| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Vinītavatthuvaṇṇanā
೧೮೦. ವೋಹಾರವಸೇನಾತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗವೋಹಾರವಸೇನ, ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಕ್ಖಣೇ ಕರುಣಾಯ ಅಭಾವತೋ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಪಾಸೇ ಬದ್ಧಸೂಕರಮೋಚನಂ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೩) ವಿಯ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಯಥಾಯುನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾ’’ತಿ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ವುತ್ತಂ। ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸಾಟಕಂ ವಲಿಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ವಲಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ। ಪಟಿವೇಕ್ಖಣಞ್ಚೇತಂ ಗಿಹೀನಂ ಸನ್ತಕೇ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಮುಸಲೇ ಉಸ್ಸಿತೇತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಮುಸಲೇಸು ಭಿತ್ತಿಂ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಪಿತೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದುಕ್ಖಲಭಣ್ಡಿಕನ್ತಿ ಉದುಕ್ಖಲತ್ಥಾಯ ಆನೀತಂ ದಾರುಭಣ್ಡಂ। ಪರಿಬನ್ಧನ್ತಿ ಭೋಜನಪರಿಬನ್ಧಂ, ಭೋಜನನ್ತರಾಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
180.Vohāravasenāti pubbabhāgavohāravasena, maraṇādhippāyassa sanniṭṭhāpakacetanākkhaṇe karuṇāya abhāvato kāruññena pāse baddhasūkaramocanaṃ (pārā. 153) viya na hotīti adhippāyo. ‘‘Yathāyunā’’ti vuttamevatthaṃ ‘‘yathānusandhinā’’ti pariyāyantarena vuttaṃ. Heṭṭhā kismiñci vijjamāne sāṭakaṃ valiṃ gaṇhātīti āha ‘‘yasmiṃ vali na paññāyatī’’ti. Paṭivekkhaṇañcetaṃ gihīnaṃ santake evāti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyaṃ musale ussiteti aññamaññaṃ upatthambhetvā dvīsu musalesu bhittiṃ apassāya ṭhapitesūti attho. Udukkhalabhaṇḍikanti udukkhalatthāya ānītaṃ dārubhaṇḍaṃ. Paribandhanti bhojanaparibandhaṃ, bhojanantarāyanti vuttaṃ hoti.
೧೮೧. ಅಗ್ಗಕಾರಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಿಕ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಭಾವವಚನತ್ತಾ ‘‘ಅಗ್ಗಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ವತ್ವಾಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಕಿರಿಯಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ದಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಾಯ ಯುತ್ತಪಿಣ್ಡಪಾತಮೇವ ಇಧ ಉಪಚಾರಯುತ್ತಿಯಾ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ಪಠಮಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿಆದಿ।
181. Aggakārikanti ettha kārika-saddassa bhāvavacanattā ‘‘aggakiriya’’nti atthaṃ vatvāpi yasmā kiriyaṃ dātuṃ na sakkā, tasmā dānasaṅkhātāya aggakiriyāya yuttapiṇḍapātameva idha upacārayuttiyā aggakiriyāti gahetabbanti āha paṭhamaṃ laddhapiṇḍapātantiādi.
೧೮೨-೩. ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರನಿಖಾದನವೇಮಾದೀನಂ ವಸೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ದಣ್ಡೋ ನಾಮ ದೀಘದಣ್ಡೋ। ಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ರಸ್ಸೋ। ವೇಮಂ ನಾಮ ತನ್ತವಾಯಾನಂ ವತ್ಥವಾಯನಉಪಕರಣಂ, ಯೇನ ವೀತಂ ತನ್ತಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ। ವಿಭತ್ತಿಬ್ಯತ್ತಯೇನಾತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ। ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಸಮಾಧಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ। ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಪಟಿಲಾಭಂ। ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ, ಇದಞ್ಚ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಧಿಗತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಾ ಹಿ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಆಪಜ್ಜನತ್ಥಂ ಲಜ್ಜೀಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅವಸ್ಸಂ ಅಧಿಗಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ, ಅಧಿಗತವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾಪಿ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಧಿಗಮನ್ತರಾಯವಿನೋದನತ್ಥಮೇವ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತದಧಿಗಮೇ ಸೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋವ। ಕಿಂ ಪನಾಧಿಗಮಂ ಆರೋಚೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ಸಭಾಗಾನನ್ತಿಆದಿ। ಭಣ್ಡಕಂ ವಾ ಧೋವನ್ತಾತಿ ಚೀವರಂ ವಾ ಧೋವನ್ತಾ। ಧೋವನದಣ್ಡಕನ್ತಿ ಚೀವರಧೋವನದಣ್ಡಂ।
182-3.Daṇḍamuggaranikhādanavemādīnaṃ vasenāti ettha daṇḍo nāma dīghadaṇḍo. Muggaro nāma rasso. Vemaṃ nāma tantavāyānaṃ vatthavāyanaupakaraṇaṃ, yena vītaṃ tantaṃ ghaṭṭenti. Vibhattibyattayenāti vibhattivipariṇāmena. Visesādhigamoti samādhi vipassanā ca. Visesādhigamanti lokuttaradhammapaṭilābhaṃ. Byākaritvāti ārocetvā, idañca visesassa adhigatabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Adhigatavisesā hi diṭṭhānugatiāpajjanatthaṃ lajjībhikkhūnaṃ avassaṃ adhigamaṃ byākaronti, adhigatavisesena pana abyākaritvāpi āhāraṃ upacchindituṃ na vaṭṭati, adhigamantarāyavinodanatthameva āhārūpacchedassa anuññātattā tadadhigame so na kātabbova. Kiṃ panādhigamaṃ ārocetuṃ vaṭṭatīti āha sabhāgānantiādi. Bhaṇḍakaṃ vā dhovantāti cīvaraṃ vā dhovantā. Dhovanadaṇḍakanti cīvaradhovanadaṇḍaṃ.
೧೮೫. ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋತಿ ಯಥಾಣತ್ತಿಯಾ ಅಕತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಯದಿ ಪನ ಆಣಾಪಕೋ ಮದ್ದನಮ್ಪಿ ಮದ್ದಾಪನಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅವಿಜಾಯನತ್ಥಾಯ ಗಬ್ಭಗ್ಗಹಣತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭೋ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನೇ ತಥಾಮರನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ, ಕುಚ್ಛಿಯಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ನೇವತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ।
185.Maddāpetvā pāteti, visaṅketoti yathāṇattiyā akatattā vuttaṃ, yadi pana āṇāpako maddanampi maddāpanampi sandhāya vohāravasena ‘‘madditvā pātehī’’ti vadati, visaṅketo natthīti veditabbaṃ. ‘‘Maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 171) vuttattā āha ‘‘pariyāyo nāma natthī’’ti, pariyāyena āpattimokkho na hotīti adhippāyo. Avijāyanatthāya gabbhaggahaṇato puretarameva bhesajjaṃ dentassa kucchiyaṃ uppajjitvā gabbho vinassatīti iminā adhippāyena dinne tathāmarantānaṃ vasena kammabaddho, kucchiyaṃ na uppajjissatīti iminā adhippāyena dinne uppajjitvā maratu vā mā vā, nevatthi kammabaddho.
ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಸಹಸಿಕ್ಖಮಾನಧಮ್ಮಾನಂ, ಸಹಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಿಕ್ಖನಭಾವೇನ ನಿಯುತ್ತಾನಂ। ಸಮಸೀಲಸದ್ಧಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕಾನಞ್ಚ ಅಕಾತುಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ತೇಸಂ ವಾ ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ। ಅರಿಯೇಹಿ ಅಕತಾ ಅಯುತ್ತವಸೇನ ಅಕತಪುಬ್ಬಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ।
Sahadhammikānanti ekassa satthu sāsane sahasikkhamānadhammānaṃ, sahadhamme vā sikkhāpade sikkhanabhāvena niyuttānaṃ. Samasīlasaddhānantiādinā dussīlānaṃ bhinnaladdhikānañca akātumpi labbhatīti dasseti. Ñātakapavāritaṭṭhānatoti attano tesaṃ vā ñātakapavāritaṭṭhānato. Ariyehi akatā ayuttavasena akatapubbā viññatti akataviññatti.
ಪಟಿಯಾದಿಯತೀತಿ ಸಮ್ಪಾದಿಯತಿ। ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ ವದನ್ತಿ, ಅಯುತ್ತತಾವಸೇನೇವ ಪನೇತ್ಥ ಅಕರಣಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಯುತ್ತೋ, ನ ಆಪತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಯಾವ ಞಾತಕಾ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ।
Paṭiyādiyatīti sampādiyati. Akātuṃ na vaṭṭatīti ettha dukkaṭaṃ vadanti, ayuttatāvaseneva panettha akaraṇapaṭikkhepo yutto, na āpattivasenāti gahetabbaṃ. Yāva ñātakā passantīti yāva tassa ñātakā passanti.
ಪಿತುಭಗಿನೀ ಪಿತುಚ್ಛಾ। ಮಾತುಭಾತಾ ಮಾತುಲೋ। ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀತಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ನ ಯಾಚನ್ತೀತಿ ಲಜ್ಜಾಯ ನ ಯಾಚನ್ತಿ। ‘‘ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಸ್ಸ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೮೭) ಏವಂ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ ಸಿದ್ಧಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ತೇಸಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಅಸಾಲೋಹಿತಾನಂ, ತೇನಾಹ ಏತೇಸಂ ಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಾಯಾತಿಆದಿ। ಕುಲಪರಿವಟ್ಟೋತಿ ಕುಲಸ್ಮಿಂ ಞಾತಿಪರಮ್ಪರಾ। ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪನ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಾ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ವಾ ಕುಲದೂಸನಂ ವಾ ನ ಹೋತಿಯೇವ, ತೇನಾಹ – ‘‘ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಞಾತಕಾನಞ್ಹಿ ಸನ್ತಕಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಕುಲದೂಸನಾದಿ ನ ಸಿಯಾ। ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಚೂಳಮಾತುಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬಪದೇಸು।
Pitubhaginī pitucchā. Mātubhātā mātulo. Nappahontīti kātuṃ na sakkonti. Na yācantīti lajjāya na yācanti. ‘‘Ābhogaṃ katvā’’ti vuttattā aññathā dentassa āpattiyeva. Keci pana ‘‘ābhogaṃ akatvāpi dātuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ bhesajjakaraṇassa pāḷiyaṃ ‘‘anāpatti bhikkhu pārājikassa, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 187) evaṃ antarāpattidassanavasena sāmaññato paṭikkhittattā, aṭṭhakathāyaṃ avuttappakārena karontassa sutteneva āpatti siddhāti daṭṭhabbā, teneva aṭṭhakathāyampi ‘‘tesaññeva santaka’’ntiādi vuttaṃ. Aññesanti asālohitānaṃ, tenāha etesaṃ puttaparamparāyātiādi. Kulaparivaṭṭoti kulasmiṃ ñātiparamparā. Bhesajjaṃ karontassāti yathāvuttavidhinā karontassa, ‘‘tāvakālikaṃ dassāmī’’ti ābhogaṃ akatvā dentassāpi pana antarāpatti dukkaṭaṃ vinā micchājīvaṃ vā kuladūsanaṃ vā na hotiyeva, tenāha – ‘‘vejjakammaṃ vā kuladūsakāpatti vā na hotī’’ti. Ñātakānañhi santakaṃ yācitvāpi gahetuṃ vaṭṭati, tasmā tattha kuladūsanādi na siyā. Sabbapadesūti ‘‘cūḷamātuyā’’tiādīsu sabbapadesu.
ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಹರಾಮಾತಿ ಇದಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ‘‘ಮಮ ಞಾತಕಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಇಮಿನಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾದೀನಂ ಅಪಚ್ಚಾಸಾಯಪಿ ಪರಜನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ, ‘‘ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಚೋರಾದೀನಂ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಉಪಕಾರಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ತೇಹಿ ಲಾಭಂ ಅಪತ್ಥಯನ್ತೇನ। ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಕುಲದೂಸನಾದಿದೋಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಏವಂ ಉಪಕಾರೇ ಕತೇ ಸಾಸನಗುಣಂ ಞತ್ವಾ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಉಪಕಾರಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಕರಣೇ ಪನ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಆಗನ್ತುಕಾದೀನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಪುಗ್ಗಲಾದೀನಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನವಿಭಾಗಸ್ಸನಿರತ್ಥಕತ್ತಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾತುಂ ಕಾತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವತ್ತಬ್ಬತೋ। ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನಞ್ಚ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಕುಲದೂಸನಾದಿದೋಸನಿಸೇಧನತ್ಥಮೇವ ವುತ್ತಂ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಸಙ್ಖತಾಯ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಯಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ಆಗನ್ತುಕಚೋರಾದೀನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಂ ದಾನೇನೇವ ತಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಮುಚ್ಚನತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾಪಿ ಅಕಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸದ್ಧಂ ಕುಲನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠರೋಗೀನಂ ಪರಿಯಾಯೇನಾಪಿ ವತ್ವಾ ವಿಚರಣಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪುಚ್ಛಿತಸ್ಸಾಪಿ ಪನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯಕಥಾಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ।
Upajjhāyassaāharāmāti idaṃ upajjhāyena ‘‘mama ñātakānaṃ bhesajjaṃ āharathā’’ti āṇattehi kattabbavidhidassanatthaṃ vuttaṃ, iminā ca sāmaṇerādīnaṃ apaccāsāyapi parajanassa bhesajjakaraṇaṃ na vaṭṭatīti dasseti. Vuttanayena pariyesitvāti iminā ‘‘bhikkhācāravattena vā’’ti iminā, ‘‘ñātisāmaṇerehī’’ti iminā ca vuttamatthaṃ atidisati. Apaccāsīsantenāti āgantukacorādīnaṃ karontenāpi ‘‘manussā nāma upakārakā hontī’’ti attano tehi lābhaṃ apatthayantena. Paccāsāya karontassa pana vejjakammakuladūsanādidoso hotīti adhippāyo. ‘‘Evaṃ upakāre kate sāsanaguṇaṃ ñatvā pasīdanti, saṅghassa vā upakārakā hontī’’ti karaṇe pana doso natthi. Keci pana ‘‘apaccāsīsantena āgantukādīnaṃ paṭikkhittapuggalādīnampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ kattabbākattabbaṭṭhānavibhāgassaniratthakattappasaṅgato ‘‘apaccāsīsantena sabbesaṃ dātuṃ kātuñca vaṭṭatī’’ti ettakamattasseva vattabbato. Apaccāsīsanañca micchājīvakuladūsanādidosanisedhanatthameva vuttaṃ bhesajjakaraṇasaṅkhatāya imissā antarāpattiyā muccanatthaṃ āgantukacorādīnaṃ anuññātānaṃ dāneneva tāya āpattiyā muccanatoti gahetabbaṃ. Teneva apaccāsīsantenāpi akātabbaṭṭhānaṃ dassetuṃ saddhaṃ kulantiādi vuttaṃ. Pucchantīti iminā diṭṭhadiṭṭharogīnaṃ pariyāyenāpi vatvā vicaraṇaṃ ayuttanti dasseti. Pucchitassāpi pana paccāsīsantassa pariyāyakathāpi na vaṭṭatīti vadanti.
ಸಮುಲ್ಲಪೇಸೀತಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಆಚರಿಯಭಾಗೋತಿ ವಿನಯಾಚಾರಂ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಾಚಿಕ್ಖಣೇನ ವೇಜ್ಜಾಚರಿಯಭಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಮಾನಂ ರೂಪಿಯಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತ್ತಭಜನೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರೂಪಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫಪೂಜನತ್ಥಂ ಪುಪ್ಫಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Samullapesīti apaccāsīsanto evaṃ aññamaññaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesi. Ācariyabhāgoti vinayācāraṃ akopetvā bhesajjācikkhaṇena vejjācariyabhāgoti attho. Pupphapūjanatthāya sampaṭicchiyamānaṃ rūpiyaṃ attano santakattabhajanena nissaggiyamevāti āha ‘‘kappiyavasena gāhāpetvā’’ti, ‘‘amhākaṃ rūpiyaṃ na vaṭṭati, pupphapūjanatthaṃ pupphaṃ vaṭṭatī’’tiādinā paṭikkhipitvā kappiyena kammena gāhāpetvāti attho.
ಯದಿ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕರೋನ್ತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಂ ವಿಯ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ‘‘ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಧಮ್ಮಜ್ಝೇಸನತ್ತಾ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೇನಪಿ ಭಣಿತಬ್ಬೋ ಧಮ್ಮೋ, ಪಗೇವ ಅಜ್ಝಿಟ್ಠೇನಾಪೀತಿ ‘‘ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ‘‘ಪರಿತ್ತಾಣಂ ಏತ್ಥ ಪವೇಸೇಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಏವಂ ಕತೇ ಪರಿತ್ತಾಣಾ ತತ್ಥ ಪವೇಸಿತಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಹಾರತೋ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇದಂ ಅಞ್ಞಾತಕಗಹಟ್ಠೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾದೇಸು ಉದಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ಇದಂ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ತತ್ಥ ಪಾಳಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇಸು ರೋಗವೂಪಸಮನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಕರಿಯಮಾನೇ ಯದಿ ಪಾದೇ ಅಪನೇನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ಅವಮಙ್ಗಲನ್ತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ರೋಗೋ ವಾ ನ ವೂಪಸಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಪಾದಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಮತಸರೀರದಸ್ಸನೇ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ಸುಸಾನದಸ್ಸನೇಪಿ ‘‘ಇದಂ ಜಾತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಖಯಗಮನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಮರಣಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀವಥಿಕದಸ್ಸನೇ…ಪೇ॰… ‘ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಲೇಸಕಪ್ಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಪರಿವಾರತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Yadi ‘‘parittaṃ karothā’’ti vutte karonti, bhesajjakaraṇaṃ viya gihikammaṃ viya hotīti ‘‘na kātabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Parittaṃ bhaṇathā’’ti vutte pana dhammajjhesanattā anajjhiṭṭhenapi bhaṇitabbo dhammo, pageva ajjhiṭṭhenāpīti ‘‘kātabba’’nti vuttaṃ. Cāletvā suttaṃ parimajjitvāti idaṃ ‘‘parittāṇaṃ ettha pavesemī’’ti cittena evaṃ kate parittāṇā tattha pavesitā nāma hotīti vuttaṃ. Vihārato…pe… dukkaṭanti idaṃ aññātakagahaṭṭhe sandhāya vuttanti vadanti. Pādesu udakaṃ ākiritvāti idaṃ tasmiṃ dese cārittavasena vuttaṃ. Vuttañhi ‘‘tattha pāḷiyā nisinnānaṃ bhikkhūnaṃ pādesu rogavūpasamanādiatthāya udakaṃ siñcitvā parittaṃ kātuṃ suttañca ṭhapetvā ‘parittaṃ bhaṇathā’ti vatvā gacchanti. Evañhi kariyamāne yadi pāde apanenti, manussā taṃ avamaṅgalanti maññanti, rogo vā na vūpasamissatī’’ti. Tenāha ‘‘na pādā apanetabbā’’ti. Matasarīradassane viya kevalaṃ susānadassanepi ‘‘idaṃ jātānaṃ sattānaṃ khayagamanaṭṭhāna’’nti maraṇasaññā uppajjatīti āha ‘‘sīvathikadassane…pe… ‘maraṇassatiṃ paṭilabhissāmā’ti kammaṭṭhānasīsena gantuṃ vaṭṭatī’’ti. Lesakappaṃ akatvā samuppannasuddhacittena ‘‘parivāratthāya āgacchantū’’ti vuttepi gantuṃ vaṭṭati.
ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಅಗ್ಗೋ, ಅಪರಿಭುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಯಕೇಹಿ ಬಹುಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಿನ್ನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ಥಾಲಕೇತಿ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಕಂಸಾದಿಮಯೇ ಥಾಲಕೇ, ಪತ್ತೋಪಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸಾತಿ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಚೋರಸ್ಸ। ಅದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ನ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆಮಿಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅಲಾಭೇನ ಅತ್ತನೋ ಪರಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಸ್ಸ ಛಿದ್ದಸ್ಸ ಚ ವಿವರಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಿದಹನಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ, ಸೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾಮಿಸವಸೇನ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವಾ…ಪೇ॰… ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಯೇವಾ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ತಾವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಗತಿಭಾವಂ ಕಾರುಞ್ಞಭಾಜನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನ ಚ ತಬ್ಬಿಧುರಾನಂ ಸಮಿದ್ಧಾನಂ ದಾಯಕಾದೀನಂ ಆಗನ್ತುಕತ್ತೇಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ತಣ್ಡುಲಾದಿಮ್ಹಿ ದಾತಬ್ಬೇ ಸತಿ ‘‘ಅವೇಲಾಯಂ…ಪೇ॰… ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅನನುಞ್ಞಾತಾನಂ ಪನ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನಾಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಯ ಪನ ಸತಿ ಕುಲದೂಸನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ।
Anāmaṭṭhapiṇḍapātoti aggahitaaggo, aparibhuttoti attho. Kahāpaṇagghanako hotīti iminā dāyakehi bahubyañjanena sampādetvā sakkaccaṃ dinnabhāvaṃ dīpeti. Thālaketi saṅghike kaṃsādimaye thālake, pattopi ettha saṅgayhati. Na vaṭṭatīti iminā dukkaṭanti dasseti. Dāmarikacorassāti rajjaṃ patthentassa pākaṭacorassa. Adīyamānepi ‘‘na dentī’’ti kujjhantīti sambandho. Āmisassa dhammassa ca alābhena attano parassa ca antare sambhavantassa chiddassa ca vivarassa paṭisantharaṇaṃ pidahanaṃ paṭisanthāro, so pana dhammāmisavasena duvidho. Tattha āmisapaṭisanthāraṃ sandhāya ‘‘kassa kātabbo, kassa na kātabbo’’ti vuttaṃ. ‘‘Āgantukassa vā…pe… kattabbo yevā’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ āgantukaṃ tāvātiādimāha. Khīṇaparibbayanti iminā agatibhāvaṃ kāruññabhājanatañca dasseti, tena ca tabbidhurānaṃ samiddhānaṃ dāyakādīnaṃ āgantukattepi dātuṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ hoti. Taṇḍulādimhi dātabbe sati ‘‘avelāyaṃ…pe… na vattabbo’’ti vuttaṃ. ‘‘Apaccāsīsantenā’’ti vatvā paccāsīsanappakāraṃ dassetuṃ manussā nāmātiādi vuttaṃ. Ananuññātānaṃ pana apaccāsīsantenāpi dātuṃ na vaṭṭati saddhādeyyavinipātattā, paccāsīsāya pana sati kuladūsanampi hoti.
ಉಬ್ಬಾಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ತಿಯೋಜನಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ। ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣನ್ತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಉತ್ತಮರೂಪವಿಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥರಣಂ।
Ubbāsetvāti samantato tiyojanaṃ vilumpante manusse palāpetvā. Varapotthakacittattharaṇanti anekappakāraitthipurisādiuttamarūpavicittaṃ attharaṇaṃ.
೧೮೭. ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯೇಸು ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕೇನ ಮಾರಿತತ್ತಾ ಸೇಸೇಸು ಸೋಳಸಜನೇಸು ಉದರಂ ಆರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮೇಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸೇಸಾಪಿ ಪನ್ನರಸ ಜನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅದೂಹಲಪಾಸಾಣಾ ವಿಯಾತಿ ಅದೂಹಲೇ ಆರೋಪಿತಪಾಸಾಣಾ ವಿಯ। ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯಾತಿ ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮಕರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ।
187. Sattarasavaggiyesu pubbe ekassa aṅgulipatodakena māritattā sesesu soḷasajanesu udaraṃ āruhitvā nisinnamekaṃ ṭhapetvā ‘‘sesāpi pannarasa janā’’ti vuttaṃ. Adūhalapāsāṇā viyāti adūhale āropitapāsāṇā viya. Kammādhippāyāti tajjanīyādikammakaraṇādhippāyā.
ಆವಾಹೇತ್ವಾತಿ ಆವಿಸಾಪೇತ್ವಾ। ರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಟ್ಠಾದಿಮಯೇ ರೂಪೇ ಅಮನುಸ್ಸಂ ಆವಾಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ಛಿನ್ದನ್ತಿ। ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಮಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಸಮ್ಭಾವನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ತಾದಿಸಾ ಮಹಾನುಭಾವಾ ಯಕ್ಖಾ ಸತ್ಥಘಾತಾರಹಾ ಹೋನ್ತಿ ದೇವಾಸುರಯುದ್ಧೇಪಿ ತೇಸಂ ಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರೇನ ಮರಣಾಭಾವಾ।
Āvāhetvāti āvisāpetvā. Rūpaṃ katvā hatthapādādīni chindantīti tasmiṃ piṭṭhādimaye rūpe amanussaṃ āvāhetvā tassa hatthapādādīni chindanti. Sakkaṃ devarājānaṃ māreyyāti idaṃ sambhāvanavasena vuttaṃ. Na hi tādisā mahānubhāvā yakkhā satthaghātārahā honti devāsurayuddhepi tesaṃ satthappahārena maraṇābhāvā.
೧೮೮. ಪಹಾರೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಮನುಸ್ಸಂ ಕೋಧಚಿತ್ತೇನ ಪಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಚಿಕಿಚ್ಛಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪಹರನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಚಾರೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ತಾಲಪಣ್ಣಂ…ಪೇ॰… ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಮನುಸ್ಸಾ ತಾಲಪಣ್ಣಬನ್ಧನೇನ ಪಲಾಯನ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ಗಿಹೀನಂ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮವಸೇನ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।
188. Pahāro na dātabboti sambandho. Amanussaṃ kodhacittena paharantassa dukkaṭameva. Cikicchādhippāyena paharantassa anācāroti gahetabbo. Tālapaṇṇaṃ…pe… bandhitabbanti amanussā tālapaṇṇabandhanena palāyantīti katvā vuttaṃ, idañca gihīnaṃ vejjakammavasena kātuṃ na vaṭṭati.
೧೮೯. ಯೋ ರುಕ್ಖೇನ ಓತ್ಥತೋಪಿ ನ ಮರತೀತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ, ತಂ ತತ್ಥೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
189.Yo rukkhena otthatopi na maratītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ bhūtagāmasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ sayameva vakkhati, taṃ tattheva gahetabbaṃ.
೧೯೦. ದಬ್ಬೂಪಕರಣಾನೀತಿ ಕೇಹಿಚಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಿ ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ಠಾನಾಚಾವನಾಭಾವೇನ ವಿನಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ। ಖಿಡ್ಡಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸುಕ್ಖತಿಣಾದೀಸು ಅಗ್ಗಿಕರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಲ್ಲೇಸು ಪನ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ। ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ, ಪಟಿಮುಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಾ ಅಗ್ಗಿ ಪಟಗ್ಗಿ, ತಸ್ಸ ಅಲ್ಲತಿಣಾದೀಸುಪಿ ದಾನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಂ ದೇನ್ತೇನ ದೂರತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಾವಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅದತ್ವಾ ಏಕದೇಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಸಣಿಕಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಮಹನ್ತೋಪಿ ಅಗ್ಗಿ ವಿಹಾರಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಗ್ಗಿ ದಾತಬ್ಬೋ, ಸೋ ದಾವಗ್ಗಿನೋ ಪಟಿಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಸಹ ನಿಬ್ಬಾತಿ। ಪರಿತ್ತಕರಣನ್ತಿ ಸಮನ್ತಾ ರುಕ್ಖತಿಣಾದಿಚ್ಛೇದನಪರಿಖಾಖಣನಾದಿಆರಕ್ಖಕರಣಂ, ತೇನಾಹ ತಿಣಕುಟಿಕಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಭೂಮಿತಚ್ಛನನ್ತಿಆದಿ।
190.Dabbūpakaraṇānīti kehici chinditvā ṭhapitāni sapariggahitāni sandhāya vuttaṃ. Tattha hi ṭhānācāvanābhāvena vināsādhippāyassa dukkaṭaṃ vuttaṃ. Khiḍḍādhippāyenāpi dukkaṭanti sukkhatiṇādīsu aggikaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ, allesu pana kīḷādhippāyenapi karontassa pācittiyameva. Paṭipakkhabhūto, paṭimukhaṃ gacchanto vā aggi paṭaggi, tassa allatiṇādīsupi dānaṃ anuññātaṃ, taṃ dentena dūrato āgacchantaṃ dāvaggiṃ disvā vihārassa samantato ekakkhaṇe adatvā ekadesato paṭṭhāya vihārassa samantato saṇikaṃ jhāpetvā yathā mahantopi aggi vihāraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti, evaṃ vihārassa samantā abbhokāsaṃ katvā paṭaggi dātabbo, so dāvaggino paṭipathaṃ gantvā ekato hutvā tena saha nibbāti. Parittakaraṇanti samantā rukkhatiṇādicchedanaparikhākhaṇanādiārakkhakaraṇaṃ, tenāha tiṇakuṭikānaṃ samantā bhūmitacchanantiādi.
೧೯೧. ಖೇತ್ತಮೇವ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ‘‘ದ್ವೀಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಖೇತ್ತೇ ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಏವ ಮಾರೇಹಿ ನ ಏಕೇನಾ’’ತಿ ನಿಯಮಿತೇ ಪನ ಏಕೇನೇವ ಮಾರಿತೇ ನತ್ಥಿ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ದ್ವೇ ಏವ ಪುರಿಸಾತಿಆದೀಸುಪಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಕತಸೀಸಚ್ಛೇದಪಯೋಗತೋ ಅಞ್ಞೋ ಪಯೋಗೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕೋ ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ಪಠಮೇನ ಪಯೋಗೇನಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಸೀಸಚ್ಛೇದಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ‘‘ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಚಿತ್ತಸನ್ತತಿಂ ವಿನಾ ಉಕ್ಖಿಪನಸನ್ನಿರುಜ್ಝನಾದಿವಸಪ್ಪವತ್ತಸ್ಸ ಗಮನಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ। ನ ಹಿ ವಾಯುವೇಗೇನ ಪಣ್ಣಪಟಾದಯೋ ವಿಯ ಕಾಯೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಚ ಉಕ್ಖಿಪನೇ ಪವತ್ತಾವ ಚಿತ್ತಜವಿಞ್ಞತ್ತಿಆದಯೋವ ನಿಕ್ಖಿಪನಾದಿನೋಪಿ ಹೇತುಭೂತಾತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ। ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾಹಿತವೇಗಾಪಿ ಹಿ ಕಾಚಿ ಸರೀಸಪಜಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಛಿನ್ನಾ ಛೇದನಮತ್ತಾ ದ್ವೀಹಿ ವಿಭಾಗೇಹಿ ಕತಿಪಯಕ್ಖಣಂ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಗಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಭಾಗೇ ಹದಯವತ್ಥು ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ರಟ್ಠಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಚಿತ್ತಂ ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾಗೇಸು ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೇ ಘಟ್ಟಿತಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತೋ ತದಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಯಥಾರಹಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಭಾಗೇ ಏಕದಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಞದಾತಿ ಏವಂ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತೋ ಹದಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾದಿವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ ಭವಙ್ಗನ್ತರಿತಾನಿ ಮನೋದ್ವಾರವೀಥಿವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಯೇ ಹಿ ಉಭಯಭಾಗಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ವಾ ಚಲನ್ತಿ ವಾ ಫನ್ದನ್ತಿ ವಾ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿಯಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಭಯಭಾಗಾಪಿ ಚಲನ್ತಾ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಕುಕ್ಕುಳಾದಿನರಕೇಸು ನಿಮುಗ್ಗಸಕಲಸರೀರಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕಲಸರೀರೇಪಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪನ ಯಸ್ಮಿಂ ಭಾಗೇ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಸೇಸಕಮ್ಮಜರೂಪಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತತ್ಥ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ, ಹದಯವತ್ಥುಸಹಿತಭಾಗೇಯೇವ ಯಾವ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನಿರೋಧಾ ಪವತ್ತತಿ।
191.Khettameva otiṇṇattā pārājikanti dvīsu ekassāpi antogadhattā ‘‘dvīhī’’ti vuttakhette ekassāpi otiṇṇattā pārājikaṃ, ‘‘dvīhi eva mārehi na ekenā’’ti niyamite pana ekeneva mārite natthi pārājikanti vadanti, evaṃ dve eva purisātiādīsupi. Pubbe katasīsacchedapayogato añño payogo jīvitindriyupacchedako na upalabbhati, paṭhamena payogenassa jīvitindriyaṃ upacchijjatīti ‘‘sīsacchedakassā’’ti vuttaṃ, yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ ‘‘jīvitindriyassa avijjamānattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ akāraṇaṃ jīvitindriyasannissitacittasantatiṃ vinā ukkhipanasannirujjhanādivasappavattassa gamanassa asambhavato. Na hi vāyuvegena paṇṇapaṭādayo viya kāyo gacchati, na ca ukkhipane pavattāva cittajaviññattiādayova nikkhipanādinopi hetubhūtāti sakkā vattuṃ vicchinditvā pavattanato. Pubbe anāhitavegāpi hi kāci sarīsapajāti dvidhā chinnā chedanamattā dvīhi vibhāgehi katipayakkhaṇaṃ dvīsu disāsu gacchati, tattha ca yasmiṃ bhāge hadayavatthu tiṭṭhati, tatraṭṭhaṃ pañcadvārāvajjanacittaṃ dvīsupi bhāgesu kāyappasāde ghaṭṭitaṃ phoṭṭhabbaṃ ālambitvā uppajjati, tato tadārammaṇameva yathārahamekasmiṃ bhāge ekadā aññasmiṃ aññadāti evaṃ pariyāyena kāyaviññāṇaṃ uppajjati, tato hadayavatthusmiṃyeva sampaṭicchanādivīthicittāni bhavaṅgantaritāni manodvāravīthiviññāṇāni ca viññattijanakāni uppajjanti, ye hi ubhayabhāgā gacchanti vā calanti vā phandanti vā. Cittassa pana lahuparivattiyā ekakkhaṇe ubhayabhāgāpi calantā viya upaṭṭhahanti, seyyathāpi nāma kukkuḷādinarakesu nimuggasakalasarīrassa sattassa ekasmiṃ khaṇe sakalasarīrepi kāyaviññāṇadukkhaṃ uppajjamānaṃ viya upaṭṭhāti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ, tato pana yasmiṃ bhāge jīvitindriyaṃ sasesakammajarūpaṃ nirujjhati, tattha kāyaviññāṇaṃ nappavattati, hadayavatthusahitabhāgeyeva yāva jīvitindriyanirodhā pavattati.
ನನು ನರಕಾದೀಸು ಏಕಾಬದ್ಧೇ ಸರೀರೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮುಪ್ಪತ್ತಿ ಯುತ್ತಾ ಹೋತು, ದ್ವಿಧಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಪನ ಭಾಗದ್ವಯೇ ಕಥನ್ತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ। ಸರೀರೇ ಹಿ ಏಕಾಬದ್ಧತಾ ನಾಮ ಪರಮತ್ಥಧಮ್ಮಬ್ಯತಿರಿತ್ತಾ ಕಾಚಿ ನತ್ಥಿ ಪರವಾದೀನಂ ಅವಯವೀಆದಿ ವಿಯ, ಕಮ್ಮಾದಿಏಕಕಾರಣಪುಞ್ಜಾಯತ್ತತಾಯ ಬಹೂನಂ ಸಹುಪ್ಪತ್ತಿಯೇವ ಏಕಾಬದ್ಧತಾ। ತತ್ಥ ಚ ಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರಾದಿವಿರುದ್ಧಪಚ್ಚಯೋಪನಿಪಾತೇನ ವಿಭಿನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಾದಿಏಕಕಾರಣಾನಂ ಪುಞ್ಜಾಯತ್ತತಾ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಯಾವ ಸಾ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಾವ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಿ। ವಿಭಿನ್ನಾನಂ ಪನ ಕಮ್ಮಜರೂಪಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಸೇಸತಿಸನ್ತತಿರೂಪಾನಞ್ಚ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಭಾವೇನ ಚಿರಂ ಪವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಯಾವ ಚ ಧರನ್ತಿ, ತಾವ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಚ ತೇಸಂ ಚಲನಗಮನಾದಿದೇಸನ್ತರುಪ್ಪತ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕಬನ್ಧಸ್ಸಪಿ ಧಾವಕ್ಖಣೇ ಸವಿಞ್ಞಾಣಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅತ್ಥೇವ, ತಞ್ಚ ಸೀಸಚ್ಛೇದಕಪ್ಪಯೋಗೇನೇವ ಸೀಘಂ ಪತತಿ, ತತೋ ಅಞ್ಞಪ್ಪಯೋಗಸ್ಸ ಸರೀರೇ ವಿಸೇಸುಪ್ಪಾದನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಠಮೇನೇವ ಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ ಸೀಸಚ್ಛೇದಕಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಏವರೂಪಾನೀತಿ ಕಬನ್ಧವತ್ಥುಸದಿಸಾನಿ। ಇಮಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸಾತಿ ಆಘಾತನವತ್ಥುಸ್ಸ। ಅತ್ಥದೀಪನೇತಿ ಏಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಪಯೋಗೇನ ವಾ ಮಾರಿತತಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದೀಪನೇ।
Nanu narakādīsu ekābaddhe sarīre sabbattha pariyāyena kāyaviññāṇasamuppatti yuttā hotu, dvidhā hutvā vicchinne pana bhāgadvaye kathanti? Nāyaṃ doso. Sarīre hi ekābaddhatā nāma paramatthadhammabyatirittā kāci natthi paravādīnaṃ avayavīādi viya, kammādiekakāraṇapuñjāyattatāya bahūnaṃ sahuppattiyeva ekābaddhatā. Tattha ca satthappahārādiviruddhapaccayopanipātena vibhinnānampi kammādiekakāraṇānaṃ puñjāyattatā na vigacchati, yāva sā na vigacchati, tāva avicchinnāva tattha viññāṇappavatti. Vibhinnānaṃ pana kammajarūpānaṃ aññesañca sesatisantatirūpānañca upatthambhanabhāvena ciraṃ pavattituṃ na sakkonti, yāva ca dharanti, tāva viññāṇapaccayā honti, viññāṇena ca tesaṃ calanagamanādidesantaruppatti. Tasmā kabandhassapi dhāvakkhaṇe saviññāṇajīvitindriyaṃ attheva, tañca sīsacchedakappayogeneva sīghaṃ patati, tato aññappayogassa sarīre visesuppādanato puretarameva paṭhameneva kiccanipphattito sīsacchedakasseva kammabaddhoti gahetabbo. Evarūpānīti kabandhavatthusadisāni. Imassa vatthussāti āghātanavatthussa. Atthadīpaneti ekena purisena payogena vā māritatāsaṅkhātassa atthassa dīpane.
೧೯೨. ಪಾನಪರಿಭೋಗೇನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಂ ಪನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಗಿಲಾನಾನಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ, ಅಗಿಲಾನಾನಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಗುಳಂ ವಿಯ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ।
192. Pānaparibhogena vaṭṭatīti sambandho. Evaṃ pana vuttattā ‘‘loṇasovīrakaṃ yāmakālika’’nti keci vadanti, keci pana ‘‘gilānānaṃ pākatikameva, agilānānaṃ pana udakasambhinna’’nti vuttattā ‘‘guḷaṃ viya sattāhakālika’’nti.
ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Tatiyapārājikavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā
