| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੪. વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
੩੬੬. ਇਦਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇਸਂ ‘‘ਝਾਨੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਿ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ, ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਇਤਰਸ।
366. Idāni vimuccamānakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘jhānena vikkhambhanavimuttiyā vimuttaṃ, maggakkhaṇe samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ nāma hotī’’ti laddhi, te sandhāya vimuttaṃ vimuccamānanti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarasa.
ਪੁਨ ਏਕਦੇਸਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਦੇਸਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਂ। ਯਥਾ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਏਕਦੇਸੇਨ વਾ ਏਕਦੇਸੇ વਾ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਕਿਂ ਏવਂ ਏਕਦੇਸਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਏਕਦੇਸਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ? ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਕਤਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਕਰਿਯਮਾਨਾ ਕਟਾਦਯੋ વਿਪ੍ਪਕਤਤ੍ਤਾ ਏਕਦੇਸੇਨ ਕਤਾ ਏਕਦੇਸੇਨ ਅਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਇਦਮ੍ਪਿ ਏਕਦੇਸਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਏਕਦੇਸਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤੋ ਪਰવਾਦੀ ਕਟਾਦੀਨਂ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਦੇਸਾਭਾવਾ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯੇ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਸ੍ਸ ਅਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤવਿਮੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਲੋਕਿਯਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਣਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਤਦਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਤਦਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤੇਕਦੇਸੇਨ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਨ੍ਤਿਸ੍ਸ ਲਦ੍ਧਿ। ਤਤੋ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਯਦਿ ਤੇ ਏਕਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਦੇਸਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਏਕਦੇਸਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਯੋ ਏਕੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਸੋਪਿ ਤੇ ਏਕਦੇਸਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ, ਏਕਦੇਸਂ ਨ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਚੋਦਨਤ੍ਥਂ ਏਕਦੇਸਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਤਰੋ ਤਂ વਿਧਾਨਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Puna ekadesanti pucchā sakavādissa. Tattha ekadesanti bhāvanapuṃsakaṃ. Yathā vimuttaṃ, ekadesena vā ekadese vā avimuttaṃ hoti kiṃ evaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttanti pucchati. Kiṃ kāraṇā evaṃ pucchatīti? ‘‘Vimuttaṃ vimuccamāna’’nti vippakatabhāvena vuttattā. Yathā hi kariyamānā kaṭādayo vippakatattā ekadesena katā ekadesena akatā honti, tathā idampi ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttanti āpajjati. Tato paravādī kaṭādīnaṃ viya cittassa ekadesābhāvā paṭhamapañhe paṭikkhipitvā dutiye vimuccamānassa apariniṭṭhitavimuttitāya paṭijānāti. Lokiyajjhānakkhaṇaṃ vā sandhāya paṭikkhipati. Na hi taṃ tadā samucchedavimuttiyā vimuccamānaṃ. Lokuttarajjhānakkhaṇaṃ sandhāya paṭijānāti. Tañhi tadā samucchedavimuttiyā vimuttekadesena vimuccamānantissa laddhi. Tato sakavādī ‘‘yadi te ekameva cittaṃ ekadesaṃ vimuttaṃ ekadesaṃ avimuttaṃ, evaṃ sante yo ekeneva cittena sotāpanno hoti, sopi te ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno āpajjatī’’ti codanatthaṃ ekadesaṃ sotāpannotiādimāha. Itaro taṃ vidhānaṃ apassanto paṭikkhipati. Sesavāresupi eseva nayo.
ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਪਞ੍ਹੇ ਯਦਿ ਏਕਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਞ੍ਚ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਿਂ ਤੇ ਏવਰੂਪਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Uppādakkhaṇapañhe yadi ekameva cittaṃ vimuttañca vimuccamānañca, ekasmiṃ khaṇe vimuttaṃ ekasmiṃ vimuccamānaṃ āpajjati. Kiṃ te evarūpaṃ cittanti attho.
੩੬੭. ਸੁਤ੍ਤਸਾਧਨੇ ਪਠਮਸੁਤ੍ਤਂ ਪਰવਾਦਿਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਰਾਸ੍ਸਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – વਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વਿਪ੍ਪਕਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਿਨੋ ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਏਤੇਹਿ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ। ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਰਾਸ੍ਸਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਦਿ ਤੇ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વਚਨਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ, ਇਧ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વਚਨਾਭਾવਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਮੇવ ਸਿਯਾ, ਨ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਨ੍ਤਿ।
367. Suttasādhane paṭhamasuttaṃ paravādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – vimuccatīti vippakataniddeso. Tasmā yaṃ tassa yogino evaṃ jānato evaṃ passato etehi āsavehi cittaṃ vimuccati, taṃ vimuccamānaṃ nāma hotīti. Dutiyasuttaṃ sakavādissa. Tatrāssāyamadhippāyo – yadi te vimuccatīti vacanato vimuttaṃ vimuccamānaṃ, idha vimuccatīti vacanābhāvato vimuttameva siyā, na vimuccamānanti.
ਇਦਾਨਿ ‘‘ਯਥਾ ਤੇ વਿਪ੍ਪਕਤવਿਮੁਤ੍ਤਿਤਾਯ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ, ਕਿਂ ਏવਂ વਿਪ੍ਪਕਤਰਾਗਾਦਿਤਾਯ ਰਜ੍ਜਮਾਨਾਦੀਨਿਪਿ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਚੋਦਨਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਅਤ੍ਥਿ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਪਰવਾਦਿਨਾਪਿ ਤਥਾਰੂਪਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਦ੍વੇਯੇવ ਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਅਨੁਬੋਧੇਨ੍ਤੋ ਨਨੁ ਰਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਅਰਤ੍ਤਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਨੁ ਭਦ੍ਰਮੁਖ, ਰਾਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਰਤ੍ਤਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਅਰਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇવ ਕੋਟਿਯੋ, ਰਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨਾਮ ਤਤਿਯਾ ਕੋਟਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਦੁਟ੍ਠਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਥ ਨਂ ਆਮਨ੍ਤਾਤਿ ਪਟਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ। વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਕ੍ਖੇਪਿ ਦ੍વੇਯੇવ ਕੋਟਿਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹਞ੍ਚਿ ਰਤ੍ਤਞ੍ਚੇવਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਦਿ ਏਤਾ ਦ੍વੇ ਕੋਟਿਯੋ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਸਿ, ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ વਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚਾ ਤਿ ਇਮਾਪਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛ। ਕਿਲੇਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ। વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਤਤਿਯਾ ਕੋਟਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
Idāni ‘‘yathā te vippakatavimuttitāya vimuccamānaṃ, kiṃ evaṃ vippakatarāgāditāya rajjamānādīnipi atthī’’ti codanatthaṃ puna atthi cittantiādi āraddhaṃ. Paravādināpi tathārūpaṃ cittaṃ apassantena sabbaṃ paṭikkhittaṃ. Atha naṃ sakavādī ‘‘dveyeva koṭiyo, tatiyā natthī’’ti anubodhento nanu rattañceva arattañcātiādimāha. Tassattho – nanu bhadramukha, rāgasampayuttaṃ cittaṃ rattaṃ vippayuttaṃ arattanti dveva koṭiyo, rajjamānaṃ nāma tatiyā koṭi natthīti? Duṭṭhādīsupi eseva nayo. Atha naṃ āmantāti paṭijānitvā ṭhitaṃ. Vimuttipakkhepi dveyeva koṭiyo dassetuṃ hañci rattañcevātiādimāha. Tassattho – yadi etā dve koṭiyo sampaṭicchasi, avimuttañceva vimuttañcā ti imāpi sampaṭiccha. Kilesasampayuttañhi cittaṃ avimuttaṃ, vippayuttaṃ vimuttaṃ. Vimuccamānaṃ nāmāti paramatthato tatiyā koṭi natthīti.
વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ।
Vimuccamānakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Kathāvatthupāḷi / (੨੪) ੪. વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾ • (24) 4. Vimuccamānakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੪. વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੪. વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • 4. Vimuccamānakathāvaṇṇanā
