Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā |
వినీతవత్థువణ్ణనా
Vinītavatthuvaṇṇanā
ఇదం కిన్తి కథేతుకామతాపుచ్ఛా. ఇమాతిఆది విస్సజ్జనం. వినీతాని ఆపత్తిం త్వం భిక్ఖు ఆపన్నోతిఆదినా (పారా॰ ౬౭) భగవతా వినిచ్ఛినితాని వత్థూని వినీతవత్థూని. తం తం వత్థుం ఉద్ధరిత్వా దానతో దస్సనతో ఉద్దానభూతా గాథా ఉద్దానగాథా, సఙ్గహగాథా, ఉద్దేసగాథాతి వుత్తం హోతి. వత్థు గాథాతి తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖూతిఆదికా వినీతవత్థుపాళియేవ తేసం తేసం వినీతవత్థూనం గన్థనతో ‘‘వత్థుగాథా’’తి వుత్తా , న ఛన్దోవిచితిలక్ఖణేన. ఉద్దానగాథానం వత్థు వత్థుగాథాతి ఏవం వా ఏత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. ఏత్థాతి వినీతవత్థూసు. దుతియాదీనన్తి దుతియపారాజికాదీనం. యం పస్సిత్వా చిత్తకారాదయో సిప్పికా చిత్తకమ్మాదీని సిక్ఖన్తి, తం పటిచ్ఛన్నకరూపం, పటిమారూపన్తి అత్థో.
Idaṃkinti kathetukāmatāpucchā. Imātiādi vissajjanaṃ. Vinītāni āpattiṃ tvaṃ bhikkhu āpannotiādinā (pārā. 67) bhagavatā vinicchinitāni vatthūni vinītavatthūni. Taṃ taṃ vatthuṃ uddharitvā dānato dassanato uddānabhūtā gāthā uddānagāthā, saṅgahagāthā, uddesagāthāti vuttaṃ hoti. Vatthu gāthāti tena kho pana samayena aññataro bhikkhūtiādikā vinītavatthupāḷiyeva tesaṃ tesaṃ vinītavatthūnaṃ ganthanato ‘‘vatthugāthā’’ti vuttā , na chandovicitilakkhaṇena. Uddānagāthānaṃ vatthu vatthugāthāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Etthāti vinītavatthūsu. Dutiyādīnanti dutiyapārājikādīnaṃ. Yaṃ passitvā cittakārādayo sippikā cittakammādīni sikkhanti, taṃ paṭicchannakarūpaṃ, paṭimārūpanti attho.
౬౭. పురిమాని ద్వేతి మక్కటీవజ్జిపుత్తకవత్థూని ద్వే. తానిపి భగవతా వినీతభావేన పున వినీతవత్థూసు పక్ఖిత్తాని. తత్థ తస్స కుక్కుచ్చం అహోసీతిఆది పన కిఞ్చాపి తేసం పఠమం కుక్కుచ్చం న ఉప్పన్నం, భిక్ఖూహి పన భగవతా చ గరహిత్వా వుత్తవచనం సన్ధాయ పచ్ఛా ఉప్పన్నత్తం సన్ధాయ వుత్తం. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసున్తిఆది చ భిక్ఖూహి ఆనన్దత్థేరేన చ పఠమం భగవతో ఆరోచితే, భగవతా చ తేసం పారాజికత్తే పకాసితే భీతా తే సయమ్పి గన్త్వా అత్తనో కుక్కుచ్చం పచ్ఛా ఆరోచేన్తి ఏవ. ‘‘సచ్చం కిర త్వ’’న్తిఆదినా భగవతా పుట్ఠా పన ‘‘సచ్చం భగవా’’తి పటిజాననవసేనాపి ఆరోచేన్తి. భగవాపి ఆపత్తిం త్వన్తిఆదినా తేసం పారాజికత్తం వినిచ్ఛినోతి ఏవ. అనుపఞ్ఞత్తికథాయం పన తం సబ్బం అవత్వా అనుపఞ్ఞత్తియా అనుగుణమేవ కిఞ్చిమత్తం వుత్తం, ఇధాపి తేసం వత్థూనం భగవతా వినీతభావదస్సనత్థం ఏవం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. కేచి ఇమం అధిప్పాయం అమనసికత్వా ‘‘అఞ్ఞానేవేతాని వత్థూనీ’’తి వదన్తి. కుసేతి కుసతిణాని. కేసేహీతి మనుస్సకేసేహి.
67.Purimāni dveti makkaṭīvajjiputtakavatthūni dve. Tānipi bhagavatā vinītabhāvena puna vinītavatthūsu pakkhittāni. Tattha tassa kukkuccaṃ ahosītiādi pana kiñcāpi tesaṃ paṭhamaṃ kukkuccaṃ na uppannaṃ, bhikkhūhi pana bhagavatā ca garahitvā vuttavacanaṃ sandhāya pacchā uppannattaṃ sandhāya vuttaṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuntiādi ca bhikkhūhi ānandattherena ca paṭhamaṃ bhagavato ārocite, bhagavatā ca tesaṃ pārājikatte pakāsite bhītā te sayampi gantvā attano kukkuccaṃ pacchā ārocenti eva. ‘‘Saccaṃ kira tva’’ntiādinā bhagavatā puṭṭhā pana ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti paṭijānanavasenāpi ārocenti. Bhagavāpi āpattiṃ tvantiādinā tesaṃ pārājikattaṃ vinicchinoti eva. Anupaññattikathāyaṃ pana taṃ sabbaṃ avatvā anupaññattiyā anuguṇameva kiñcimattaṃ vuttaṃ, idhāpi tesaṃ vatthūnaṃ bhagavatā vinītabhāvadassanatthaṃ evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Keci imaṃ adhippāyaṃ amanasikatvā ‘‘aññānevetāni vatthūnī’’ti vadanti. Kuseti kusatiṇāni. Kesehīti manussakesehi.
౬౮. వణ్ణపోక్ఖరతాయాతి ఏత్థ పోక్ఖలం నామ సమిద్ధం సున్దరఞ్చ, తస్స భావో ‘‘పోక్ఖరతా’’తి ర-కారం కత్వా వుత్తో, సమిద్ధతా సున్దరతాతి అత్థో. పధంసేసీతి అభిభవి. న లిమ్పతీతి న అల్లీయతి.
68.Vaṇṇapokkharatāyāti ettha pokkhalaṃ nāma samiddhaṃ sundarañca, tassa bhāvo ‘‘pokkharatā’’ti ra-kāraṃ katvā vutto, samiddhatā sundaratāti attho. Padhaṃsesīti abhibhavi. Na limpatīti na allīyati.
౬౯. ఏవరూపా పరివత్తలిఙ్గా భిక్ఖునియో అత్థతో ఏకతో ఉపసమ్పన్నాపి ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నాసుయేవ సఙ్గయ్హన్తి భిక్ఖూపసమ్పదాయ భిక్ఖునీఉపసమ్పదతోపి ఉక్కట్ఠత్తా. పాళియం ‘‘తాహి ఆపత్తీహి అనాపత్తి’’న్తి ఉపయోగవచనం కత్వా అనుజానామీతి పదేన సమ్బన్ధితబ్బం. ఇత్థిలిఙ్గన్తి థనాదికం ఇత్థిసణ్ఠానం వుత్తన్తి ఆహ – ‘‘పురిస…పే॰… ఇత్థిసణ్ఠానం ఉప్పన్న’’న్తి. తం నానన్తరికతో పన ‘‘పురిసిన్ద్రియమ్పి అన్తరహితం, ఇత్థిన్ద్రియఞ్చ ఉప్పన్న’’న్తి వుత్తమేవ హోతి, ఏవం ఉపరిపి లిఙ్గగ్గహణేనేవ ఇత్థిన్ద్రియాదిగ్గహణం వేదితబ్బం. తాతి ఆపత్తియో, తస్స వుట్ఠాతున్తి ఇమినా సమ్బన్ధో, తాహి ఆపత్తీహి వుట్ఠాపేతున్తి అత్థో. కథన్తి ఆహ తా సబ్బాపి భిక్ఖునీహి కాతబ్బన్తిఆది. తేన పటిచ్ఛన్నాయపి అప్పటిచ్ఛన్నాయపి గరుకాపత్తియా పక్ఖమానత్తచరణాదికం విధిం దస్సేతి.
69. Evarūpā parivattaliṅgā bhikkhuniyo atthato ekato upasampannāpi ubhatosaṅghe upasampannāsuyeva saṅgayhanti bhikkhūpasampadāya bhikkhunīupasampadatopi ukkaṭṭhattā. Pāḷiyaṃ ‘‘tāhi āpattīhi anāpatti’’nti upayogavacanaṃ katvā anujānāmīti padena sambandhitabbaṃ. Itthiliṅganti thanādikaṃ itthisaṇṭhānaṃ vuttanti āha – ‘‘purisa…pe… itthisaṇṭhānaṃ uppanna’’nti. Taṃ nānantarikato pana ‘‘purisindriyampi antarahitaṃ, itthindriyañca uppanna’’nti vuttameva hoti, evaṃ uparipi liṅgaggahaṇeneva itthindriyādiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Tāti āpattiyo, tassa vuṭṭhātunti iminā sambandho, tāhi āpattīhi vuṭṭhāpetunti attho. Kathanti āha tā sabbāpi bhikkhunīhi kātabbantiādi. Tena paṭicchannāyapi appaṭicchannāyapi garukāpattiyā pakkhamānattacaraṇādikaṃ vidhiṃ dasseti.
ఓక్కన్తికవినిచ్ఛయోతి పసఙ్గానుగుణం ఓతరణకవినిచ్ఛయో. బలవఅకుసలేనాతి పరదారికకమ్మాదినా. దుబ్బలకుసలేనాతి యథావుత్తబలవాకుసలోపహతసత్తినా తతో ఏవ దుబ్బలభూతేన కుసలేన. దుబ్బలఅకుసలేనాతి పురిసభావుప్పాదకబ్రహ్మచరియాదిబలవకుసలోపహతసత్తినా తతో ఏవ దుబ్బలభూతేన పరదారికాదిఅకుసలేన. సుగతియం భావద్వయస్స కుసలకమ్మజత్తా అకుసలేనేవ వినాసో కుసలేనేవ ఉప్పత్తీతి ఆహ ఉభయమ్పీతిఆది. దుగ్గతియం పన అకుసలేనేవ ఉభిన్నమ్పి ఉప్పత్తి చ వినాసో చ, తత్థ దుబ్బలబలవభావోవ విసేసో.
Okkantikavinicchayoti pasaṅgānuguṇaṃ otaraṇakavinicchayo. Balavaakusalenāti paradārikakammādinā. Dubbalakusalenāti yathāvuttabalavākusalopahatasattinā tato eva dubbalabhūtena kusalena. Dubbalaakusalenāti purisabhāvuppādakabrahmacariyādibalavakusalopahatasattinā tato eva dubbalabhūtena paradārikādiakusalena. Sugatiyaṃ bhāvadvayassa kusalakammajattā akusaleneva vināso kusaleneva uppattīti āha ubhayampītiādi. Duggatiyaṃ pana akusaleneva ubhinnampi uppatti ca vināso ca, tattha dubbalabalavabhāvova viseso.
‘‘ఏహి మయం గమిస్సామా’’తి భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానగమనే పాచిత్తియాపత్తిపరిహారత్థం వుత్తం ‘‘సంవిదహనం పరిమోచేత్వా’’తి. తేన ఏకగామక్ఖేత్తేపి బహిగామతో అన్తరఘరం సంవిధాయ గమనమ్పి ఆపత్తికరమేవాతి దస్సేతి. పరిమోచనవిధిం దస్సేన్తో ఆహ మయన్తిఆది. బహిగామేతి గామన్తరే. దుతియికా భిక్ఖునీ పక్కన్తా వా హోతీతిఆదినా (పాచి॰ ౬౯౩) వుత్తఅనాపత్తిలక్ఖణం అనులోమేతీతి వుత్తం ‘‘గామన్తర…పే॰… అనాపత్తీ’’తి. కోపేత్వాతి పరిచ్చజిత్వా. లజ్జినియో…పే॰… లబ్భతీతి లిఙ్గపరివత్తనదుక్ఖపీళితస్స సఙ్గహేపి అసతి హీనాయావత్తనమ్పి భవేయ్యాతి ‘‘ఆపదాసూ’’తి వుత్తఅనాపత్తిఅనులోమేన వుత్తం. తాయ దుతియికం గహేత్వావ గన్తబ్బం. అలజ్జినియో…పే॰… లబ్భతీతి అలజ్జినీహి సద్ధిం ఏకకమ్మాదిసంవాసే ఆపత్తిసమ్భవతో తా అసన్తపక్ఖం భజన్తీతి వుత్తం, ఇమినాపేతం వేదితబ్బం ‘‘అలజ్జినీహి సద్ధిం పరిభోగో న వట్టతీ’’తి. యది హి వట్టేయ్య, తతోపి దుతియికం వినా గామన్తరగమనాదీసు ఆపత్తి ఏవ సియా సఙ్గాహికత్తా తాసం సఙ్గాహికలజ్జినిగణతో వియ. ఞాతికా న హోన్తి…పే॰… వట్టతీతి వదన్తీతి ఇమినా అట్ఠకథాసు అనాగతభావం దీపేతి. తత్థాపి విస్సాసికఞాతికభిక్ఖునియో వినా భిక్ఖునిభావే అరమన్తస్స మానపకతికస్స ఆపదాట్ఠానసమ్భవేన తం వచనం అప్పటిక్ఖిత్తమ్పి తదఞ్ఞేసం న వట్టతియేవాతి గహేతబ్బం. భిక్ఖుభావేపీతి భిక్ఖుకాలేపి . తం నిస్సాయాతి తం నిస్సయాచరియం కత్వా. ఉపజ్ఝా గహేతబ్బాతి ఉపసమ్పదాగహణత్థం ఉపజ్ఝా గహేతబ్బా.
‘‘Ehi mayaṃ gamissāmā’’ti bhikkhuniyā saddhiṃ saṃvidhāya ekaddhānagamane pācittiyāpattiparihāratthaṃ vuttaṃ ‘‘saṃvidahanaṃ parimocetvā’’ti. Tena ekagāmakkhettepi bahigāmato antaragharaṃ saṃvidhāya gamanampi āpattikaramevāti dasseti. Parimocanavidhiṃ dassento āha mayantiādi. Bahigāmeti gāmantare. Dutiyikā bhikkhunī pakkantā vā hotītiādinā (pāci. 693) vuttaanāpattilakkhaṇaṃ anulometīti vuttaṃ ‘‘gāmantara…pe… anāpattī’’ti. Kopetvāti pariccajitvā. Lajjiniyo…pe… labbhatīti liṅgaparivattanadukkhapīḷitassa saṅgahepi asati hīnāyāvattanampi bhaveyyāti ‘‘āpadāsū’’ti vuttaanāpattianulomena vuttaṃ. Tāya dutiyikaṃ gahetvāva gantabbaṃ. Alajjiniyo…pe… labbhatīti alajjinīhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāse āpattisambhavato tā asantapakkhaṃ bhajantīti vuttaṃ, imināpetaṃ veditabbaṃ ‘‘alajjinīhi saddhiṃ paribhogo na vaṭṭatī’’ti. Yadi hi vaṭṭeyya, tatopi dutiyikaṃ vinā gāmantaragamanādīsu āpatti eva siyā saṅgāhikattā tāsaṃ saṅgāhikalajjinigaṇato viya. Ñātikā na honti…pe… vaṭṭatīti vadantīti iminā aṭṭhakathāsu anāgatabhāvaṃ dīpeti. Tatthāpi vissāsikañātikabhikkhuniyo vinā bhikkhunibhāve aramantassa mānapakatikassa āpadāṭṭhānasambhavena taṃ vacanaṃ appaṭikkhittampi tadaññesaṃ na vaṭṭatiyevāti gahetabbaṃ. Bhikkhubhāvepīti bhikkhukālepi . Taṃ nissāyāti taṃ nissayācariyaṃ katvā. Upajjhā gahetabbāti upasampadāgahaṇatthaṃ upajjhā gahetabbā.
వినయకమ్మన్తి వికప్పనం సన్ధాయ వుత్తం. పున కాతబ్బన్తి పున వికప్పేతబ్బం. పున పటిగ్గహేత్వా సత్తాహం వట్టతీతి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, భిక్ఖునీనం సన్నిధిం భిక్ఖూహి, భిక్ఖూనం సన్నిధిం భిక్ఖునీహి చ పటిగ్గాహాపేత్వా పరిభుఞ్జితు’’న్తి (చూళవ॰ ౪౨౧) వచనతో పున పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతీతి దస్సనత్థం వుత్తం. సత్తమే దివసేతి ఇదఞ్చ నిస్సగ్గియం అనాపజ్జిత్వావ పునపి సత్తాహం పరిభుఞ్జితుం వట్టతీతి దస్సనత్థం వుత్తం. పకతత్తోతి అపరివత్తలిఙ్గో. రక్ఖతీతి తం పటిగ్గహణవిజహనతో రక్ఖతి, అవిభత్తతాయ పటిగ్గహణం న విజహతీతి అధిప్పాయో.
Vinayakammanti vikappanaṃ sandhāya vuttaṃ. Puna kātabbanti puna vikappetabbaṃ. Puna paṭiggahetvā sattāhaṃ vaṭṭatīti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, bhikkhunīnaṃ sannidhiṃ bhikkhūhi, bhikkhūnaṃ sannidhiṃ bhikkhunīhi ca paṭiggāhāpetvā paribhuñjitu’’nti (cūḷava. 421) vacanato puna paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Sattame divaseti idañca nissaggiyaṃ anāpajjitvāva punapi sattāhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Pakatattoti aparivattaliṅgo. Rakkhatīti taṃ paṭiggahaṇavijahanato rakkhati, avibhattatāya paṭiggahaṇaṃ na vijahatīti adhippāyo.
సామం గహేత్వాన నిక్ఖిపేయ్యాతి సహత్థేన పటిగ్గహేత్వాన నిక్ఖిపేయ్య. పరిభుఞ్జన్తస్స ఆపత్తీతి లిఙ్గపరివత్తే జాతే పున అప్పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జన్తస్స ఆపత్తి.
Sāmaṃ gahetvāna nikkhipeyyāti sahatthena paṭiggahetvāna nikkhipeyya. Paribhuñjantassa āpattīti liṅgaparivatte jāte puna appaṭiggahetvā paribhuñjantassa āpatti.
హీనాయావత్తనేనాతి ఏత్థ కేచి ‘‘పకతత్తస్స భిక్ఖునో సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ ‘గిహీ భవిస్సామీ’తి గిహిలిఙ్గగ్గహణం హీనాయావత్తన’’న్తి వదన్తి, తం న యుత్తం తత్తకేన భిక్ఖుభావస్స అవిజహనతో. అఞ్ఞే పన ‘‘పారాజికం ఆపన్నస్స భిక్ఖుపటిఞ్ఞం పహాయ గిహిలిఙ్గభావూపగమనమ్పి హీనాయావత్తన’’న్తి వదన్తి, తం యుత్తమేవ. పారాజికం ఆపన్నో హి తం పటిచ్ఛాదేత్వా యావ భిక్ఖుపటిఞ్ఞో హోతి, తావ భిక్ఖు ఏవ హోతి భిక్ఖూనమేవ పారాజికస్స పఞ్ఞత్తత్తా. ‘‘యో పన భిక్ఖూ’’తి హి వుత్తం. తథా హి సో సంవాసం సాదియన్తోపి థేయ్యసంవాసకో న హోతి, సహసేయ్యాదిఆపత్తిఞ్చ న జనేతి, అత్తానం ఓమసన్తస్స పాచిత్తియఞ్చ జనేతి. వుత్తఞ్హి –
Hīnāyāvattanenāti ettha keci ‘‘pakatattassa bhikkhuno sikkhaṃ appaccakkhāya ‘gihī bhavissāmī’ti gihiliṅgaggahaṇaṃ hīnāyāvattana’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ tattakena bhikkhubhāvassa avijahanato. Aññe pana ‘‘pārājikaṃ āpannassa bhikkhupaṭiññaṃ pahāya gihiliṅgabhāvūpagamanampi hīnāyāvattana’’nti vadanti, taṃ yuttameva. Pārājikaṃ āpanno hi taṃ paṭicchādetvā yāva bhikkhupaṭiñño hoti, tāva bhikkhu eva hoti bhikkhūnameva pārājikassa paññattattā. ‘‘Yo pana bhikkhū’’ti hi vuttaṃ. Tathā hi so saṃvāsaṃ sādiyantopi theyyasaṃvāsako na hoti, sahaseyyādiāpattiñca na janeti, attānaṃ omasantassa pācittiyañca janeti. Vuttañhi –
‘‘అసుద్ధో హోతి పుగ్గలో అఞ్ఞతరం పారాజికం ధమ్మం అజ్ఝాపన్నో, తఞ్చే సుద్ధదిట్ఠి సమానో ఓకాసం కారాపేత్వా అక్కోసాధిప్పాయో వదేతి, ఆపత్తి ఓమసవాదస్సా’’తి (పారా॰ ౩౮౯).
‘‘Asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadeti, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389).
ఏకే పన ‘‘పారాజికం ఆపన్నానం దోసం పటిజానిత్వా గిహిలిఙ్గగ్గహణం నామ సిక్ఖాపచ్చక్ఖానే సమోధానం గచ్ఛతి తేనాపి పటిఞ్ఞాయ భిక్ఖుభావస్స విజహనతో. తేనేవ వినయవినిచ్ఛయాదీసు హీనాయావత్తనం సిక్ఖాపచ్చక్ఖానే సమోధానేత్వా విసుం తం న వుత్తం. తస్మా భిక్ఖునీనం విబ్భమితుకామతాయ గిహిలిఙ్గగ్గహణం ఇధ హీనాయావత్తనం తాసం సిక్ఖాపచ్చక్ఖానస్స అభావతో. తాసం పటిగ్గహణవిజహనస్సాపి సబ్బసో వత్తబ్బత్తా’’తి వదన్తి, తమ్పి అప్పటిబాహియమేవ. తస్మా పారాజికానం భిక్ఖునీనఞ్చ ‘‘ఉప్పబ్బజిస్సామీ’’తి గిహిలిఙ్గగ్గహణం హీనాయావత్తనన్తి గహేతబ్బం. విబ్భమోతిపి ఏతస్సేవ నామం, తేనేవ తం ఖుద్దసిక్ఖాయం ‘‘అచ్ఛేదవిస్సజ్జనగాహవిబ్భమా’’తి అధిట్ఠానవిజహనే విబ్భమనామేన వుత్తం.
Eke pana ‘‘pārājikaṃ āpannānaṃ dosaṃ paṭijānitvā gihiliṅgaggahaṇaṃ nāma sikkhāpaccakkhāne samodhānaṃ gacchati tenāpi paṭiññāya bhikkhubhāvassa vijahanato. Teneva vinayavinicchayādīsu hīnāyāvattanaṃ sikkhāpaccakkhāne samodhānetvā visuṃ taṃ na vuttaṃ. Tasmā bhikkhunīnaṃ vibbhamitukāmatāya gihiliṅgaggahaṇaṃ idha hīnāyāvattanaṃ tāsaṃ sikkhāpaccakkhānassa abhāvato. Tāsaṃ paṭiggahaṇavijahanassāpi sabbaso vattabbattā’’ti vadanti, tampi appaṭibāhiyameva. Tasmā pārājikānaṃ bhikkhunīnañca ‘‘uppabbajissāmī’’ti gihiliṅgaggahaṇaṃ hīnāyāvattananti gahetabbaṃ. Vibbhamotipi etasseva nāmaṃ, teneva taṃ khuddasikkhāyaṃ ‘‘acchedavissajjanagāhavibbhamā’’ti adhiṭṭhānavijahane vibbhamanāmena vuttaṃ.
అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేనాతి అఞ్ఞస్స అదత్వావ అనత్థికస్సేవ పటిగ్గహితవత్థూనం బహి ఛడ్డనేన. కేచి ‘‘పటిగ్గహితవత్థూసు సాపేక్ఖస్స పురే పటిగ్గహితభావతో పరిమోచనత్థం తత్థ పటిగ్గహమత్తస్స విస్సజ్జనమ్పి అనపేక్ఖవిస్సజ్జనమేవ చీవరాదిఅధిట్ఠానపచ్చుద్ధారో వియా’’తి వదన్తి, తం న సున్దరం తథావచనాభావా. యథేవ హి చీవరాదీసు అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేన అధిట్ఠానవిజహనం వత్వాపి విసుం పచ్చుద్ధారో చ వుత్తో, ఏవమిధాపి వత్తబ్బం, యథా చ చీవరాదీసు కాయపటిబద్ధేసుపి పచ్చుద్ధారేన అధిట్ఠానం విగచ్ఛతి, న ఏవమిధ. ఇధ పన పటిగ్గహితవత్థుస్మిం అనపేక్ఖస్సాపి కాయతో ముత్తేయేవ తస్మిం పటిగ్గహణం విజహతి. తథా హి వుత్తం ‘‘సతక్ఖత్తుమ్పి పరిచ్చజతు, యావ అత్తనో హత్థగతం పటిగ్గహితమేవా’’తి. అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేనాతి ఏత్థ చ ‘‘అనపేక్ఖాయా’’తి ఏత్తకమేవ వత్తబ్బం అనపేక్ఖతం ముఞ్చిత్వా ఇధ విసుం విస్సజ్జనస్స అభావా. న హేత్థ పచ్చుద్ధారే వియ విస్సజ్జనవిధానమత్థి. అపిచ పటిగ్గహణమత్తవిస్సజ్జనే సతి పురే పటిగ్గహితోపి ఆహారో భుఞ్జితుకమ్యతాయ ఉప్పన్నాయ పటిగ్గహణమత్తం విస్సజ్జేత్వా పున పటిగ్గహేత్వా యథాసుఖం భుఞ్జితబ్బో సియాతి, తథా చ సన్నిధికారకసిక్ఖాపదే వుత్తా సబ్బాపి వినిచ్ఛయభేదా నిరత్థకా ఏవ సియుం. వుత్తఞ్హి తత్థ –
Anapekkhavissajjanenāti aññassa adatvāva anatthikasseva paṭiggahitavatthūnaṃ bahi chaḍḍanena. Keci ‘‘paṭiggahitavatthūsu sāpekkhassa pure paṭiggahitabhāvato parimocanatthaṃ tattha paṭiggahamattassa vissajjanampi anapekkhavissajjanameva cīvarādiadhiṭṭhānapaccuddhāro viyā’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ tathāvacanābhāvā. Yatheva hi cīvarādīsu anapekkhavissajjanena adhiṭṭhānavijahanaṃ vatvāpi visuṃ paccuddhāro ca vutto, evamidhāpi vattabbaṃ, yathā ca cīvarādīsu kāyapaṭibaddhesupi paccuddhārena adhiṭṭhānaṃ vigacchati, na evamidha. Idha pana paṭiggahitavatthusmiṃ anapekkhassāpi kāyato mutteyeva tasmiṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati. Tathā hi vuttaṃ ‘‘satakkhattumpi pariccajatu, yāva attano hatthagataṃ paṭiggahitamevā’’ti. Anapekkhavissajjanenāti ettha ca ‘‘anapekkhāyā’’ti ettakameva vattabbaṃ anapekkhataṃ muñcitvā idha visuṃ vissajjanassa abhāvā. Na hettha paccuddhāre viya vissajjanavidhānamatthi. Apica paṭiggahaṇamattavissajjane sati pure paṭiggahitopi āhāro bhuñjitukamyatāya uppannāya paṭiggahaṇamattaṃ vissajjetvā puna paṭiggahetvā yathāsukhaṃ bhuñjitabbo siyāti, tathā ca sannidhikārakasikkhāpade vuttā sabbāpi vinicchayabhedā niratthakā eva siyuṃ. Vuttañhi tattha –
‘‘గణ్ఠికపత్తస్స వా గణ్ఠికన్తరే స్నేహో పవిట్ఠో హోతి…పే॰… తాదిసే పత్తేపి పునదివసే భుఞ్జన్తస్స పాచిత్తియ’’న్తిఆది (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౨౫౩).
‘‘Gaṇṭhikapattassa vā gaṇṭhikantare sneho paviṭṭho hoti…pe… tādise pattepi punadivase bhuñjantassa pācittiya’’ntiādi (pāci. aṭṭha. 253).
తత్థ పన ‘‘పటిగ్గహణం అనపేక్ఖచిత్తేన విస్సజ్జేత్వా భుఞ్జితబ్బ’’న్తి ఏత్తకమేవ వత్తబ్బం, న చ వుత్తం. కత్థచి ఈదిసేసు చ గణ్ఠికపత్తాదీసు పటిగ్గహణే అపేక్ఖా కస్సచిపి నత్థేవ తప్పహానాయ వాయామతో, తథాపి తత్థగతఆమిసే పటిగ్గహణం న విగచ్ఛతి. కస్మా? భిక్ఖుస్స పత్తే పున భుఞ్జితుకామతాపేక్ఖాయ విజ్జమానత్తా పత్తగతికే ఆహారేపి తస్సా వత్తనతో. న హి పత్తం అవిస్సజ్జేత్వా తగ్గతికం ఆహారం విస్సజ్జేతుం సక్కా, నాపి ఆహారం అవిస్సజ్జేత్వా తగ్గతికం పటిగ్గహణం విస్సజ్జేతుం. తస్మా వత్థునో విస్సజ్జనమేవ అనపేక్ఖవిస్సజ్జనం, న పటిగ్గహణస్సాతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం. తేనేవ సన్నిధిసిక్ఖాపదస్స అనాపత్తివారే –
Tattha pana ‘‘paṭiggahaṇaṃ anapekkhacittena vissajjetvā bhuñjitabba’’nti ettakameva vattabbaṃ, na ca vuttaṃ. Katthaci īdisesu ca gaṇṭhikapattādīsu paṭiggahaṇe apekkhā kassacipi nattheva tappahānāya vāyāmato, tathāpi tatthagataāmise paṭiggahaṇaṃ na vigacchati. Kasmā? Bhikkhussa patte puna bhuñjitukāmatāpekkhāya vijjamānattā pattagatike āhārepi tassā vattanato. Na hi pattaṃ avissajjetvā taggatikaṃ āhāraṃ vissajjetuṃ sakkā, nāpi āhāraṃ avissajjetvā taggatikaṃ paṭiggahaṇaṃ vissajjetuṃ. Tasmā vatthuno vissajjanameva anapekkhavissajjanaṃ, na paṭiggahaṇassāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Teneva sannidhisikkhāpadassa anāpattivāre –
‘‘అన్తోసత్తాహం అధిట్ఠేతి, విస్సజ్జేతి, నస్సతి, వినస్సతి, డయ్హతి, అచ్ఛిన్దిత్వా గణ్హన్తి, విస్సాసం గణ్హన్తి, అనుపసమ్పన్నస్స చత్తేన వన్తేన ముత్తేన అనపేక్ఖో దత్వా పటిలభిత్వా పరిభుఞ్జతీ’’తి –
‘‘Antosattāhaṃ adhiṭṭheti, vissajjeti, nassati, vinassati, ḍayhati, acchinditvā gaṇhanti, vissāsaṃ gaṇhanti, anupasampannassa cattena vantena muttena anapekkho datvā paṭilabhitvā paribhuñjatī’’ti –
ఏవం సబ్బత్థ వత్థువిస్సజ్జనమేవ వుత్తం. ఏత్థ చ ‘‘అన్తోసత్తాహం అధిట్ఠేతీ’’తి బాహిరపరిభోగాయ అధిట్ఠానవచనతో వత్థుం అవిస్సజ్జేత్వాపి కేవలం అనజ్ఝోహరితుకామతాయ సుద్ధచిత్తేన బాహిరపరిభోగత్థాయ నియమనమ్పి విసుం ఏకం పటిగ్గహణవిజహనకారణమేవ, ఇదఞ్చ సన్ధాయ పటిగ్గహణమత్తవిస్సజ్జనం వుత్తం సియా, సువుత్తమేవ సియా, తథా చ ‘‘పున పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గహణవిస్సజ్జనం న వత్తబ్బం సియా బాహిరపరిభోగాధిట్ఠానస్స ఇధాధిప్పేతత్తా.
Evaṃ sabbattha vatthuvissajjanameva vuttaṃ. Ettha ca ‘‘antosattāhaṃ adhiṭṭhetī’’ti bāhiraparibhogāya adhiṭṭhānavacanato vatthuṃ avissajjetvāpi kevalaṃ anajjhoharitukāmatāya suddhacittena bāhiraparibhogatthāya niyamanampi visuṃ ekaṃ paṭiggahaṇavijahanakāraṇameva, idañca sandhāya paṭiggahaṇamattavissajjanaṃ vuttaṃ siyā, suvuttameva siyā, tathā ca ‘‘puna paṭiggahetvā paribhuñjissāmī’’ti paṭiggahaṇavissajjanaṃ na vattabbaṃ siyā bāhiraparibhogādhiṭṭhānassa idhādhippetattā.
సారత్థదీపనియఞ్హి (సారత్థ॰ దీ॰ పారాజికకణ్డ ౨.౬౯) ‘‘అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేనాతి ఏత్థ అఞ్ఞస్స అదత్వావ అనత్థికతాయ ‘నత్థి ఇమినా కమ్మం న దాని నం పరిభుఞ్జిస్సామీ’తి వత్థూసు వా, ‘పున పటిగ్గహేత్వా పటిభుఞ్జిస్సామీ’తి పటిగ్గహణే వా అనపేక్ఖవిస్సజ్జనేనా’’తి ఏవం పరిభుఞ్జితుకామస్సేవ పటిగ్గహణమత్తవిస్సజ్జనమ్పి పటిగ్గహణవిజహనకారణం వుత్తం, తం న గహేతబ్బం. పురిమమేవ పన బాహిరపరిభోగాధిట్ఠానం గహేతబ్బం. ఇదం పన అట్ఠకథాసు ‘‘అనపేక్ఖవిస్సజ్జనసఙ్ఖాతే విస్సజ్జేతీ’’తి వుత్తపాళిపదత్థే సఙ్గహేత్వా విసుం న వుత్తం. నస్సతి, వినస్సతి, డయ్హతి, విస్సాసం వా గణ్హన్తీతి ఇమాని పన పదాని అచ్ఛిన్దిత్వా గణ్హన్తీతి ఇమస్మిం పదే సఙ్గహితానీతి వేదితబ్బం.
Sāratthadīpaniyañhi (sārattha. dī. pārājikakaṇḍa 2.69) ‘‘anapekkhavissajjanenāti ettha aññassa adatvāva anatthikatāya ‘natthi iminā kammaṃ na dāni naṃ paribhuñjissāmī’ti vatthūsu vā, ‘puna paṭiggahetvā paṭibhuñjissāmī’ti paṭiggahaṇe vā anapekkhavissajjanenā’’ti evaṃ paribhuñjitukāmasseva paṭiggahaṇamattavissajjanampi paṭiggahaṇavijahanakāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ. Purimameva pana bāhiraparibhogādhiṭṭhānaṃ gahetabbaṃ. Idaṃ pana aṭṭhakathāsu ‘‘anapekkhavissajjanasaṅkhāte vissajjetī’’ti vuttapāḷipadatthe saṅgahetvā visuṃ na vuttaṃ. Nassati, vinassati, ḍayhati, vissāsaṃ vā gaṇhantīti imāni pana padāni acchinditvā gaṇhantīti imasmiṃ pade saṅgahitānīti veditabbaṃ.
అచ్ఛిన్దిత్వా గహణేనాతి అనుపసమ్పన్నానం బలక్కారాదినా అచ్ఛిన్దిత్వా గహణేన. ఉపసమ్పన్నానఞ్హి అచ్ఛిన్దనవిస్సాసగ్గాహేసు పటిగ్గహణం న విజహతి. ఏత్థాతి భిక్ఖువిహారే. ఉపరోపకాతి తేన రోపితా రుక్ఖగచ్ఛా. తేరససు సమ్ముతీసూతి భత్తుద్దేసకసేనాసనపఞ్ఞాపకభణ్డాగారికచీవరపటిగ్గాహకచీవరభాజకయాగుభాజకఫలభాజకఖజ్జభాజకఅప్పమత్తకవిస్సజ్జకసాదియగాహాపకపత్తగాహాపకఆరామికపేసకసామణేరపేసకసమ్ముతిసఙ్ఖాతాసు తేరససు సమ్ముతీసు.
Acchinditvā gahaṇenāti anupasampannānaṃ balakkārādinā acchinditvā gahaṇena. Upasampannānañhi acchindanavissāsaggāhesu paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Etthāti bhikkhuvihāre. Uparopakāti tena ropitā rukkhagacchā. Terasasusammutīsūti bhattuddesakasenāsanapaññāpakabhaṇḍāgārikacīvarapaṭiggāhakacīvarabhājakayāgubhājakaphalabhājakakhajjabhājakaappamattakavissajjakasādiyagāhāpakapattagāhāpakaārāmikapesakasāmaṇerapesakasammutisaṅkhātāsu terasasu sammutīsu.
పచ్ఛిమికాయ సేనాసనగ్గాహే పటిప్పస్సద్ధేపి అప్పటిప్పస్సద్ధేపి కథినత్థారస్స, తమ్మూలకానం పఞ్చానిసంసానఞ్చ అభావస్స సమానత్తా తత్థ విజ్జమానమ్పి సేనాసనగ్గాహపటిప్పస్సద్ధిం అదస్సేత్వా తత్థ భిక్ఖూహి కత్తబ్బం సఙ్గహమేవ దస్సేతుం సచే పచ్ఛిమికాయాతిఆది వుత్తం. సచే అకుసలవిపాకే …పే॰… ఛారత్తం మానత్తమేవ దాతబ్బన్తి ఇదం పటిచ్ఛన్నాయ సాధారణాపత్తియా పరివసన్తస్స అసమాదిన్నపరివాసస్స వా లిఙ్గే పరివత్తే పక్ఖమానత్తం చరన్తస్స వసేన వుత్తం. సచే పనస్స పక్ఖమానత్తే అసమాదిన్నే ఏవ పున లిఙ్గం పరివత్తతి, పరివాసం దత్వా పరివుత్థపరివాసస్సేవ ఛారత్తం మానత్తం దాతబ్బం. పరివాసదానం నత్థి భిక్ఖుకాలే అప్పటిచ్ఛన్నభావతో. సచే పన భిక్ఖుకాలేపి సఞ్చిచ్చ నారోచేతి, ఆపత్తి పటిచ్ఛన్నావ హోతి, ఆపత్తిపటిచ్ఛన్నభావతో పరివాసో చ దాతబ్బోతి వదన్తి. పారాజికం ఆపన్నానం ఇత్థిపురిసానం లిఙ్గే పరివత్తేపి పారాజికత్తస్స ఏకస్మిం అత్తభావే అవిజహనతో పున ఉపసమ్పదా న దాతబ్బాతి గహేతబ్బం. తేనేవ తేసం సీసచ్ఛిన్నపురిసాదయో నిదస్సితా.
Pacchimikāya senāsanaggāhe paṭippassaddhepi appaṭippassaddhepi kathinatthārassa, tammūlakānaṃ pañcānisaṃsānañca abhāvassa samānattā tattha vijjamānampi senāsanaggāhapaṭippassaddhiṃ adassetvā tattha bhikkhūhi kattabbaṃ saṅgahameva dassetuṃ sace pacchimikāyātiādi vuttaṃ. Sace akusalavipāke …pe… chārattaṃ mānattameva dātabbanti idaṃ paṭicchannāya sādhāraṇāpattiyā parivasantassa asamādinnaparivāsassa vā liṅge parivatte pakkhamānattaṃ carantassa vasena vuttaṃ. Sace panassa pakkhamānatte asamādinne eva puna liṅgaṃ parivattati, parivāsaṃ datvā parivutthaparivāsasseva chārattaṃ mānattaṃ dātabbaṃ. Parivāsadānaṃ natthi bhikkhukāle appaṭicchannabhāvato. Sace pana bhikkhukālepi sañcicca nāroceti, āpatti paṭicchannāva hoti, āpattipaṭicchannabhāvato parivāso ca dātabboti vadanti. Pārājikaṃ āpannānaṃ itthipurisānaṃ liṅge parivattepi pārājikattassa ekasmiṃ attabhāve avijahanato puna upasampadā na dātabbāti gahetabbaṃ. Teneva tesaṃ sīsacchinnapurisādayo nidassitā.
౭౧. తథేవాతి ముచ్చతు వా మా వాతి ఇమమత్థం అతిదిసతి. అఞ్ఞేసన్తి పుథుజ్జనే సన్ధాయ వుత్తం. తేసఞ్హి ఈదిసే ఠానే అసాదియనం దుక్కరం సోతాపన్నాదిఅరియానం తత్థ దుక్కరత్తాభావా. న హి అరియా పారాజికాదిలోకవజ్జాపత్తిం ఆపజ్జన్తి.
71.Tathevāti muccatu vā mā vāti imamatthaṃ atidisati. Aññesanti puthujjane sandhāya vuttaṃ. Tesañhi īdise ṭhāne asādiyanaṃ dukkaraṃ sotāpannādiariyānaṃ tattha dukkarattābhāvā. Na hi ariyā pārājikādilokavajjāpattiṃ āpajjanti.
౭౩. సుఫుసితాతి ఉపరిమాయ దన్తపన్తియా హేట్ఠిమా దన్తపన్తి ఆహచ్చ ఠితా, అవివటాతి అత్థో. తేనాహ ‘‘అన్తోముఖే ఓకాసో నత్థీ’’తి. ఉప్పాటితే పన ఓట్ఠమంసే దన్తే సుయేవ ఉపక్కమన్తస్స థుల్లచ్చయన్తి నిమిత్తేన బహినిమిత్తే ఛుపనత్తా వుత్తం. బహినిక్ఖన్తదన్తజివ్హాసుపి ఏసేవ నయో. నిజ్ఝామతణ్హికా నామ లోమకూపేహి సముట్ఠితఅగ్గిజాలాహి దడ్ఢసరీరతాయ అతివియ తసితరూపా. ఆది-సద్దేన ఖుప్పిపాసాసురా అట్ఠిచమ్మావసిట్ఠా భయానకసరీరా పేతియో సఙ్గహితా. విసఞ్ఞం కత్వాతి యథా సో కతమ్పి ఉపక్కమం న జానాతి, ఏవం కత్వా. తేన చ విసఞ్ఞీ అహుత్వా సాదియన్తస్స పారాజికమేవాతి దస్సేతి. ఉపహతకాయప్పసాదోతి వాతపిత్తాదిదోసేహి కాయవిఞ్ఞాణానుప్పాదకభావేన దూసితకాయప్పసాదో, న పన వినట్ఠకాయప్పసాదో. సీసే పత్తేతి మగ్గేన మగ్గప్పటిపాదనే జాతే. అప్పవేసేతుకామతాయ ఏవ నిమిత్తేన నిమిత్తఛుపనే థుల్లచ్చయం వుత్తం, సేవేతుకామస్స పన తత్థాపి దుక్కటమేవాతి ఆహ ‘‘దుక్ఖటమేవ సామన్త’’న్తి.
73.Suphusitāti uparimāya dantapantiyā heṭṭhimā dantapanti āhacca ṭhitā, avivaṭāti attho. Tenāha ‘‘antomukhe okāso natthī’’ti. Uppāṭite pana oṭṭhamaṃse dante suyeva upakkamantassa thullaccayanti nimittena bahinimitte chupanattā vuttaṃ. Bahinikkhantadantajivhāsupi eseva nayo. Nijjhāmataṇhikā nāma lomakūpehi samuṭṭhitaaggijālāhi daḍḍhasarīratāya ativiya tasitarūpā. Ādi-saddena khuppipāsāsurā aṭṭhicammāvasiṭṭhā bhayānakasarīrā petiyo saṅgahitā. Visaññaṃ katvāti yathā so katampi upakkamaṃ na jānāti, evaṃ katvā. Tena ca visaññī ahutvā sādiyantassa pārājikamevāti dasseti. Upahatakāyappasādoti vātapittādidosehi kāyaviññāṇānuppādakabhāvena dūsitakāyappasādo, na pana vinaṭṭhakāyappasādo. Sīse patteti maggena maggappaṭipādane jāte. Appavesetukāmatāya eva nimittena nimittachupane thullaccayaṃ vuttaṃ, sevetukāmassa pana tatthāpi dukkaṭamevāti āha ‘‘dukkhaṭameva sāmanta’’nti.
౭౪. జాతి-సద్దేన సుమనపుప్ఫపరియాయేన తన్నిస్సయో గుమ్బో అధిప్పేతోతి ఆహ ‘‘జాతిపుప్ఫగుమ్బాన’’న్తి. తేన చ జాతియా ఉపలక్ఖితం వనం జాతియావనన్తి అలుత్తసమాసోతి దస్సేతి. ఏకరసన్తి వీథిచిత్తేహి అసమ్మిస్సం.
74. Jāti-saddena sumanapupphapariyāyena tannissayo gumbo adhippetoti āha ‘‘jātipupphagumbāna’’nti. Tena ca jātiyā upalakkhitaṃ vanaṃ jātiyāvananti aluttasamāsoti dasseti. Ekarasanti vīthicittehi asammissaṃ.
౭౭. ఉప్పన్నే వత్థుమ్హీతి ఇత్థీహి కతఅజ్ఝాచారవత్థుస్మిం. రుక్ఖసూచికణ్టకద్వారన్తి రుక్ఖసూచిద్వారం కణ్టకద్వారం, ఏవమేవ వా పాఠో. తత్థ యం ఉభోసు పస్సేసు రుక్ఖథమ్భే నిఖనిత్వా తత్థ మజ్ఝే విజ్ఝిత్వా ద్వే తిస్సో రుక్ఖసూచియో పవేసేత్వా కరోన్తి, తం రుక్ఖసూచిద్వారం నామ. పవేసననిక్ఖమనకాలే పన అపనేత్వా థకనకయోగ్గేన కణ్టకసాఖాపటలేన యుత్తం ద్వారం కణ్టకద్వారం నామ. గామద్వారస్స పిధానత్థం పదరేన కణ్టకసాఖాదీహి వా కతస్స కవాటస్స ఉదుక్ఖలపాసరహితతాయ ఏకేన సంవరితుం వివరితుఞ్చ అసక్కుణేయ్యస్స హేట్ఠా ఏకం చక్కం యోజేన్తి, యేన పరివత్తమానేన తం కవాటం సుఖథకనం హోతి, తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘చక్కలకయుత్తద్వార’’న్తి. చక్కమేవ హి లాతబ్బట్ఠేన సంవరణవివరణత్థాయ గహేతబ్బట్ఠేన చక్కలకం, తేన యుత్తమ్పి కవాటం చక్కలకం నామ, తేన యుత్తం ద్వారం చక్కలకయుత్తద్వారం. మహాద్వారేసు పన ద్వే తీణిపి చక్కలకాని యోజేన్తీతి ఆహ ఫలకేసూతిఆది. కిటికాసూతి వేళుపేసికాహి కణ్టకసాఖాదీహి చ కతథకనకేసు. సంసరణకిటికద్వారన్తి చక్కలకయన్తేన సంసరణకిటికాయుత్తమహాద్వారం. గోప్ఫేత్వాతి ఆవుణిత్వా, రజ్జూహి గన్థేత్వా వా. ఏకం దుస్ససాణిద్వారమేవాతి ఏత్థ కిలఞ్జసాణిద్వారమ్పి సఙ్గహం గచ్ఛతి తగ్గతికత్తా. అథ భిక్ఖూ…పే॰… నిసిన్నా హోన్తీతి ఇదం భిక్ఖూనం సన్నిహితభావదస్సనత్థం వుత్తం. నిపన్నేపి ఆభోగం కాతుం వట్టతి, నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తే పన ఆభోగం కాతుం న వట్టతి అసన్తపక్ఖే ఠితత్తా. రహో నిసజ్జాయ వియ ద్వారసంవరణం నామ మాతుగామానం పవేసననివారణత్థం అనుఞ్ఞాతన్తి ఆహ భిక్ఖునిం వాతిఆది. నిస్సేణిం ఆరోపేత్వాతి ఇదం హేట్ఠిమతలస్స సద్వారబన్ధతాయ వుత్తం. చతూసు దిసాసు పరిక్ఖిత్తస్స కుట్టస్స ఏకాబద్ధతాయ ‘‘ఏకకుట్టకే’’తి వుత్తం. పచ్ఛిమానం భారోతి పాళియా ఆగచ్ఛన్తే సన్ధాయ వుత్తం. యేన కేనచి పరిక్ఖిత్తేతి ఏత్థ పరిక్ఖేపస్స ఉబ్బేధతో పమాణం సహసేయ్యప్పహోనకే వుత్తసదిసమేవ.
77.Uppanne vatthumhīti itthīhi kataajjhācāravatthusmiṃ. Rukkhasūcikaṇṭakadvāranti rukkhasūcidvāraṃ kaṇṭakadvāraṃ, evameva vā pāṭho. Tattha yaṃ ubhosu passesu rukkhathambhe nikhanitvā tattha majjhe vijjhitvā dve tisso rukkhasūciyo pavesetvā karonti, taṃ rukkhasūcidvāraṃ nāma. Pavesananikkhamanakāle pana apanetvā thakanakayoggena kaṇṭakasākhāpaṭalena yuttaṃ dvāraṃ kaṇṭakadvāraṃ nāma. Gāmadvārassa pidhānatthaṃ padarena kaṇṭakasākhādīhi vā katassa kavāṭassa udukkhalapāsarahitatāya ekena saṃvarituṃ vivarituñca asakkuṇeyyassa heṭṭhā ekaṃ cakkaṃ yojenti, yena parivattamānena taṃ kavāṭaṃ sukhathakanaṃ hoti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkalakayuttadvāra’’nti. Cakkameva hi lātabbaṭṭhena saṃvaraṇavivaraṇatthāya gahetabbaṭṭhena cakkalakaṃ, tena yuttampi kavāṭaṃ cakkalakaṃ nāma, tena yuttaṃ dvāraṃ cakkalakayuttadvāraṃ. Mahādvāresu pana dve tīṇipi cakkalakāni yojentīti āha phalakesūtiādi. Kiṭikāsūti veḷupesikāhi kaṇṭakasākhādīhi ca katathakanakesu. Saṃsaraṇakiṭikadvāranti cakkalakayantena saṃsaraṇakiṭikāyuttamahādvāraṃ. Gopphetvāti āvuṇitvā, rajjūhi ganthetvā vā. Ekaṃ dussasāṇidvāramevāti ettha kilañjasāṇidvārampi saṅgahaṃ gacchati taggatikattā. Atha bhikkhū…pe… nisinnā hontīti idaṃ bhikkhūnaṃ sannihitabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Nipannepi ābhogaṃ kātuṃ vaṭṭati, nipajjitvā niddāyante pana ābhogaṃ kātuṃ na vaṭṭati asantapakkhe ṭhitattā. Raho nisajjāya viya dvārasaṃvaraṇaṃ nāma mātugāmānaṃ pavesananivāraṇatthaṃ anuññātanti āha bhikkhuniṃ vātiādi. Nisseṇiṃ āropetvāti idaṃ heṭṭhimatalassa sadvārabandhatāya vuttaṃ. Catūsu disāsu parikkhittassa kuṭṭassa ekābaddhatāya ‘‘ekakuṭṭake’’ti vuttaṃ. Pacchimānaṃ bhāroti pāḷiyā āgacchante sandhāya vuttaṃ. Yena kenaci parikkhitteti ettha parikkhepassa ubbedhato pamāṇaṃ sahaseyyappahonake vuttasadisameva.
మహాపరివేణన్తి మహన్తం అఙ్గణం, తేన చ బహుజనసఞ్చారం దస్సేతి, తేనాహ మహాబోధీతిఆది. అరుణే ఉగ్గతే వుట్ఠహతి, అనాపత్తి అనాపత్తిఖేత్తభూతాయ రత్తియా సుద్ధచిత్తేన నిపన్నత్తా. పబుజ్ఝిత్వా పున సుపతి ఆపత్తీతి అరుణే ఉగ్గతే పబుజ్ఝిత్వా అరుణుగ్గమనం ఞత్వా వా అఞత్వా వా అనుట్ఠహిత్వా సయితసన్తానేన సుపతి ఉట్ఠహిత్వా కత్తబ్బస్స ద్వారసంవరణాదినో అకతత్తా అకిరియసముట్ఠానా ఆపత్తి హోతి అనాపత్తిఖేత్తే కతనిపజ్జనకిరియాయ అనఙ్గత్తా. అయఞ్హి ఆపత్తి ఈదిసే ఠానే అకిరియా, దివా అసంవరిత్వా నిపజ్జనక్ఖణే కిరియా చ అచిత్తకా చాతి వేదితబ్బా. పురారుణా పబుజ్ఝిత్వాపి యావ అరుణుగ్గమనా సయన్తస్సాపి పురిమనయేన ఆపత్తియేవ. అరుణే ఉగ్గతే వుట్ఠహిస్సామీతి…పే॰… ఆపత్తియేవాతి ఏత్థ కదా తస్స ఆపత్తీతి? వుచ్చతే – న తావ రత్తియం ‘‘దివా ఆపజ్జతి నో రత్తి’’న్తి (పరి॰ ౩౨౩) వుత్తత్తా. ‘‘అనాదరియదుక్కటా న ముచ్చతీ’’తి వుత్తదుక్కటం పన దివాసయనదుక్కటమేవ న హోతి అనాదరియదుక్కటత్తా. ఏవం అరుణుగ్గమనే పన అచిత్తకం అకిరియసముట్ఠానం ఆపత్తిం ఆపజ్జతీతి వేదితబ్బం. సో సచే ద్వారం సంవరిత్వా ‘‘అరుణే ఉగ్గతే వుట్ఠహిస్సామీ’’తి నిపజ్జతి, ద్వారే చ అఞ్ఞేహి అరుణుగ్గమనకాలే వివటేపి తస్స అనాపత్తియేవ ద్వారపిదహనస్స రత్తిదివాభాగేసు విసేసాభావా. ఆపత్తిఆపజ్జనస్సేవ కాలవిసేసో ఇచ్ఛితబ్బో, న తప్పరిహారస్సాతి గహేతబ్బం, ‘‘ద్వారం అసంవరిత్వా రత్తిం నిపజ్జతీ’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౭౭) హి వుత్తం. దివా సంవరిత్వా నిపన్నస్స కేనచి వివటేపి ద్వారే అనాపత్తియేవ. అత్తనాపి అనుట్ఠహిత్వావ సతి పచ్చయే వివటేపి అనాపత్తీతి వదన్తి. యథాపరిచ్ఛేదమేవ చ న వుట్ఠాతీతి అరుణే ఉగ్గతేయేవ ఉట్ఠాతి. ఆపత్తియేవాతి మూలాపత్తింయేవ సన్ధాయ వుత్తం, అనాదరియఆపత్తి పన పురారుణా ఉట్ఠితస్సాపి తస్స హోతేవ ‘‘దుక్కటా న ముచ్చతీ’’తి వుత్తత్తా, దుక్కటా న ముచ్చతీతి చ పురారుణా ఉట్ఠహిత్వా మూలాపత్తియా ముత్తోపి అనాదరియదుక్కటా న ముచ్చతీతి అధిప్పాయో.
Mahāpariveṇanti mahantaṃ aṅgaṇaṃ, tena ca bahujanasañcāraṃ dasseti, tenāha mahābodhītiādi. Aruṇe uggate vuṭṭhahati, anāpatti anāpattikhettabhūtāya rattiyā suddhacittena nipannattā. Pabujjhitvā puna supati āpattīti aruṇe uggate pabujjhitvā aruṇuggamanaṃ ñatvā vā añatvā vā anuṭṭhahitvā sayitasantānena supati uṭṭhahitvā kattabbassa dvārasaṃvaraṇādino akatattā akiriyasamuṭṭhānā āpatti hoti anāpattikhette katanipajjanakiriyāya anaṅgattā. Ayañhi āpatti īdise ṭhāne akiriyā, divā asaṃvaritvā nipajjanakkhaṇe kiriyā ca acittakā cāti veditabbā. Purāruṇā pabujjhitvāpi yāva aruṇuggamanā sayantassāpi purimanayena āpattiyeva. Aruṇe uggate vuṭṭhahissāmīti…pe… āpattiyevāti ettha kadā tassa āpattīti? Vuccate – na tāva rattiyaṃ ‘‘divā āpajjati no ratti’’nti (pari. 323) vuttattā. ‘‘Anādariyadukkaṭā na muccatī’’ti vuttadukkaṭaṃ pana divāsayanadukkaṭameva na hoti anādariyadukkaṭattā. Evaṃ aruṇuggamane pana acittakaṃ akiriyasamuṭṭhānaṃ āpattiṃ āpajjatīti veditabbaṃ. So sace dvāraṃ saṃvaritvā ‘‘aruṇe uggate vuṭṭhahissāmī’’ti nipajjati, dvāre ca aññehi aruṇuggamanakāle vivaṭepi tassa anāpattiyeva dvārapidahanassa rattidivābhāgesu visesābhāvā. Āpattiāpajjanasseva kālaviseso icchitabbo, na tapparihārassāti gahetabbaṃ, ‘‘dvāraṃ asaṃvaritvā rattiṃ nipajjatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.77) hi vuttaṃ. Divā saṃvaritvā nipannassa kenaci vivaṭepi dvāre anāpattiyeva. Attanāpi anuṭṭhahitvāva sati paccaye vivaṭepi anāpattīti vadanti. Yathāparicchedameva ca na vuṭṭhātīti aruṇe uggateyeva uṭṭhāti. Āpattiyevāti mūlāpattiṃyeva sandhāya vuttaṃ, anādariyaāpatti pana purāruṇā uṭṭhitassāpi tassa hoteva ‘‘dukkaṭā na muccatī’’ti vuttattā, dukkaṭā na muccatīti ca purāruṇā uṭṭhahitvā mūlāpattiyā muttopi anādariyadukkaṭā na muccatīti adhippāyo.
నిద్దావసేన నిపజ్జతీతి వోహారవసేన వుత్తం, పాదానం పన భూమితో అమోచితత్తా అయం నిపన్నో నామ న హోతి, తేనేవ అనాపత్తి వుత్తా. అపస్సాయ సుపన్తస్సాతి కటిట్ఠితో ఉద్ధం పిట్ఠికణ్టకే అప్పమత్తకమ్పి పదేసం భూమిం అఫుసాపేత్వా థమ్భాదిం అపస్సాయ సుపన్తస్స. కటిట్ఠిం పన భూమిం ఫుసాపేన్తస్స సయనం నామ హోతి. పిట్ఠిపసారణలక్ఖణా హి సేయ్యా. దీఘవన్దనాదీసుపి తిరియం పిట్ఠికణ్టకానం పసారితత్తా నిపజ్జనమేవాతి ఆపత్తి పరిహరితబ్బావ ‘‘వన్దామీతి పాదమూలే నిపజ్జీ’’తిఆదీసు నిపజ్జనస్సేవ వుత్తత్తా. తస్సాపి అనాపత్తి పతనక్ఖణే అవిసయత్తా, విసయే జాతే సహసా వుట్ఠితత్తా చ. యస్స పన విసఞ్ఞితాయ పచ్ఛాపి అవిసయో, ఏతస్స అనాపత్తియేవ పతితక్ఖణే వియ. తత్థేవ సయతి న వుట్ఠాతీతి ఇమినా విసయేపి అకరణం దస్సేతి, తేనేవ ‘‘తస్స ఆపత్తీ’’తి వుత్తం.
Niddāvasena nipajjatīti vohāravasena vuttaṃ, pādānaṃ pana bhūmito amocitattā ayaṃ nipanno nāma na hoti, teneva anāpatti vuttā. Apassāya supantassāti kaṭiṭṭhito uddhaṃ piṭṭhikaṇṭake appamattakampi padesaṃ bhūmiṃ aphusāpetvā thambhādiṃ apassāya supantassa. Kaṭiṭṭhiṃ pana bhūmiṃ phusāpentassa sayanaṃ nāma hoti. Piṭṭhipasāraṇalakkhaṇā hi seyyā. Dīghavandanādīsupi tiriyaṃ piṭṭhikaṇṭakānaṃ pasāritattā nipajjanamevāti āpatti pariharitabbāva ‘‘vandāmīti pādamūle nipajjī’’tiādīsu nipajjanasseva vuttattā. Tassāpi anāpatti patanakkhaṇe avisayattā, visaye jāte sahasā vuṭṭhitattā ca. Yassa pana visaññitāya pacchāpi avisayo, etassa anāpattiyeva patitakkhaṇe viya. Tattheva sayati na vuṭṭhātīti iminā visayepi akaraṇaṃ dasseti, teneva ‘‘tassa āpattī’’ti vuttaṃ.
ఏకభఙ్గేనాతి ఉభో పాదే భూమితో అమోచేత్వావ ఏకపస్సేన సరీరం భఞ్జిత్వా నిపన్నో. మహాఅట్ఠకథాయం పన మహాపదుమత్థేరేన వుత్తన్తి సమ్బన్ధో, తేన ‘‘మహాఅట్ఠకథాయ లిఖితమహాపదుమత్థేరవాదో అయ’’న్తి దస్సేతి. తత్థ సుపన్తస్సాపి అవిసయత్తమత్థీతి మహాపదుమత్థేరేన ‘‘అవిసయత్తా పన ఆపత్తి న దిస్సతీ’’తి వుత్తం. ఆచరియా పన సుపన్తస్స విసఞ్ఞత్తాభావేన విసయత్తా అనాపత్తిం న కథయన్తి. విసఞ్ఞత్తే సతి అనాపత్తియేవ. ద్వే పన జనాతిఆదిపి మహాఅట్ఠకథాయమేవ వచనం, తదేవ పచ్ఛా వుత్తత్తా పమాణం. యక్ఖగహితగ్గహణేనేవ చేత్థ విసఞ్ఞీభూతోపి సఙ్గహితో. ఏకభఙ్గేన నిపన్నో పన అనిపన్నత్తా ఆపత్తితో ముచ్చతియేవాతి గహేతబ్బం.
Ekabhaṅgenāti ubho pāde bhūmito amocetvāva ekapassena sarīraṃ bhañjitvā nipanno. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana mahāpadumattherena vuttanti sambandho, tena ‘‘mahāaṭṭhakathāya likhitamahāpadumattheravādo aya’’nti dasseti. Tattha supantassāpi avisayattamatthīti mahāpadumattherena ‘‘avisayattā pana āpatti na dissatī’’ti vuttaṃ. Ācariyā pana supantassa visaññattābhāvena visayattā anāpattiṃ na kathayanti. Visaññatte sati anāpattiyeva. Dve pana janātiādipi mahāaṭṭhakathāyameva vacanaṃ, tadeva pacchā vuttattā pamāṇaṃ. Yakkhagahitaggahaṇeneva cettha visaññībhūtopi saṅgahito. Ekabhaṅgena nipanno pana anipannattā āpattito muccatiyevāti gahetabbaṃ.
౭౮. అపదేతి ఆకాసే. పదన్తి పదవళఞ్జం, తేనాహ ‘‘ఆకాసే పద’’న్తి. ఏతదగ్గన్తి ఏసో అగ్గో. యదిదన్తి యో అయం. సేసం ఉత్తానమేవ.
78.Apadeti ākāse. Padanti padavaḷañjaṃ, tenāha ‘‘ākāse pada’’nti. Etadagganti eso aggo. Yadidanti yo ayaṃ. Sesaṃ uttānameva.
ఇతి సమన్తపాసాదికాయ వినయట్ఠకథాయ విమతివినోదనియం
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
పఠమపారాజికవణ్ణనానయో నిట్ఠితో.
Paṭhamapārājikavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / వినీతవత్థువణ్ణనా • Vinītavatthuvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / వినీతవత్థువణ్ణనా • Vinītavatthuvaṇṇanā