக்கா². எத்த² ச பணிதி⁴ முச்சதீதி ஸப்³ப³த்த² நிஸ்ஸக்கத்தோ² வேதி³தப்³போ³. பணிதி⁴யா முச்சதீதி வா பாடோ². ‘‘ஸப்³ப³பணிதீ⁴ஹி முச்சதீ’’தி செத்த² ஸாத⁴கங். ஏவங் திஸ்ஸோ அனுபஸ்ஸனா தத³ங்க³விமொக்க²த்தா ச ஸமுச்சே²த³விமொக்க²ஸ்ஸ பச்சயத்தா ச பரியாயேன விமொக்கா²தி வுத்தா.
229. Puna aṭṭhavimokkhādīni niddisitukāmo atthi vimokkhotiādimāha. Tattha niccato abhinivesātiādīni saññāvimokkhe vuttanayena veditabbāni. Sabbābhinivesehīti vuttappakārehi abhinivesehi. Iti abhinivesamuccanavasena suññatavimokkhā nāma jātā, teyeva niccādinimittamuccanavasena animittavimokkhā, niccantiādipaṇidhīhi muccanavasena appaṇihitavimokkhā. Ettha ca paṇidhi muccatīti sabbattha nissakkattho veditabbo. Paṇidhiyā muccatīti vā pāṭho. ‘‘Sabbapaṇidhīhi muccatī’’ti cettha sādhakaṃ. Evaṃ tisso anupassanā tadaṅgavimokkhattā ca samucchedavimokkhassa paccayattā ca pariyāyena vimokkhāti vuttā.
230. தத்த² ஜாதாதி அனந்தரே விபஸ்ஸனாவிமொக்கே²பி ஸதி இமிஸ்ஸா கதா²ய மக்³க³விமொக்கா²தி⁴காரத்தா தஸ்மிங் மக்³க³விமொக்கே² ஜாதாதி வுத்தங் ஹோதி. அனவஜ்ஜகுஸலாதி ராகா³தி³வஜ்ஜவிரஹிதா குஸலா. விச்சே²த³ங் கத்வா வா பாடோ². போ³தி⁴பக்கி²யா த⁴ம்மாதி ‘‘சத்தாரோ ஸதிபட்டா²னா, சத்தாரோ ஸம்மப்பதா⁴னா, சத்தாரோ இத்³தி⁴பாதா³, பஞ்சிந்த்³ரியானி, பஞ்ச ப³லானி, ஸத்த பொ³ஜ்ஜ²ங்கா³ , அரியோ அட்ட²ங்கி³கோ மக்³கோ³’’தி (ம॰ நி॰ 3.35, 43; சூளனி॰ மெத்தகூ³மாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 22; மி॰ ப॰ 5.4.1) வுத்தா ஸத்ததிங்ஸ போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மா. இத³ங் முக²ந்தி இத³ங் வுத்தப்பகாரங் த⁴ம்மஜாதங் ஆரம்மணதோ நிப்³பா³னபவேஸாய முக²த்தா முக²ங் நாமாதி வுத்தங் ஹோதி. தேஸங் த⁴ம்மானந்தி தேஸங் போ³தி⁴பக்கி²யானங் த⁴ம்மானங். இத³ங் விமொக்க²முக²ந்தி நிப்³பா³னங் விக்க²ம்ப⁴னதத³ங்க³ஸமுச்சே²த³படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴னிஸ்ஸரணவிமொக்கே²ஸு நிஸ்ஸரணவிமொக்கோ²வ, ‘‘யாவதா, பி⁴க்க²வே , த⁴ம்மா ஸங்க²தா வா அஸங்க²தா வா, விராகோ³ தேஸங் த⁴ம்மானங் அக்³க³மக்கா²யதீ’’தி (இதிவு॰ 90; அ॰ நி॰ 4.34) வுத்தத்தா உத்தமட்டே²ன முக²ஞ்சாதி விமொக்க²முக²ங். விமொக்க²ஞ்ச தங் முக²ஞ்ச விமொக்க²முக²ந்தி கம்மதா⁴ரயஸமாஸவஸேன அயமேவ அத்தோ² வுத்தோ. விமொக்க²ஞ்சாதி எத்த² லிங்க³விபல்லாஸோ கதோ. தீணி அகுஸலமூலானீதி லோப⁴தோ³ஸமோஹா. தீணி து³ச்சரிதானீதி காயவசீமனோது³ச்சரிதானி. ஸப்³பே³பி அகுஸலா த⁴ம்மாதி அகுஸலமூலேஹி ஸம்பயுத்தா து³ச்சரிதேஹி ஸம்பயுத்தா ச அஸம்பயுத்தா ச ஸேவிதப்³ப³தோ³மனஸ்ஸாதீ³னி ட²பெத்வா ஸப்³பே³பி அகுஸலா த⁴ம்மா. குஸலமூலஸுசரிதானி வுத்தபடிபக்கே²ன வேதி³தப்³பா³னி. ஸப்³பே³பி குஸலா த⁴ம்மாதி வுத்தனயேனேவ ஸம்பயுத்தா அஸம்பயுத்தா ச விமொக்க²ஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயபூ⁴தா ஸப்³பே³பி குஸலா த⁴ம்மா. விவட்டகதா² ஹெட்டா² வுத்தா. விமொக்க²விவட்டஸம்ப³ந்தே⁴ன பனெத்த² ஸேஸவிவட்டாபி வுத்தா. ஆஸேவனாதி ஆதி³தோ ஸேவனா. பா⁴வனாதி தஸ்ஸேவ வட்³ட⁴னா. ப³ஹுலீகம்மந்தி தஸ்ஸேவ வஸிப்பத்தியா புனப்புனங் கரணங். மக்³க³ஸ்ஸ பன ஏகக்க²ணேயேவ கிச்சஸாத⁴னவஸேன ஆஸேவனாதீ³னி வேதி³தப்³பா³னி. படிலாபோ⁴ வா விபாகோ வாதிஆதீ³னி ஹெட்டா² வுத்தத்தா²னேவாதி.
230.Tattha jātāti anantare vipassanāvimokkhepi sati imissā kathāya maggavimokkhādhikārattā tasmiṃ maggavimokkhe jātāti vuttaṃ hoti. Anavajjakusalāti rāgādivajjavirahitā kusalā. Vicchedaṃ katvā vā pāṭho. Bodhipakkhiyā dhammāti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā , ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti (ma. ni. 3.35, 43; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 22; mi. pa. 5.4.1) vuttā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā. Idaṃ mukhanti idaṃ vuttappakāraṃ dhammajātaṃ ārammaṇato nibbānapavesāya mukhattā mukhaṃ nāmāti vuttaṃ hoti. Tesaṃ dhammānanti tesaṃ bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ. Idaṃ vimokkhamukhanti nibbānaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimokkhesu nissaraṇavimokkhova, ‘‘yāvatā, bhikkhave , dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) vuttattā uttamaṭṭhena mukhañcāti vimokkhamukhaṃ. Vimokkhañca taṃ mukhañca vimokkhamukhanti kammadhārayasamāsavasena ayameva attho vutto. Vimokkhañcāti ettha liṅgavipallāso kato. Tīṇi akusalamūlānīti lobhadosamohā. Tīṇi duccaritānīti kāyavacīmanoduccaritāni. Sabbepi akusalā dhammāti akusalamūlehi sampayuttā duccaritehi sampayuttā ca asampayuttā ca sevitabbadomanassādīni ṭhapetvā sabbepi akusalā dhammā. Kusalamūlasucaritāni vuttapaṭipakkhena veditabbāni. Sabbepi kusalā dhammāti vuttanayeneva sampayuttā asampayuttā ca vimokkhassa upanissayabhūtā sabbepi kusalā dhammā. Vivaṭṭakathā heṭṭhā vuttā. Vimokkhavivaṭṭasambandhena panettha sesavivaṭṭāpi vuttā. Āsevanāti ādito sevanā. Bhāvanāti tasseva vaḍḍhanā. Bahulīkammanti tasseva vasippattiyā punappunaṃ karaṇaṃ. Maggassa pana ekakkhaṇeyeva kiccasādhanavasena āsevanādīni veditabbāni. Paṭilābho vā vipāko vātiādīni heṭṭhā vuttatthānevāti.
விமொக்க²னித்³தே³ஸவண்ணனா நிட்டி²தா.
Vimokkhaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ஸத்³த⁴ம்மப்பகாஸினியா படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³-அட்ட²கதா²ய
Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya
விமொக்க²கதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.
Vimokkhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / கு²த்³த³கனிகாய • Khuddakanikāya / படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³பாளி • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 2. நித்³தே³ஸோ • 2. Niddeso
