| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๓. วิปากตฺติกวณฺณนา
3. Vipākattikavaṇṇanā
๑-๒๓. วิปากตฺติเก วิปากํ ธมฺมํ ปฎิจฺจ วิปาโก ธโมฺม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยาติ เย เหตุปจฺจเย เตรส วารา วุตฺตา, เต สงฺขิปิตฺวา คณนาย ทเสฺสตุํ เหตุยา เตรสาติ วุตฺตํฯ อารมฺมเณ ปญฺจาติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เอวเมตฺถ เตรส ปญฺจ นว สตฺต ตีณิ เทฺวติ ฉ คณนปริเจฺฉทา, เตสํ วเสน ปจฺจยสํสนฺทเน เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว คณนา เวทิตพฺพาฯ
1-23. Vipākattike vipākaṃ dhammaṃ paṭicca vipāko dhammo uppajjati hetupaccayāti ye hetupaccaye terasa vārā vuttā, te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ hetuyā terasāti vuttaṃ. Ārammaṇe pañcātiādīsupi eseva nayo. Evamettha terasa pañca nava satta tīṇi dveti cha gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena paccayasaṃsandane heṭṭhā vuttanayeneva gaṇanā veditabbā.
๒๔-๕๒. ปจฺจนีเยปิ วิปากํ ธมฺมํ ปฎิจฺจ วิปาโก ธโมฺม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยาติ เย นเหตุปจฺจเย ทส วารา วุตฺตา, เต สงฺขิปิตฺวา คณนาย ทเสฺสตุํ นเหตุยา ทสาติ วุตฺตํฯ น อารมฺมเณ ปญฺจาติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เอวเมตฺถ ทส ปญฺจ เตรส ทฺวาทส เทฺว เอกํ นว ตีณีติ อฎฺฐ คณนปริเจฺฉทา, เตสํ วเสน ปจฺจยสํสนฺทเน เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว วิตฺถารโต คณนา เวทิตพฺพาฯ ปาฬิ ปน สงฺขิตฺตา, เอเตสเญฺญว ปน ลทฺธคณนรปริเจฺฉทานํ วารานํ วเสน สํสนฺทิตฺวา อนุโลมปจฺจนียํ ปจฺจนียานุโลมญฺจ เวทิตพฺพํฯ
24-52. Paccanīyepi vipākaṃ dhammaṃ paṭicca vipāko dhammo uppajjati nahetupaccayāti ye nahetupaccaye dasa vārā vuttā, te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ nahetuyā dasāti vuttaṃ. Na ārammaṇe pañcātiādīsupi eseva nayo. Evamettha dasa pañca terasa dvādasa dve ekaṃ nava tīṇīti aṭṭha gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena paccayasaṃsandane heṭṭhā vuttanayeneva vitthārato gaṇanā veditabbā. Pāḷi pana saṅkhittā, etesaññeva pana laddhagaṇanaraparicchedānaṃ vārānaṃ vasena saṃsanditvā anulomapaccanīyaṃ paccanīyānulomañca veditabbaṃ.
สหชาตวาโร อิมินาว เอกคติโกฯ ปจฺจยนิสฺสยสํสฎฺฐสมฺปยุตฺตวารา ยถาปาฬิเมว นิยฺยนฺติฯ
Sahajātavāro imināva ekagatiko. Paccayanissayasaṃsaṭṭhasampayuttavārā yathāpāḷimeva niyyanti.
๙๒. ปญฺหาวาเร กุสลากุสเล นิรุเทฺธติ เอตสฺมิํ วิปสฺสนาวเสน ปวเตฺต กุสเล สารชฺชนาทิวเสน ปวเตฺต อกุสเล จ นิรุเทฺธฯ วิปาโก ตทารมฺมณตา อุปฺปชฺชตีติ กามาวจรวิปาโก ตทารมฺมณตาย อุปฺปชฺชติฯ เย ปน ‘‘วิปสฺสนาชวนานํ วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจานญฺจ ปริโยสาเน ตทารมฺมณํ นตฺถี’’ติ วทนฺติ, เต อิมาย ตนฺติยา ปฎิเสเธตพฺพาฯ อากาสานญฺจายตนกุสลํ วิญฺญาณญฺจายตนสฺส กิริยสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโยติ อรหตฺตํ ปตฺวา อสมาปนฺนปุพฺพา สมาปตฺติโย ปฎิโลมโต สมาปชฺชนฺตสฺส วเสเนตํ วุตฺตํฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพวิสฺสชฺชเนสุ สาธุกํ ปาฬิํ อุปปริกฺขิตฺวา อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
92. Pañhāvāre kusalākusale niruddheti etasmiṃ vipassanāvasena pavatte kusale sārajjanādivasena pavatte akusale ca niruddhe. Vipāko tadārammaṇatā uppajjatīti kāmāvacaravipāko tadārammaṇatāya uppajjati. Ye pana ‘‘vipassanājavanānaṃ vicikicchuddhaccānañca pariyosāne tadārammaṇaṃ natthī’’ti vadanti, te imāya tantiyā paṭisedhetabbā. Ākāsānañcāyatanakusalaṃ viññāṇañcāyatanassa kiriyassa ārammaṇapaccayena paccayoti arahattaṃ patvā asamāpannapubbā samāpattiyo paṭilomato samāpajjantassa vasenetaṃ vuttaṃ. Iminā upāyena sabbavissajjanesu sādhukaṃ pāḷiṃ upaparikkhitvā attho veditabbo.
๑๒๐. เหตุยา สตฺต, อารมฺมเณ นว, อธิปติยา ทสาติอาทีสุปิ สหชาตาธิปติวเสน อารมฺมณาธิปติวเสน สหชาตนิสฺสยวเสน ปุเรชาตนิสฺสยวเสน อนนฺตรูปนิสฺสยวเสน อารมฺมณูปนิสฺสยวเสน ปกตูปนิสฺสยวเสน สหชาตวิปฺปยุตฺตวเสน ปุเรชาตปจฺฉาชาตวิปฺปยุตฺตวเสนาติ ยตฺถ ยตฺถ ยถา ยถา ยตฺตกานิ วิสฺสชฺชนานิ ลพฺภนฺติ, ตตฺถ ตตฺถ ตถา ตถา ตานิ สพฺพานิ สลฺลเกฺขตพฺพานิฯ ตถา ปจฺจนียาทีสุ อนุโลมวเสน วารุทฺธรณํ, อนุโลมโต ลทฺธวารานํ ปจฺจนียโต คณนา, ปจฺจยสํสนฺทนํ, อนุโลมปจฺจนีเย ปจฺจนียานุโลเม จ สุทฺธิเกสุ เจว สํสนฺทนวเสน จ ปวเตฺตสุ เหตุมูลกาทีสุ ลพฺภมานวารคณนา, อลพฺภมานานํ อลพฺภมานตาติ สพฺพํ เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ
120. Hetuyā satta, ārammaṇe nava, adhipatiyā dasātiādīsupi sahajātādhipativasena ārammaṇādhipativasena sahajātanissayavasena purejātanissayavasena anantarūpanissayavasena ārammaṇūpanissayavasena pakatūpanissayavasena sahajātavippayuttavasena purejātapacchājātavippayuttavasenāti yattha yattha yathā yathā yattakāni vissajjanāni labbhanti, tattha tattha tathā tathā tāni sabbāni sallakkhetabbāni. Tathā paccanīyādīsu anulomavasena vāruddharaṇaṃ, anulomato laddhavārānaṃ paccanīyato gaṇanā, paccayasaṃsandanaṃ, anulomapaccanīye paccanīyānulome ca suddhikesu ceva saṃsandanavasena ca pavattesu hetumūlakādīsu labbhamānavāragaṇanā, alabbhamānānaṃ alabbhamānatāti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
ยถา เจตฺถ, เอวํ อิโต ปเรสุปิ ติกทุเกสุฯ ปฎฺฐานปกรณญฺหิ ปาฬิโตว อนนฺตํ อปริมาณํฯ ตสฺส ปทปฎิปาฎิยา อตฺถํ วณฺณยิสฺสามีติ ปฎิปนฺนสฺส อติทีฆายุกสฺสาปิ อายุ นปฺปโหติฯ น จสฺส เอกเทสํ วเณฺณตฺวา เสสมฺหิ นยโต ทสฺสิยมาเน น สกฺกา อโตฺถ ชานิตุํ, ตสฺมา อิโต ปรํ เอตฺตกมฺปิ อวตฺวา เสเสสุ ติกทุเกสุ เหฎฺฐา อวุตฺตปฺปการตฺตา ยํ ยํ อวสฺสํ วตฺตพฺพํ, ตํ ตเทว วกฺขามฯ ยํ ปน อวตฺวา คมิสฺสาม, ตํ ปาฬินเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ
Yathā cettha, evaṃ ito paresupi tikadukesu. Paṭṭhānapakaraṇañhi pāḷitova anantaṃ aparimāṇaṃ. Tassa padapaṭipāṭiyā atthaṃ vaṇṇayissāmīti paṭipannassa atidīghāyukassāpi āyu nappahoti. Na cassa ekadesaṃ vaṇṇetvā sesamhi nayato dassiyamāne na sakkā attho jānituṃ, tasmā ito paraṃ ettakampi avatvā sesesu tikadukesu heṭṭhā avuttappakārattā yaṃ yaṃ avassaṃ vattabbaṃ, taṃ tadeva vakkhāma. Yaṃ pana avatvā gamissāma, taṃ pāḷinayeneva veditabbanti.
วิปากตฺติกวณฺณนาฯ
Vipākattikavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / ๓. วิปากตฺติกํ • 3. Vipākattikaṃ
