| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៩. វីណោបមសុត្តវណ្ណនា
9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
២៤៦. ភិក្ខុស្ស វា ភិក្ខុនិយា វាតិ កាមំ បាឡិយំ បរិសាទ្វយមេវ គហិតំ, សេសបរិសានំ បន តទញ្ញេសម្បិ ទេវមនុស្សានន្តិ សព្ពសាធារណោវាយំ ធម្មសង្គហោតិ ឥមមត្ថំ ឧបមាបុព្ពកំ កត្វា ទស្សេតុំ ‘‘យថា នាមា’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ យជន្តោតិ ទទន្តោ។ វិន្ទិតព្ពោតិ លទ្ធព្ពោ, អធិគន្តព្ពោតិ អត្ថោ។
246.Bhikkhussa vā bhikkhuniyā vāti kāmaṃ pāḷiyaṃ parisādvayameva gahitaṃ, sesaparisānaṃ pana tadaññesampi devamanussānanti sabbasādhāraṇovāyaṃ dhammasaṅgahoti imamatthaṃ upamāpubbakaṃ katvā dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi āraddhaṃ. Yajantoti dadanto. Vinditabboti laddhabbo, adhigantabboti attho.
ឆន្ទោតិ តណ្ហាឆន្ទោ។ តេនាហ – ‘‘ទុព្ពលតណ្ហា សោ រញ្ជេតុំ ន សក្កោតី’’តិ។ បុព្ពុប្បត្តិកា ឯកស្មិំ អារម្មណេ បឋមំ ឧប្បន្នា។ សា ហិ អនាសេវនត្តា មន្ទា។ សោតិ ឆន្ទោ។ រញ្ជេតុំ ន សក្កោតិ លទ្ធាសេវនត្តា។ ទោសោ នាម ចិត្តទូសនត្តា។ តានីតិ ទណ្ឌាទានាទីនិ។ តម្មូលកាតិ លោភមូលកា តាវ មាយាសាឋេយ្យមានាតិមានទិដ្ឋិចាបលាទយោ, ទោសមូលកា ឧបនាហមក្ខបលាសឥស្សាមច្ឆរិយថម្ភសារម្ភាទយោ, មោហមូលកា អហិរិក-អនោត្តប្ប-ថិនមិទ្ធវិចិកិច្ឆុទ្ធច្ច-វិបរីតមនសិការាទយោ, សំកិលេសធម្មា គហិតាវ ហោន្តិ តំមូលកត្តា។ យស្មា បន សព្ពេបិ សំកិលេសធម្មា ទ្វាទសាកុសលចិត្តុប្បាទបរិយាបន្នា ឯវ, តស្មា តេសម្បេត្ថ គហិតភាវំ ទស្សេតុំ ‘‘ឆន្ទោ រាគោតិ វា’’តិ វុត្តំ។
Chandoti taṇhāchando. Tenāha – ‘‘dubbalataṇhā so rañjetuṃ na sakkotī’’ti. Pubbuppattikā ekasmiṃ ārammaṇe paṭhamaṃ uppannā. Sā hi anāsevanattā mandā. Soti chando. Rañjetuṃ na sakkoti laddhāsevanattā. Doso nāma cittadūsanattā. Tānīti daṇḍādānādīni. Tammūlakāti lobhamūlakā tāva māyāsāṭheyyamānātimānadiṭṭhicāpalādayo, dosamūlakā upanāhamakkhapalāsaissāmacchariyathambhasārambhādayo, mohamūlakā ahirika-anottappa-thinamiddhavicikicchuddhacca-viparītamanasikārādayo, saṃkilesadhammā gahitāva honti taṃmūlakattā. Yasmā pana sabbepi saṃkilesadhammā dvādasākusalacittuppādapariyāpannā eva, tasmā tesampettha gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘chando rāgoti vā’’ti vuttaṃ.
ភាយិតព្ពដ្ឋេន សភយោ។ ភេរវដ្ឋេន សប្បដិភយោ។ កុសលបក្ខស្ស វិក្ខម្ភនដ្ឋេន សកណ្ដកោ។ កុសលអនវជ្ជធម្មេហិ ទុរវគាហដ្ឋេន សគហនោ។ ភវសម្បត្តិភវនិព្ពានានំ អប្បទានភាវតោ ឧម្មគ្គោ។ ទុគ្គតិគាមិមគ្គត្តា កុម្មគ្គោ។ ឥរិយនាតិ វត្តនា បដិបជ្ជនា។ ទុគ្គតិគាមិតាយ កិលេសោ ឯវ កិលេសមគ្គោ។ ន សក្កា សម្បត្តិភវំ គន្តុំ កុតោ និព្ពានគមនន្តិ អធិប្បាយោ។
Bhāyitabbaṭṭhena sabhayo. Bheravaṭṭhena sappaṭibhayo. Kusalapakkhassa vikkhambhanaṭṭhena sakaṇṭako. Kusalaanavajjadhammehi duravagāhaṭṭhena sagahano. Bhavasampattibhavanibbānānaṃ appadānabhāvato ummaggo. Duggatigāmimaggattā kummaggo. Iriyanāti vattanā paṭipajjanā. Duggatigāmitāya kileso eva kilesamaggo. Na sakkā sampattibhavaṃ gantuṃ kuto nibbānagamananti adhippāyo.
អសុភាវជ្ជនាទីហីតិ អាទិ-សទ្ទេន អនិច្ចមនសិការាទីនម្បិ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ ចិត្តំ និវត្តតិ សរាគចិត្តំ ន ឧប្បជ្ជតិ បដិបក្ខមនសិការេន វិនោទិតត្តា។ មជ្ឈត្តារម្មណេតិ អញ្ញាណុបេក្ខដ្ឋានិយេ អារម្មណេ។ ឧទ្ទេស…បេ.… អាវជ្ជន្តស្សាតិ ឧទ្ទិសាបនវសេន ឧទ្ទេសំ, បរិបុច្ឆាបនវសេន បរិបុច្ឆំ, គរូនំ សន្តិកេ វសនវសេន គរុវាសំ អាវជ្ជន្តស្ស។ ចិត្តន្តិ គម្ភីរញាណចរិយ-បច្ចវេក្ខណ-បញ្ញវន្ត-បុគ្គលសេវនវសេន តទធិមុត្តិសិទ្ធិយា អញ្ញាណចិត្តំ និវត្តតិ។
Asubhāvajjanādīhīti ādi-saddena aniccamanasikārādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Cittaṃ nivattati sarāgacittaṃ na uppajjati paṭipakkhamanasikārena vinoditattā. Majjhattārammaṇeti aññāṇupekkhaṭṭhāniye ārammaṇe. Uddesa…pe… āvajjantassāti uddisāpanavasena uddesaṃ, paripucchāpanavasena paripucchaṃ, garūnaṃ santike vasanavasena garuvāsaṃ āvajjantassa. Cittanti gambhīrañāṇacariya-paccavekkhaṇa-paññavanta-puggalasevanavasena tadadhimuttisiddhiyā aññāṇacittaṃ nivattati.
យថា ‘‘បុជ្ជភវផលំ បុញ្ញ’’ន្តិ វុត្តំ ‘‘ឯវមិទំ បុញ្ញំ បវឌ្ឍតី’’តិ (ទី. និ. ៣.៨០), ឯវំ កិដ្ឋសម្ភវត្តា ‘‘កិដ្ឋ’’ន្តិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘កិដ្ឋន្តិ កិដ្ឋដ្ឋានេ ឧប្បន្នសស្ស’’ន្តិ។
Yathā ‘‘pujjabhavaphalaṃ puñña’’nti vuttaṃ ‘‘evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (dī. ni. 3.80), evaṃ kiṭṭhasambhavattā ‘‘kiṭṭha’’nti vuttanti āha ‘‘kiṭṭhanti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassa’’nti.
ឃដាតិ សិង្គយុគំ ឥធាធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘ទ្វិន្នំ សិង្គានំ អន្តរេ’’តិ។ ឃដាតិ គោណាទីនំ សិង្គន្តរដ្ឋស្ស សមញ្ញាតិ វទន្តិ។ នាសារជ្ជុកេតិ នាសារជ្ជុបាតដ្ឋានេ។
Ghaṭāti siṅgayugaṃ idhādhippetanti āha ‘‘dvinnaṃ siṅgānaṃ antare’’ti. Ghaṭāti goṇādīnaṃ siṅgantaraṭṭhassa samaññāti vadanti. Nāsārajjuketi nāsārajjupātaṭṭhāne.
ទមេតិ បុថុត្តារម្មណតោ និវារេតិ។ នន្តិ ចិត្តំ។ យំ សុត្តំ សុភាសិតំ មយា។ តទស្សាតិ តទា អស្ស ភិក្ខុនោ។ អារម្មណេតិ កម្មដ្ឋានារម្មណេ។
Dameti puthuttārammaṇato nivāreti. Nanti cittaṃ. Yaṃ suttaṃ subhāsitaṃ mayā. Tadassāti tadā assa bhikkhuno. Ārammaṇeti kammaṭṭhānārammaṇe.
សុទុជិតន្តិ និព្ពិសេវនភាវករណេន ជិតំ។ សុតជ្ជិតន្តិ សុដ្ឋុ ទូរករណេន ជិតំ, តថាភូតញ្ច តជ្ជិតំ នាម ហោតីតិ តថា វុត្តំ។ គោចរជ្ឈត្តន្តិ អជ្ឈត្តភូតោ គោចរោ។ កម្មដ្ឋានារម្មណញ្ហិ ពហិទ្ធារូបាទិអារម្មណវិធុរតាយ អជ្ឈត្តន្តិ វុច្ចតិ។ សមថោ អនុរក្ខណំ ឯតស្សាតិ សមថានុរក្ខណំ។ យថា ឥន្ទ្រិយសំវរសីលំ សមថានុរក្ខណំ ហោតិ, តថា កថិតន្តិ អត្ថោ។ យថា ហិ ឥន្ទ្រិយសំវរសីលំ សមថស្ស បច្ចយោ, ឯវំ សមថោបិ តស្ស បច្ចយោតិ។
Sudujitanti nibbisevanabhāvakaraṇena jitaṃ. Sutajjitanti suṭṭhu dūrakaraṇena jitaṃ, tathābhūtañca tajjitaṃ nāma hotīti tathā vuttaṃ. Gocarajjhattanti ajjhattabhūto gocaro. Kammaṭṭhānārammaṇañhi bahiddhārūpādiārammaṇavidhuratāya ajjhattanti vuccati. Samatho anurakkhaṇaṃ etassāti samathānurakkhaṇaṃ. Yathā indriyasaṃvarasīlaṃ samathānurakkhaṇaṃ hoti, tathā kathitanti attho. Yathā hi indriyasaṃvarasīlaṃ samathassa paccayo, evaṃ samathopi tassa paccayoti.
វាទិយមានាយ វីណាយ។ ចិត្តំ រញ្ជេតីតិ រជ្ជនេន។ អវិស្សជ្ជនីយតាយ ចិត្តំ ពន្ធតីតិ ពន្ធនីយោ។ វេដ្ឋកេតិ តន្តីនំ អាសជ្ជនវេដ្ឋកេ។ កោណន្តិ កវណតោ វីណាយ សទ្ទករណតោ កោណន្តិ លទ្ធនាមំ ទារុទណ្ឌំ សិង្គាទីសុ យេន កេនចិ កតំ ឃដិកំ។ តេនាហ ‘‘ចតុរស្សំ សារទណ្ឌក’’ន្តិ។
Vādiyamānāya vīṇāya. Cittaṃ rañjetīti rajjanena. Avissajjanīyatāya cittaṃ bandhatīti bandhanīyo. Veṭṭhaketi tantīnaṃ āsajjanaveṭṭhake. Koṇanti kavaṇato vīṇāya saddakaraṇato koṇanti laddhanāmaṃ dārudaṇḍaṃ siṅgādīsu yena kenaci kataṃ ghaṭikaṃ. Tenāha ‘‘caturassaṃ sāradaṇḍaka’’nti.
យស្មា សោ រាជា រាជមហាមត្តោ វា សទ្ទំ យថាសភាវតោ ន អញ្ញាសិ, តស្មិំ តស្ស អជាននាការមេវ ទស្សេតុំ ‘‘សទ្ទំ បស្សិស្សាមី’’តិអាទិ វុត្តំ។
Yasmā so rājā rājamahāmatto vā saddaṃ yathāsabhāvato na aññāsi, tasmiṃ tassa ajānanākārameva dassetuṃ ‘‘saddaṃ passissāmī’’tiādi vuttaṃ.
អសតី កិរាយន្តិ បាឡិយំ លិង្គវិបល្លាសេន វុត្តន្តិ យថាលិង្គមេវ វទន្តោ ‘‘អសា’’តិ អាហ។ ‘‘អសតីតិ លាមកាធិវចន’’ន្តិ វត្វា តត្ថ បយោគំ ទស្សេតុំ ‘‘អសា លោកិត្ថិយោ នាមា’’តិ វុត្តំ, លោកេ ឥត្ថិយោ នាម អសតិយោតិ អត្ថោ, តត្ថ ការណមាហ ‘‘វេលា តាសំ ន វិជ្ជតី’’តិ។ បកតិយា លោកេ ជេដ្ឋភាតា កនិដ្ឋភាតា មាតុលោតិអាទិកា វេលា មរិយាទា តាសំ ន វិជ្ជតិ។ កស្មា? សារត្តា ច បគព្ពា ច សព្ពេសម្បិ សម្ភោគវសេន វិនិយោគំ គច្ឆន្តិ។ កថំ? សិខី សព្ពឃសោ យថា។ តេនេវាហ –
Asatī kirāyanti pāḷiyaṃ liṅgavipallāsena vuttanti yathāliṅgameva vadanto ‘‘asā’’ti āha. ‘‘Asatīti lāmakādhivacana’’nti vatvā tattha payogaṃ dassetuṃ ‘‘asā lokitthiyo nāmā’’ti vuttaṃ, loke itthiyo nāma asatiyoti attho, tattha kāraṇamāha ‘‘velā tāsaṃ na vijjatī’’ti. Pakatiyā loke jeṭṭhabhātā kaniṭṭhabhātā mātulotiādikā velā mariyādā tāsaṃ na vijjati. Kasmā? Sārattā ca pagabbā ca sabbesampi sambhogavasena viniyogaṃ gacchanti. Kathaṃ? Sikhī sabbaghaso yathā. Tenevāha –
‘‘សព្ពា នទី វង្កគតី, សព្ពេ កដ្ឋមយា វនា;
‘‘Sabbā nadī vaṅkagatī, sabbe kaṭṭhamayā vanā;
សព្ពិត្ថិយោ ករេ បាបំ, លភមានេ និវាតកេ’’តិ។ (ជា. ២.២១.៣០៨);
Sabbitthiyo kare pāpaṃ, labhamāne nivātake’’ti. (jā. 2.21.308);
អញ្ញម្បិ តន្តិពទ្ធំ ចតុរស្សអម្ពណវាទិតាទីនិ។ វីណា វិយ បញ្ចក្ខន្ធា អនេកធម្មសមូហភាវតោ។ រាជា វិយ យោគាវចរោ តប្បដិពទ្ធធម្មគវេសកត្តា។ អស្សាតិ យោគាវចរស្ស។
Aññampi tantibaddhaṃ caturassaambaṇavāditādīni. Vīṇā viya pañcakkhandhā anekadhammasamūhabhāvato. Rājā viya yogāvacaro tappaṭibaddhadhammagavesakattā. Assāti yogāvacarassa.
និរយាទិតោ អញ្ញស្មិម្បិ គតិ-សទ្ទោ វត្តតិ។ តតោ វិសេសនត្ថំ ‘‘គតិគតី’’តិ វុត្តំ ‘‘ទុក្ខទុក្ខំ, រូបរូប’’ន្តិ ច យថា, គតិសញ្ញិតំ បវត្តិដ្ឋានន្តិ អត្ថោ។ តេនាហ – ‘‘ឯត្ថន្តរេ សំសរតិ វត្តតី’’តិ។ សញ្ជាយនបទេសោ ឯវ គតីតិ សញ្ជាតិគតិ។
Nirayādito aññasmimpi gati-saddo vattati. Tato visesanatthaṃ ‘‘gatigatī’’ti vuttaṃ ‘‘dukkhadukkhaṃ, rūparūpa’’nti ca yathā, gatisaññitaṃ pavattiṭṭhānanti attho. Tenāha – ‘‘etthantare saṃsarati vattatī’’ti. Sañjāyanapadeso eva gatīti sañjātigati.
តំ បន គតិំ សត្តានំ សំវេគវត្ថុភូតស្ស បច្ចក្ខស្ស គព្ភាសយស្ស វសេន ទស្សេតុំ ‘‘អយមស្ស កាយោ’’តិអាទិ វុត្តំ។ រូបធម្មស្ស សលក្ខណំ គតិ និដ្ឋា, តតោ បរំ អញ្ញំ កិញ្ចិ នត្ថីតិ សលក្ខណគតិ។ អភាវោ អច្ចន្តាភាវោ។ សន្តានវិច្ឆេទោ វិភវគតិ តំនិដ្ឋានភាវា។ ភេទោតិ ខណនិរោធោ, ឥធាបិ តំនិដ្ឋានតាយេវ បរិយាយោ។ យាវ ភវគ្គាតិ យាវ សព្ពភវគ្គា។ សលក្ខណវិភវគតិភេទគតិយោ ‘‘ឯសេវ នយោ’’តិ ឥមិនាវ បកាសិតាតិ ន គហិតា។ តស្ស ខីណាសវស្ស ន ហោតិ អគ្គមគ្គេន សមុច្ឆិន្នត្តា។
Taṃ pana gatiṃ sattānaṃ saṃvegavatthubhūtassa paccakkhassa gabbhāsayassa vasena dassetuṃ ‘‘ayamassa kāyo’’tiādi vuttaṃ. Rūpadhammassa salakkhaṇaṃ gati niṭṭhā, tato paraṃ aññaṃ kiñci natthīti salakkhaṇagati. Abhāvo accantābhāvo. Santānavicchedo vibhavagati taṃniṭṭhānabhāvā. Bhedoti khaṇanirodho, idhāpi taṃniṭṭhānatāyeva pariyāyo. Yāva bhavaggāti yāva sabbabhavaggā. Salakkhaṇavibhavagatibhedagatiyo ‘‘eseva nayo’’ti imināva pakāsitāti na gahitā. Tassa khīṇāsavassa na hoti aggamaggena samucchinnattā.
សីលំ កថិតំ រូបាទីសុ ឆន្ទាទិនិវារណស្ស កថិតត្តា។ មជ្ឈេ សមាធិភាវនា កថិតា ‘‘អជ្ឈត្តមេវ សន្តិដ្ឋតិ…បេ.… សមាធិយតី’’តិ ជោតិតត្តា។ បរិយោសានេ ច និព្ពានំ កថិតំ ‘‘យម្បិស្ស…បេ.… ន ហោតី’’តិ វចនតោ។
Sīlaṃkathitaṃ rūpādīsu chandādinivāraṇassa kathitattā. Majjhe samādhibhāvanā kathitā ‘‘ajjhattameva santiṭṭhati…pe… samādhiyatī’’ti jotitattā. Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ ‘‘yampissa…pe… na hotī’’ti vacanato.
វីណោបមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vīṇopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៩. វីណោបមសុត្តំ • 9. Vīṇopamasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៩. វីណោបមសុត្តវណ្ណនា • 9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
