| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
4. විමුච්‌චමානකථාවණ්‌ණනා
4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
366. ඉදානි විමුච්‌චමානකථා නාම හොති. තත්‌ථ යෙසං ‘‘ඣානෙන වික්‌ඛම්‌භනවිමුත්‌තියා විමුත්‌තං, මග්‌ගක්‌ඛණෙ සමුච්‌ඡෙදවිමුත්‌තියා විමුච්‌චමානං නාම හොතී’’ති ලද්‌ධි, තෙ සන්‌ධාය විමුත්‌තං විමුච්‌චමානන්‌ති පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස, පටිඤ්‌ඤා ඉතරස.
366. Idāni vimuccamānakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘jhānena vikkhambhanavimuttiyā vimuttaṃ, maggakkhaṇe samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ nāma hotī’’ti laddhi, te sandhāya vimuttaṃ vimuccamānanti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarasa.
පුන එකදෙසන්‌ති පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස. තත්‌ථ එකදෙසන්‌ති භාවනපුංසකං. යථා විමුත්‌තං, එකදෙසෙන වා එකදෙසෙ වා අවිමුත්‌තං හොති කිං එවං එකදෙසං විමුත්‌තං, එකදෙසං අවිමුත්‌තන්‌ති පුච්‌ඡති. කිං කාරණා එවං පුච්‌ඡතීති? ‘‘විමුත්‌තං විමුච්‌චමාන’’න්‌ති විප්‌පකතභාවෙන වුත්‌තත්‌තා. යථා හි කරියමානා කටාදයො විප්‌පකතත්‌තා එකදෙසෙන කතා එකදෙසෙන අකතා හොන්‌ති, තථා ඉදම්‌පි එකදෙසං විමුත්‌තං එකදෙසං අවිමුත්‌තන්‌ති ආපජ්‌ජති. තතො පරවාදී කටාදීනං විය චිත්‌තස්‌ස එකදෙසාභාවා පඨමපඤ්‌හෙ පටික්‌ඛිපිත්‌වා දුතියෙ විමුච්‌චමානස්‌ස අපරිනිට්‌ඨිතවිමුත්‌තිතාය පටිජානාති. ලොකියජ්‌ඣානක්‌ඛණං වා සන්‌ධාය පටික්‌ඛිපති. න හි තං තදා සමුච්‌ඡෙදවිමුත්‌තියා විමුච්‌චමානං. ලොකුත්‌තරජ්‌ඣානක්‌ඛණං සන්‌ධාය පටිජානාති. තඤ්‌හි තදා සමුච්‌ඡෙදවිමුත්‌තියා විමුත්‌තෙකදෙසෙන විමුච්‌චමානන්‌තිස්‌ස ලද්‌ධි. තතො සකවාදී ‘‘යදි තෙ එකමෙව චිත්‌තං එකදෙසං විමුත්‌තං එකදෙසං අවිමුත්‌තං, එවං සන්‌තෙ යො එකෙනෙව චිත්‌තෙන සොතාපන්‌නො හොති, සොපි තෙ එකදෙසං සොතාපන්‌නො, එකදෙසං න සොතාපන්‌නො ආපජ්‌ජතී’’ති චොදනත්‌ථං එකදෙසං සොතාපන්‌නොතිආදිමාහ. ඉතරො තං විධානං අපස්‌සන්‌තො පටික්‌ඛිපති. සෙසවාරෙසුපි එසෙව නයො.
Puna ekadesanti pucchā sakavādissa. Tattha ekadesanti bhāvanapuṃsakaṃ. Yathā vimuttaṃ, ekadesena vā ekadese vā avimuttaṃ hoti kiṃ evaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttanti pucchati. Kiṃ kāraṇā evaṃ pucchatīti? ‘‘Vimuttaṃ vimuccamāna’’nti vippakatabhāvena vuttattā. Yathā hi kariyamānā kaṭādayo vippakatattā ekadesena katā ekadesena akatā honti, tathā idampi ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttanti āpajjati. Tato paravādī kaṭādīnaṃ viya cittassa ekadesābhāvā paṭhamapañhe paṭikkhipitvā dutiye vimuccamānassa apariniṭṭhitavimuttitāya paṭijānāti. Lokiyajjhānakkhaṇaṃ vā sandhāya paṭikkhipati. Na hi taṃ tadā samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ. Lokuttarajjhānakkhaṇaṃ sandhāya paṭijānāti. Tañhi tadā samucchedavimuttiyā vimuttekadesena vimuccamānantissa laddhi. Tato sakavādī ‘‘yadi te ekameva cittaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttaṃ, evaṃ sante yo ekeneva cittena sotāpanno hoti, sopi te ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno āpajjatī’’ti codanatthaṃ ekadesaṃ sotāpannotiādimāha. Itaro taṃ vidhānaṃ apassanto paṭikkhipati. Sesavāresupi eseva nayo.
උප්‌පාදක්‌ඛණපඤ්‌හෙ යදි එකමෙව චිත්‌තං විමුත්‌තඤ්‌ච විමුච්‌චමානඤ්‌ච, එකස්‌මිං ඛණෙ විමුත්‌තං එකස්‌මිං විමුච්‌චමානං ආපජ්‌ජති. කිං තෙ එවරූපං චිත්‌තන්‌ති අත්‌ථො.
Uppādakkhaṇapañhe yadi ekameva cittaṃ vimuttañca vimuccamānañca, ekasmiṃ khaṇe vimuttaṃ ekasmiṃ vimuccamānaṃ āpajjati. Kiṃ te evarūpaṃ cittanti attho.
367. සුත්‌තසාධනෙ පඨමසුත්‌තං පරවාදිස්‌ස. තත්‍රාස්‌සායමධිප්‌පායො – විමුච්‌චතීති විප්‌පකතනිද්‌දෙසො. තස්‌මා යං තස්‌ස යොගිනො එවං ජානතො එවං පස්‌සතො එතෙහි ආසවෙහි චිත්‌තං විමුච්‌චති, තං විමුච්‌චමානං නාම හොතීති. දුතියසුත්‌තං සකවාදිස්‌ස. තත්‍රාස්‌සායමධිප්‌පායො – යදි තෙ විමුච්‌චතීති වචනතො විමුත්‌තං විමුච්‌චමානං, ඉධ විමුච්‌චතීති වචනාභාවතො විමුත්‌තමෙව සියා, න විමුච්‌චමානන්‌ති.
367. Suttasādhane paṭhamasuttaṃ paravādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – vimuccatīti vippakataniddeso. Tasmā yaṃ tassa yogino evaṃ jānato evaṃ passato etehi āsavehi cittaṃ vimuccati, taṃ vimuccamānaṃ nāma hotīti. Dutiyasuttaṃ sakavādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – yadi te vimuccatīti vacanato vimuttaṃ vimuccamānaṃ, idha vimuccatīti vacanābhāvato vimuttameva siyā, na vimuccamānanti.
ඉදානි ‘‘යථා තෙ විප්‌පකතවිමුත්‌තිතාය විමුච්‌චමානං, කිං එවං විප්‌පකතරාගාදිතාය රජ්‌ජමානාදීනිපි අත්‌ථී’’ති චොදනත්‌ථං පුන අත්‌ථි චිත්‌තන්‌තිආදි ආරද්‌ධං. පරවාදිනාපි තථාරූපං චිත්‌තං අපස්‌සන්‌තෙන සබ්‌බං පටික්‌ඛිත්‌තං. අථ නං සකවාදී ‘‘ද්‌වෙයෙව කොටියො, තතියා නත්‌ථී’’ති අනුබොධෙන්‌තො නනු රත්‌තඤ්‌චෙව අරත්‌තඤ්‌චාතිආදිමාහ. තස්‌සත්‌ථො – නනු භද්‍රමුඛ, රාගසම්‌පයුත්‌තං චිත්‌තං රත්‌තං විප්‌පයුත්‌තං අරත්‌තන්‌ති ද්‌වෙව කොටියො, රජ්‌ජමානං නාම තතියා කොටි නත්‌ථීති? දුට්‌ඨාදීසුපි එසෙව නයො. අථ නං ආමන්‌තාති පටිජානිත්‌වා ඨිතං. විමුත්‌තිපක්‌ඛෙපි ද්‌වෙයෙව කොටියො දස්‌සෙතුං හඤ්‌චි රත්‌තඤ්‌චෙවාතිආදිමාහ. තස්‌සත්‌ථො – යදි එතා ද්‌වෙ කොටියො සම්‌පටිච්‌ඡසි, අවිමුත්‌තඤ්‌චෙව විමුත්‌තඤ්‌චා ති ඉමාපි සම්‌පටිච්‌ඡ. කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌හි චිත්‌තං අවිමුත්‌තං, විප්‌පයුත්‌තං විමුත්‌තං. විමුච්‌චමානං නාමාති පරමත්‌ථතො තතියා කොටි නත්‌ථීති.
Idāni ‘‘yathā te vippakatavimuttitāya vimuccamānaṃ, kiṃ evaṃ vippakatarāgāditāya rajjamānādīnipi atthī’’ti codanatthaṃ puna atthi cittantiādi āraddhaṃ. Paravādināpi tathārūpaṃ cittaṃ apassantena sabbaṃ paṭikkhittaṃ. Atha naṃ sakavādī ‘‘dveyeva koṭiyo, tatiyā natthī’’ti anubodhento nanu rattañceva arattañcātiādimāha. Tassattho – nanu bhadramukha, rāgasampayuttaṃ cittaṃ rattaṃ vippayuttaṃ arattanti dveva koṭiyo, rajjamānaṃ nāma tatiyā koṭi natthīti? Duṭṭhādīsupi eseva nayo. Atha naṃ āmantāti paṭijānitvā ṭhitaṃ. Vimuttipakkhepi dveyeva koṭiyo dassetuṃ hañci rattañcevātiādimāha. Tassattho – yadi etā dve koṭiyo sampaṭicchasi, avimuttañceva vimuttañcā ti imāpi sampaṭiccha. Kilesasampayuttañhi cittaṃ avimuttaṃ, vippayuttaṃ vimuttaṃ. Vimuccamānaṃ nāmāti paramatthato tatiyā koṭi natthīti.
විමුච්‌චමානකථාවණ්‌ණනා.
Vimuccamānakathāvaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / (24) 4. විමුච්‌චමානකථා • (24) 4. Vimuccamānakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 4. විමුච්‌චමානකථාවණ්‌ණනා • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 4. විමුච්‌චමානකථාවණ්‌ණනා • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
