| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
६. विमुत्तायतनसुत्तवण्णना
6. Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā
२६. छट्ठे विमुत्तिया वट्टदुक्खतो विमुच्चनस्स आयतनानि कारणानि विमुत्तायतनानीति आह – ‘‘विमुच्चनकारणानी’’ति। पाळिअत्थं जानन्तस्साति ‘‘इध सीलं आगतं, इध समाधि, इध पञ्ञा’’तिआदिना तंतंपाळिअत्थं याथावतो जानन्तस्स। पाळिं जानन्तस्साति तदत्थबोधिनिं पाळिं याथावतो उपधारेन्तस्स। तरुणपीतीति सञ्जातमत्ता मुदुका पीति जायति। कथं जायति? यथादेसितं धम्मं उपधारेन्तस्स तदनुच्छविकमेव अत्तनो कायवाचामनोसमाचारं परिग्गण्हन्तस्स सोमनस्सं पत्तस्स पमोदलक्खणं पामोज्जं जायति। तुट्ठाकारभूता बलवपीतीति पुरिमुप्पन्नाय पीतिया वसेन लद्धासेवनत्ता अतिविय तुट्ठाकारभूता कायचित्तदरथस्स पस्सम्भनसमत्थताय पस्सद्धिया पच्चयो भवितुं समत्था बलप्पत्ता पीति जायति। यस्मा नामकाये पस्सद्धे रूपकायोपि पस्सद्धो एव होति, तस्मा ‘‘नामकायो पस्सम्भति’’च्चेव वुत्तं।
26. Chaṭṭhe vimuttiyā vaṭṭadukkhato vimuccanassa āyatanāni kāraṇāni vimuttāyatanānīti āha – ‘‘vimuccanakāraṇānī’’ti. Pāḷiatthaṃ jānantassāti ‘‘idha sīlaṃ āgataṃ, idha samādhi, idha paññā’’tiādinā taṃtaṃpāḷiatthaṃ yāthāvato jānantassa. Pāḷiṃ jānantassāti tadatthabodhiniṃ pāḷiṃ yāthāvato upadhārentassa. Taruṇapītīti sañjātamattā mudukā pīti jāyati. Kathaṃ jāyati? Yathādesitaṃ dhammaṃ upadhārentassa tadanucchavikameva attano kāyavācāmanosamācāraṃ pariggaṇhantassa somanassaṃ pattassa pamodalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ jāyati. Tuṭṭhākārabhūtā balavapītīti purimuppannāya pītiyā vasena laddhāsevanattā ativiya tuṭṭhākārabhūtā kāyacittadarathassa passambhanasamatthatāya passaddhiyā paccayo bhavituṃ samatthā balappattā pīti jāyati. Yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddho eva hoti, tasmā ‘‘nāmakāyo passambhati’’cceva vuttaṃ.
सुखं पटिलभतीति वक्खमानस्स चित्तसमाधानस्स पच्चयो भवितुं समत्थं चेतसिकं निरामिससुखं पटिलभति विन्दति। समाधियतीति एत्थ पन न यो कोचि समाधि अधिप्पेतो, अथ खो अनुत्तरसमाधीति दस्सेन्तो ‘‘अरहत्त…पे॰… समाधियती’’ति आह। ‘‘अयं ही’’तिआदि तस्सं देसनायं तादिसस्स पुग्गलस्स यथावुत्तसमाधिपटिलाभस्स कारणभावविभावनं, यं तथा विमुत्तायतनभावो। ओसक्कितुन्ति दस्सितुं। समाधियेव समाधिनिमित्तन्ति कम्मट्ठानपाळिया आरुळ्हो समाधि एव परतो उप्पज्जनकभावनासमाधिस्स कारणभावतो समाधिनिमित्तं। तेनाह ‘‘आचरियस्स सन्तिके’’तिआदि।
Sukhaṃpaṭilabhatīti vakkhamānassa cittasamādhānassa paccayo bhavituṃ samatthaṃ cetasikaṃ nirāmisasukhaṃ paṭilabhati vindati. Samādhiyatīti ettha pana na yo koci samādhi adhippeto, atha kho anuttarasamādhīti dassento ‘‘arahatta…pe… samādhiyatī’’ti āha. ‘‘Ayaṃ hī’’tiādi tassaṃ desanāyaṃ tādisassa puggalassa yathāvuttasamādhipaṭilābhassa kāraṇabhāvavibhāvanaṃ, yaṃ tathā vimuttāyatanabhāvo. Osakkitunti dassituṃ. Samādhiyeva samādhinimittanti kammaṭṭhānapāḷiyā āruḷho samādhi eva parato uppajjanakabhāvanāsamādhissa kāraṇabhāvato samādhinimittaṃ. Tenāha ‘‘ācariyassa santike’’tiādi.
विमुत्तायतनसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ६. विमुत्तायतनसुत्तं • 6. Vimuttāyatanasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ६. विमुत्तायतनसुत्तवण्णना • 6. Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā
