| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៩. វីណោបមសុត្តវណ្ណនា
9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
២៤៦. នវមេ យស្ស កស្សចិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុស្ស វា ភិក្ខុនិយា វាតិ ឥទំ សត្ថា យថា នាម មហាកុដុម្ពិកោ មហន្តំ កសិកម្មំ កត្វា, និប្ផន្នសស្សោ ឃរទ្វារេ មណ្ឌបំ កត្វា, ឧភតោសង្ឃស្ស ទានំ បវត្តេយ្យ។ កិញ្ចាបិ តេន ឧភតោសង្ឃស្ស ទានំ បដ្ឋបិតំ, ទ្វីសុ បន បរិសាសុ សន្តប្បិតាសុ សេសជនម្បិ សន្តប្បេតិយេវ, ឯវមេវ ភគវា សមធិកានិ ចត្តារិ អសង្ខ្យេយ្យានិ បារមិយោ បូរេត្វា ពោធិមណ្ឌេ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ អធិគន្ត្វា បវត្តិតវរធម្មចក្កោ ជេតវនមហាវិហារេ និសិន្នោ ភិក្ខុបរិសាយ ចេវ ភិក្ខុនិបរិសាយ ច មហាធម្មយាគំ យជន្តោ វីណោបមសុត្តំ អារភិ។ តំ បេនេតំ កិញ្ចាបិ ទ្វេ បរិសា សន្ធាយ អារទ្ធំ, ចតុន្នម្បិ បន បរិសានំ អវារិតំ។ តស្មា សព្ពេហិបិ សោតព្ពញ្ចេវ សទ្ធាតព្ពញ្ច, បរិយោគាហិត្វា ចស្ស អត្ថរសោ វិន្ទិតព្ពោតិ។
246. Navame yassa kassaci, bhikkhave, bhikkhussa vā bhikkhuniyā vāti idaṃ satthā yathā nāma mahākuṭumbiko mahantaṃ kasikammaṃ katvā, nipphannasasso gharadvāre maṇḍapaṃ katvā, ubhatosaṅghassa dānaṃ pavatteyya. Kiñcāpi tena ubhatosaṅghassa dānaṃ paṭṭhapitaṃ, dvīsu pana parisāsu santappitāsu sesajanampi santappetiyeva, evameva bhagavā samadhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūretvā bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇaṃ adhigantvā pavattitavaradhammacakko jetavanamahāvihāre nisinno bhikkhuparisāya ceva bhikkhuniparisāya ca mahādhammayāgaṃ yajanto vīṇopamasuttaṃ ārabhi. Taṃ penetaṃ kiñcāpi dve parisā sandhāya āraddhaṃ, catunnampi pana parisānaṃ avāritaṃ. Tasmā sabbehipi sotabbañceva saddhātabbañca, pariyogāhitvā cassa attharaso vinditabboti.
តត្ថ ឆន្ទោតិអាទីសុ ឆន្ទោ នាម បុព្ពុប្បត្តិកា ទុព្ពលតណ្ហា, សោ រញ្ជេតុំ ន សក្កោតិ ។ អបរាបរំ ឧប្បជ្ជមានា បន ពលវតណ្ហា រាគោ នាម, សោ រញ្ជេតុំ សក្កោតិ។ ទណ្ឌាទានាទីនិ កាតុំ អសមត្ថោ បុព្ពុប្បត្តិកោ ទុព្ពលកោធោ ទោសោ នាម។ តានិ កាតុំ សមត្ថោ អបរាបរុប្បត្តិកោ ពលវកោធោ បដិឃំ នាម។ មោហោ បន មោហនសម្មោហនវសេន ឧប្បន្នំ អញ្ញាណំ។ ឯវមេត្ថ បញ្ចហិបិ បទេហិ តីណិ អកុសលមូលានិ គហិតានិ។ តេសុ គហិតេសុ សព្ពេបិ តម្មូលកា កិលេសា គហិតាវ ហោន្តិ។ ‘‘ឆន្ទោ រាគោ’’តិ វា បទទ្វយេន អដ្ឋលោភសហគតចិត្តុប្បាទា, ‘‘ទោសោ បដិឃ’’ន្តិ បទទ្វយេន ទ្វេ ទោមនស្សសហគតចិត្តុប្បាទា, មោហបទេន លោភទោសរហិតា ទ្វេ ឧទ្ធច្ចវិចិកិច្ឆាសហគតចិត្តុប្បាទា គហិតាតិ។ ឯវំ សព្ពេបិ ទ្វាទស ចិត្តុប្បាទា ទស្សិតាវ ហោន្តិ។
Tattha chandotiādīsu chando nāma pubbuppattikā dubbalataṇhā, so rañjetuṃ na sakkoti . Aparāparaṃ uppajjamānā pana balavataṇhā rāgo nāma, so rañjetuṃ sakkoti. Daṇḍādānādīni kātuṃ asamattho pubbuppattiko dubbalakodho doso nāma. Tāni kātuṃ samattho aparāparuppattiko balavakodho paṭighaṃ nāma. Moho pana mohanasammohanavasena uppannaṃ aññāṇaṃ. Evamettha pañcahipi padehi tīṇi akusalamūlāni gahitāni. Tesu gahitesu sabbepi tammūlakā kilesā gahitāva honti. ‘‘Chando rāgo’’ti vā padadvayena aṭṭhalobhasahagatacittuppādā, ‘‘doso paṭigha’’nti padadvayena dve domanassasahagatacittuppādā, mohapadena lobhadosarahitā dve uddhaccavicikicchāsahagatacittuppādā gahitāti. Evaṃ sabbepi dvādasa cittuppādā dassitāva honti.
សភយោតិ កិលេសចោរានំ និវាសដ្ឋានត្តា សភយោ។ សប្បដិភយោតិ វធពន្ធនាទីនំ ការណត្តា សប្បដិភយោ។ សកណ្ដកោតិ រាគាទីហិ កណ្ដកេហិ សកណ្ដកោ។ សគហនោតិ រាគគហនាទីហិ សគហនោ។ ឧម្មគ្គោតិ ទេវលោកំ វា មនុស្សលោកំ វា និព្ពានំ វា គច្ឆន្តស្ស អមគ្គោ។ កុម្មគ្គោតិ កុច្ឆិតជេគុច្ឆិភូតដ្ឋានគមនឯកបទិកមគ្គោ វិយ អបាយសម្បាបកត្តា កុម្មគ្គោ។ ទុហិតិកោតិ ឯត្ថ ឥហិតីតិ ឥរិយនា, ទុក្ខា ឥហិតិ ឯត្ថាតិ, ទុហិតិកោ។ យស្មិញ្ហិ មគ្គេ មូលផលាទិខាទនីយំ វា សាយនីយំ វា នត្ថិ, តស្មិំ ឥរិយនា ទុក្ខា ហោតិ, ន សក្កា តំ បដិបជ្ជិត្វា ឥច្ឆិតដ្ឋានំ គន្តុំ។ កិលេសមគ្គម្បិ បដិបជ្ជិត្វា ន សក្កា សម្បត្តិភវំ គន្តុន្តិ កិលេសមគ្គោ ទុហិតិកោតិ វុត្តោ។ ទ្វីហិតិកោតិបិ បាឋោ, ឯសេវត្ថោ។ អសប្បុរិសសេវិតោតិ កោកាលិកាទីហិ អសប្បុរិសេហិ សេវិតោ។
Sabhayoti kilesacorānaṃ nivāsaṭṭhānattā sabhayo. Sappaṭibhayoti vadhabandhanādīnaṃ kāraṇattā sappaṭibhayo. Sakaṇṭakoti rāgādīhi kaṇṭakehi sakaṇṭako. Sagahanoti rāgagahanādīhi sagahano. Ummaggoti devalokaṃ vā manussalokaṃ vā nibbānaṃ vā gacchantassa amaggo. Kummaggoti kucchitajegucchibhūtaṭṭhānagamanaekapadikamaggo viya apāyasampāpakattā kummaggo. Duhitikoti ettha ihitīti iriyanā, dukkhā ihiti etthāti, duhitiko. Yasmiñhi magge mūlaphalādikhādanīyaṃ vā sāyanīyaṃ vā natthi, tasmiṃ iriyanā dukkhā hoti, na sakkā taṃ paṭipajjitvā icchitaṭṭhānaṃ gantuṃ. Kilesamaggampi paṭipajjitvā na sakkā sampattibhavaṃ gantunti kilesamaggo duhitikoti vutto. Dvīhitikotipi pāṭho, esevattho. Asappurisasevitoti kokālikādīhi asappurisehi sevito.
តតោ ចិត្តំ និវារយេតិ តេហិ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យេហិ រូបេហិ តំ ឆន្ទាទិវសេន បវត្តចិត្តំ អសុភាវជ្ជនាទីហិ ឧបាយេហិ និវារយេ។ ចក្ខុទ្វារស្មិញ្ហិ ឥដ្ឋារម្មណេ រាគេ ឧប្បន្នេ អសុភតោ អាវជ្ជន្តស្ស ចិត្តំ និវត្តតិ, អនិដ្ឋារម្មណេ ទោសេ ឧប្បន្នេ មេត្តតោ អាវជ្ជន្តស្ស ចិត្តំ និវត្តតិ, មជ្ឈត្តារម្មណេ មោហេ ឧប្បន្នេ ឧទ្ទេសបរិបុច្ឆំ គរុវាសំ អាវជ្ជន្តស្ស ចិត្តំ និវត្តតិ។ ឯវំ អសក្កោន្តេន បន សត្ថុមហត្តតំ ធម្មស្ស ស្វាក្ខាតតា សង្ឃស្ស សុប្បដិបត្តិ ច អាវជ្ជិតព្ពា។ សត្ថុមហត្តតំ បច្ចវេក្ខតោបិ ហិ ធម្មស្ស ស្វាក្ខាតតំ សង្ឃស្ស សុប្បដិបត្តិំ បច្ចវេក្ខតោបិ ចិត្តំ និវត្តតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អសុភាវជ្ជនាទីហិ ឧបាយេហិ និវារយេ’’តិ។
Tato cittaṃ nivārayeti tehi cakkhuviññeyyehi rūpehi taṃ chandādivasena pavattacittaṃ asubhāvajjanādīhi upāyehi nivāraye. Cakkhudvārasmiñhi iṭṭhārammaṇe rāge uppanne asubhato āvajjantassa cittaṃ nivattati, aniṭṭhārammaṇe dose uppanne mettato āvajjantassa cittaṃ nivattati, majjhattārammaṇe mohe uppanne uddesaparipucchaṃ garuvāsaṃ āvajjantassa cittaṃ nivattati. Evaṃ asakkontena pana satthumahattataṃ dhammassa svākkhātatā saṅghassa suppaṭipatti ca āvajjitabbā. Satthumahattataṃ paccavekkhatopi hi dhammassa svākkhātataṃ saṅghassa suppaṭipattiṃ paccavekkhatopi cittaṃ nivattati. Tena vuttaṃ ‘‘asubhāvajjanādīhi upāyehi nivāraye’’ti.
កិដ្ឋន្តិ កិដ្ឋដ្ឋានេ ឧប្បន្នសស្សំ។ សម្បន្នន្តិ បរិបុណ្ណំ សុនិប្ផន្នំ។ កិដ្ឋាទោតិ សស្សខាទកោ ។ ឯវមេវ ខោតិ ឯត្ថ សម្បន្នកិដ្ឋំ វិយ បញ្ច កាមគុណា ទដ្ឋព្ពា, កិដ្ឋាទោ គោណោ វិយ កូដចិត្តំ, កិដ្ឋារក្ខស្ស បមាទកាលោ វិយ ភិក្ខុនោ ឆសុ ទ្វារេសុ សតិំ បហាយ វិចរណកាលោ, កិដ្ឋារក្ខស្ស បមាទមាគម្ម គោណេន គហិតគព្ភស្ស កិដ្ឋស្ស ខាទិតត្តា សស្សសាមិនោ សស្សផលានធិគមោ វិយ ឆទ្វាររក្ខិកាយ សតិយា វិប្បវាសមាគម្ម បញ្ចកាមគុណំ អស្សាទេន្តេន ចិត្តេន កុសលបក្ខស្ស នាសិតត្តា ភិក្ខុនោ សាមញ្ញផលាធិគមាភាវោ វេទិតព្ពោ។
Kiṭṭhanti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassaṃ. Sampannanti paripuṇṇaṃ sunipphannaṃ. Kiṭṭhādoti sassakhādako . Evameva khoti ettha sampannakiṭṭhaṃ viya pañca kāmaguṇā daṭṭhabbā, kiṭṭhādo goṇo viya kūṭacittaṃ, kiṭṭhārakkhassa pamādakālo viya bhikkhuno chasu dvāresu satiṃ pahāya vicaraṇakālo, kiṭṭhārakkhassa pamādamāgamma goṇena gahitagabbhassa kiṭṭhassa khāditattā sassasāmino sassaphalānadhigamo viya chadvārarakkhikāya satiyā vippavāsamāgamma pañcakāmaguṇaṃ assādentena cittena kusalapakkhassa nāsitattā bhikkhuno sāmaññaphalādhigamābhāvo veditabbo.
ឧបរិឃដាយន្តិ ទ្វិន្នំ សិង្គានំ អន្តរេ។ សុនិគ្គហិតំ និគ្គណ្ហេយ្យាតិ ឃដាយំ បតិដ្ឋិតេ នាសារជ្ជុកេ សុដ្ឋុ និគ្គហិតំ កត្វា និគ្គណ្ហេយ្យ។ ទណ្ឌេនាតិ មុគ្គរសទិសេន ថូលទណ្ឌកេន។ ឯវញ្ហិ សោ ភិក្ខវេ គោណោតិ ឯវំ សោ កិដ្ឋារក្ខស្ស បមាទមន្វាយ យស្មិំ យស្មិំ ខណេ កិដ្ឋំ ឱតរិតុកាមោ ហោតិ, តស្មិំ តស្មិំ ខណេ ឯវំ និគ្គណ្ហិត្វា តាឡេត្វា ឱសជ្ជនេន និព្ពិសេវនភាវំ ឧបនីតោ គោណោ។
Uparighaṭāyanti dvinnaṃ siṅgānaṃ antare. Suniggahitaṃ niggaṇheyyāti ghaṭāyaṃ patiṭṭhite nāsārajjuke suṭṭhu niggahitaṃ katvā niggaṇheyya. Daṇḍenāti muggarasadisena thūladaṇḍakena. Evañhi so bhikkhave goṇoti evaṃ so kiṭṭhārakkhassa pamādamanvāya yasmiṃ yasmiṃ khaṇe kiṭṭhaṃ otaritukāmo hoti, tasmiṃ tasmiṃ khaṇe evaṃ niggaṇhitvā tāḷetvā osajjanena nibbisevanabhāvaṃ upanīto goṇo.
ឯវមេវ ខោតិ ឥធាបិ សម្បន្នកិដ្ឋមិវ បញ្ច កាមគុណា ទដ្ឋព្ពា, កិដ្ឋាទោ វិយ កូដចិត្តំ, កិដ្ឋារក្ខស្ស អប្បមាទោ វិយ ឥមស្ស ភិក្ខុនោ ឆសុ ទ្វារេសុ សតិយា អវិស្សជ្ជនំ, ទណ្ឌោ វិយ សុត្តន្តោ, គោណស្ស កិដ្ឋាភិមុខកាលេ ទណ្ឌេន តាឡនំ វិយ ចិត្តស្ស ពហិទ្ធា បុថុត្តារម្មណាភិមុខកាលេ អនមតគ្គិយទេវទូតអាទិត្តអាសីវិសូបមអនាគតភយាទីសុ តំ តំ សុត្តំ អាវជ្ជេត្វា ចិត្តុប្បាទស្ស បុថុត្តារម្មណតោ និវារេត្វា មូលកម្មដ្ឋានេ ឱតារណំ វេទិតព្ពំ។ តេនាហុ បោរាណា –
Evameva khoti idhāpi sampannakiṭṭhamiva pañca kāmaguṇā daṭṭhabbā, kiṭṭhādo viya kūṭacittaṃ, kiṭṭhārakkhassa appamādo viya imassa bhikkhuno chasu dvāresu satiyā avissajjanaṃ, daṇḍo viya suttanto, goṇassa kiṭṭhābhimukhakāle daṇḍena tāḷanaṃ viya cittassa bahiddhā puthuttārammaṇābhimukhakāle anamataggiyadevadūtaādittaāsīvisūpamaanāgatabhayādīsu taṃ taṃ suttaṃ āvajjetvā cittuppādassa puthuttārammaṇato nivāretvā mūlakammaṭṭhāne otāraṇaṃ veditabbaṃ. Tenāhu porāṇā –
‘‘សុភាសិតំ សុត្វា មនោ បសីទតិ,
‘‘Subhāsitaṃ sutvā mano pasīdati,
ទមេតិ នំ បីតិសុខញ្ច វិន្ទតិ;
Dameti naṃ pītisukhañca vindati;
តទស្ស អារម្មណេ តិដ្ឋតេ មនោ,
Tadassa ārammaṇe tiṭṭhate mano,
គោណោវ កិដ្ឋាទកោ ទណ្ឌតជ្ជិតោ’’តិ។
Goṇova kiṭṭhādako daṇḍatajjito’’ti.
ឧទុជិតន្តិ តជ្ជិតំ។ សុទុជិតន្តិ សុតជ្ជិតំ, សុជិតន្តិបិ អត្ថោ។ ឧទុ, សុទូតិ ឥទំ បន និបាតមត្តមេវ។ អជ្ឈត្តន្តិ គោចរជ្ឈត្តំ។ សន្តិដ្ឋតីតិអាទីសុ បឋមជ្ឈានវសេន សន្តិដ្ឋតិ, ទុតិយជ្ឈានវសេន សន្និសីទតិ, តតិយជ្ឈានវសេន ឯកោទិ ហោតិ, ចតុត្ថជ្ឈានវសេន សមាធិយតិ។ សព្ពម្បិ វា ឯតំ បឋមជ្ឈានវសេន វេទិតព្ពំ។ ឯត្តាវតា ហិ សម្មាសម្ពុទ្ធេន សមថានុរក្ខណឥន្ទ្រិយសំវរសីលំ នាម កថិតំ។
Udujitanti tajjitaṃ. Sudujitanti sutajjitaṃ, sujitantipi attho. Udu, sudūti idaṃ pana nipātamattameva. Ajjhattanti gocarajjhattaṃ. Santiṭṭhatītiādīsu paṭhamajjhānavasena santiṭṭhati, dutiyajjhānavasena sannisīdati, tatiyajjhānavasena ekodi hoti, catutthajjhānavasena samādhiyati. Sabbampi vā etaṃ paṭhamajjhānavasena veditabbaṃ. Ettāvatā hi sammāsambuddhena samathānurakkhaṇaindriyasaṃvarasīlaṃ nāma kathitaṃ.
រញ្ញោ វាតិ កស្សចិទេវ បច្ចន្តរញ្ញោ វា។ សទ្ទំ សុណេយ្យាតិ បច្ចូសកាលេ បពុទ្ធោ កុសលេន វីណាវាទកេន វាទិយមានាយ មធុរសទ្ទំ សុណេយ្យ។ រជនីយោតិអាទីសុ ចិត្តំ រញ្ជេតីតិ រជនីយោ។ កាមេតព្ពតាយ កមនីយោ។ ចិត្តំ មទយតីតិ មទនីយោ។ ចិត្តំ មុច្ឆិតំ វិយ ករណតោ មុច្ឆិយតីតិ មុច្ឆនីយោ។ អាពន្ធិត្វា វិយ គហណតោ ពន្ធតីតិ ពន្ធនីយោ។ អលំ មេ, ភោតិ វីណាយ សណ្ឋានំ ទិស្វា តំ អនិច្ឆន្តោ ឯវមាហ។ ឧបធារណេតិ វេដ្ឋកេ។ កោណន្តិ ចតុរស្សំ សារទណ្ឌកំ។
Rañño vāti kassacideva paccantarañño vā. Saddaṃ suṇeyyāti paccūsakāle pabuddho kusalena vīṇāvādakena vādiyamānāya madhurasaddaṃ suṇeyya. Rajanīyotiādīsu cittaṃ rañjetīti rajanīyo. Kāmetabbatāya kamanīyo. Cittaṃ madayatīti madanīyo. Cittaṃ mucchitaṃ viya karaṇato mucchiyatīti mucchanīyo. Ābandhitvā viya gahaṇato bandhatīti bandhanīyo. Alaṃ me, bhoti vīṇāya saṇṭhānaṃ disvā taṃ anicchanto evamāha. Upadhāraṇeti veṭṭhake. Koṇanti caturassaṃ sāradaṇḍakaṃ.
សោ តំ វីណន្តិ សោ រាជា ‘‘អាហរថ នំ វីណំ, អហមស្សា សទ្ទំ បសិស្សាមី’’តិ តំ វីណំ គហេត្វា។ ទសធា វាតិអាទីសុ បឋមំ តាវ ទសធា ផាលេយ្យ, អថស្សា សទ្ទំ អបស្សន្តោ សតធា ផាលេយ្យ, តថាបិ អបស្សន្តោ សកលិកំ សកលិកំ ករេយ្យ, តថាបិ អបស្សន្តោ ‘‘សកលិកា ឈាយិស្សន្តិ, សទ្ទោ បន និក្ខមិត្វា បលាយិស្សតិ, តទា នំ បស្សិស្សាមី’’តិ អគ្គិនា ឌហេយ្យ។ តថាបិ អបស្សន្តោ ‘‘សល្លហុកានិ មសិចុណ្ណានិ វាតេន ភស្សិស្សន្តិ, សទ្ទោ សារធញ្ញំ វិយ បាទមូលេ បតិស្សតិ, តទា នំ បស្សិស្សាមី’’តិ មហាវាតេ វា ឱផុនេយ្យ។ តថាបិ អបស្សន្តោ ‘‘មសិចុណ្ណានិ យថោទកំ គមិស្សន្តិ, សទ្ទោ បន បារំ គច្ឆន្តោ បុរិសោ វិយ និក្ខមិត្វា តរិស្សតិ, តទា នំ បស្សិស្សាមី’’តិ នទិយា វា សីឃសោតាយ បវាហេយ្យ។
So taṃ vīṇanti so rājā ‘‘āharatha naṃ vīṇaṃ, ahamassā saddaṃ pasissāmī’’ti taṃ vīṇaṃ gahetvā. Dasadhā vātiādīsu paṭhamaṃ tāva dasadhā phāleyya, athassā saddaṃ apassanto satadhā phāleyya, tathāpi apassanto sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, tathāpi apassanto ‘‘sakalikā jhāyissanti, saddo pana nikkhamitvā palāyissati, tadā naṃ passissāmī’’ti agginā ḍaheyya. Tathāpi apassanto ‘‘sallahukāni masicuṇṇāni vātena bhassissanti, saddo sāradhaññaṃ viya pādamūle patissati, tadā naṃ passissāmī’’ti mahāvāte vā ophuneyya. Tathāpi apassanto ‘‘masicuṇṇāni yathodakaṃ gamissanti, saddo pana pāraṃ gacchanto puriso viya nikkhamitvā tarissati, tadā naṃ passissāmī’’ti nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
ឯវំ វទេយ្យាតិ សព្ពេហិបិមេហិ ឧបាយេហិ អបស្សន្តោ តេ មនុស្សេ ឯវំ វទេយ្យ។ អសតី កិរាយន្តិ អសតី កិរ អយំ វីណា, លាមិកាតិ អត្ថោ។ អសតីតិ លាមកាធិវចនមេតំ។ យថាហ –
Evaṃ vadeyyāti sabbehipimehi upāyehi apassanto te manusse evaṃ vadeyya. Asatī kirāyanti asatī kira ayaṃ vīṇā, lāmikāti attho. Asatīti lāmakādhivacanametaṃ. Yathāha –
‘‘អសា លោកិត្ថិយោ នាម, វេលា តាសំ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Asā lokitthiyo nāma, velā tāsaṃ na vijjati;
សារត្តា ច បគព្ភា ច, សិខី សព្ពឃសោ យថា’’តិ។ (ជា. ១.១.៦១);
Sārattā ca pagabbhā ca, sikhī sabbaghaso yathā’’ti. (jā. 1.1.61);
យថេវំ យំកិញ្ចិ វីណា នាមាតិ ន កេវលញ្ច វីណាយេវ លាមិកា, យថេវ បន អយំ វីណា នាម, ឯវំ យំកិញ្ចិ អញ្ញម្បិ តន្តិពទ្ធំ, សព្ពំ តំ លាមកមេវាតិ អត្ថោ។ ឯវមេវ ខោតិ ឯត្ថ វីណា វិយ បញ្ចក្ខន្ធា ទដ្ឋព្ពា, រាជា វិយ យោគាវចរោ។ យថា សោ រាជា តំ វីណំ ទសធា ផាលនតោ បដ្ឋាយ វិចិនន្តោ សទ្ទំ អទិស្វា វីណាយ អនត្ថិកោ ហោតិ, ឯវំ យោគាវចរោ បញ្ចក្ខន្ធេ សម្មសន្តោ អហន្តិ វា មមន្តិ វា គហេតព្ពំ អបស្សន្តោ ខន្ធេហិ អនត្ថិកោ ហោតិ។ តេនស្ស តំ ខន្ធសម្មសនំ ទស្សេន្តោ រូបំ សមន្វេសតិ យាវតា រូបស្ស គតីតិអាទិមាហ។
Yathevaṃ yaṃkiñci vīṇā nāmāti na kevalañca vīṇāyeva lāmikā, yatheva pana ayaṃ vīṇā nāma, evaṃ yaṃkiñci aññampi tantibaddhaṃ, sabbaṃ taṃ lāmakamevāti attho. Evameva khoti ettha vīṇā viya pañcakkhandhā daṭṭhabbā, rājā viya yogāvacaro. Yathā so rājā taṃ vīṇaṃ dasadhā phālanato paṭṭhāya vicinanto saddaṃ adisvā vīṇāya anatthiko hoti, evaṃ yogāvacaro pañcakkhandhe sammasanto ahanti vā mamanti vā gahetabbaṃ apassanto khandhehi anatthiko hoti. Tenassa taṃ khandhasammasanaṃ dassento rūpaṃ samanvesati yāvatā rūpassa gatītiādimāha.
តត្ថ សមន្វេសតីតិ បរិយេសតិ។ យាវតា រូបស្ស គតីតិ យត្តកា រូបស្ស គតិ។ តត្ថ គតីតិ គតិគតិ, សញ្ជាតិគតិ, សលក្ខណគតិ, វិភវគតិ, ភេទគតីតិ បញ្ចវិធា ហោន្តិ។ តត្ថ ឥទំ រូបំ នាម ហេដ្ឋា អវីចិបរិយន្តំ កត្វា ឧបរិ អកនិដ្ឋព្រហ្មលោកំ អន្តោ កត្វា ឯត្ថន្តរេ សំសរតិ វត្តតិ, អយមស្ស គតិគតិ នាម។
Tattha samanvesatīti pariyesati. Yāvatā rūpassa gatīti yattakā rūpassa gati. Tattha gatīti gatigati, sañjātigati, salakkhaṇagati, vibhavagati, bhedagatīti pañcavidhā honti. Tattha idaṃ rūpaṃ nāma heṭṭhā avīcipariyantaṃ katvā upari akaniṭṭhabrahmalokaṃ anto katvā etthantare saṃsarati vattati, ayamassa gatigati nāma.
អយំ បន កាយោ នេវ បទុមគព្ភេ, ន បុណ្ឌរីកនីលុប្បលាទីសុ សញ្ជាយតិ, អាមាសយបក្កាសយានំ បន អន្តរេ ពហលន្ធការេ ទុគ្គន្ធបវនវិចរិតេ បរមជេគុច្ឆេ ឱកាសេ បូតិមច្ឆាទីសុ កិមិ វិយ សញ្ជាយតិ , អយំ រូបស្ស សញ្ជាតិគតិ នាម។
Ayaṃ pana kāyo neva padumagabbhe, na puṇḍarīkanīluppalādīsu sañjāyati, āmāsayapakkāsayānaṃ pana antare bahalandhakāre duggandhapavanavicarite paramajegucche okāse pūtimacchādīsu kimi viya sañjāyati , ayaṃ rūpassa sañjātigati nāma.
ទុវិធំ បន រូបស្ស លក្ខណំ, ‘‘រុប្បតីតិ ខោ, ភិក្ខវេ, តស្មា រូប’’ន្តិ (សំ. និ. ៣.៧៩) ឯវំ វុត្ត រុប្បនសង្ខាតំ បច្ចត្តលក្ខណញ្ច អនិច្ចាទិភេទំ សាមញ្ញលក្ខណញ្ច, អយមស្ស សលក្ខណគតិ នាម។
Duvidhaṃ pana rūpassa lakkhaṇaṃ, ‘‘ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā rūpa’’nti (saṃ. ni. 3.79) evaṃ vutta ruppanasaṅkhātaṃ paccattalakkhaṇañca aniccādibhedaṃ sāmaññalakkhaṇañca, ayamassa salakkhaṇagati nāma.
‘‘គតិ មិគានំ បវនំ, អាកាសោ បក្ខិនំ គតិ;
‘‘Gati migānaṃ pavanaṃ, ākāso pakkhinaṃ gati;
វិភវោ គតិ ធម្មានំ, និព្ពានំ អរហតោ គតី’’តិ។ (បរិ. ៣៣៩) –
Vibhavo gati dhammānaṃ, nibbānaṃ arahato gatī’’ti. (pari. 339) –
ឯវំ វុត្តោ រូបស្ស អភាវោ វិភវគតិ នាម។ យោ បនស្ស ភេទោ, អយំ ភេទគតិ នាម។ វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេវលញ្ហេត្ថ ឧបរិ យាវ ភវគ្គា តេសំ សញ្ជាតិគតិ, សលក្ខណគតិយញ្ច វេទយិតសញ្ជាននអភិសង្ខរណវិជាននវសេន បច្ចត្តលក្ខណំ វេទិតព្ពំ។
Evaṃ vutto rūpassa abhāvo vibhavagati nāma. Yo panassa bhedo, ayaṃ bhedagati nāma. Vedanādīsupi eseva nayo. Kevalañhettha upari yāva bhavaggā tesaṃ sañjātigati, salakkhaṇagatiyañca vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanavasena paccattalakkhaṇaṃ veditabbaṃ.
តម្បិ តស្ស ន ហោតីតិ យទេតំ រូបាទីសុ អហន្តិ វា មមន្តិ វា អស្មីតិ វា ឯវំ និទ្ទិដ្ឋំ ទិដ្ឋិតណ្ហាមានគ្គាហត្តយំ, តម្បិ តស្ស ខីណាសវស្ស ន ហោតីតិ យថានុសន្ធិនាវ សុត្តាគតំ។ តេន វុត្តំ មហាអដ្ឋកថាយំ –
Tampi tassa na hotīti yadetaṃ rūpādīsu ahanti vā mamanti vā asmīti vā evaṃ niddiṭṭhaṃ diṭṭhitaṇhāmānaggāhattayaṃ, tampi tassa khīṇāsavassa na hotīti yathānusandhināva suttāgataṃ. Tena vuttaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ –
‘‘អាទិម្ហិ សីលំ កថិតំ, មជ្ឈេ សមាធិភាវនា;
‘‘Ādimhi sīlaṃ kathitaṃ, majjhe samādhibhāvanā;
បរិយោសានេ ច និព្ពានំ, ឯសា វីណោបមា កថា’’តិ។
Pariyosāne ca nibbānaṃ, esā vīṇopamā kathā’’ti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៩. វីណោបមសុត្តំ • 9. Vīṇopamasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៩. វីណោបមសុត្តវណ្ណនា • 9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
