| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๓. วิปากตฺติกวณฺณนา
3. Vipākattikavaṇṇanā
๑-๒๓. โสเยวาติ อกตสมาเสหิ ปเทหิ โย อโตฺถ วุจฺจติ, โสเยว อโตฺถ วุโตฺต โหติฯ
1-23. Soyevāti akatasamāsehi padehi yo attho vuccati, soyeva attho vutto hoti.
๒๔-๕๒. ตนฺติ ตํ วจนํ, ตํ วา กฎตฺตารูปํฯ ยสฺมา จิตฺตสมุฎฺฐานสฺส อุปาทารูปสฺส ยถา ขเนฺธ ปฎิจฺจ อุปฺปตฺติ, ตถา มหาภูเต จ ปฎิจฺจ อุปฺปตฺติฯ น หิ ตสฺส ตทุภยํ วินา อุปฺปตฺติ อตฺถิ, น เอวํ กฎตฺตารูปสฺสฯ ตญฺหิ กมฺมสฺส กฎตฺตา อุปฺปชฺชมานํ มหาภูเต ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา จิตฺตสมุฎฺฐานํ รูปํ อุปาทารูปสฺส ตํ วิเสสํ ทเสฺสตุํ ตเทว วุตฺตํ, น กฎตฺตารูปํ วุตฺตนฺติ อิมมตฺถํ ทเสฺสตุํ ‘‘ขเนฺธ ปฎิจฺจา’’ติอาทิมาหฯ ยทิปิ กฎตฺตารูปํ ‘‘มหาภูเต ปฎิจฺจ จิตฺตสมุฎฺฐานํ รูปํ อุปาทารูป’’นฺติ เอตฺถ น คหิตํ, วจนนฺตเรน ปน คหิตเมวาติ ทเสฺสโนฺต ‘‘ปวตฺติยํ ปนา’’ติอาทิมาหฯ เอวญฺจ กตฺวาติ ขเนฺธ ปฎิจฺจ อุปฺปตฺติยา อภาวโตเยวฯ นาหารปจฺจเยติ อาหารปจฺจเย ปจฺจนียโต ฐิเตฯ ตมฺปีติ กฎตฺตารูปมฺปิฯ ฐิติกฺขเณ กฎตฺตารูปสฺส อาหาโร อุปตฺถมฺภโก โหตีติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘อุปฺปาทกฺขเณ’’ติฯ
24-52. Tanti taṃ vacanaṃ, taṃ vā kaṭattārūpaṃ. Yasmā cittasamuṭṭhānassa upādārūpassa yathā khandhe paṭicca uppatti, tathā mahābhūte ca paṭicca uppatti. Na hi tassa tadubhayaṃ vinā uppatti atthi, na evaṃ kaṭattārūpassa. Tañhi kammassa kaṭattā uppajjamānaṃ mahābhūte paṭicca uppajjati, tasmā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ upādārūpassa taṃ visesaṃ dassetuṃ tadeva vuttaṃ, na kaṭattārūpaṃ vuttanti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘khandhe paṭiccā’’tiādimāha. Yadipi kaṭattārūpaṃ ‘‘mahābhūte paṭicca cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ upādārūpa’’nti ettha na gahitaṃ, vacanantarena pana gahitamevāti dassento ‘‘pavattiyaṃ panā’’tiādimāha. Evañca katvāti khandhe paṭicca uppattiyā abhāvatoyeva. Nāhārapaccayeti āhārapaccaye paccanīyato ṭhite. Tampīti kaṭattārūpampi. Ṭhitikkhaṇe kaṭattārūpassa āhāro upatthambhako hotīti katvā vuttaṃ ‘‘uppādakkhaṇe’’ti.
วิปากตฺติกวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vipākattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๓. วิปากตฺติกวณฺณนา • 3. Vipākattikavaṇṇanā
