| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
३. विनयपेय्यालं
3. Vinayapeyyālaṃ
२०१. अत्थवसेति वुद्धिविसेसे आनिसंसविसेसे। तेसं पन सिक्खापदपञ्ञत्तिकारणत्ता आह ‘‘द्वे कारणानि सन्धाया’’ति। अत्थोयेव वा अत्थवसो, द्वे अत्थे द्वे कारणानीति वुत्तं होति। अथ वा अत्थो फलं तदधीनवुत्तिताय वसो एतस्साति अत्थवसो, कारणन्ति एवम्पेत्थ अत्थो दट्ठब्बो। यथा ‘‘अनभिज्झा धम्मपद’’न्ति वुत्ते अनभिज्झा एको धम्मकोट्ठासोति अत्थो होति। एवमिधापि सिक्खापदन्ति सिक्खाकोट्ठासो सिक्खाय एको पदेसोति अयमेत्थ अत्थो दट्ठब्बोति आह ‘‘सिक्खापदं पञ्ञत्तन्ति सिक्खाकोट्ठासो ठपितो’’ति।
201.Atthavaseti vuddhivisese ānisaṃsavisese. Tesaṃ pana sikkhāpadapaññattikāraṇattā āha ‘‘dve kāraṇāni sandhāyā’’ti. Atthoyeva vā atthavaso, dve atthe dve kāraṇānīti vuttaṃ hoti. Atha vā attho phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, kāraṇanti evampettha attho daṭṭhabbo. Yathā ‘‘anabhijjhā dhammapada’’nti vutte anabhijjhā eko dhammakoṭṭhāsoti attho hoti. Evamidhāpi sikkhāpadanti sikkhākoṭṭhāso sikkhāya eko padesoti ayamettha attho daṭṭhabboti āha ‘‘sikkhāpadaṃ paññattanti sikkhākoṭṭhāso ṭhapito’’ti.
सङ्घसुट्ठु नाम सङ्घस्स सुट्ठुभावो ‘‘सुट्ठु देवा’’ति (पारा॰ अट्ठ॰ ३९) आगतट्ठाने विय ‘‘सुट्ठु, भन्ते’’ति वचनसम्पटिच्छनभावो। तेनाह ‘‘सङ्घसुट्ठुतायाति सङ्घस्स सुट्ठुभावाया’’तिआदि। दुम्मङ्कूनं पुग्गलानं निग्गहायाति दुम्मङ्कू नाम दुस्सीलपुग्गला। ये मङ्कुतं आपादियमानापि दुक्खेन आपज्जन्ति, वीतिक्कमं करोन्ता वा कत्वा वा न लज्जन्ति, तेसं निग्गहत्थाय। ते हि सिक्खापदे असति ‘‘किं तुम्हेहि दिट्ठं, किं सुतं, किं अम्हेहि कतं, कतरस्मिं वत्थुस्मिं कतमं आपत्तिं रोपेत्वा अम्हे निग्गण्हथा’’ति सङ्घं विहेठेस्सन्ति, सिक्खापदे पन सति तेसं सङ्घो सिक्खापदं दस्सेत्वा धम्मेन विनयेन सत्थुसासनेन निग्गहेस्सति। तेन वुत्तं ‘‘दुम्मङ्कूनं पुग्गलानं निग्गहाया’’ति।
Saṅghasuṭṭhu nāma saṅghassa suṭṭhubhāvo ‘‘suṭṭhu devā’’ti (pārā. aṭṭha. 39) āgataṭṭhāne viya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvo. Tenāha ‘‘saṅghasuṭṭhutāyāti saṅghassa suṭṭhubhāvāyā’’tiādi. Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti dummaṅkū nāma dussīlapuggalā. Ye maṅkutaṃ āpādiyamānāpi dukkhena āpajjanti, vītikkamaṃ karontā vā katvā vā na lajjanti, tesaṃ niggahatthāya. Te hi sikkhāpade asati ‘‘kiṃ tumhehi diṭṭhaṃ, kiṃ sutaṃ, kiṃ amhehi kataṃ, katarasmiṃ vatthusmiṃ katamaṃ āpattiṃ ropetvā amhe niggaṇhathā’’ti saṅghaṃ viheṭhessanti, sikkhāpade pana sati tesaṃ saṅgho sikkhāpadaṃ dassetvā dhammena vinayena satthusāsanena niggahessati. Tena vuttaṃ ‘‘dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā’’ti.
पेसलानं भिक्खूनं फासुविहारायाति पेसलानं पियसीलानं भिक्खूनं फासुविहारत्थाय। पियसीला हि भिक्खू कत्तब्बाकत्तब्बं सावज्जानवज्जं वेलं मरियादं अजानन्ता सिक्खत्तयपारिपूरिया घटमाना किलमन्ति, उब्बाळ्हा होन्ति, कत्तब्बाकत्तब्बं पन सावज्जानवज्जं वेलं मरियादञ्च ञत्वा सिक्खत्तयपारिपूरिया घटेन्ता न किलमन्ति, न उब्बाळ्हा होन्ति। तेन तेसं सिक्खापदप्पञ्ञापना फासुविहाराय संवत्तति। यो वा दुम्मङ्कूनं पुग्गलानं निग्गहो, स्वेव एतेसं फासुविहारो। दुस्सीलपुग्गले निस्साय हि उपोसथो न तिट्ठति, पवारणा न तिट्ठति, सङ्घकम्मानि नप्पवत्तन्ति, सामग्गी न होति, भिक्खू अनेकग्गा उद्देसपरिपुच्छाकम्मट्ठानादीनि अनुयुञ्जितुं न सक्कोन्ति। दुस्सीलेसु पन निग्गहितेसु सब्बोपि अयं उपद्दवो न होति, ततो पेसला भिक्खू फासु विहरन्ति। एवं ‘‘पेसलानं भिक्खूनं फासुविहाराया’’ति एत्थ द्विधा अत्थो वेदितब्बो।
Pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāyāti pesalānaṃ piyasīlānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihāratthāya. Piyasīlā hi bhikkhū kattabbākattabbaṃ sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādaṃ ajānantā sikkhattayapāripūriyā ghaṭamānā kilamanti, ubbāḷhā honti, kattabbākattabbaṃ pana sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādañca ñatvā sikkhattayapāripūriyā ghaṭentā na kilamanti, na ubbāḷhā honti. Tena tesaṃ sikkhāpadappaññāpanā phāsuvihārāya saṃvattati. Yo vā dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho, sveva etesaṃ phāsuvihāro. Dussīlapuggale nissāya hi uposatho na tiṭṭhati, pavāraṇā na tiṭṭhati, saṅghakammāni nappavattanti, sāmaggī na hoti, bhikkhū anekaggā uddesaparipucchākammaṭṭhānādīni anuyuñjituṃ na sakkonti. Dussīlesu pana niggahitesu sabbopi ayaṃ upaddavo na hoti, tato pesalā bhikkhū phāsu viharanti. Evaṃ ‘‘pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāyā’’ti ettha dvidhā attho veditabbo.
‘‘न वो अहं, चुन्द, दिट्ठधम्मिकानंयेव आसवानं संवराय धम्मं देसेमी’’ति (दी॰ नि॰ ३.१८२) एत्थ विवादमूलभूता किलेसा आसवाति आगता।
‘‘Na vo ahaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.
‘‘येन देवूपपत्यस्स, गन्धब्बो वा विहङ्गमो।
‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;
यक्खत्तं येन गच्छेय्यं, मनुस्सत्तञ्च अब्बजे।
Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;
ते मय्हं आसवा खीणा, विद्धस्ता विनळीकता’’ति॥ (अ॰ नि॰ ४.३६) –
Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36) –
एत्थ तेभूमकं कम्मं अवसेसा च अकुसला धम्मा। इध पन परूपवादविप्पटिसारवधबन्धनादयो चेव अपायदुक्खभूता च नानप्पकारा उपद्दवा आसवाति आह – ‘‘दिट्ठधम्मे इमस्मिंयेव अत्तभावे वीतिक्कमपच्चया पटिलद्धब्बान’’न्तिआदि। यदि हि भगवा सिक्खापदं न पञ्ञापेय्य, ततो असद्धम्मप्पटिसेवनअदिन्नादानपाणातिपातादिहेतु ये उप्पज्जेय्युं परूपवादादयो दिट्ठधम्मिका नानप्पकारा अनत्था, ये च तन्निमित्तमेव निरयादीसु निब्बत्तस्स पञ्ञविधबन्धनकम्मकारणादिवसेन महादुक्खानुभवनप्पकारा अनत्था, ते सन्धाय इदं वुत्तं ‘‘दिट्ठधम्मिकानं आसवानं संवराय सम्परायिकानं आसवानं पटिघाताया’’ति। दिट्ठधम्मो वुच्चति पच्चक्खो अत्तभावो, तत्थ भवा दिट्ठधम्मिका। सम्परेतब्बतो पेच्च गन्तब्बतो सम्परायो, परलोको, तत्थ भवा सम्परायिका।
Ettha tebhūmakaṃ kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. Idha pana parūpavādavippaṭisāravadhabandhanādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā āsavāti āha – ‘‘diṭṭhadhamme imasmiṃyeva attabhāve vītikkamapaccayā paṭiladdhabbāna’’ntiādi. Yadi hi bhagavā sikkhāpadaṃ na paññāpeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa paññavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavanappakārā anatthā, te sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti. Diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha bhavā diṭṭhadhammikā. Samparetabbato pecca gantabbato samparāyo, paraloko, tattha bhavā samparāyikā.
अकुसलवेरानन्ति पाणातिपातादिपञ्चदुच्चरितानं। तानि वेरकारणत्ता ‘‘वेरानी’’ति वुच्चन्ति, पुग्गलेसु पन उप्पज्जमानानि वेरानि। ते एव वा दुक्खधम्माति हेट्ठा वुत्ता वधबन्धनादयो। तेसं पक्खुपच्छेदनत्थायाति तेसं पापिच्छानं पक्खुपच्छेदाय गणभोजनसदिसं सिक्खापदं पञ्ञत्तं। पण्डितमनुस्सानन्ति लोकियपरिक्खकजनानं। ते हि सिक्खापदपञ्ञत्तिया सति सिक्खापदपञ्ञत्तिं ञत्वा वा यथापञ्ञत्तं पटिपज्जमाने भिक्खू दिस्वा वा – ‘‘यानि वत लोके महाजनस्स रज्जनदुस्सनमुय्हनट्ठानानि, तेहि इमे समणा सक्यपुत्तिया आरका विहरन्ति, दुक्करं वत करोन्ति, भारियं वत करोन्ती’’ति पसादं आपज्जन्ति विनयपिटके पोत्थकं दिस्वा मिच्छादिट्ठिकतवेदिब्राह्मणो विय। उपरूपरिपसादभावायाति भिय्यो भिय्यो पसादुप्पादनत्थं। येपि हि सासने पसन्ना कुलपुत्ता, तेपि सिक्खापदपञ्ञत्तिं वा ञत्वा यथापञ्ञत्तं पटिपज्जमाने भिक्खू वा दिस्वा ‘‘अहो, अय्या, दुक्करकारिनो, ये यावजीवं एकभत्तं ब्रह्मचरियं विनयसंवरं अनुपालेन्ती’’ति भिय्यो भिय्यो पसीदन्ति।
Akusalaverānanti pāṇātipātādipañcaduccaritānaṃ. Tāni verakāraṇattā ‘‘verānī’’ti vuccanti, puggalesu pana uppajjamānāni verāni. Te eva vā dukkhadhammāti heṭṭhā vuttā vadhabandhanādayo. Tesaṃ pakkhupacchedanatthāyāti tesaṃ pāpicchānaṃ pakkhupacchedāya gaṇabhojanasadisaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ. Paṇḍitamanussānanti lokiyaparikkhakajanānaṃ. Te hi sikkhāpadapaññattiyā sati sikkhāpadapaññattiṃ ñatvā vā yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū disvā vā – ‘‘yāni vata loke mahājanassa rajjanadussanamuyhanaṭṭhānāni, tehi ime samaṇā sakyaputtiyā ārakā viharanti, dukkaraṃ vata karonti, bhāriyaṃ vata karontī’’ti pasādaṃ āpajjanti vinayapiṭake potthakaṃ disvā micchādiṭṭhikatavedibrāhmaṇo viya. Uparūparipasādabhāvāyāti bhiyyo bhiyyo pasāduppādanatthaṃ. Yepi hi sāsane pasannā kulaputtā, tepi sikkhāpadapaññattiṃ vā ñatvā yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū vā disvā ‘‘aho, ayyā, dukkarakārino, ye yāvajīvaṃ ekabhattaṃ brahmacariyaṃ vinayasaṃvaraṃ anupālentī’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdanti.
सद्धम्मस्स चिरट्ठितत्थन्ति परियत्तिसद्धम्मो, पटिपत्तिसद्धम्मो, अधिगमसद्धम्मोति तिविधस्सपि सद्धम्मस्स चिरट्ठितत्थं। तत्थ पिटकत्तयसङ्गहितं सब्बम्पि बुद्धवचनं परियत्तिसद्धम्मो नाम। तेरस धुतगुणा, चुद्दस खन्धकवत्तानि, द्वेअसीति महावत्तानि, सीलसमाधिविपस्सनाति अयं पटिपत्तिसद्धम्मो नाम। चत्तारो अरियमग्गा चत्तारि च सामञ्ञफलानि निब्बानञ्चाति अयं अधिगमसद्धम्मो नाम। सो सब्बो यस्मा सिक्खापदपञ्ञत्तिया सति भिक्खू सिक्खापदञ्च तस्स विभङ्गञ्च तदत्थजोतनत्थं अञ्ञञ्च बुद्धवचनं परियापुणन्ति, यथापञ्ञत्तञ्च पटिपज्जमाना पटिपत्तिं पूरेत्वा पटिपत्तिया अधिगन्तब्बं लोकुत्तरधम्मं अधिगच्छन्ति, तस्मा सिक्खापदपञ्ञत्तिया चिरट्ठितिको होति।
Saddhammassaciraṭṭhitatthanti pariyattisaddhammo, paṭipattisaddhammo, adhigamasaddhammoti tividhassapi saddhammassa ciraṭṭhitatthaṃ. Tattha piṭakattayasaṅgahitaṃ sabbampi buddhavacanaṃ pariyattisaddhammo nāma. Terasa dhutaguṇā, cuddasa khandhakavattāni, dveasīti mahāvattāni, sīlasamādhivipassanāti ayaṃ paṭipattisaddhammo nāma. Cattāro ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañcāti ayaṃ adhigamasaddhammo nāma. So sabbo yasmā sikkhāpadapaññattiyā sati bhikkhū sikkhāpadañca tassa vibhaṅgañca tadatthajotanatthaṃ aññañca buddhavacanaṃ pariyāpuṇanti, yathāpaññattañca paṭipajjamānā paṭipattiṃ pūretvā paṭipattiyā adhigantabbaṃ lokuttaradhammaṃ adhigacchanti, tasmā sikkhāpadapaññattiyā ciraṭṭhitiko hoti.
पञ्चविधस्सपि विनयस्साति तदङ्गविनयादिवसेन पञ्चप्पकारस्स विनयस्स। विनयट्ठकथायं (पारा॰ अट्ठ॰ ३९) पन सिक्खापदपञ्ञत्तिया सति संवरविनयो च पहानविनयो च समथविनयो च पञ्ञत्तिविनयो चाति चतुब्बिधोपि विनयो अनुग्गहितो होति उपत्थम्भितो सुपत्थम्भितो। तेन वुत्तं ‘‘विनयानुग्गहाया’’ति। तत्थ संवरविनयोति सीलसंवरो, सतिसंवरो, ञाणसंवरो, खन्तिसंवरो, वीरियसंवरोति पञ्चविधोपि संवरो यथासकं संवरितब्बानं विनेतब्बानञ्च कायदुच्चरितादीनं संवरणतो संवरो, विनयनतो विनयोति वुच्चति। पहानविनयोति तदङ्गप्पहानं, विक्खम्भनप्पहानं, समुच्छेदप्पहानं, पटिप्पस्सद्धिप्पहानं, निस्सरणप्पहानन्ति पञ्चविधम्पि पहानं यस्मा चागट्ठेन पहानं, विनयनट्ठेन विनयो, तस्मा पहानविनयोति वुच्चति। समथविनयोति सत्त अधिकरणसमथा। पञ्ञत्तिविनयोति सिक्खापदमेव। सिक्खापदपञ्ञत्तिया हि विज्जमानाय एव सिक्खापदसम्भवतो सिक्खापदसङ्खातो पञ्ञत्तिविनयोति सिक्खापदपञ्ञत्तिया अनुग्गहितो होति।
Pañcavidhassapivinayassāti tadaṅgavinayādivasena pañcappakārassa vinayassa. Vinayaṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 39) pana sikkhāpadapaññattiyā sati saṃvaravinayo ca pahānavinayo ca samathavinayo ca paññattivinayo cāti catubbidhopi vinayo anuggahito hoti upatthambhito supatthambhito. Tena vuttaṃ ‘‘vinayānuggahāyā’’ti. Tattha saṃvaravinayoti sīlasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidhopi saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati. Pahānavinayoti tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhampi pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayanaṭṭhena vinayo, tasmā pahānavinayoti vuccati. Samathavinayoti satta adhikaraṇasamathā. Paññattivinayoti sikkhāpadameva. Sikkhāpadapaññattiyā hi vijjamānāya eva sikkhāpadasambhavato sikkhāpadasaṅkhāto paññattivinayoti sikkhāpadapaññattiyā anuggahito hoti.
२०२-२३०. भिक्खूनं पञ्चाति निदानपाराजिकसङ्घादिसेसानियतवित्थारुद्देसवसेन पञ्च भिक्खूनं उद्देसा। भिक्खुनीनं चत्तारोति भिक्खूनं वुत्तेसु अनियतुद्देसं ठपेत्वा अवसेसा चत्तारो।
202-230.Bhikkhūnaṃ pañcāti nidānapārājikasaṅghādisesāniyatavitthāruddesavasena pañca bhikkhūnaṃ uddesā. Bhikkhunīnaṃ cattāroti bhikkhūnaṃ vuttesu aniyatuddesaṃ ṭhapetvā avasesā cattāro.
एहिभिक्खूपसम्पदाति ‘‘एहि भिक्खू’’ति वचनमत्तेन पञ्ञत्तउपसम्पदा। भगवा हि एहिभिक्खुभावाय उपनिस्सयसम्पन्नं पुग्गलं दिस्वा रत्तपंसुकूलन्तरतो सुवण्णवण्णं दक्खिणहत्थं नीहरित्वा ब्रह्मघोसं निच्छारेन्तो ‘‘एहि भिक्खु, चर ब्रह्मचरियं सम्मा दुक्खस्स अन्तकिरियाया’’ति वदति। तस्स सहेव भगवतो वचनेन गिहिलिङ्गं अन्तरधायति, पब्बज्जा च उपसम्पदा च रुहति, भण्डु कासाववसनो होति – एकं निवासेत्वा एकं पारुपित्वा एकं अंसे ठपेत्वा वामअंसकूटे आसत्तनीलुप्पलवण्णमत्तिकापत्तो।
Ehibhikkhūpasampadāti ‘‘ehi bhikkhū’’ti vacanamattena paññattaupasampadā. Bhagavā hi ehibhikkhubhāvāya upanissayasampannaṃ puggalaṃ disvā rattapaṃsukūlantarato suvaṇṇavaṇṇaṃ dakkhiṇahatthaṃ nīharitvā brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘ehi bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti vadati. Tassa saheva bhagavato vacanena gihiliṅgaṃ antaradhāyati, pabbajjā ca upasampadā ca ruhati, bhaṇḍu kāsāvavasano hoti – ekaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ekaṃ aṃse ṭhapetvā vāmaaṃsakūṭe āsattanīluppalavaṇṇamattikāpatto.
‘‘तिचीवरञ्च पत्तो च, वासि सूचि च बन्धनं।
‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;
परिस्सावनेन अट्ठेते, युत्तयोगस्स भिक्खुनो’’ति॥ (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ १.२१५; म॰ नि॰ अट्ठ॰ १.२९४; २.३४९; अ॰ नि॰ अट्ठ॰ २.४.१९८; पारा॰ अट्ठ॰ ४५ पदभाजनीयवण्णना; अप॰ अट्ठ॰ १.अविदूरेनिदानकथा; बु॰ वं॰ अट्ठ॰ २७.अविदूरेनिदानकथा; जा॰ अट्ठ॰ १.अविदूरेनिदानकथा; महानि॰ अट्ठ॰ २०६) –
Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.215; ma. ni. aṭṭha. 1.294; 2.349; a. ni. aṭṭha. 2.4.198; pārā. aṭṭha. 45 padabhājanīyavaṇṇanā; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; bu. vaṃ. aṭṭha. 27.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; mahāni. aṭṭha. 206) –
एवं वुत्तेहि अट्ठहि परिक्खारेहि सरीरे पटिमुक्केहियेव वस्ससतिकत्थेरो विय इरियापथसम्पन्नो बुद्धाचरियको बुद्धुपज्झायको सम्मासम्बुद्धं वन्दमानोयेव तिट्ठति।
Evaṃ vuttehi aṭṭhahi parikkhārehi sarīre paṭimukkehiyeva vassasatikatthero viya iriyāpathasampanno buddhācariyako buddhupajjhāyako sammāsambuddhaṃ vandamānoyeva tiṭṭhati.
सरणगमनूपसम्पदाति ‘‘बुद्धं सरणं गच्छामी’’तिआदिना नयेन तिक्खत्तुं वाचं भिन्दित्वा वुत्तेहि तीहि सरणगमनेहि अनुञ्ञातउपसम्पदा। ओवादूपसम्पदाति ओवादप्पटिग्गहणउपसम्पदा। सा च ‘‘तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं ‘तिब्बं मे हिरोत्तप्पं, पच्चुपट्ठितं भविस्सति थेरेसु नवेसु मज्झिमेसू’ति। एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं ‘यं किञ्चि धम्मं सुणिस्सामि कुसलूपसंहितं, सब्बं तं अट्ठिं कत्वा मनसि करित्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोतो धम्मं सुणिस्सामी’ति, एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं ‘सातसहगता च मे कायगतासति न विजहिस्सती’ति, एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्ब’’न्ति (सं॰ नि॰ २.१५४) इमिना ओवादप्पटिग्गहणेन महाकस्सपत्थेरस्स अनुञ्ञातउपसम्पदा।
Saraṇagamanūpasampadāti ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’tiādinā nayena tikkhattuṃ vācaṃ bhinditvā vuttehi tīhi saraṇagamanehi anuññātaupasampadā. Ovādūpasampadāti ovādappaṭiggahaṇaupasampadā. Sā ca ‘‘tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘tibbaṃ me hirottappaṃ, paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesū’ti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘yaṃ kiñci dhammaṃ suṇissāmi kusalūpasaṃhitaṃ, sabbaṃ taṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karitvā sabbacetasā samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇissāmī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘sātasahagatā ca me kāyagatāsati na vijahissatī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154) iminā ovādappaṭiggahaṇena mahākassapattherassa anuññātaupasampadā.
पञ्हब्याकरणूपसम्पदा नाम सोपाकस्स अनुञ्ञातउपसम्पदा। भगवा किर पुब्बारामे अनुचङ्कमन्तं सोपाकसामणेरं ‘‘उद्धुमातकसञ्ञाति वा, सोपाक, रूपसञ्ञाति वा इमे धम्मा नानत्था नानाब्यञ्जना, उदाहु एकत्था ब्यञ्जनमेव नान’’न्ति दस असुभनिस्सिते पञ्हे पुच्छि। सो ब्याकासि। भगवा तस्स साधुकारं दत्वा ‘‘कतिवस्सोसि, त्वं सोपाका’’ति पुच्छि। सत्तवस्सोहं भगवाति। सोपाक, त्वं मम सब्बञ्ञुतञ्ञाणेन सद्धिं संसन्दित्वा पञ्हे ब्याकासीति आरद्धचित्तो उपसम्पदं अनुजानि। अयं पञ्हब्याकरणूपसम्पदा।
Pañhabyākaraṇūpasampadā nāma sopākassa anuññātaupasampadā. Bhagavā kira pubbārāme anucaṅkamantaṃ sopākasāmaṇeraṃ ‘‘uddhumātakasaññāti vā, sopāka, rūpasaññāti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā, udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti dasa asubhanissite pañhe pucchi. So byākāsi. Bhagavā tassa sādhukāraṃ datvā ‘‘kativassosi, tvaṃ sopākā’’ti pucchi. Sattavassohaṃ bhagavāti. Sopāka, tvaṃ mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā pañhe byākāsīti āraddhacitto upasampadaṃ anujāni. Ayaṃ pañhabyākaraṇūpasampadā.
ञत्तिचतुत्थउपसम्पदा नाम भिक्खूनं एतरहि उपसम्पदा। गरुधम्मूपसम्पदाति गरुधम्मप्पटिग्गहणेन उपसम्पदा। सा च महापजापतिया अट्ठगरुधम्मप्पटिग्गहणेन अनुञ्ञाता । उभतोसङ्घे उपसम्पदा नाम भिक्खुनिया भिक्खुनिसङ्घतो ञत्तिचतुत्थेन, भिक्खुसङ्घतो ञत्तिचतुत्थेनाति इमेहि द्वीहि कम्मेहि अनुञ्ञाता अट्ठवाचिकूपसम्पदा। दूतेन उपसम्पदा नाम अड्ढकासिया गणिकाय अनुञ्ञाता उपसम्पदा।
Ñatticatutthaupasampadā nāma bhikkhūnaṃ etarahi upasampadā. Garudhammūpasampadāti garudhammappaṭiggahaṇena upasampadā. Sā ca mahāpajāpatiyā aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇena anuññātā . Ubhatosaṅghe upasampadā nāma bhikkhuniyā bhikkhunisaṅghato ñatticatutthena, bhikkhusaṅghato ñatticatutthenāti imehi dvīhi kammehi anuññātā aṭṭhavācikūpasampadā. Dūtena upasampadā nāma aḍḍhakāsiyā gaṇikāya anuññātā upasampadā.
ञत्तिकम्मं नव ठानानि गच्छतीति कतमानि नव ठानानि गच्छति? ओसारणं, निस्सारणं, उपोसथो, पवारणा, सम्मुति, दानं, पटिग्गहं, पच्चुक्कड्ढनं, कम्मलक्खणञ्ञेव नवमन्ति एवं वुत्तानि नव ठानानि गच्छति। तत्थ ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, इत्थन्नामो इत्थन्नामस्स आयस्मतो उपसम्पदापेक्खो, अनुसिट्ठो सो मया, यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, इत्थन्नामो आगच्छेय्य, आगच्छाहीति वत्तब्बो’’ति (महाव॰ १२६) एवं उपसम्पदापेक्खस्स ओसारणा ओसारणा नाम।
Ñattikammaṃnava ṭhānāni gacchatīti katamāni nava ṭhānāni gacchati? Osāraṇaṃ, nissāraṇaṃ, uposatho, pavāraṇā, sammuti, dānaṃ, paṭiggahaṃ, paccukkaḍḍhanaṃ, kammalakkhaṇaññeva navamanti evaṃ vuttāni nava ṭhānāni gacchati. Tattha ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho, anusiṭṭho so mayā, yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo āgaccheyya, āgacchāhīti vattabbo’’ti (mahāva. 126) evaṃ upasampadāpekkhassa osāraṇā osāraṇā nāma.
‘‘सुणन्तु मे, आयस्मन्ता, अयं इत्थन्नामो भिक्खु धम्मकथिको, इमस्स नेव सुत्तं आगच्छति, नो सुत्तविभङ्गो, सो अत्थं असल्लक्खेत्वा ब्यञ्जनच्छायाय अत्थं पटिबाहति। यदायस्मन्तानं पत्तकल्लं, इत्थन्नामं भिक्खुं वुट्ठापेत्वा अवसेसा इमं अधिकरणं वूपसमेय्यामा’’ति एवं उब्बाहिकविनिच्छये धम्मकथिकस्स भिक्खुनो निस्सारणा निस्सारणा नाम।
‘‘Suṇantu me, āyasmantā, ayaṃ itthannāmo bhikkhu dhammakathiko, imassa neva suttaṃ āgacchati, no suttavibhaṅgo, so atthaṃ asallakkhetvā byañjanacchāyāya atthaṃ paṭibāhati. Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, itthannāmaṃ bhikkhuṃ vuṭṭhāpetvā avasesā imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasameyyāmā’’ti evaṃ ubbāhikavinicchaye dhammakathikassa bhikkhuno nissāraṇā nissāraṇā nāma.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, अज्जुपोसथो पन्नरसो। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो उपोसथं करेय्या’’ति एवं उपोसथकम्मवसेन ठपिता ञत्ति उपोसथो नाम।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ajjuposatho pannaraso. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kareyyā’’ti evaṃ uposathakammavasena ṭhapitā ñatti uposatho nāma.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, अज्ज पवारणा पन्नरसी। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो पवारेय्या’’ति एवं पवारणाकम्मवसेन ठपिता ञत्ति पवारणा नाम।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ajja pavāraṇā pannarasī. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho pavāreyyā’’ti evaṃ pavāraṇākammavasena ṭhapitā ñatti pavāraṇā nāma.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, इत्थन्नामो इत्थन्नामस्स आयस्मतो उपसम्पदापेक्खो। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामं अनुसासेय्य’’न्ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, इत्थन्नामो इत्थन्नामं अनुसासेय्या’’ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामं अन्तरायिके धम्मे पुच्छेय्य’’न्ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, इत्थन्नामो इत्थन्नामं अन्तरायिके धम्मे पुच्छेय्या’’ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामं विनयं पुच्छेय्य’’न्ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, इत्थन्नामो इत्थन्नामं विनयं पुच्छेय्या’’ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामेन विनयं पुट्ठो विस्सज्जेय्य’’न्ति, ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, इत्थन्नामो इत्थन्नामेन विनयं पुट्ठो विस्सज्जेय्या’’ति एवं अत्तानं वा परं वा सम्मन्नितुं ठपिता ञत्ति सम्मुति नाम।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ anusāseyya’’nti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ anusāseyyā’’ti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyya’’nti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyyā’’ti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyya’’nti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyyā’’ti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyyā’’ti evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā sammannituṃ ṭhapitā ñatti sammuti nāma.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, इदं चीवरं इत्थन्नामस्स भिक्खुनो निस्सग्गियं सङ्घस्स निस्सट्ठं। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इमं चीवरं इत्थन्नामस्स भिक्खुनो ददेय्या’’ति, ‘‘यदायस्मन्तानं पत्तकल्लं, आयस्मन्ता इमं चीवरं इत्थन्नामस्स भिक्खुनो ददेय्यु’’न्ति एवं निस्सट्ठचीवरपत्तादीनं दानं दानं नाम।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno nissaggiyaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyā’’ti, ‘‘yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, āyasmantā imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyu’’nti evaṃ nissaṭṭhacīvarapattādīnaṃ dānaṃ dānaṃ nāma.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, अयं इत्थन्नामो भिक्खु आपत्तिं सरति विवरति उत्तानिं करोति देसेति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामस्स भिक्खुनो आपत्तिं पटिग्गण्हेय्य’’न्ति, ‘‘यदायस्मन्तानं पत्तकल्लं, अहं इत्थन्नामस्स भिक्खुनो आपतिं पटिग्गण्हेय्य’’न्ति, तेन वत्तब्बो ‘‘पस्ससी’’ति? आम पस्सामीति। ‘‘आयतिं संवरेय्यासी’’ति एवं आपत्तिप्पटिग्गहो पटिग्गहो नाम।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu āpattiṃ sarati vivarati uttāniṃ karoti deseti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpattiṃ paṭiggaṇheyya’’nti, ‘‘yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpatiṃ paṭiggaṇheyya’’nti, tena vattabbo ‘‘passasī’’ti? Āma passāmīti. ‘‘Āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti evaṃ āpattippaṭiggaho paṭiggaho nāma.
‘‘सुणन्तु मे, आयस्मन्ता आवासिका, यदायस्मन्तानं पत्तकल्लं, इदानि उपोसथं करेय्याम, पातिमोक्खं उद्दिसेय्याम, आगमे काले पवारेय्यामा’’ति, ते चे, भिक्खवे, भिक्खू भण्डनकारका कलहकारका सङ्घे अधिकरणकारका तं कालं अनुवसेय्युं, आवासिकेन भिक्खुना ब्यत्तेन पटिबलेन आवासिका भिक्खू ञापेतब्बा ‘‘सुणन्तु मे, आयस्मन्ता आवासिका, यदायस्मन्तानं पत्तकल्लं, इदानि उपोसथं करेय्याम, पातिमोक्खं उद्दिसेय्याम, आगमे जुण्हे पवारेय्यामा’’ति एवं कता पवारणा पच्चुक्कड्ढना नाम।
‘‘Suṇantu me, āyasmantā āvāsikā, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame kāle pavāreyyāmā’’ti, te ce, bhikkhave, bhikkhū bhaṇḍanakārakā kalahakārakā saṅghe adhikaraṇakārakā taṃ kālaṃ anuvaseyyuṃ, āvāsikena bhikkhunā byattena paṭibalena āvāsikā bhikkhū ñāpetabbā ‘‘suṇantu me, āyasmantā āvāsikā, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame juṇhe pavāreyyāmā’’ti evaṃ katā pavāraṇā paccukkaḍḍhanā nāma.
सब्बेहेव एकज्झं सन्निपतितब्बं, सन्निपतित्वा ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, अम्हाकं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानं विहरतं बहु अस्सामणकं अज्झाचिण्णं भासितपरिक्कन्तं। सचे मयं इमाहि आपत्तीहि अञ्ञमञ्ञं कारेस्साम, सियापि तं अधिकरणं कक्खळत्ताय वाळत्ताय भेदाय संवत्तेय्य। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इमं अधिकरणं तिणवत्थारकेन वूपसमेय्य ठपेत्वा थुल्लवज्जं, ठपेत्वा गिहिपटिसंयुत्त’’न्ति एवं तिणवत्थारकसमथे कता सब्बपठमा सब्बसङ्गाहिकञत्ति कम्मलक्खणं नाम।
Sabbeheva ekajjhaṃ sannipatitabbaṃ, sannipatitvā byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, amhākaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ viharataṃ bahu assāmaṇakaṃ ajjhāciṇṇaṃ bhāsitaparikkantaṃ. Sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvatteyya. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ adhikaraṇaṃ tiṇavatthārakena vūpasameyya ṭhapetvā thullavajjaṃ, ṭhapetvā gihipaṭisaṃyutta’’nti evaṃ tiṇavatthārakasamathe katā sabbapaṭhamā sabbasaṅgāhikañatti kammalakkhaṇaṃ nāma.
ञत्तिदुतियं कम्मं सत्त ठानानि गच्छतीति कतमानि सत्त ठानानि गच्छति? ओसारणं , निस्सारणं, सम्मुति, दानं, उद्धरणं, देसनं, कम्मलक्खणञ्ञेव सत्तमन्ति एवं वुत्तानि सत्त ठानानि गच्छति। तत्थ वड्ढस्स लिच्छविनो पत्तनिक्कुज्जनवसेन खन्धके वुत्ता निस्सारणा, तस्सेव पतउक्कुज्जनवसेन वुत्ता ओसारणा च वेदितब्बा। सीमासम्मुति तिचीवरेन अविप्पवाससम्मुति सन्थतसम्मुति भत्तुद्देसकसेनासनग्गाहापकभण्डागारिक- चीवरप्पटिग्गाहक-चीवरभाजक-यागुभाजक-फलभाजक-खज्जभाजक-अप्पमत्तकविस्सज्जक- साटियग्गाहापक-पत्तग्गाहापक-आरामिकपेसक-सामणेरपेसकसम्मुतीति एतासं सम्मुतीनं वसेन सम्मुति वेदितब्बा। कठिनचीवरदानमतकचीवरदानवसेन दानं वेदितब्बं। कठिनुद्धारणवसेन उद्धारो वेदितब्बो। कुटिवत्थुविहारवत्थुदेसनावसेन देसना वेदितब्बा। या पन तिणवत्थारकसमथे सब्बसङ्गाहिकञत्तिञ्च एकेकस्मिं पक्खे एकेकं ञत्तिञ्चाति तिस्सोपि ञत्तियो ठपेत्वा पुन एकस्मिं पक्खे एका, एकस्मिं पक्खे एकाति द्वेपि ञत्तिदुतियकम्मवाचा वुत्ता। तासं वसेन कम्मलक्खणं वेदितब्बं।
Ñattidutiyaṃkammaṃ satta ṭhānāni gacchatīti katamāni satta ṭhānāni gacchati? Osāraṇaṃ , nissāraṇaṃ, sammuti, dānaṃ, uddharaṇaṃ, desanaṃ, kammalakkhaṇaññeva sattamanti evaṃ vuttāni satta ṭhānāni gacchati. Tattha vaḍḍhassa licchavino pattanikkujjanavasena khandhake vuttā nissāraṇā, tasseva pataukkujjanavasena vuttā osāraṇā ca veditabbā. Sīmāsammuti ticīvarena avippavāsasammuti santhatasammuti bhattuddesakasenāsanaggāhāpakabhaṇḍāgārika- cīvarappaṭiggāhaka-cīvarabhājaka-yāgubhājaka-phalabhājaka-khajjabhājaka-appamattakavissajjaka- sāṭiyaggāhāpaka-pattaggāhāpaka-ārāmikapesaka-sāmaṇerapesakasammutīti etāsaṃ sammutīnaṃ vasena sammuti veditabbā. Kaṭhinacīvaradānamatakacīvaradānavasena dānaṃ veditabbaṃ. Kaṭhinuddhāraṇavasena uddhāro veditabbo. Kuṭivatthuvihāravatthudesanāvasena desanā veditabbā. Yā pana tiṇavatthārakasamathe sabbasaṅgāhikañattiñca ekekasmiṃ pakkhe ekekaṃ ñattiñcāti tissopi ñattiyo ṭhapetvā puna ekasmiṃ pakkhe ekā, ekasmiṃ pakkhe ekāti dvepi ñattidutiyakammavācā vuttā. Tāsaṃ vasena kammalakkhaṇaṃ veditabbaṃ.
ञत्तिचतुत्थकम्मं सत्त ठानानि गच्छतीति कतमानि सत्त ठानानि गच्छति? ओसारणं, निस्सारणं, सम्मुति, दानं, निग्गहं, समनुभासनं, कम्मलक्खणञ्ञेव सत्तमन्ति एवं वुत्तानि सत्त ठानानि गच्छति। तत्थ तज्जनीयकम्मादीनं सत्तन्नं कम्मानं वसेन निस्सारणा, तेसंयेव च कम्मानं पटिप्पस्सम्भनवसेन ओसारणा वेदितब्बा। भिक्खुनोवादकसम्मुतिवसेन सम्मुति वेदितब्बा। परिवासदानमानत्तदानवसेन दानं वेदितब्बं। मूलायपटिकस्सनकम्मवसेन निग्गहो वेदितब्बो। उक्खित्तानुवत्तका, अट्ठ यावततियका, अरिट्ठो, चण्डकाळी च इमेते यावततियकाति इमासं एकादसन्नं समनुभासनानं वसेन समनुभासना वेदितब्बा। उपसम्पदकम्मअब्भानकम्मवसेन कम्मलक्खणं वेदितब्बं।
Ñatticatutthakammaṃ satta ṭhānāni gacchatīti katamāni satta ṭhānāni gacchati? Osāraṇaṃ, nissāraṇaṃ, sammuti, dānaṃ, niggahaṃ, samanubhāsanaṃ, kammalakkhaṇaññeva sattamanti evaṃ vuttāni satta ṭhānāni gacchati. Tattha tajjanīyakammādīnaṃ sattannaṃ kammānaṃ vasena nissāraṇā, tesaṃyeva ca kammānaṃ paṭippassambhanavasena osāraṇā veditabbā. Bhikkhunovādakasammutivasena sammuti veditabbā. Parivāsadānamānattadānavasena dānaṃ veditabbaṃ. Mūlāyapaṭikassanakammavasena niggaho veditabbo. Ukkhittānuvattakā, aṭṭha yāvatatiyakā, ariṭṭho, caṇḍakāḷī ca imete yāvatatiyakāti imāsaṃ ekādasannaṃ samanubhāsanānaṃ vasena samanubhāsanā veditabbā. Upasampadakammaabbhānakammavasena kammalakkhaṇaṃ veditabbaṃ.
धम्मसम्मुखतातिआदीसु येन धम्मेन, येन विनयेन, येन सत्थुसासनेन सङ्घो कम्मं करोति, अयं धम्मसम्मुखता, विनयसम्मुखता, सत्थुसासनसम्मुखता। तत्थ धम्मोति भूतवत्थु। विनयोति चोदना चेव सारणा च। सत्थुसासनं नाम ञत्तिसम्पदा चेव अनुसावनसम्पदा च। यावतिका भिक्खू कम्मप्पत्ता, ते आगता होन्ति, छन्दारहानं छन्दो आहटो होति, सम्मुखीभूता नप्पटिक्कोसन्ति, अयं सङ्घसम्मुखता। यस्स सङ्घो कम्मं करोति, तस्स सम्मुखीभावो पुग्गलसम्मुखता। सेसमेत्थ वुत्तनयत्ता उत्तानत्थमेव।
Dhammasammukhatātiādīsu yena dhammena, yena vinayena, yena satthusāsanena saṅgho kammaṃ karoti, ayaṃ dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, satthusāsanasammukhatā. Tattha dhammoti bhūtavatthu. Vinayoti codanā ceva sāraṇā ca. Satthusāsanaṃ nāma ñattisampadā ceva anusāvanasampadā ca. Yāvatikā bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā nappaṭikkosanti, ayaṃ saṅghasammukhatā. Yassa saṅgho kammaṃ karoti, tassa sammukhībhāvo puggalasammukhatā. Sesamettha vuttanayattā uttānatthameva.
इति मनोरथपूरणिया अङ्गुत्तरनिकाय-अट्ठकथाय
Iti manorathapūraṇiyā aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya
दुकनिपातवण्णनाय अनुत्तानत्थदीपना समत्ता।
Dukanipātavaṇṇanāya anuttānatthadīpanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ३. विनयपेय्यालं • 3. Vinayapeyyālaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ३. विनयपेय्यालं • 3. Vinayapeyyālaṃ
