| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๖. วิมุตฺตายตนสุตฺตวณฺณนา
6. Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā
๒๖. ฉเฎฺฐ วิมุตฺติยา วฎฺฎทุกฺขโต วิมุจฺจนสฺส อายตนานิ การณานิ วิมุตฺตายตนานีติ อาห – ‘‘วิมุจฺจนการณานี’’ติฯ ปาฬิอตฺถํ ชานนฺตสฺสาติ ‘‘อิธ สีลํ อาคตํ, อิธ สมาธิ, อิธ ปญฺญา’’ติอาทินา ตํตํปาฬิอตฺถํ ยาถาวโต ชานนฺตสฺสฯ ปาฬิํ ชานนฺตสฺสาติ ตทตฺถโพธินิํ ปาฬิํ ยาถาวโต อุปธาเรนฺตสฺสฯ ตรุณปีตีติ สญฺชาตมตฺตา มุทุกา ปีติ ชายติฯ กถํ ชายติ? ยถาเทสิตํ ธมฺมํ อุปธาเรนฺตสฺส ตทนุจฺฉวิกเมว อตฺตโน กายวาจามโนสมาจารํ ปริคฺคณฺหนฺตสฺส โสมนสฺสํ ปตฺตสฺส ปโมทลกฺขณํ ปาโมชฺชํ ชายติฯ ตุฎฺฐาการภูตา พลวปีตีติ ปุริมุปฺปนฺนาย ปีติยา วเสน ลทฺธาเสวนตฺตา อติวิย ตุฎฺฐาการภูตา กายจิตฺตทรถสฺส ปสฺสมฺภนสมตฺถตาย ปสฺสทฺธิยา ปจฺจโย ภวิตุํ สมตฺถา พลปฺปตฺตา ปีติ ชายติฯ ยสฺมา นามกาเย ปสฺสเทฺธ รูปกาโยปิ ปสฺสโทฺธ เอว โหติ, ตสฺมา ‘‘นามกาโย ปสฺสมฺภติ’’เจฺจว วุตฺตํฯ
26. Chaṭṭhe vimuttiyā vaṭṭadukkhato vimuccanassa āyatanāni kāraṇāni vimuttāyatanānīti āha – ‘‘vimuccanakāraṇānī’’ti. Pāḷiatthaṃ jānantassāti ‘‘idha sīlaṃ āgataṃ, idha samādhi, idha paññā’’tiādinā taṃtaṃpāḷiatthaṃ yāthāvato jānantassa. Pāḷiṃ jānantassāti tadatthabodhiniṃ pāḷiṃ yāthāvato upadhārentassa. Taruṇapītīti sañjātamattā mudukā pīti jāyati. Kathaṃ jāyati? Yathādesitaṃ dhammaṃ upadhārentassa tadanucchavikameva attano kāyavācāmanosamācāraṃ pariggaṇhantassa somanassaṃ pattassa pamodalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ jāyati. Tuṭṭhākārabhūtā balavapītīti purimuppannāya pītiyā vasena laddhāsevanattā ativiya tuṭṭhākārabhūtā kāyacittadarathassa passambhanasamatthatāya passaddhiyā paccayo bhavituṃ samatthā balappattā pīti jāyati. Yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddho eva hoti, tasmā ‘‘nāmakāyo passambhati’’cceva vuttaṃ.
สุขํ ปฎิลภตีติ วกฺขมานสฺส จิตฺตสมาธานสฺส ปจฺจโย ภวิตุํ สมตฺถํ เจตสิกํ นิรามิสสุขํ ปฎิลภติ วินฺทติฯ สมาธิยตีติ เอตฺถ ปน น โย โกจิ สมาธิ อธิเปฺปโต, อถ โข อนุตฺตรสมาธีติ ทเสฺสโนฺต ‘‘อรหตฺต…เป.… สมาธิยตี’’ติ อาหฯ ‘‘อยํ หี’’ติอาทิ ตสฺสํ เทสนายํ ตาทิสสฺส ปุคฺคลสฺส ยถาวุตฺตสมาธิปฎิลาภสฺส การณภาววิภาวนํ, ยํ ตถา วิมุตฺตายตนภาโวฯ โอสกฺกิตุนฺติ ทสฺสิตุํฯ สมาธิเยว สมาธินิมิตฺตนฺติ กมฺมฎฺฐานปาฬิยา อารุโฬฺห สมาธิ เอว ปรโต อุปฺปชฺชนกภาวนาสมาธิสฺส การณภาวโต สมาธินิมิตฺตํฯ เตนาห ‘‘อาจริยสฺส สนฺติเก’’ติอาทิฯ
Sukhaṃpaṭilabhatīti vakkhamānassa cittasamādhānassa paccayo bhavituṃ samatthaṃ cetasikaṃ nirāmisasukhaṃ paṭilabhati vindati. Samādhiyatīti ettha pana na yo koci samādhi adhippeto, atha kho anuttarasamādhīti dassento ‘‘arahatta…pe… samādhiyatī’’ti āha. ‘‘Ayaṃ hī’’tiādi tassaṃ desanāyaṃ tādisassa puggalassa yathāvuttasamādhipaṭilābhassa kāraṇabhāvavibhāvanaṃ, yaṃ tathā vimuttāyatanabhāvo. Osakkitunti dassituṃ. Samādhiyeva samādhinimittanti kammaṭṭhānapāḷiyā āruḷho samādhi eva parato uppajjanakabhāvanāsamādhissa kāraṇabhāvato samādhinimittaṃ. Tenāha ‘‘ācariyassa santike’’tiādi.
วิมุตฺตายตนสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. วิมุตฺตายตนสุตฺตํ • 6. Vimuttāyatanasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๖. วิมุตฺตายตนสุตฺตวณฺณนา • 6. Vimuttāyatanasuttavaṇṇanā
