| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੯. વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਥਾ
9. Vipassanākathā
વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Vipassanākathāvaṇṇanā
੩੬. ਇਦਾਨਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਯ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਕਥਾਯ ਅਨਨ੍ਤਰਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤਾવ ਸੋਇਤਿ ਸਬ੍ਬਨਾਮਤ੍ਤਾ ਯੋ વਾ ਸੋ વਾ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ। વਤਾਤਿ ਏਕਂਸਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ। ਅਨੁਲੋਮਿਕਾਯ ਖਨ੍ਤਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਮੇવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਂ ਅਨੁਲੋਮੇਤੀਤਿ ਅਨੁਲੋਮਿਕਂ, ਤਦੇવ ਖਨ੍ਤਿਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ। ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਖਮਨ੍ਤਿ ਰੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਖਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਮੁਦੁਕਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਤਿਕ੍ਖਾਤਿ ਤਿવਿਧਾ। ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਾਦਿਕਾ ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਮੁਦੁਕਾਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤਿ। ਭਙ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਕਾ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾਞਾਣਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਲੋਮਞਾਣਂ ਤਿਕ੍ਖਾਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤਿ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਉਪੇਤੋ। ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਏਤਂ ਠਾਨਂ ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਹਿਤਸੁਖਾવਹੋ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਸੀਸਤੋ ਤਥੇવ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਅਸੁਭਾਦੀਸੁ ਚ ਅਸੁਭਨ੍ਤਿਆਦਿਅવਿਪਰੀਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਸਭਾવੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ, ਅਨਨ੍ਤਰਫਲਦਾਨਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਨਿਯਾਮਭੂਤਤ੍ਤਾ ਨਿਯਾਮੋ, ਨਿਚ੍ਛਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ ਚ ਸੋ ਨਿਯਾਮੋ ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮੋ। ਕੋ ਸੋ? ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੋ, વਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ। ਤੇਨ ਹਿ ਮਗ੍ਗਨਿਯਾਮੇਨ ਨਿਯਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੨੧; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੭੩) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਤਂ ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗੋਤ੍ਰਭੁਨੋ ਪਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਿਯਤ੍ਤਾ ਤਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਖਨ੍ਤਿਯਾ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮੋਕ੍ਕਮਨਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਥ વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਗੋਤ੍ਰਭੁ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਲੋਮਿਕਖਨ੍ਤਿਯਾ ਏવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਚਤੂਸੁਪਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇਹਿ ਅਨੁਲੋਮਿਕਖਨ੍ਤਿਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਚਤੁਅਰਿਯਫਲવਸੇਨ ਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੯੮, ੧੦੧) ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਦ੍વਯવਸੇਨ ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
36. Idāni vipassanāpaṭisaṃyuttāya satipaṭṭhānakathāya anantaraṃ vipassanāpabhedaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya vipassanākathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva soiti sabbanāmattā yo vā so vā sabbopi saṅgahito hoti. Vatāti ekaṃsatthe nipāto. Kañci saṅkhāranti appamattakampi saṅkhāraṃ. Anulomikāya khantiyāti ettha vipassanāñāṇameva lokuttaramaggaṃ anulometīti anulomikaṃ, tadeva khantimapekkhitvā anulomikā. Sabbasaṅkhārā tassa aniccato dukkhato anattato khamanti ruccantīti khanti. Sā mudukā majjhimā tikkhāti tividhā. Kalāpasammasanādikā udayabbayañāṇapariyosānā mudukānulomikā khanti. Bhaṅgānupassanādikā saṅkhārupekkhāñāṇapariyosānā majjhimānulomikā khanti. Anulomañāṇaṃ tikkhānulomikā khanti. Samannāgatoti upeto. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti yathāvuttaṃ etaṃ ṭhānaṃ etaṃ kāraṇaṃ na vijjati. Sammattaniyāmanti ettha ‘‘hitasukhāvaho me bhavissatī’’ti evaṃ āsīsato tatheva sambhavato asubhādīsu ca asubhantiādiaviparītappavattisabbhāvato ca sammā sabhāvoti sammatto, anantaraphaladānāya arahattuppattiyā ca niyāmabhūtattā niyāmo, nicchayoti attho. Sammatto ca so niyāmo cāti sammattaniyāmo. Ko so? Lokuttaramaggo, visesato pana sotāpattimaggo. Tena hi magganiyāmena niyatattā ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ti (pārā. 21; dī. ni. 1.373) vuttaṃ. Taṃ sammattaniyāmaṃ okkamissati pavisissatīti etaṃ aṭṭhānanti attho. Gotrabhuno pana maggassa āvajjanaṭṭhāniyattā taṃ anādiyitvā anulomikakhantiyā anantaraṃ sammattaniyāmokkamanaṃ vuttanti veditabbaṃ. Atha vā aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu gotrabhu vivaṭṭanānupassanā hotīti anulomikakhantiyā eva saṅgahitā hoti. Catūsupi suttantesu imināva nayena attho veditabbo. Etehi anulomikakhantisammattaniyāmacatuariyaphalavasena ca cha dhammāti chakkanipāte (a. ni. 6.98, 101) cattāro suttantā vuttā. Kaṇhapakkhasukkapakkhadvayavasena hi cattāro suttantāva hontīti.
੩੭. ਕਤਿਹਾਕਾਰੇਹੀਤਿਆਦਿਕੇ ਪੁਚ੍ਛਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨવਸੇਨ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਕਤਾਯ ਆਦਿਅਨ੍ਤવਤਾਯ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ । ਉਪ੍ਪਾਦવਯਪਟਿਪੀਲ਼ਨਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖવਤ੍ਥੁਤਾਯ ਚ ਦੁਕ੍ਖਤੋ। ਪਚ੍ਚਯਯਾਪਨੀਯਤਾਯ ਰੋਗਮੂਲਤਾਯ ਚ ਰੋਗਤੋ। ਦੁਕ੍ਖਤਾਸੂਲਯੋਗਿਤਾਯ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਪਗ੍ਘਰਣਤਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਜਰਾਭਙ੍ਗੇਹਿ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਪਰਿਪਕ੍ਕਪਭਿਨ੍ਨਤਾਯ ਚ ਗਣ੍ਡਤੋ। ਪੀਲ਼ਾਜਨਕਤਾਯ ਅਨ੍ਤੋਤੁਦਨਤਾਯ ਦੁਨ੍ਨੀਹਰਣੀਯਤਾਯ ਚ ਸਲ੍ਲਤੋ। વਿਗਰਹਣੀਯਤਾਯ ਅવਡ੍ਢਿਆવਹਨਤਾਯ ਅਘવਤ੍ਥੁਤਾਯ ਚ ਅਘਤੋ। ਅਸੇਰਿਭਾવਜਨਕਤਾਯ ਆਬਾਧਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਚ ਆਬਾਧਤੋ। ਅવਸਤਾਯ ਅવਿਧੇਯ੍ਯਤਾਯ ਚ ਪਰਤੋ। ਬ੍ਯਾਧਿਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਤਾਯ ਪਲੋਕਤੋ। ਅਨੇਕਬ੍ਯਸਨਾવਹਨਤਾਯ ਈਤਿਤੋ। ਅવਿਦਿਤਾਨਂਯੇવ વਿਪੁਲਾਨਂ ਅਨਤ੍ਥਾਨਂ ਆવਹਨਤੋ ਸਬ੍ਬੂਪਦ੍ਦવવਤ੍ਥੁਤਾਯ ਚ ਉਪਦ੍ਦવਤੋ। ਸਬ੍ਬਭਯਾਨਂ ਆਕਰਤਾਯ ਚ ਦੁਕ੍ਖવੂਪਸਮਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪਰਮਸ੍ਸਾਸਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਤਾਯ ਚ ਭਯਤੋ। ਅਨੇਕੇਹਿ ਅਨਤ੍ਥੇਹਿ ਅਨੁਬਦ੍ਧਤਾਯ ਦੋਸੂਪਸਟ੍ਠਤਾਯ ਉਪਸਗ੍ਗੋ વਿਯ ਅਨਧਿવਾਸਨਾਰਹਤਾਯ ਚ ਉਪਸਗ੍ਗਤੋ। ਬ੍ਯਾਧਿਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਚੇવ ਲੋਭਾਦੀਹਿ ਚ ਲੋਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਚਲਿਤਤਾਯ ਚਲਤੋ। ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਚੇવ ਸਰਸੇਨ ਚ ਪਭਙ੍ਗੁਪਗਮਨਸੀਲਤਾਯ ਪਭਙ੍ਗੁਤੋ। ਸਬ੍ਬਾવਤ੍ਥਨਿਪਾਤਿਤਾਯ ਥਿਰਭਾવਸ੍ਸ ਚ ਅਭਾવਤਾਯ ਅਦ੍ਧੁવਤੋ। ਅਤਾਯਨਤਾਯ ਚੇવ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਖੇਮਤਾਯ ਚ ਅਤਾਣਤੋ। ਅਲ੍ਲੀਯਿਤੁਂ ਅਨਰਹਤਾਯ ਅਲ੍ਲੀਨਾਨਮ੍ਪਿ ਚ ਲੇਣਕਿਚ੍ਚਾਕਾਰਿਤਾਯ ਅਲੇਣਤੋ । ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਭਯਸਾਰਕਤ੍ਤਾਭਾવੇਨ ਅਸਰਣਤੋ। ਯਥਾਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੇਹਿ ਧੁવਸੁਭਸੁਖਤ੍ਤਭਾવੇਹਿ ਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਰਿਤ੍ਤਤੋ। ਰਿਤ੍ਤਤਾਯੇવ ਤੁਚ੍ਛਤੋ, ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ વਾ। ਅਪ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਹਿ ਲੋਕੇ ਤੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਾਮਿਨਿવਾਸਿવੇਦਕਕਾਰਕਾਧਿਟ੍ਠਾਯਕવਿਰਹਿਤਤਾਯ ਸੁਞ੍ਞਤੋ। ਸਯਞ੍ਚ ਅਸਾਮਿਕਭਾવਾਦਿਤਾਯ ਅਨਤ੍ਤਤੋ। ਪવਤ੍ਤਿਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਆਦੀਨવਤਾਯ ਆਦੀਨવਤੋ। ਅਥ વਾ ਆਦੀਨਂ વਾਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਦੀਨવੋ। ਕਪਣਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ਖਨ੍ਧਾਪਿ ਚ ਕਪਣਾਯੇવਾਤਿ ਆਦੀਨવਸਦਿਸਤਾਯ ਆਦੀਨવਤੋ। ਜਰਾਯ ਚੇવ ਮਰਣੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇਧਾ ਪਰਿਣਾਮਪਕਤਿਤਾਯ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤੋ। ਦੁਬ੍ਬਲਤਾਯ ਫੇਗ੍ਗੁ વਿਯ ਸੁਖਭਞ੍ਜਨੀਯਤਾਯ ਚ ਅਸਾਰਕਤੋ। ਅਘਹੇਤੁਤਾਯ ਅਘਮੂਲਤੋ। ਮਿਤ੍ਤਮੁਖਸਪਤ੍ਤੋ વਿਯ વਿਸ੍ਸਾਸਘਾਤਿਤਾਯ વਧਕਤੋ। વਿਗਤਭવਤਾਯ વਿਭવਸਮ੍ਭੂਤਤਾਯ ਚ વਿਭવਤੋ। ਆਸવਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਸਾਸવਤੋ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਤਾਯ ਸਙ੍ਖਤਤੋ। ਮਚ੍ਚੁਮਾਰਕਿਲੇਸਮਾਰਾਨਂ ਆਮਿਸਭੂਤਤਾਯ ਮਾਰਾਮਿਸਤੋ। ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਪਕਤਿਤਾਯ ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਧਮ੍ਮਤੋ। ਸੋਕਪਰਿਦੇવਉਪਾਯਾਸਹੇਤੁਤਾਯ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਉਪਾਯਾਸਧਮ੍ਮਤੋ। ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਾਨਂ વਿਸਯਧਮ੍ਮਤਾਯ ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਧਮ੍ਮਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਚ ਇਮੇਸੁ ‘‘ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
37.Katihākārehītiādike pucchāpubbaṅgame suttantaniddese pañcakkhandhe aniccatotiādīsu nāmarūpañca nāmarūpassa paccaye ca pariggahetvā kalāpasammasanavasena āraddhavipassako yogāvacaro pañcasu khandhesu ekekaṃ khandhaṃ aniccantikatāya ādiantavatāya ca aniccato passati . Uppādavayapaṭipīḷanatāya dukkhavatthutāya ca dukkhato. Paccayayāpanīyatāya rogamūlatāya ca rogato. Dukkhatāsūlayogitāya kilesāsucipaggharaṇatāya uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkapabhinnatāya ca gaṇḍato. Pīḷājanakatāya antotudanatāya dunnīharaṇīyatāya ca sallato. Vigarahaṇīyatāya avaḍḍhiāvahanatāya aghavatthutāya ca aghato. Aseribhāvajanakatāya ābādhapadaṭṭhānatāya ca ābādhato. Avasatāya avidheyyatāya ca parato. Byādhijarāmaraṇehi lujjanapalujjanatāya palokato. Anekabyasanāvahanatāya ītito. Aviditānaṃyeva vipulānaṃ anatthānaṃ āvahanato sabbūpaddavavatthutāya ca upaddavato. Sabbabhayānaṃ ākaratāya ca dukkhavūpasamasaṅkhātassa paramassāsassa paṭipakkhabhūtatāya ca bhayato. Anekehi anatthehi anubaddhatāya dosūpasaṭṭhatāya upasaggo viya anadhivāsanārahatāya ca upasaggato. Byādhijarāmaraṇehi ceva lobhādīhi ca lokadhammehi pacalitatāya calato. Upakkamena ceva sarasena ca pabhaṅgupagamanasīlatāya pabhaṅguto. Sabbāvatthanipātitāya thirabhāvassa ca abhāvatāya addhuvato. Atāyanatāya ceva alabbhaneyyakhematāya ca atāṇato. Allīyituṃ anarahatāya allīnānampi ca leṇakiccākāritāya aleṇato. Nissitānaṃ bhayasārakattābhāvena asaraṇato. Yathāparikappitehi dhuvasubhasukhattabhāvehi rittatāya rittato. Rittatāyeva tucchato, appakattā vā. Appakampi hi loke tucchanti vuccati. Sāminivāsivedakakārakādhiṭṭhāyakavirahitatāya suññato. Sayañca asāmikabhāvāditāya anattato. Pavattidukkhatāya dukkhassa ca ādīnavatāya ādīnavato. Atha vā ādīnaṃ vāti gacchati pavattatīti ādīnavo. Kapaṇamanussassetaṃ adhivacanaṃ, khandhāpi ca kapaṇāyevāti ādīnavasadisatāya ādīnavato. Jarāya ceva maraṇena cāti dvedhā pariṇāmapakatitāya vipariṇāmadhammato. Dubbalatāya pheggu viya sukhabhañjanīyatāya ca asārakato. Aghahetutāya aghamūlato. Mittamukhasapatto viya vissāsaghātitāya vadhakato. Vigatabhavatāya vibhavasambhūtatāya ca vibhavato. Āsavapadaṭṭhānatāya sāsavato. Hetupaccayehi abhisaṅkhatatāya saṅkhatato. Maccumārakilesamārānaṃ āmisabhūtatāya mārāmisato. Jātijarābyādhimaraṇapakatitāya jātijarābyādhimaraṇadhammato. Sokaparidevaupāyāsahetutāya sokaparidevaupāyāsadhammato. Taṇhādiṭṭhiduccaritasaṃkilesānaṃ visayadhammatāya saṃkilesikadhammato passati. Sabbesu ca imesu ‘‘passatī’’ti pāṭhaseso daṭṭhabbo.
੩੮. ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇਤਿ ਸਮੂਹਤੋ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਏਕੇਕਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਗਣਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮੂਹੇ ਪવਤ੍ਤવਚਨਾਨਂ ਅવਯવੇਪਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ ਚ ਕਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪવਤ੍ਤਸਮ੍ਮਸਨਾਨਂ ਏਕਤੋ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਚਨવਸੇਨ વਾ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਤੀ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੭੮੩) ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨਸਬ੍ਭਾવਤੋ વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨਂ વਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿਯੇવਾਤਿ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਤਿਆਦੀਨવਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਾਲੇ ਸਨ੍ਤਿਪਦਞਾਣવਸੇਨ ਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ। ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਨਿਯਾਮੋਕ੍ਕਮਨਪਰਿਯਾਯੇਸੁ। ਆਰੋਗ੍ਯਨ੍ਤਿ ਆਰੋਗ੍ਯਭੂਤਂ। વਿਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲવਿਰਹਿਤਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਈਦਿਸੇਸੁ। ਅਨਾਬਾਧਨ੍ਤਿ ਆਬਾਧવਿਰਹਿਤਂ, ਆਬਾਧਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ વਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਈਦਿਸੇਸੁ। ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯવਿਰਹਿਤਂ। ਉਪਸ੍ਸਗ੍ਗਤੋਤਿ ਚ ਅਨੁਪਸ੍ਸਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਚ ਕੇਚਿ ਸਂਯੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਪਰਮਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾ ਚ ਪਰਮਸੁਞ੍ਞਂ। ਪਰਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਭੂਤਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ । ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸવਸੇਨ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦ੍વਯੇ ਪਟਿਲੋਮਪਰਿਯਾਯੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਨਾਸવਨ੍ਤਿ ਆਸવવਿਰਹਿਤਂ। ਨਿਰਾਮਿਸਨ੍ਤਿ ਆਮਿਸવਿਰਹਿਤਂ। ਅਜਾਤਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਅਮਤਨ੍ਤਿ ਭਙ੍ਗਾਭਾવਤੋ ਮਰਣવਿਰਹਿਤਂ। ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਹਿ ਨਪੁਂਸਕਭਾવવਚਨવਸੇਨ ‘‘ਮਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
38.Pañcakkhandheti samūhato vuttepi ekekakhandhavasena atthavaṇṇanā kalāpasammasanañāṇaniddese visuṃ visuṃ āgatattā pariyosāne ca visuṃ visuṃ khandhānaṃ vasena anupassanānaṃ gaṇitattā samūhe pavattavacanānaṃ avayavepi pavattisambhavato ca katāti veditabbā, visuṃ visuṃ pavattasammasanānaṃ ekato saṅkhipitvā vacanavasena vā ‘‘pañcakkhandhe’’ti vuttanti veditabbaṃ. ‘‘Ekappahārena pañcahi khandhehi vuṭṭhātī’’ti (visuddhi. 2.783) aṭṭhakathāvacanasabbhāvato vā pañcannaṃ khandhānaṃ ekato sammasanaṃ vā yujjatiyevāti. Pañcannaṃ khandhānaṃ nirodho niccaṃ nibbānanti passantotiādīnavañāṇaniddese vuttanayena vipassanākāle santipadañāṇavasena niccaṃ nibbānanti passanto. Sammattaniyāmaṃ okkamatīti maggakkhaṇe okkamati, phalakkhaṇe pana okkanto nāma hoti. Eseva nayo sabbesupi niyāmokkamanapariyāyesu. Ārogyanti ārogyabhūtaṃ. Visallanti sallavirahitaṃ. Eseva nayo īdisesu. Anābādhanti ābādhavirahitaṃ, ābādhapaṭipakkhabhūtaṃ vā. Esa nayo īdisesu. Aparappaccayanti aññapaccayavirahitaṃ. Upassaggatoti ca anupassagganti ca keci saṃyogaṃ katvā paṭhanti. Paramasuññanti sabbasaṅkhārasuññattā uttamattā ca paramasuññaṃ. Paramatthanti saṅkhatāsaṅkhatānaṃ aggabhūtattā uttamatthaṃ . Liṅgavipallāsavasena napuṃsakavacanaṃ. Nibbānassa ca suññattā anattattā ca imasmiṃ dvaye paṭilomapariyāyo na vutto. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Nirāmisanti āmisavirahitaṃ. Ajātanti jātivirahitattā anuppannaṃ. Amatanti bhaṅgābhāvato maraṇavirahitaṃ. Maraṇampi hi napuṃsakabhāvavacanavasena ‘‘mata’’nti vuccati.
੩੯. ਏવਮਿਮਾਯ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વੁਤ੍ਤਾਸੁ ਆਕਾਰਭੇਦਭਿਨ੍ਨਾਸੁ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਸਭਾવਸਙ੍ਗਹવਸੇਨ ਤੀਸੁਯੇવ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਏਕਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਾਸੁ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਦੁਕ੍ਖਾਨਤ੍ਤਤ੍ਤੇ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅવਸਾਨੇ ਪਨੇਤਾ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਗਣਨਾਸੁ ਚ ਗਣਨਪਟਿਪਾਟਿવਸੇਨ ਪਠਮਂ ਅਨਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਗਣਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚવੀਸਤੀਤਿ ‘‘ਪਰਤੋ ਰਿਤ੍ਤਤੋ ਤੁਚ੍ਛਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ’’ਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਅਨਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਪਞ੍ਞਾਸਾਤਿ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਪਲੋਕਤੋ ਚਲਤੋ ਪਭਙ੍ਗੁਤੋ ਅਦ੍ਧੁવਤੋ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤੋ ਅਸਾਰਕਤੋ વਿਭવਤੋ ਸਙ੍ਖਤਤੋ ਮਰਣਧਮ੍ਮਤੋ’’ਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਦਸ ਦਸ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾਸਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਸਤਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਚੇવਾਤਿ ਸੇਸਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ’’ਤਿਆਦਯੋ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਸਤਂ ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਯਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਪવੁਚ੍ਚਰੇਤਿ ਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਦੁਕ੍ਖੇ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੇ ਗਣਨવਸੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਸਤਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਚੇવਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਯਾਨੀ’’ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ।
39. Evamimāya paṭipāṭiyā vuttāsu ākārabhedabhinnāsu cattālīsāya anupassanāsu sabhāvasaṅgahavasena tīsuyeva anupassanāsu ekasaṅgahaṃ karonto aniccatoti aniccānupassanātiādimāha. Tāsu yathānurūpaṃ aniccadukkhānattatte yojanā kātabbā. Avasāne panetā visuṃ visuṃ gaṇanavasena dassitā. Gaṇanāsu ca gaṇanapaṭipāṭivasena paṭhamaṃ anattānupassanā gaṇitā. Tattha pañcavīsatīti ‘‘parato rittato tucchato suññato anattato’’ti ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā pañcasu khandhesu pañcavīsati anattānupassanā. Paññāsāti ‘‘aniccato palokato calato pabhaṅguto addhuvato vipariṇāmadhammato asārakato vibhavato saṅkhatato maraṇadhammato’’ti ekekasmiṃ khandhe dasa dasa katvā pañcasu khandhesu paññāsaṃ aniccānupassanā. Sataṃ pañcavīsati cevāti sesā ‘‘dukkhato rogato’’tiādayo ekekasmiṃ khandhe pañcavīsati pañcavīsati katvā pañcasu khandhesu pañcavīsatisataṃ dukkhānupassanā. Yāni dukkhe pavuccareti yā anupassanā dukkhe khandhapañcake gaṇanavasena pavuccanti, tā sataṃ pañcavīsati cevāti sambandho veditabbo. ‘‘Yānī’’ti cettha liṅgavipallāso daṭṭhabboti.
વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vipassanākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੯. વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਥਾ • 9. Vipassanākathā
