| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
१०. विपाको विपाकधम्मधम्मोतिकथावण्णना
10. Vipāko vipākadhammadhammotikathāvaṇṇanā
५०१. इदानि विपाको विपाकधम्मधम्मोतिकथा नाम होति। तत्थ यस्मा विपाको विपाकस्स अञ्ञमञ्ञादिपच्चयवसेन पच्चयो होति, तस्मा विपाकोपि विपाकधम्मधम्मोति येसं लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानं; ते सन्धाय पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। तस्स विपाकोति तस्स विपाकधम्मधम्मस्स विपाकस्स यो विपाको, सोपि ते विपाकधम्मधम्मो होतीति पुच्छति। इतरो आयतिं विपाकदानाभावं सन्धाय पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो तप्पच्चयापि अञ्ञस्स विपाकस्स उप्पत्तिं सन्धाय पटिजानाति। एवं सन्ते पनस्स कुसलाकुसलस्स विय तस्सापि विपाकस्स विपाको, तस्सापि विपाकोति वट्टानुपच्छेदो आपज्जतीति पुट्ठो समयविरोधभयेन पटिक्खिपति।
501. Idāni vipāko vipākadhammadhammotikathā nāma hoti. Tattha yasmā vipāko vipākassa aññamaññādipaccayavasena paccayo hoti, tasmā vipākopi vipākadhammadhammoti yesaṃ laddhi, seyyathāpi andhakānaṃ; te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Tassa vipākoti tassa vipākadhammadhammassa vipākassa yo vipāko, sopi te vipākadhammadhammo hotīti pucchati. Itaro āyatiṃ vipākadānābhāvaṃ sandhāya paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho tappaccayāpi aññassa vipākassa uppattiṃ sandhāya paṭijānāti. Evaṃ sante panassa kusalākusalassa viya tassāpi vipākassa vipāko, tassāpi vipākoti vaṭṭānupacchedo āpajjatīti puṭṭho samayavirodhabhayena paṭikkhipati.
विपाकोति वातिआदिम्हि वचनसाधने पन यदि विपाकस्स विपाकधम्मधम्मेन एकत्थता भवेय्य, कुसलाकुसलब्याकतानं एकत्थतं आपज्जेय्याति पटिक्खिपति। विपाको च विपाकधम्मधम्मो चाति एत्थ अयं अधिप्पायो – सो हि चतूसु विपाकक्खन्धेसु एकेकं अञ्ञमञ्ञपच्चयादीसु पच्चयट्ठेन विपाकधम्मधम्मतं पच्चयुप्पन्नट्ठेन च विपाकं मञ्ञमानो ‘‘विपाको विपाकधम्मधम्मो’’ति पुट्ठो आमन्ताति पटिजानाति। अथ नं सकवादी ‘‘यस्मा तया एकक्खणे चतूसु खन्धेसु विपाको विपाकधम्मधम्मोपि अनुञ्ञातो, तस्मा तेसं सहगतादिभावो आपज्जती’’ति चोदेतुं एवमाह। इतरो कुसलाकुसलसङ्खातं विपाकधम्मधम्मं सन्धाय पटिक्खिपति। तञ्ञेव अकुसलन्ति यदि ते विपाको विपाकधम्मधम्मो, यो अकुसलविपाको, सो अकुसलं आपज्जति। कस्मा? विपाकधम्मधम्मेन एकत्ता। तञ्ञेव कुसलन्तिआदीसुपि एसेव नयो।
Vipākoti vātiādimhi vacanasādhane pana yadi vipākassa vipākadhammadhammena ekatthatā bhaveyya, kusalākusalabyākatānaṃ ekatthataṃ āpajjeyyāti paṭikkhipati. Vipāko ca vipākadhammadhammo cāti ettha ayaṃ adhippāyo – so hi catūsu vipākakkhandhesu ekekaṃ aññamaññapaccayādīsu paccayaṭṭhena vipākadhammadhammataṃ paccayuppannaṭṭhena ca vipākaṃ maññamāno ‘‘vipāko vipākadhammadhammo’’ti puṭṭho āmantāti paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī ‘‘yasmā tayā ekakkhaṇe catūsu khandhesu vipāko vipākadhammadhammopi anuññāto, tasmā tesaṃ sahagatādibhāvo āpajjatī’’ti codetuṃ evamāha. Itaro kusalākusalasaṅkhātaṃ vipākadhammadhammaṃ sandhāya paṭikkhipati. Taññeva akusalanti yadi te vipāko vipākadhammadhammo, yo akusalavipāko, so akusalaṃ āpajjati. Kasmā? Vipākadhammadhammena ekattā. Taññeva kusalantiādīsupi eseva nayo.
५०२. अञ्ञमञ्ञपच्चयाति इदं सहजातानं पच्चयमत्तवसेन वुत्तं, तस्मा असाधकं। महाभूतानम्पि च अञ्ञमञ्ञपच्चयता वुत्ता, न च तानि विपाकानि, न च विपाकधम्मधम्मानीति।
502. Aññamaññapaccayāti idaṃ sahajātānaṃ paccayamattavasena vuttaṃ, tasmā asādhakaṃ. Mahābhūtānampi ca aññamaññapaccayatā vuttā, na ca tāni vipākāni, na ca vipākadhammadhammānīti.
विपाको विपाकधम्मधम्मोतिकथावण्णना।
Vipāko vipākadhammadhammotikathāvaṇṇanā.
सत्तमो वग्गो।
Sattamo vaggo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (७२) १०. विपाको विपाकधम्मधम्मोतिकथा • (72) 10. Vipāko vipākadhammadhammotikathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / १०. विपाकोविपाकधम्मधम्मोतिकथावण्णना • 10. Vipākovipākadhammadhammotikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / १०. विपाकोविपाकधम्मधम्मोतिकथावण्णना • 10. Vipākovipākadhammadhammotikathāvaṇṇanā
