| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
३. विपरीतकथावण्णना
3. Viparītakathāvaṇṇanā
४२४. इदानि विपरीतकथा नाम होति। तत्थ ‘‘य्वायं पथवीकसिणे पथवीसञ्ञी समापज्जति, तस्स तं ञाणं विपरीतञाण’’न्ति येसं लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानं, ते सन्धाय पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। पथविं निस्साय उप्पन्ननिमित्तञ्हि न पथवीयेव, तत्र चायं पथवीसञ्ञी। तस्मा विपरीतञाणन्ति अयमेतस्स अधिप्पायो। ततो सकवादी ‘‘लक्खणपथवीपि ससम्भारपथवीपि निमित्तपथवीपि पथवीदेवतापि सब्बा पथवीयेव, तासु पथवीति ञाणं विपरीतं न होति। अनिच्चे निच्चन्तिआदिविपरियेसो पन विपरीतञाणं नाम। किं ते इदं एतेसु अञ्ञतर’’न्ति चोदेतुं अनिच्चे निच्चन्तिआदिमाह। इतरो विपल्लासलक्खणाभावं सन्धाय पटिक्खिपति, पथवीनिमित्तं सन्धाय पटिजानाति।
424. Idāni viparītakathā nāma hoti. Tattha ‘‘yvāyaṃ pathavīkasiṇe pathavīsaññī samāpajjati, tassa taṃ ñāṇaṃ viparītañāṇa’’nti yesaṃ laddhi, seyyathāpi andhakānaṃ, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Pathaviṃ nissāya uppannanimittañhi na pathavīyeva, tatra cāyaṃ pathavīsaññī. Tasmā viparītañāṇanti ayametassa adhippāyo. Tato sakavādī ‘‘lakkhaṇapathavīpi sasambhārapathavīpi nimittapathavīpi pathavīdevatāpi sabbā pathavīyeva, tāsu pathavīti ñāṇaṃ viparītaṃ na hoti. Anicce niccantiādivipariyeso pana viparītañāṇaṃ nāma. Kiṃ te idaṃ etesu aññatara’’nti codetuṃ anicce niccantiādimāha. Itaro vipallāsalakkhaṇābhāvaṃ sandhāya paṭikkhipati, pathavīnimittaṃ sandhāya paṭijānāti.
कुसलन्ति सेक्खपुथुज्जनानं ञाणं सन्धाय वुत्तं। अत्थि अरहतोति पञ्हेसुपि विपल्लासलक्खणाभावेन पटिक्खिपति। पथवीनिमित्तं सन्धाय पटिजानाति। सब्बेव पथवीति सब्बं तं पथवीकसिणं लक्खणपथवीयेव होतीति पुच्छति। सकवादी तथा अभावतो पटिक्खिपति। ननु पथवी अत्थि, अत्थि च कोचि पथविं पथवितो समापज्जतीति पुच्छा सकवादिस्स । तस्सत्थो – ननु निमित्तपथवी अत्थि, अत्थि च कोचि तं पथविं पथवितोयेव समापज्जति, न आपतो वा तेजतो वाति। पथवी अत्थीतिआदि ‘‘यदि यं यथा अत्थि, तं तथा समापज्जन्तस्स ञाणं विपरीतं होति, निब्बानं अत्थि, तम्पि समापज्जन्तस्स सब्बविपरियेससमुग्घातनं मग्गञाणम्पि ते विपरीतं होतू’’ति दस्सनत्थं वुत्तन्ति।
Kusalanti sekkhaputhujjanānaṃ ñāṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Atthi arahatoti pañhesupi vipallāsalakkhaṇābhāvena paṭikkhipati. Pathavīnimittaṃ sandhāya paṭijānāti. Sabbeva pathavīti sabbaṃ taṃ pathavīkasiṇaṃ lakkhaṇapathavīyeva hotīti pucchati. Sakavādī tathā abhāvato paṭikkhipati. Nanu pathavī atthi, atthi ca koci pathaviṃ pathavito samāpajjatīti pucchā sakavādissa . Tassattho – nanu nimittapathavī atthi, atthi ca koci taṃ pathaviṃ pathavitoyeva samāpajjati, na āpato vā tejato vāti. Pathavī atthītiādi ‘‘yadi yaṃ yathā atthi, taṃ tathā samāpajjantassa ñāṇaṃ viparītaṃ hoti, nibbānaṃ atthi, tampi samāpajjantassa sabbavipariyesasamugghātanaṃ maggañāṇampi te viparītaṃ hotū’’ti dassanatthaṃ vuttanti.
विपरीतकथावण्णना।
Viparītakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (४५) ३. विपरीतकथा • (45) 3. Viparītakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ३. विपरीतकथावण्णना • 3. Viparītakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ३. विपरीतकथावण्णना • 3. Viparītakathāvaṇṇanā
