| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มิลินฺทปญฺหปาฬิ • Milindapañhapāḷi |
๑๕. วิญฺญาณนานตฺถปโญฺห
15. Viññāṇanānatthapañho
๑๕. ราชา อาห ‘‘ภเนฺต นาคเสน, ‘วิญฺญาณ’นฺติ วา ‘ปญฺญา’ติ วา ‘ภูตสฺมิํ ชีโว’ติ วา อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ, อุทาหุ เอกตฺถา พฺยญฺชนเมว นาน’’นฺติ ? ‘‘วิชานนลกฺขณํ, มหาราช, วิญฺญาณํ, ปชานนลกฺขณา ปญฺญา, ภูตสฺมิํ ชีโว นุปลพฺภตี’’ติฯ ‘‘ยทิ ชีโว นุปลพฺภติ, อถ โก จรหิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, โสเตน สทฺทํ สุณาติ, ฆาเนน คนฺธํ ฆายติ, ชิวฺหาย รสํ สายติ, กาเยน โผฎฺฐพฺพํ ผุสติ, มนสา ธมฺมํ วิชานาตี’’ติ? เถโร อาห ‘‘ยทิ ชีโว จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ…เป.… มนสา ธมฺมํ วิชานาติ, โส ชีโว จกฺขุทฺวาเรสุ อุปฺปาฎิเตสุ มหเนฺตน อากาเสน พหิมุโข สุฎฺฐุตรํ รูปํ ปเสฺสยฺย, โสเตสุ อุปฺปาฎิเตสุ, ฆาเน อุปฺปาฎิเต, ชิวฺหาย อุปฺปาฎิตาย, กาเย อุปฺปาฎิเต มหเนฺตน อากาเสน สุฎฺฐุตรํ สทฺทํ สุเณยฺย, คนฺธํ ฆาเยยฺย, รสํ สาเยยฺย, โผฎฺฐพฺพํ ผุเสยฺยา’’ติ? ‘‘น หิ , ภเนฺต’’ติฯ ‘‘เตน หิ, มหาราช, ภูตสฺมิํ ชีโว นุปลพฺภตี’’ติฯ
15. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, ‘viññāṇa’nti vā ‘paññā’ti vā ‘bhūtasmiṃ jīvo’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca, udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti ? ‘‘Vijānanalakkhaṇaṃ, mahārāja, viññāṇaṃ, pajānanalakkhaṇā paññā, bhūtasmiṃ jīvo nupalabbhatī’’ti. ‘‘Yadi jīvo nupalabbhati, atha ko carahi cakkhunā rūpaṃ passati, sotena saddaṃ suṇāti, ghānena gandhaṃ ghāyati, jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati, manasā dhammaṃ vijānātī’’ti? Thero āha ‘‘yadi jīvo cakkhunā rūpaṃ passati…pe… manasā dhammaṃ vijānāti, so jīvo cakkhudvāresu uppāṭitesu mahantena ākāsena bahimukho suṭṭhutaraṃ rūpaṃ passeyya, sotesu uppāṭitesu, ghāne uppāṭite, jivhāya uppāṭitāya, kāye uppāṭite mahantena ākāsena suṭṭhutaraṃ saddaṃ suṇeyya, gandhaṃ ghāyeyya, rasaṃ sāyeyya, phoṭṭhabbaṃ phuseyyā’’ti? ‘‘Na hi , bhante’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, bhūtasmiṃ jīvo nupalabbhatī’’ti.
‘‘กโลฺลสิ, ภเนฺต นาคเสนา’’ติฯ
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
วิญฺญาณนานตฺถปโญฺห ปนฺนรสโมฯ
Viññāṇanānatthapañho pannarasamo.
