| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
३. विपाकत्तिकवण्णना
3. Vipākattikavaṇṇanā
१-२३. विपाकत्तिके विपाकं धम्मं पटिच्च विपाको धम्मो उप्पज्जति हेतुपच्चयाति ये हेतुपच्चये तेरस वारा वुत्ता, ते सङ्खिपित्वा गणनाय दस्सेतुं हेतुया तेरसाति वुत्तं। आरम्मणे पञ्चातिआदीसुपि एसेव नयो। एवमेत्थ तेरस पञ्च नव सत्त तीणि द्वेति छ गणनपरिच्छेदा, तेसं वसेन पच्चयसंसन्दने हेट्ठा वुत्तनयेनेव गणना वेदितब्बा।
1-23. Vipākattike vipākaṃ dhammaṃ paṭicca vipāko dhammo uppajjati hetupaccayāti ye hetupaccaye terasa vārā vuttā, te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ hetuyā terasāti vuttaṃ. Ārammaṇe pañcātiādīsupi eseva nayo. Evamettha terasa pañca nava satta tīṇi dveti cha gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena paccayasaṃsandane heṭṭhā vuttanayeneva gaṇanā veditabbā.
२४-५२. पच्चनीयेपि विपाकं धम्मं पटिच्च विपाको धम्मो उप्पज्जति नहेतुपच्चयाति ये नहेतुपच्चये दस वारा वुत्ता, ते सङ्खिपित्वा गणनाय दस्सेतुं नहेतुया दसाति वुत्तं। न आरम्मणे पञ्चातिआदीसुपि एसेव नयो। एवमेत्थ दस पञ्च तेरस द्वादस द्वे एकं नव तीणीति अट्ठ गणनपरिच्छेदा, तेसं वसेन पच्चयसंसन्दने हेट्ठा वुत्तनयेनेव वित्थारतो गणना वेदितब्बा। पाळि पन सङ्खित्ता, एतेसञ्ञेव पन लद्धगणनरपरिच्छेदानं वारानं वसेन संसन्दित्वा अनुलोमपच्चनीयं पच्चनीयानुलोमञ्च वेदितब्बं।
24-52. Paccanīyepi vipākaṃ dhammaṃ paṭicca vipāko dhammo uppajjati nahetupaccayāti ye nahetupaccaye dasa vārā vuttā, te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ nahetuyā dasāti vuttaṃ. Na ārammaṇe pañcātiādīsupi eseva nayo. Evamettha dasa pañca terasa dvādasa dve ekaṃ nava tīṇīti aṭṭha gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena paccayasaṃsandane heṭṭhā vuttanayeneva vitthārato gaṇanā veditabbā. Pāḷi pana saṅkhittā, etesaññeva pana laddhagaṇanaraparicchedānaṃ vārānaṃ vasena saṃsanditvā anulomapaccanīyaṃ paccanīyānulomañca veditabbaṃ.
सहजातवारो इमिनाव एकगतिको। पच्चयनिस्सयसंसट्ठसम्पयुत्तवारा यथापाळिमेव निय्यन्ति।
Sahajātavāro imināva ekagatiko. Paccayanissayasaṃsaṭṭhasampayuttavārā yathāpāḷimeva niyyanti.
९२. पञ्हावारे कुसलाकुसले निरुद्धेति एतस्मिं विपस्सनावसेन पवत्ते कुसले सारज्जनादिवसेन पवत्ते अकुसले च निरुद्धे। विपाको तदारम्मणता उप्पज्जतीति कामावचरविपाको तदारम्मणताय उप्पज्जति। ये पन ‘‘विपस्सनाजवनानं विचिकिच्छुद्धच्चानञ्च परियोसाने तदारम्मणं नत्थी’’ति वदन्ति, ते इमाय तन्तिया पटिसेधेतब्बा। आकासानञ्चायतनकुसलं विञ्ञाणञ्चायतनस्स किरियस्स आरम्मणपच्चयेन पच्चयोति अरहत्तं पत्वा असमापन्नपुब्बा समापत्तियो पटिलोमतो समापज्जन्तस्स वसेनेतं वुत्तं। इमिना उपायेन सब्बविस्सज्जनेसु साधुकं पाळिं उपपरिक्खित्वा अत्थो वेदितब्बो।
92. Pañhāvāre kusalākusale niruddheti etasmiṃ vipassanāvasena pavatte kusale sārajjanādivasena pavatte akusale ca niruddhe. Vipāko tadārammaṇatā uppajjatīti kāmāvacaravipāko tadārammaṇatāya uppajjati. Ye pana ‘‘vipassanājavanānaṃ vicikicchuddhaccānañca pariyosāne tadārammaṇaṃ natthī’’ti vadanti, te imāya tantiyā paṭisedhetabbā. Ākāsānañcāyatanakusalaṃ viññāṇañcāyatanassa kiriyassa ārammaṇapaccayena paccayoti arahattaṃ patvā asamāpannapubbā samāpattiyo paṭilomato samāpajjantassa vasenetaṃ vuttaṃ. Iminā upāyena sabbavissajjanesu sādhukaṃ pāḷiṃ upaparikkhitvā attho veditabbo.
१२०. हेतुया सत्त, आरम्मणे नव, अधिपतिया दसातिआदीसुपि सहजाताधिपतिवसेन आरम्मणाधिपतिवसेन सहजातनिस्सयवसेन पुरेजातनिस्सयवसेन अनन्तरूपनिस्सयवसेन आरम्मणूपनिस्सयवसेन पकतूपनिस्सयवसेन सहजातविप्पयुत्तवसेन पुरेजातपच्छाजातविप्पयुत्तवसेनाति यत्थ यत्थ यथा यथा यत्तकानि विस्सज्जनानि लब्भन्ति, तत्थ तत्थ तथा तथा तानि सब्बानि सल्लक्खेतब्बानि। तथा पच्चनीयादीसु अनुलोमवसेन वारुद्धरणं, अनुलोमतो लद्धवारानं पच्चनीयतो गणना, पच्चयसंसन्दनं, अनुलोमपच्चनीये पच्चनीयानुलोमे च सुद्धिकेसु चेव संसन्दनवसेन च पवत्तेसु हेतुमूलकादीसु लब्भमानवारगणना, अलब्भमानानं अलब्भमानताति सब्बं हेट्ठा वुत्तनयेनेव वेदितब्बं।
120. Hetuyā satta, ārammaṇe nava, adhipatiyā dasātiādīsupi sahajātādhipativasena ārammaṇādhipativasena sahajātanissayavasena purejātanissayavasena anantarūpanissayavasena ārammaṇūpanissayavasena pakatūpanissayavasena sahajātavippayuttavasena purejātapacchājātavippayuttavasenāti yattha yattha yathā yathā yattakāni vissajjanāni labbhanti, tattha tattha tathā tathā tāni sabbāni sallakkhetabbāni. Tathā paccanīyādīsu anulomavasena vāruddharaṇaṃ, anulomato laddhavārānaṃ paccanīyato gaṇanā, paccayasaṃsandanaṃ, anulomapaccanīye paccanīyānulome ca suddhikesu ceva saṃsandanavasena ca pavattesu hetumūlakādīsu labbhamānavāragaṇanā, alabbhamānānaṃ alabbhamānatāti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
यथा चेत्थ, एवं इतो परेसुपि तिकदुकेसु। पट्ठानपकरणञ्हि पाळितोव अनन्तं अपरिमाणं। तस्स पदपटिपाटिया अत्थं वण्णयिस्सामीति पटिपन्नस्स अतिदीघायुकस्सापि आयु नप्पहोति। न चस्स एकदेसं वण्णेत्वा सेसम्हि नयतो दस्सियमाने न सक्का अत्थो जानितुं, तस्मा इतो परं एत्तकम्पि अवत्वा सेसेसु तिकदुकेसु हेट्ठा अवुत्तप्पकारत्ता यं यं अवस्सं वत्तब्बं, तं तदेव वक्खाम। यं पन अवत्वा गमिस्साम, तं पाळिनयेनेव वेदितब्बन्ति।
Yathā cettha, evaṃ ito paresupi tikadukesu. Paṭṭhānapakaraṇañhi pāḷitova anantaṃ aparimāṇaṃ. Tassa padapaṭipāṭiyā atthaṃ vaṇṇayissāmīti paṭipannassa atidīghāyukassāpi āyu nappahoti. Na cassa ekadesaṃ vaṇṇetvā sesamhi nayato dassiyamāne na sakkā attho jānituṃ, tasmā ito paraṃ ettakampi avatvā sesesu tikadukesu heṭṭhā avuttappakārattā yaṃ yaṃ avassaṃ vattabbaṃ, taṃ tadeva vakkhāma. Yaṃ pana avatvā gamissāma, taṃ pāḷinayeneva veditabbanti.
विपाकत्तिकवण्णना।
Vipākattikavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पट्ठानपाळि • Paṭṭhānapāḷi / ३. विपाकत्तिकं • 3. Vipākattikaṃ
