| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಚನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā
೧೮. ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಮೂಲತೋ ಪಭುತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಗರುಕಾನಂ, ತದಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇನ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಪಞ್ಞತ್ತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತತಾಯ। ತೇನೇವ ಥೇರೋ ಭಗವನ್ತಂ ‘‘ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇನ ಸಹ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಯಾಚಿ। ಖನ್ಧಕೇ ಹಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಾದೀನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ರಾಹುಲಭದ್ದಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನನುಞ್ಞಾತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ, ಯೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೦೫) ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ದಿಸ್ಸತಿ। ಇಧೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸಾಮಮ್ಪಿ ಪಚನಂ…ಪೇ॰… ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ, ‘‘ರತ್ತಿಚ್ಛೇದೋ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋ ವಾ ನ ಕತೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಸಾಮಪಾಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಏವಂ ಕತಿಪಯಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಬ್ಭಾವೇಪಿ ಅಪಞ್ಞತ್ತಪಾರಾಜಿಕಾದಿಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ನ ತಾವ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸತ್ಥಾ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತೇನ ಲೀನೋ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೀಭಾವಂ ಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕಂ ಗತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿರನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
18.Vinayapaññattiyāmūlato pabhutīti pārājikādigarukānaṃ, tadaññesañca sikkhāpadānaṃ pātimokkhuddesakkamena yebhuyyena apaññattataṃ sandhāya vuttaṃ, na sabbena sabbaṃ apaññattatāya. Teneva thero bhagavantaṃ ‘‘sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyya uddiseyya pātimokkha’’nti pātimokkhuddesena saha sikkhāpadapaññattiṃ yāci. Khandhake hi ānandattherādīnaṃ pabbajjato puretarameva rāhulabhaddassa pabbajjāya ‘‘na, bhikkhave, ananuññāto mātāpitūhi putto pabbājetabbo, yo pabbājeyya āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 105) paññattasikkhāpadaṃ dissati. Idheva aṭṭhakathāyampi ‘‘sāmampi pacanaṃ…pe… na vaṭṭatī’’ti ca, ‘‘ratticchedo vassacchedo vā na kato’’ti ca vuttattā pubbeva sāmapākādipaṭikkhepo atthīti paññāyati. Evaṃ katipayasikkhāpadānaṃ paññattisabbhāvepi apaññattapārājikādike sandhāya ‘‘na tāva, sāriputta, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapetī’’ti vuttanti gahetabbaṃ. Puthuttārammaṇato paṭinivattitvā sammadeva ekārammaṇe cittena līno paṭisallīno nāmāti āha ‘‘ekībhāvaṃ gatassā’’ti, cittavivekaṃ gatassāti attho. Ciranti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
ಸೋಳಸವಿಧಾಯ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಅನುಪದಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಯಂ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪುಥುಪಞ್ಞೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞೋ’’ತಿ ಆಗತಾ ಛ ಪಞ್ಞಾ ಚ ನವಾನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾ ಚ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಏವಂ ಸೋಳಸವಿಧೇನ ಆಗತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ। ಯೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾವಕಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟಾತಿ ವಿಪಸ್ಸೀಆದಯೋವ ಇಧ ಉದ್ಧಟಾ, ನ ಇತರೇ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ। ತೇನೇವ ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೫ ಆದಯೋ) ದೇವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟಾನಂ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಗಹಣಂ ಅಕಂಸು, ನಾಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Soḷasavidhāya paññāyāti majjhimanikāye anupadasuttantadesanāyaṃ ‘‘mahāpañño, bhikkhave, sāriputto puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’ti āgatā cha paññā ca navānupubbavihārasamāpattipaññā ca arahattamaggapaññā cāti evaṃ soḷasavidhena āgatāya paññāya. Yesaṃ buddhānaṃ sāvakā suddhāvāsesu sandissanti, teyeva loke pākaṭāti vipassīādayova idha uddhaṭā, na itare pubbabuddhā. Teneva āṭānāṭiyasutte (dī. ni. 3.275 ādayo) devāpi attano pākaṭānaṃ tesaññeva gahaṇaṃ akaṃsu, nāññesanti veditabbaṃ.
೧೯. ಕಿಲಾಸುನೋತಿ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಪಯೋಜನಾಭಾವೇನ ನಿರುಸ್ಸಾಹಾ ಅಹೇಸುಂ, ನ ಆಲಸಿಯೇನ, ತೇನಾಹ ನ ಆಲಸಿಯಕಿಲಾಸುನೋತಿಆದಿ। ನಿದ್ದೋಸತಾಯಾತಿ ಕಾಯವಚೀವೀತಿಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಕದೋಸಾಭಾವಾ। ಪಾಣಂ ನ ಹನೇ ನ ಚಾದಿನ್ನಮಾದಿಯೇತಿಆದಿನಾ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೦೨) ಓವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ಸತ್ತಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧವಸೇನಾತಿಆದಿ। ಛನ್ನಂ ಛನ್ನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಓಸಾನದಿವಸಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಸಕಿಂ ಸಕಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದಪೇಕ್ಖಮೇತ್ಥ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಉಪೋಸಥಂ ಅಕಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
19.Kilāsunoti appossukkā payojanābhāvena nirussāhā ahesuṃ, na ālasiyena, tenāha na ālasiyakilāsunotiādi. Niddosatāyāti kāyavacīvītikkamasamuṭṭhāpakadosābhāvā. Pāṇaṃ na hane na cādinnamādiyetiādinā (su. ni. 402) ovādasikkhāpadānaṃ vijjamānattā vuttaṃ sattāpattikkhandhavasenātiādi. Channaṃ channaṃ vassānaṃ osānadivasaṃ apekkhitvā ‘‘sakiṃ saki’’nti vuttattā tadapekkhamettha sāmivacanaṃ. Sakalajambudīpe sabbopi bhikkhusaṅgho uposathaṃ akāsīti sambandho.
ಖನ್ತೀ ಪರಮನ್ತಿಆದೀಸು ತಿತಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾ ಖನ್ತಿ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿಟ್ಠಾಖಮನಕಿಲೇಸತಪನತೋ ಪರಮಂ ತಪೋ ನಾಮ। ವಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಹಿ ಪರಮಂ ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ ವದನ್ತಿ। ಯಥಾವುತ್ತಖನ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ಪಾಣವಧಂ ವಾ ಛೇದನತಾಳನಾದಿಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ಪರೂಪಘಾತೀ ಪರಸ್ಸಹರಣಪರದಾರಾತಿಕ್ಕಮನಾದೀಹಿ ಮುಸಾಪೇಸುಞ್ಞಫರುಸಾದೀಹಿ ಚ ಪರಂ ವಿಹೇಠಯನ್ತೋ ಚ ಬಾಹಿತಪಾಪತಾಯ ಅಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಸಮಿತಪಾಪತಾಯ ಅಭಾವೇನ ಸಮಣೋ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೀಲಸಂವರೇನ ಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದನಂ ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಹಿ ಕುಸಲಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪಾದನಂ ನಿಪ್ಫಾದನಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಸೋಧನಂ ಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಣಂ ಯಂ, ತಮೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ। ಅನುಪವಾದೋತಿ ವಾಚಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನುಪವದನಂ। ಅನುಪಘಾತೋತಿ ಕಾಯೇನ ಕಸ್ಸಚಿ ಉಪಘಾತಾಕರಣಂ ವುತ್ತಾವಸೇಸೇ ಚ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಙ್ಖಾತೇ ಸೀಲೇ ಅತ್ತಾನಂ ಸಂವರಣಂ। ಭತ್ತಸ್ಮಿಂ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾಸಙ್ಖಾತಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸೀಲಸಮಾಯೋಗೋ ತಮ್ಮುಖೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಪನ್ತಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ತಮ್ಮುಖೇನ ಪಕಾಸಿತೇ ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸಭಾವನಾರಾಮತಾಸಙ್ಖಾತಮಹಾಅರಿಯವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ತದುಪ್ಪಾದನವಸೇನ ಆಯೋಗೋ ಅನುಯೋಗೋ ಚ ಯಂ, ತಮೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Khantīparamantiādīsu titikkhāsaṅkhātā khanti sattasaṅkhārehi nibbattāniṭṭhākhamanakilesatapanato paramaṃ tapo nāma. Vānasaṅkhātāya taṇhāya nikkhantattā nibbānaṃ sabbadhammehi paramaṃ uttamanti buddhā vadanti. Yathāvuttakhantiyā abhāvena pāṇavadhaṃ vā chedanatāḷanādiṃ vā karonto parūpaghātī parassaharaṇaparadārātikkamanādīhi musāpesuññapharusādīhi ca paraṃ viheṭhayanto ca bāhitapāpatāya abhāvena pabbajito vā samitapāpatāya abhāvena samaṇo vā na hotīti attho. Sīlasaṃvarena sabbapāpassa anuppādanaṃ lokiyasamādhivipassanāhi kusalassa upasampādanaṃ nipphādanaṃ sabbehi maggaphalehi attano cittassa parisodhanaṃ pabhassarabhāvakaraṇaṃ yaṃ, tametaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ anusiṭṭhi. Anupavādoti vācāya kassaci anupavadanaṃ. Anupaghātoti kāyena kassaci upaghātākaraṇaṃ vuttāvasese ca pātimokkhasaṅkhāte sīle attānaṃ saṃvaraṇaṃ. Bhattasmiṃ mattaññutāsaṅkhātaājīvapārisuddhipaccayasannissitasīlasamāyogo tammukhena indriyasaṃvaro pantasenāsanasaṅkhātaṃ araññavāsaṃ tammukhena pakāsite catupaccayasantosabhāvanārāmatāsaṅkhātamahāariyavaṃse patiṭṭhānañca adhicittasaṅkhāte lokiyalokuttarasamādhimhi taduppādanavasena āyogo anuyogo ca yaṃ, tametaṃ buddhānaṃ anusiṭṭhīti yojanā.
‘‘ಯಾವ ಸಾಸನಪರಿಯನ್ತಾ’’ತಿ ಆಣಾಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಪನ ಉದ್ಧಂ ಓವಾದಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋಪಿ ನತ್ಥೇವ, ಬುದ್ಧಾ ಏವ ಹಿ ತಂ ಉದ್ದಿಸನ್ತಿ, ನ ಸಾವಕಾ। ಪಠಮಬೋಧಿಯನ್ತಿ ಬೋಧಿತೋ ವೀಸತಿವಸ್ಸಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಕಾಲೇ, ಆಚರಿಯಧಮ್ಮಪಾಲತ್ಥೇರೇನ ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ವಸ್ಸೇಸು ಆದಿತೋ ಪನ್ನರಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಪಠಮಬೋಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಕಆಲತೋ ಪನ ಪಭುತಿ ಆಣಾಪಾತಿಮೋಕ್ಖಮೇವ ಉದ್ದಿಸನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇನೇವ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಾನಂ ಅನವಕಾಸೋತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ಕಾರಣಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಯನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ। ಅಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯಾತಿ ಅಲಜ್ಜೀಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ವೋಮಿಸ್ಸತಾಯ ಅಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ, ನ ಕೇವಲಂ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಞೇವ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ ಅಯುತ್ತೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಾವಕಾನಮ್ಪಿ। ಚೋದನಾಸಾರಣಾದಿವಸೇನ ಪನ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಂವಾಸಕರಣಂ ಸಾವಕಾನಞ್ಞೇವ ಭಾರೋ, ಬುದ್ಧಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾದಿಕರಣವಿಧಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ, ಚೋದನಾಸಾರಣಾದೀನಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇನೇವ ಭಗವಾ ಅಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಅನುದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ನಿಸೀದಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ಅಸುದ್ಧಪುಗ್ಗಲಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿಂಸು। ತಸ್ಮಾ ಸಾವಕಾನಮ್ಪಿ ಅಸುದ್ಧಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಞತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾದಿಸಙ್ಘಕಮ್ಮಕರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಕರಣಂ ವಿನಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘‘Yāva sāsanapariyantā’’ti āṇāpātimokkhassa abhāvato vuttaṃ. Parinibbānato pana uddhaṃ ovādapātimokkhuddesopi nattheva, buddhā eva hi taṃ uddisanti, na sāvakā. Paṭhamabodhiyanti bodhito vīsativassaparicchinne kāle, ācariyadhammapālattherena pana ‘‘pañcacattālīsāya vassesu ādito pannarasa vassāni paṭhamabodhī’’ti vuttaṃ, sikkhāpadapaññattikaālato pana pabhuti āṇāpātimokkhameva uddisantīti idaṃ pātimokkhuddesakkameneva paripuṇṇaṃ katvā sikkhāpadapaññattikālaṃ sandhāya vuttaṃ. Aṭṭhānaṃ anavakāsoti yathākkamaṃ hetupaccayapaṭikkhepavasena kāraṇapaṭikkhepo. Yanti yena kāraṇena. Aparisuddhāya parisāyāti alajjīpuggalehi vomissatāya asuddhāya parisāya, na kevalaṃ buddhānaññeva aparisuddhāya parisāya pātimokkhuddeso ayutto, atha kho sāvakānampi. Codanāsāraṇādivasena pana sodhetvā saṃvāsakaraṇaṃ sāvakānaññeva bhāro, buddhā pana sikkhāpadāni paññapetvā uposathādikaraṇavidhānaṃ sikkhāpetvā vissajjenti, codanāsāraṇādīni na karonti, teneva bhagavā asuddhāya parisāya pātimokkhaṃ anuddisitvā sakalarattiṃ tuṇhībhūto nisīdi. Bhikkhū ca bhagavato adhippāyaṃ ñatvā asuddhapuggalaṃ bahi nīhariṃsu. Tasmā sāvakānampi asuddhāya parisāya ñatvā uposathādisaṅghakammakaraṇaṃ brahmacariyantarāyakaraṇaṃ vinā na vaṭṭatīti veditabbaṃ.
ಸಮ್ಮುಖಸಾವಕಾನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮಾನಂ ಸಾವಕಾನಂ। ಉಳಾರಾತಿಸಯಜೋತನತ್ಥಂ ‘‘ಉಳಾರುಳಾರಭೋಗಾದಿಕುಲವಸೇನ ವಾ’’ತಿ ಪುನ ಉಳಾರಸದ್ದಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉಳಾರಮಜ್ಝತ್ತಅನುಳಾರಾದೀನಂ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಸಾವಕಾ ಅನ್ತರಧಾಪೇಸುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Sammukhasāvakānanti buddhānaṃ sammukhe dharamānakāle pabbajitānaṃ sabbantimānaṃ sāvakānaṃ. Uḷārātisayajotanatthaṃ ‘‘uḷāruḷārabhogādikulavasena vā’’ti puna uḷārasaddaggahaṇaṃ kataṃ. Ādi-saddena uḷāramajjhattaanuḷārādīnaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Te pacchimā sāvakā antaradhāpesunti sambandho.
ಅಪಞ್ಞತ್ತೇಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಯದಿ ಸಾವಕಾ ಸಮಾನಜಾತಿಆದಿಕಾ ಸಿಯುಂ, ಅತ್ತನೋ ಕುಲಾನುಗತಗನ್ಥಂ ವಿಯ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ನ ನಾಸೇಯ್ಯುಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಚ ನ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಸಮಾನಜಾತಿಆದಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಸೇಸುನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಸ್ಮಾ ಏಕನಾಮಾ…ಪೇ॰… ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಹೇಠೇನ್ತಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕವಾರೇ ಪನ ಸಾವಕಾನಂ ನಾನಾಜಚ್ಚಾದಿಭಾವೇ ಸಮಾನೇಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಸಾಸನಸ್ಸ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಾಸನಸ್ಸ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ನ ಕೇವಲಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ಹೇತು, ಅಥ ಖೋ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾವಕೇಹಿ ವಿನೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮ್ಭವೋಪಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಮ್ಭವೇ ಸತಿ ಬುದ್ಧಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ನಾಸತೀತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಪಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ವೇನೇಯ್ಯಸಮ್ಭವಸ್ಸಾಪಿ ಸೂಚನತೋ ಸಾಸನಸ್ಸ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಹೇತು ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ…ಪೇ॰… ಓವದತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ ಸಹಸ್ಸೋ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತೂತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮) ವಿಯ। ತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಹಸ್ಸಸದ್ದಸ್ಸ ಏಕವಚನನ್ತತಾಯ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅವಯವಾಪೇಕ್ಖಾಯ ‘‘ಓವದಿಯಮಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Apaññattepi sikkhāpade yadi sāvakā samānajātiādikā siyuṃ, attano kulānugataganthaṃ viya bhagavato vacanaṃ na nāseyyuṃ. Yasmā pana sikkhāpadañca na paññattaṃ, ime ca bhikkhū na samānajātiādikā, tasmā vināsesunti imamatthaṃ dassetuṃ yasmā ekanāmā…pe… tasmā aññamaññaṃ viheṭhentātiādi vuttaṃ. Ciraṭṭhitikavāre pana sāvakānaṃ nānājaccādibhāve samānepi sikkhāpadapaññattiyā paripuṇṇatāya sāsanassa cirappavatti veditabbā. Yadi evaṃ kasmā sabbepi buddhā sikkhāpadāni na paññapentīti? Yasmā ca sāsanassa cirappavattiyā na kevalaṃ sikkhāpadapaññattiyeva hetu, atha kho āyatiṃ dhammavinayaṃ gahetvā sāvakehi vinetabbapuggalānaṃ sambhavopi, tasmā tesaṃ sambhave sati buddhā sikkhāpadaṃ paññapenti, nāsatīti paripuṇṇāpaññattiyeva veneyyasambhavassāpi sūcanato sāsanassa cirappavattiyā hetu vuttāti veditabbā. Pāḷiyaṃ sahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ…pe… ovadatīti ettha sahassasaṅkhyāparicchinno saṅgho sahasso sahassilokadhātūtiādīsu (dī. ni. 2.18) viya. Taṃ sahassaṃ bhikkhusaṅghanti yojanā. Sahassasaddassa ekavacanantatāya ‘‘bhikkhusahassassā’’ti vatvā avayavāpekkhāya ‘‘ovadiyamānāna’’nti bahuvacananiddeso katoti daṭṭhabbo.
ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆಸವೇಹೀತಿ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಬಹುವಚನಂ। ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನಂ। ತಸ್ಮಾ ಆಸವೇಹಿ ಕತ್ತುಭೂತೇಹಿ ಅನುಪಾದಾಯ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಮೋಚಿತಾನೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ತೇಸಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಾನೀತಿಆದಿ। ಯೇಹಿ ಆಸವೇಹೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ಏವ ಕರಣವಚನಂ। ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನಂ। ತೇತಿ ಆಸವಾ। ತಾನೀತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಉಪಯೋಗಬಹುವಚನಞ್ಚೇತಂ। ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಕತ್ತುಸಾಧನಂ, ವಿಮೋಚೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ತಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಸವಾ ತೇಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಮುತ್ತವನ್ತೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಆಸವೇಹೀತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ, ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸೂತಿ ಕತ್ತುಸಾಧನಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಂ ತಣ್ಹಾದಿವಸೇನ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಮುತ್ತವನ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖನ್ತಿ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಭಿಂಸನಕೇ ವನಸಣ್ಡೇತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅಪೇಕ್ಖನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಮವಚನೇತಿ ಏವಂ ಅಪೇಕ್ಖನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿಆದಿ। ಭಿಂಸನಸ್ಸ ಭಯಸ್ಸ ಕತಂ ಕರಣಂ ಕಿರಿಯಾ ಭಿಂಸನಕತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಂಸನಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಭಿಂಸನಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ। ಭಿಂಸಯತೀತಿ ಭಿಂಸನೋ, ಸೋವ ಭಿಂಸನಕೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ‘‘ಭಿಂಸನಕತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪಕಾರನ್ತರೇನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಬಹುತರಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಾತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನಂ। ತೇನ ಚ ಯೋ ಕೋಚೀತಿ ಪದಸ್ಸಾಪಿ ಯೋ ಯೋ ಪವಿಸತೀತಿ ವಿಚ್ಛಾವಸೇನ ನಾನತ್ಥೇನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಯೋ ಯೋ ಪವಿಸತಿ, ತೇಸು ಬಹುತರಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ।
Anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti ettha āsavehīti kattuatthe karaṇavacanaṃ. Cittānīti paccattabahuvacanaṃ. Vimucciṃsūti kammasādhanaṃ. Tasmā āsavehi kattubhūtehi anupādāya ārammaṇakaraṇavasena aggahetvā cittāni vimocitānīti evamettha attho gahetabboti āha tesañhi cittānītiādi. Yehi āsavehīti etthāpi kattuatthe eva karaṇavacanaṃ. Vimucciṃsūti kammasādhanaṃ. Teti āsavā. Tānīti cittāni, upayogabahuvacanañcetaṃ. Vimucciṃsūti kattusādhanaṃ, vimocesunti attho. Aggahetvā vimucciṃsūti ārammaṇavasena tāni cittāni aggahetvā āsavā tehi cittehi muttavanto ahesunti attho. Atha vā āsavehīti nissakkavacanaṃ, vimucciṃsūti kattusādhanaṃ. Tasmā kañci saṅkhatadhammaṃ taṇhādivasena anupādiyitvā cittāni vimuttavantāni ahesunti attho gahetabbo. Purimavacanāpekkhanti aññatarasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍeti vuttavacanassa apekkhanaṃ tasmiṃ purimavacaneti evaṃ apekkhananti attho, tenāha yaṃ vuttantiādi. Bhiṃsanassa bhayassa kataṃ karaṇaṃ kiriyā bhiṃsanakataṃ, tasmiṃ bhiṃsanakiriyāyāti atthaṃ dassento āha ‘‘bhiṃsanakiriyāyā’’ti. Bhiṃsayatīti bhiṃsano, sova bhiṃsanako, tassa bhāvo ‘‘bhiṃsanakatta’’nti vattabbe ta-kārassa lopaṃ katvā vuttanti pakārantarena atthaṃ dassento āha ‘‘atha vā’’tiādi. Bahutarānaṃ sattānaṃ vāti yebhuyyenāti padassa atthadassanaṃ. Tena ca yo kocīti padassāpi yo yo pavisatīti vicchāvasena nānatthena attho gahetabboti dasseti, yo yo pavisati, tesu bahutarānanti atthasambhavato.
ನಿಗಮನನ್ತಿ ಪಕತೇ ಅತ್ಥೇ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಉಪಸಂಹಾರೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ನಿಗಮನಕ್ಕಮೋ – ಯಾ ಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವಿಪಸ್ಸೀಆದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಉಪರಿ ಪರಿಯತ್ತಿವಸೇನ ವಿನೇತಬ್ಬಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಕಿಲಾಸುತಾ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾ, ಯಾ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಭಿಂಸನಕವನಸಣ್ಡೇಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಓವದನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ಮಗ್ಗಫಲುಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಏವ ಅಕಿಲಾಸುತಾ ಸಉಸ್ಸಾಹತಾ, ನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಧಮ್ಮವಿನಯದೇಸನಾಯ, ಅಯಂ ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಹೇತು, ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ, ಯೇನ ವಿಪಸ್ಸೀಆದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಅಹೋಸೀತಿ। ಪುರಿಸಯುಗವಸೇನಾತಿ ಪುರಿಸಾನಂ ಯುಗಂ ಪವತ್ತಿಕಾಲೋ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ, ಪುರಿಸವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೋತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸುಭದ್ದಸದಿಸೋ। ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾನಿ ಚ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಇದಂ ಭಗವತೋ ಜಾತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುತ್ತಂ, ಬೋಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಗಣಿಯಮಾನಂ ಊನಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದ್ವೇಯೇವಾತಿ ಧರಮಾನೇ ಭಗವತಿ ಏಕಂ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಏಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ಏವ ಪುರಿಸಯುಗಾನಿ।
Nigamananti pakate atthe yathāvuttassa atthassa upasaṃhāro. Ayañhettha nigamanakkamo – yā hi, sāriputta, vipassīādīnaṃ tiṇṇaṃ buddhānaṃ attano parinibbānato upari pariyattivasena vinetabbānaṃ puggalānaṃ abhāvena tesaṃ atthāya vitthārato sikkhāpadapaññattiyaṃ kilāsutā appossukkatā, yā ca upanissayasampannānaṃ veneyyānaṃ cetasā ceto paricca bhiṃsanakavanasaṇḍepi gantvā ovadantānaṃ tesaṃ maggaphaluppādanatthāya dhammadesanāya eva akilāsutā saussāhatā, na vitthārato dhammavinayadesanāya, ayaṃ kho, sāriputta, hetu, ayaṃ paccayo, yena vipassīādīnaṃ tiṇṇaṃ buddhānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosīti. Purisayugavasenāti purisānaṃ yugaṃ pavattikālo, tassa vasena, purisavasenāti attho. Sabbapacchimakoti parinibbānadivase pabbajito subhaddasadiso. Satasahassaṃ saṭṭhimattāni ca vassasahassānīti idaṃ bhagavato jātito paṭṭhāya vuttaṃ, bodhito paṭṭhāya pana gaṇiyamānaṃ ūnaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Dveyevāti dharamāne bhagavati ekaṃ, parinibbute ekanti dve eva purisayugāni.
೨೦-೧. ಅಸಮ್ಭುಣನ್ತೇನಾತಿ ಅಪಾಪುಣನ್ತೇನ। ಕೋ ಅನುಸನ್ಧೀತಿ ಪುರಿಮಕಥಾಯ ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಯಾಚಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇಸೂತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಧಮ್ಮೇಸು। ನೇಸನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಆಸವಾನಂ। ತೇತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಧಮ್ಮಾ। ಞಾತಿಯೇವ ಪಿತಾಮಹಪಿತುಪುತ್ತಾದಿವಸೇನ ಪರಿವಟ್ಟನತೋ ಪರಿವಟ್ಟೋತಿ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟೋ। ಲೋಕಾಮಿಸಭೂತನ್ತಿ ಲೋಕಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆಮಸಿತಬ್ಬತೋ ಲೋಕಾಮಿಸಭೂತಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖೇಪೇನೇವಾತಿ ದಸಸಿಕ್ಖಾಪದದಾನಾದಿಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮುಖೇನ। ಏತನ್ತಿ ಮೇಥುನಾದೀನಂ ಅಕರಣಂ। ಥಾಮನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನಸಾಮತ್ಥಿಯಂ। ಸಞ್ಛವಿನ್ತಿ ಸುಕ್ಕಚ್ಛವಿಂ ಪಕತಿಚ್ಛವಿಂ, ಸುನ್ದರಚ್ಛವಿಂ ವಾ। ಸೇಸನ್ತಿ ಸೇಸಪದಯೋಜನದಸ್ಸನಂ। ಇದಾನಿ ಅತ್ಥಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ಅಯಂ ವಾ ಹೇತ್ಥಾತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ। ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಪಸಿದ್ಧಿಯಂ, ಅಯಮೇವ ಹೇತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ಸತ್ಥಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ತದಾ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ। ರೋಪೇತ್ವಾತಿ ಫಾಲಿತಟ್ಠಾನೇ ನಿನ್ನಂ ಮಂಸಂ ಸಮಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ। ಸಕೇ ಆಚರಿಯಕೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯಭಾವೇ, ಆಚರಿಯಕಮ್ಮೇ ವಾ।
20-1.Asambhuṇantenāti apāpuṇantena. Ko anusandhīti purimakathāya imassa ko sambandhoti attho. Yaṃ vuttanti yaṃ yācitanti attho. Yesūti vītikkamadhammesu. Nesanti diṭṭhadhammikādiāsavānaṃ. Teti vītikkamadhammā. Ñātiyeva pitāmahapituputtādivasena parivaṭṭanato parivaṭṭoti ñātiparivaṭṭo. Lokāmisabhūtanti lokapariyāpannaṃ hutvā kilesehi āmasitabbato lokāmisabhūtaṃ. Pabbajjāsaṅkhepenevāti dasasikkhāpadadānādipabbajjāmukhena. Etanti methunādīnaṃ akaraṇaṃ. Thāmanti sikkhāpadapaññāpanasāmatthiyaṃ. Sañchavinti sukkacchaviṃ pakaticchaviṃ, sundaracchaviṃ vā. Sesanti sesapadayojanadassanaṃ. Idāni atthayojanaṃ dassento āha ayaṃ vā hetthātiādi. Tattha vā-saddo avadhāraṇe. Hi-saddo pasiddhiyaṃ, ayameva hetthāti attho. Atha satthāti padassa atthaṃ dasseti ‘‘tadā satthā’’ti. Ropetvāti phālitaṭṭhāne ninnaṃ maṃsaṃ samaṃ vaḍḍhetvā. Sake ācariyaketi attano ācariyabhāve, ācariyakamme vā.
ವಿಪುಲಭಾವೇನಾತಿ ಬಹುಭಾವೇನ। ಅಯೋನಿಸೋ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಅನುಪಾಯೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಮಾನಾ, ವಿಪರೀತತೋ ಜಾನಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಸೇನ ರಸಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅನವಜ್ಜಸಭಾವೇನ ಸಾವಜ್ಜಸಭಾವಂ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ। ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯನ್ತಿ ಉಗ್ಗತಧಮ್ಮಂ ಉಗ್ಗತವಿನಯಞ್ಚ, ಯಥಾ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಾಧಿಕಾರೇ। ಪಭಸ್ಸರೋತಿ ಪಭಾಸನಸೀಲೋ। ಏವಂನಾಮೋ ಏವಂಗೋತ್ತೋತಿ ಸೋಯಮಾಯಸ್ಮಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿನಾಮಗೋತ್ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ ಪಕತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಸಭಾವವಾಚೀ, ಸೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಅಪಾಯೇಸು ಖಿಪನಕೋ ದಿಟ್ಠಿಆದಿಅಕುಸಲಧಮ್ಮೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ಸಭಾವವಸೇನೇವ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿನಿಪತನಂ ವಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನಿಯತೋತಿ ಸತ್ತಭವಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿಯತಕ್ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನೋ। ತಸ್ಸ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ತಿ।
Vipulabhāvenāti bahubhāvena. Ayoniso ummujjamānāti anupāyena abhinivisamānā, viparītato jānamānāti attho. Rasena rasaṃ saṃsanditvāti anavajjasabhāvena sāvajjasabhāvaṃ sammissetvā. Uddhammaṃ ubbinayanti uggatadhammaṃ uggatavinayañca, yathā dhammo ca vinayo ca vinassissati, evaṃ katvāti attho. Imasmiṃ attheti imasmiṃ saṅghādhikāre. Pabhassaroti pabhāsanasīlo. Evaṃnāmo evaṃgottoti soyamāyasmā sotāpannotināmagottena samannāgato, ayaṃ vuccati sotāpannoti pakatena sambandho. Avinipātadhammoti ettha dhamma-saddo sabhāvavācī, so ca atthato apāyesu khipanako diṭṭhiādiakusaladhammo evāti āha ‘‘ye dhammā’’tiādi. Idāni sabhāvavaseneva atthaṃ dassetuṃ vinipatanaṃ vātiādi vuttaṃ. Niyatoti sattabhavabbhantare niyatakkhandhaparinibbāno. Tassa kāraṇamāha ‘‘sambodhiparāyaṇo’’ti.
೨೨. ಅನುಧಮ್ಮತಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನುಗತೋ ಸಭಾವೋ। ಪವಾರಣಾಸಙ್ಗಹಂ ದತ್ವಾತಿ ‘‘ಆಗಾಮಿನಿಯಾ ಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪವಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನುಮತಿದಾನವಸೇನ ದತ್ವಾ, ಪವಾರಣಂ ಉಕ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಏತೇನ ನಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ಪವಾರಣುಕ್ಕಡ್ಢನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ಮಾಗಸಿರಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇತಿ ಚನ್ದಮಾಸವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಪರಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಯ ಅನನ್ತರೇ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಫುಸ್ಸಮಾಸಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇದಞ್ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಅಪರಿಪಾಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಫುಸ್ಸಮಾಸತೋ ಪರಞ್ಚ ಏಕದ್ವಿತಿಚತುಮಾಸಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಸೇಸಮಾಸೇಹಿ ಚಾರಿಕಾಯ ಪರಿಯೋಸಾಪನತೋ। ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇತಿ ಇದಂ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತರಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಛನ್ದುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅನನ್ತಮ್ಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತದನುಗುಣಾನುಸಾಸನೀ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ।
22.Anudhammatāti lokuttaradhammānugato sabhāvo. Pavāraṇāsaṅgahaṃ datvāti ‘‘āgāminiyā puṇṇamiyā pavāressāmā’’ti anumatidānavasena datvā, pavāraṇaṃ ukkaḍḍhitvāti attho, etena nayena kenaci paccayena pavāraṇukkaḍḍhanaṃ kātuṃ vaṭṭatīti dīpitaṃ hoti. Māgasirassa paṭhamadivaseti candamāsavasena vuttaṃ, aparakattikapuṇṇamāya anantare pāṭipadadivaseti attho. Phussamāsassa paṭhamadivaseti etthāpi eseva nayo. Idañca nidassanamattaṃ veneyyānaṃ aparipākaṃ paṭicca phussamāsato parañca ekadviticatumāsampi tattheva vasitvā sesamāsehi cārikāya pariyosāpanato. Dasasahassacakkavāḷeti idaṃ devabrahmānaṃ vasena vuttaṃ. Manussā pana imasmiṃyeva cakkavāḷe bodhaneyyā honti. Itaracakkavāḷesu pana manussānaṃ imasmiṃ cakkavāḷe uppattiyā chanduppādanatthaṃ anantampi cakkavāḷaṃ oloketvā tadanuguṇānusāsanī pāṭihāriyaṃ karontiyeva.
ಆಯಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಆ-ಸದ್ದೋ ಆಗಚ್ಛಾತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಗಚ್ಛ ಯಾಮಾ’’ತಿ, ಏಹಿ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುವಣ್ಣರಸಪಿಞ್ಜರಾಹೀತಿ ವಿಲೀನಸುವಣ್ಣಜಲಂ ವಿಯ ಪಿಞ್ಜರಾಹಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಳಿಯಂ ನಿಮನ್ತಿತಮ್ಹಾತಿಆದೀಸು ‘‘ನಿಮನ್ತಿತಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾ’’ತಿ ಚ, ‘‘ನಿಮನ್ತಿತಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಅತ್ಥಾ’’ತಿ ಚ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Āyāmāti ettha ā-saddo āgacchāti iminā samānatthoti āha ‘‘āgaccha yāmā’’ti, ehi gacchāmāti attho. Suvaṇṇarasapiñjarāhīti vilīnasuvaṇṇajalaṃ viya piñjarāhi suvaṇṇavaṇṇāhīti attho. Pāḷiyaṃ nimantitamhātiādīsu ‘‘nimantitā vassaṃvutthā amhā’’ti ca, ‘‘nimantitā vassaṃvutthā atthā’’ti ca sambandho.
ಯನ್ತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಜಾತಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನತ್ಥಿ, ನೋತಿ ವಾ ಏತಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಏತ್ಥಾತಿ ಘರಾವಾಸೇ। ತನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ, ಕಿಚ್ಚಂ ವಾ। ಕುತೋತಿ ಕತರಹೇತುತೋ। ಯನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ, ಕಿಚ್ಚೇನ ವಾ। ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತೇಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇತಿ। ತನ್ತಿ ತಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ।
Yanti deyyadhammajātaṃ, yaṃ kiñcīti attho. No natthīti amhākaṃ natthi, noti vā etassa vivaraṇaṃ natthīti. Etthāti gharāvāse. Tanti taṃ kāraṇaṃ, kiccaṃ vā. Kutoti katarahetuto. Yanti yena kāraṇena, kiccena vā. Dutiye atthavikappe etthāti imassa vivaraṇaṃ imasmiṃ temāsabbhantareti. Tanti taṃ deyyadhammaṃ.
ತತ್ಥ ಚಾತಿ ಕುಸಲೇ। ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಾಪಾದನೇನ ಸಮುತ್ತೇಜೇತ್ವಾ। ವಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಆಯತಿಂ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಂ ಧಮ್ಮರತನವಸ್ಸಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ। ಯಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ।
Tatthacāti kusale. Tikkhavisadabhāvāpādanena samuttejetvā. Vassetvāti āyatiṃ vāsanābhāgiyaṃ dhammaratanavassaṃ otāretvā. Yaṃ divasanti yasmiṃ divase.
೨೩. ಪತ್ತುಣ್ಣಪತ್ತಪಟೇ ಚಾತಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಪಟೇ ಚೀನಪಟೇ ಚ। ತುಮ್ಬಾನೀತಿ ಚಮ್ಮಮಯತೇಲಭಾಜನಾನಿ। ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಅನುಪಗಮನಂ ಕತ್ವಾ। ಅಭಿರನ್ತ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅಭಿರುಚಿಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಸೋರೇಯ್ಯಾದೀನಿ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಚಾರಿಕಾಯ ಮಗ್ಗಭೂತಾನಿ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರಾದೀನಿ। ಪಯಾಗಪತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಗಙ್ಗಾಯ ಏಕಸ್ಸ ತಿತ್ಥವಿಸೇಸಸ್ಸಾಪಿ, ತಂಸಮೀಪೇ ಗಾಮಸ್ಸಾಪಿ ನಾಮಂ। ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಸಾದಂ ಜನೇತೀತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾ, ತಸ್ಸಾ।
23.Pattuṇṇapattapaṭe cāti pattuṇṇapaṭe cīnapaṭe ca. Tumbānīti cammamayatelabhājanāni. Anubandhitvāti anupagamanaṃ katvā. Abhiranta-saddo idha abhirucipariyāyoti āha ‘‘yathājjhāsaya’’ntiādi. Soreyyādīni mahāmaṇḍalacārikāya maggabhūtāni soreyyanagarādīni. Payāgapatiṭṭhānanti gaṅgāya ekassa titthavisesassāpi, taṃsamīpe gāmassāpi nāmaṃ. Samantapāsādikāyāti samantato sabbaso pasādaṃ janetīti samantapāsādikā, tassā.
ಯೇ ಪನ ಪಕಾರೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇ ಪಕಾರೇ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ರಿದನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾ’’ತಿ ಯಾ ಸಂವಣ್ಣನಾ ವುತ್ತಾ, ತತ್ರ ತಸ್ಸಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ಸಮನ್ತಪಸಾದಿಕಭಾವೇ ಇದಂ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾವಚನಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಬಾಹಿರನಿದಾನಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದನಿದಾನಾನಂ ವಸೇನ ನಿದಾನಪ್ಪಭೇದದೀಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಥೇರವಾದಪ್ಪಕಾಸನಂ ವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದದೀಪನ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದದೀಪನ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದನಿದಾನನ್ತಿ ಪನ ವೇಸಾಲೀಆದಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭೂತದೇಸವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ। ಸಮ್ಪಸ್ಸತಂ ವಿಞ್ಞೂನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾತ್ವೇವ ಪವತ್ತಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Ye pana pakāre sandhāya ‘‘samantato’’ti vuccati, te pakāre vitthāretvā dassetuṃ tatridantiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘samantapāsādikā’’ti yā saṃvaṇṇanā vuttā, tatra tassaṃ samantapāsādikāyaṃ samantapasādikabhāve idaṃ vakkhamānagāthāvacanaṃ hotīti yojanā. Bāhiranidānaabbhantaranidānasikkhāpadanidānānaṃ vasena nidānappabhedadīpanaṃ veditabbaṃ. ‘‘Theravādappakāsanaṃ vatthuppabhedadīpana’’ntipi vadanti. ‘‘Sikkhāpadānaṃ paccuppannavatthuppabhedadīpana’’ntipi vattuṃ vaṭṭati. Sikkhāpadanidānanti pana vesālīādi sikkhāpadapaññattiyā kāraṇabhūtadesaviseso veditabbo. Etthāti samantapāsādikāya. Sampassataṃ viññūnanti sambandho, tasmā ayaṃ samantapāsādikātveva pavattāti yojetabbā.
ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Verañjakaṇḍavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡಂ • Verañjakaṇḍaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā
ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಚನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā
ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಕಥಾ • Buddhāciṇṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಚನಕಥಾ • Vinayapaññattiyācanakathā
ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಕಥಾ • Buddhāciṇṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಉಪಾಸಕತ್ತಪಟಿವೇದನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
