| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
၄. ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ
4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
၃၆၆. ဣဒာနိ ဝိမုစ္စမာနကထာ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ယေသံ ‘‘ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တံ, မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုစ္စမာနံ နာမ ဟောတီ’’တိ လဒ္ဓိ, တေ သန္ဓာယ ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာနန္တိ ပုစ္ဆာ သကဝာဒိသ္သ, ပဋိညာ ဣတရသ။
366. Idāni vimuccamānakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘jhānena vikkhambhanavimuttiyā vimuttaṃ, maggakkhaṇe samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ nāma hotī’’ti laddhi, te sandhāya vimuttaṃ vimuccamānanti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarasa.
ပုန ဧကဒေသန္တိ ပုစ္ဆာ သကဝာဒိသ္သ။ တတ္ထ ဧကဒေသန္တိ ဘာဝနပုံသကံ။ ယထာ ဝိမုတ္တံ, ဧကဒေသေန ဝာ ဧကဒေသေ ဝာ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ ကိံ ဧဝံ ဧကဒေသံ ဝိမုတ္တံ, ဧကဒေသံ အဝိမုတ္တန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ကိံ ကာရဏာ ဧဝံ ပုစ္ဆတီတိ? ‘‘ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာန’’န္တိ ဝိပ္ပကတဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ။ ယထာ ဟိ ကရိယမာနာ ကဋာဒယော ဝိပ္ပကတတ္တာ ဧကဒေသေန ကတာ ဧကဒေသေန အကတာ ဟောန္တိ, တထာ ဣဒမ္ပိ ဧကဒေသံ ဝိမုတ္တံ ဧကဒေသံ အဝိမုတ္တန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ တတော ပရဝာဒီ ကဋာဒီနံ ဝိယ စိတ္တသ္သ ဧကဒေသာဘာဝာ ပဌမပဉ္ဟေ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဒုတိယေ ဝိမုစ္စမာနသ္သ အပရိနိဋ္ဌိတဝိမုတ္တိတာယ ပဋိဇာနာတိ။ လောကိယဇ္ဈာနက္ခဏံ ဝာ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ တံ တဒာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုစ္စမာနံ။ လောကုတ္တရဇ္ဈာနက္ခဏံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတိ။ တဉ္ဟိ တဒာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တေကဒေသေန ဝိမုစ္စမာနန္တိသ္သ လဒ္ဓိ။ တတော သကဝာဒီ ‘‘ယဒိ တေ ဧကမေဝ စိတ္တံ ဧကဒေသံ ဝိမုတ္တံ ဧကဒေသံ အဝိမုတ္တံ, ဧဝံ သန္တေ ယော ဧကေနေဝ စိတ္တေန သောတာပန္နော ဟောတိ, သောပိ တေ ဧကဒေသံ သောတာပန္နော, ဧကဒေသံ န သောတာပန္နော အာပဇ္ဇတီ’’တိ စောဒနတ္ထံ ဧကဒေသံ သောတာပန္နောတိအာဒိမာဟ။ ဣတရော တံ ဝိဓာနံ အပသ္သန္တော ပဋိက္ခိပတိ။ သေသဝာရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
Puna ekadesanti pucchā sakavādissa. Tattha ekadesanti bhāvanapuṃsakaṃ. Yathā vimuttaṃ, ekadesena vā ekadese vā avimuttaṃ hoti kiṃ evaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttanti pucchati. Kiṃ kāraṇā evaṃ pucchatīti? ‘‘Vimuttaṃ vimuccamāna’’nti vippakatabhāvena vuttattā. Yathā hi kariyamānā kaṭādayo vippakatattā ekadesena katā ekadesena akatā honti, tathā idampi ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttanti āpajjati. Tato paravādī kaṭādīnaṃ viya cittassa ekadesābhāvā paṭhamapañhe paṭikkhipitvā dutiye vimuccamānassa apariniṭṭhitavimuttitāya paṭijānāti. Lokiyajjhānakkhaṇaṃ vā sandhāya paṭikkhipati. Na hi taṃ tadā samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ. Lokuttarajjhānakkhaṇaṃ sandhāya paṭijānāti. Tañhi tadā samucchedavimuttiyā vimuttekadesena vimuccamānantissa laddhi. Tato sakavādī ‘‘yadi te ekameva cittaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttaṃ, evaṃ sante yo ekeneva cittena sotāpanno hoti, sopi te ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno āpajjatī’’ti codanatthaṃ ekadesaṃ sotāpannotiādimāha. Itaro taṃ vidhānaṃ apassanto paṭikkhipati. Sesavāresupi eseva nayo.
ဥပ္ပာဒက္ခဏပဉ္ဟေ ယဒိ ဧကမေဝ စိတ္တံ ဝိမုတ္တဉ္စ ဝိမုစ္စမာနဉ္စ, ဧကသ္မိံ ခဏေ ဝိမုတ္တံ ဧကသ္မိံ ဝိမုစ္စမာနံ အာပဇ္ဇတိ။ ကိံ တေ ဧဝရူပံ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။
Uppādakkhaṇapañhe yadi ekameva cittaṃ vimuttañca vimuccamānañca, ekasmiṃ khaṇe vimuttaṃ ekasmiṃ vimuccamānaṃ āpajjati. Kiṃ te evarūpaṃ cittanti attho.
၃၆၇. သုတ္တသာဓနေ ပဌမသုတ္တံ ပရဝာဒိသ္သ။ တတ္ရာသ္သာယမဓိပ္ပာယော – ဝိမုစ္စတီတိ ဝိပ္ပကတနိဒ္ဒေသော။ တသ္မာ ယံ တသ္သ ယောဂိနော ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတော ဧတေဟိ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, တံ ဝိမုစ္စမာနံ နာမ ဟောတီတိ။ ဒုတိယသုတ္တံ သကဝာဒိသ္သ။ တတ္ရာသ္သာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ တေ ဝိမုစ္စတီတိ ဝစနတော ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာနံ, ဣဓ ဝိမုစ္စတီတိ ဝစနာဘာဝတော ဝိမုတ္တမေဝ သိယာ, န ဝိမုစ္စမာနန္တိ။
367. Suttasādhane paṭhamasuttaṃ paravādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – vimuccatīti vippakataniddeso. Tasmā yaṃ tassa yogino evaṃ jānato evaṃ passato etehi āsavehi cittaṃ vimuccati, taṃ vimuccamānaṃ nāma hotīti. Dutiyasuttaṃ sakavādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – yadi te vimuccatīti vacanato vimuttaṃ vimuccamānaṃ, idha vimuccatīti vacanābhāvato vimuttameva siyā, na vimuccamānanti.
ဣဒာနိ ‘‘ယထာ တေ ဝိပ္ပကတဝိမုတ္တိတာယ ဝိမုစ္စမာနံ, ကိံ ဧဝံ ဝိပ္ပကတရာဂာဒိတာယ ရဇ္ဇမာနာဒီနိပိ အတ္ထီ’’တိ စောဒနတ္ထံ ပုန အတ္ထိ စိတ္တန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ပရဝာဒိနာပိ တထာရူပံ စိတ္တံ အပသ္သန္တေန သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ အထ နံ သကဝာဒီ ‘‘ဒ္ဝေယေဝ ကောဋိယော, တတိယာ နတ္ထီ’’တိ အနုဗောဓေန္တော နနု ရတ္တဉ္စေဝ အရတ္တဉ္စာတိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော – နနု ဘဒ္ရမုခ, ရာဂသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ ရတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တံ အရတ္တန္တိ ဒ္ဝေဝ ကောဋိယော, ရဇ္ဇမာနံ နာမ တတိယာ ကောဋိ နတ္ထီတိ? ဒုဋ္ဌာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အထ နံ အာမန္တာတိ ပဋိဇာနိတ္ဝာ ဌိတံ။ ဝိမုတ္တိပက္ခေပိ ဒ္ဝေယေဝ ကောဋိယော ဒသ္သေတုံ ဟဉ္စိ ရတ္တဉ္စေဝာတိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယဒိ ဧတာ ဒ္ဝေ ကောဋိယော သမ္ပဋိစ္ဆသိ, အဝိမုတ္တဉ္စေဝ ဝိမုတ္တဉ္စာ တိ ဣမာပိ သမ္ပဋိစ္ဆ။ ကိလေသသမ္ပယုတ္တဉ္ဟိ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ, ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိမုတ္တံ။ ဝိမုစ္စမာနံ နာမာတိ ပရမတ္ထတော တတိယာ ကောဋိ နတ္ထီတိ။
Idāni ‘‘yathā te vippakatavimuttitāya vimuccamānaṃ, kiṃ evaṃ vippakatarāgāditāya rajjamānādīnipi atthī’’ti codanatthaṃ puna atthi cittantiādi āraddhaṃ. Paravādināpi tathārūpaṃ cittaṃ apassantena sabbaṃ paṭikkhittaṃ. Atha naṃ sakavādī ‘‘dveyeva koṭiyo, tatiyā natthī’’ti anubodhento nanu rattañceva arattañcātiādimāha. Tassattho – nanu bhadramukha, rāgasampayuttaṃ cittaṃ rattaṃ vippayuttaṃ arattanti dveva koṭiyo, rajjamānaṃ nāma tatiyā koṭi natthīti? Duṭṭhādīsupi eseva nayo. Atha naṃ āmantāti paṭijānitvā ṭhitaṃ. Vimuttipakkhepi dveyeva koṭiyo dassetuṃ hañci rattañcevātiādimāha. Tassattho – yadi etā dve koṭiyo sampaṭicchasi, avimuttañceva vimuttañcā ti imāpi sampaṭiccha. Kilesasampayuttañhi cittaṃ avimuttaṃ, vippayuttaṃ vimuttaṃ. Vimuccamānaṃ nāmāti paramatthato tatiyā koṭi natthīti.
ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ။
Vimuccamānakathāvaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ကထာဝတ္ထုပာဠိ • Kathāvatthupāḷi / (၂၄) ၄. ဝိမုစ္စမာနကထာ • (24) 4. Vimuccamānakathā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၄. ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၄. ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
