| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๓. วิปรีตกถาวณฺณนา
3. Viparītakathāvaṇṇanā
๔๒๔. อิทานิ วิปรีตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยฺวายํ ปถวีกสิเณ ปถวีสญฺญี สมาปชฺชติ, ตสฺส ตํ ญาณํ วิปรีตญาณ’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ ปถวิํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนนิมิตฺตญฺหิ น ปถวีเยว, ตตฺร จายํ ปถวีสญฺญีฯ ตสฺมา วิปรีตญาณนฺติ อยเมตสฺส อธิปฺปาโยฯ ตโต สกวาที ‘‘ลกฺขณปถวีปิ สสมฺภารปถวีปิ นิมิตฺตปถวีปิ ปถวีเทวตาปิ สพฺพา ปถวีเยว, ตาสุ ปถวีติ ญาณํ วิปรีตํ น โหติฯ อนิเจฺจ นิจฺจนฺติอาทิวิปริเยโส ปน วิปรีตญาณํ นามฯ กิํ เต อิทํ เอเตสุ อญฺญตร’’นฺติ โจเทตุํ อนิเจฺจ นิจฺจนฺติอาทิมาหฯ อิตโร วิปลฺลาสลกฺขณาภาวํ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติ, ปถวีนิมิตฺตํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ
424. Idāni viparītakathā nāma hoti. Tattha ‘‘yvāyaṃ pathavīkasiṇe pathavīsaññī samāpajjati, tassa taṃ ñāṇaṃ viparītañāṇa’’nti yesaṃ laddhi, seyyathāpi andhakānaṃ, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Pathaviṃ nissāya uppannanimittañhi na pathavīyeva, tatra cāyaṃ pathavīsaññī. Tasmā viparītañāṇanti ayametassa adhippāyo. Tato sakavādī ‘‘lakkhaṇapathavīpi sasambhārapathavīpi nimittapathavīpi pathavīdevatāpi sabbā pathavīyeva, tāsu pathavīti ñāṇaṃ viparītaṃ na hoti. Anicce niccantiādivipariyeso pana viparītañāṇaṃ nāma. Kiṃ te idaṃ etesu aññatara’’nti codetuṃ anicce niccantiādimāha. Itaro vipallāsalakkhaṇābhāvaṃ sandhāya paṭikkhipati, pathavīnimittaṃ sandhāya paṭijānāti.
กุสลนฺติ เสกฺขปุถุชฺชนานํ ญาณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อตฺถิ อรหโตติ ปเญฺหสุปิ วิปลฺลาสลกฺขณาภาเวน ปฎิกฺขิปติฯ ปถวีนิมิตฺตํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ สเพฺพว ปถวีติ สพฺพํ ตํ ปถวีกสิณํ ลกฺขณปถวีเยว โหตีติ ปุจฺฉติฯ สกวาที ตถา อภาวโต ปฎิกฺขิปติฯ นนุ ปถวี อตฺถิ, อตฺถิ จ โกจิ ปถวิํ ปถวิโต สมาปชฺชตีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส ฯ ตสฺสโตฺถ – นนุ นิมิตฺตปถวี อตฺถิ, อตฺถิ จ โกจิ ตํ ปถวิํ ปถวิโตเยว สมาปชฺชติ, น อาปโต วา เตชโต วาติฯ ปถวี อตฺถีติอาทิ ‘‘ยทิ ยํ ยถา อตฺถิ, ตํ ตถา สมาปชฺชนฺตสฺส ญาณํ วิปรีตํ โหติ, นิพฺพานํ อตฺถิ, ตมฺปิ สมาปชฺชนฺตสฺส สพฺพวิปริเยสสมุคฺฆาตนํ มคฺคญาณมฺปิ เต วิปรีตํ โหตู’’ติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติฯ
Kusalanti sekkhaputhujjanānaṃ ñāṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Atthi arahatoti pañhesupi vipallāsalakkhaṇābhāvena paṭikkhipati. Pathavīnimittaṃ sandhāya paṭijānāti. Sabbeva pathavīti sabbaṃ taṃ pathavīkasiṇaṃ lakkhaṇapathavīyeva hotīti pucchati. Sakavādī tathā abhāvato paṭikkhipati. Nanu pathavī atthi, atthi ca koci pathaviṃ pathavito samāpajjatīti pucchā sakavādissa . Tassattho – nanu nimittapathavī atthi, atthi ca koci taṃ pathaviṃ pathavitoyeva samāpajjati, na āpato vā tejato vāti. Pathavī atthītiādi ‘‘yadi yaṃ yathā atthi, taṃ tathā samāpajjantassa ñāṇaṃ viparītaṃ hoti, nibbānaṃ atthi, tampi samāpajjantassa sabbavipariyesasamugghātanaṃ maggañāṇampi te viparītaṃ hotū’’ti dassanatthaṃ vuttanti.
วิปรีตกถาวณฺณนาฯ
Viparītakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๔๕) ๓. วิปรีตกถา • (45) 3. Viparītakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๓. วิปรีตกถาวณฺณนา • 3. Viparītakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๓. วิปรีตกถาวณฺณนา • 3. Viparītakathāvaṇṇanā
