| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៤. វិបស្សីសុត្តវណ្ណនា
4. Vipassīsuttavaṇṇanā
៤. វិប្ផន្ទន្តីតិ និមិសនវសេន។ អនិមិសេហីតិ វិគតនិមិសេហិ ឧម្មីលន្តេហេវ។ តេន វុត្តំ មហាបទានេ។ ឯត្ថាតិ ឯតស្មិំ ‘‘វិបស្សី’’តិ បទេ, ឯតស្មិំ វា ‘‘អនិមិសេហី’’តិអាទិកេ យថាគតេ សុត្តន្តេ។
4.Vipphandantīti nimisanavasena. Animisehīti vigatanimisehi ummīlanteheva. Tena vuttaṃ mahāpadāne. Etthāti etasmiṃ ‘‘vipassī’’ti pade, etasmiṃ vā ‘‘animisehī’’tiādike yathāgate suttante.
មហាបុរិសស្ស អនិមិសលោចនតោ ‘‘វិបស្សី’’តិ សមញ្ញាបដិលាភស្ស ការណំ វុត្តំ, តំ អការណំ អញ្ញេសម្បិ មហាសត្តានំ ចរិមភវេ អនិមិសលោចនត្តាតិ ចោទនំ សន្ធាយ ‘‘ឯត្ថ ចា’’តិអាទិំ វត្វា តតោ បន អញ្ញមេវ ការណំ ទស្សេតុំ ‘‘អបិចា’’តិអាទិ វុត្តំ។ បលាឡយមានស្សាតិ តោសេន្តស្ស។ អនាទរេ ចេតំ សាមិវចនំ។ អដ្ដស្សាតិ អត្ថស្ស។
Mahāpurisassa animisalocanato ‘‘vipassī’’ti samaññāpaṭilābhassa kāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ akāraṇaṃ aññesampi mahāsattānaṃ carimabhave animisalocanattāti codanaṃ sandhāya ‘‘ettha cā’’tiādiṃ vatvā tato pana aññameva kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Palāḷayamānassāti tosentassa. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Aṭṭassāti atthassa.
បុញ្ញុស្សយសង្ខាតោ ភគោ អស្ស អតិសយេន អត្ថីតិ ភគវាតិ ‘‘ភាគ្យសម្បន្នស្សា’’តិ វុត្តំ។ សម្មាតិ សម្មទេវ យាថាវតោ, ញាយេន ការណេនាតិ វុត្តំ ហោតីតិ អាហ ‘‘នយេន ហេតុនា’’តិ។ សំ-សទ្ទោ ‘‘សាម’’ន្តិ ឥមិនា សមានត្ថោតិ អាហ ‘‘សាមំ បច្ចត្តបុរិសការេនា’’តិ, សយម្ភុញាណេនាតិ អត្ថោ។ សម្មា, សាមំ ពុជ្ឈិ ឯតេនាតិ សម្ពោធោ វុច្ចតិ មគ្គញាណំ, ‘‘ពុជ្ឈតិ ឯតេនា’’តិ កត្វា ឥធ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្សបិ សង្គហោ។ ពោធិមា សត្តោ ពោធិសត្តោ, បុរិមបទេ ឧត្តរបទលោបោ យថា ‘‘សាកបត្ថវោ’’តិ។ ពុជ្ឈនកសត្តោតិ ឯត្ថ មហាពោធិយានបដិបទាយ ពុជ្ឈតីតិ ពោធិ ច សោ សត្តវិសេសយោគតោ សត្តោ ចាតិ ពោធិសត្តោ។ បត្ថយមានោ បវត្តតីតិ ‘‘កុទាស្សុ នាម មហន្តំ ពោធិំ បាបុណិស្សាមី’’តិ សញ្ជាតច្ឆន្ទោ បដិបជ្ជតិ។ ទុក្ខន្តិ ជាតិអាទិមូលកំ ទុក្ខំ។ កាមំ ចុតុបបាតាបិ មរណជាតិយោ, ‘‘ជាយតិ មីយតី’’តិ បន វត្វា ‘‘ចវតិ ឧបបជ្ជតី’’តិ វចនំ ន ឯកភវបរិយាបន្នានំ តេសំ គហណំ, អថ ខោ នានាភវបរិយាបន្នានំ ឯកជ្ឈំ គហណន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឥទំ…បេ.… វុត្ត’’ន្តិ។ តស្ស និស្សរណន្តិ តស្ស ជរាមរណស្ស និស្សរណន្តិ វុច្ចតិ។ យស្មា មហាសត្តោ ជិណ្ណព្យាធិមតេ ទិស្វា បព្ពជិតោ, តស្មាស្ស ជរាមរណមេវ អាទិតោ ឧបដ្ឋាសិ។
Puññussayasaṅkhāto bhago assa atisayena atthīti bhagavāti ‘‘bhāgyasampannassā’’ti vuttaṃ. Sammāti sammadeva yāthāvato, ñāyena kāraṇenāti vuttaṃ hotīti āha ‘‘nayena hetunā’’ti. Saṃ-saddo ‘‘sāma’’nti iminā samānatthoti āha ‘‘sāmaṃ paccattapurisakārenā’’ti, sayambhuñāṇenāti attho. Sammā, sāmaṃ bujjhi etenāti sambodho vuccati maggañāṇaṃ, ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā idha sabbaññutaññāṇassapi saṅgaho. Bodhimā satto bodhisatto, purimapade uttarapadalopo yathā ‘‘sākapatthavo’’ti. Bujjhanakasattoti ettha mahābodhiyānapaṭipadāya bujjhatīti bodhi ca so sattavisesayogato satto cāti bodhisatto. Patthayamāno pavattatīti ‘‘kudāssu nāma mahantaṃ bodhiṃ pāpuṇissāmī’’ti sañjātacchando paṭipajjati. Dukkhanti jātiādimūlakaṃ dukkhaṃ. Kāmaṃ cutupapātāpi maraṇajātiyo, ‘‘jāyati mīyatī’’ti pana vatvā ‘‘cavati upapajjatī’’ti vacanaṃ na ekabhavapariyāpannānaṃ tesaṃ gahaṇaṃ, atha kho nānābhavapariyāpannānaṃ ekajjhaṃ gahaṇanti dassento āha ‘‘idaṃ…pe… vutta’’nti. Tassa nissaraṇanti tassa jarāmaraṇassa nissaraṇanti vuccati. Yasmā mahāsatto jiṇṇabyādhimate disvā pabbajito, tasmāssa jarāmaraṇameva ādito upaṭṭhāsi.
ឧបាយមនសិការេនាតិ ឧបាយេន វិធិនា ញាយេន មនសិការេន បថេន មនសិការស្ស បវត្តនតោ។ សមាយោគោ អហោសីតិ យាថាវតោ បដិវិជ្ឈនវសេន សមាគមោ អហោសិ។ យោនិសោ មនសិការាតិ ហេតុម្ហិ និស្សក្កវចនន្តិ តស្ស ‘‘យោនិសោ មនសិការេនា’’តិ ហេតុម្ហិ ករណវចនេន អាហ។ ជាតិយា ខោ សតិ ជរាមរណន្តិ ‘‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ជរាមរណំ ហោតិ, កិំ បច្ចយា ជរាមរណ’’ន្តិ ជរាមរណេ ការណំ បរិគ្គណ្ហន្តស្ស ពោធិសត្តស្ស ‘‘យស្មិំ សតិ យំ ហោតិ, អសតិ ច ន ហោតិ, តំ តស្ស ការណ’’ន្តិ ឯវំ អព្យភិចារជាតិការណបរិគ្គណ្ហនេន ‘‘ជាតិយា ខោ សតិ ជរាមរណំ ហោតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណ’’ន្តិ យា ជរាមរណស្ស ការណបរិគ្គាហិកា បញ្ញា ឧប្បជ្ជិ, តាយ ឧប្បជ្ជន្តិយា ចស្ស អភិសមយោ បដិវេធោ អហោសីតិ អត្ថោ។
Upāyamanasikārenāti upāyena vidhinā ñāyena manasikārena pathena manasikārassa pavattanato. Samāyogo ahosīti yāthāvato paṭivijjhanavasena samāgamo ahosi. Yoniso manasikārāti hetumhi nissakkavacananti tassa ‘‘yoniso manasikārenā’’ti hetumhi karaṇavacanena āha. Jātiyā kho sati jarāmaraṇanti ‘‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃ paccayā jarāmaraṇa’’nti jarāmaraṇe kāraṇaṃ pariggaṇhantassa bodhisattassa ‘‘yasmiṃ sati yaṃ hoti, asati ca na hoti, taṃ tassa kāraṇa’’nti evaṃ abyabhicārajātikāraṇapariggaṇhanena ‘‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti yā jarāmaraṇassa kāraṇapariggāhikā paññā uppajji, tāya uppajjantiyā cassa abhisamayo paṭivedho ahosīti attho.
ឥតីតិ វុត្តប្បការបរាមសនំ។ ហីតិ និបាតមត្តំ។ ឥទន្តិ យថាវុត្តស្ស វដ្ដស្ស បច្ចក្ខតោ គហណំ។ តេនាហ ‘‘ឯវមិទ’’ន្តិ។ ឥធ អវិជ្ជាយ សមុទយស្ស អាគតត្តា ‘‘ឯកាទសសុ ឋានេសូ’’តិ វុត្តំ។ សមុទយំ សម្បិណ្ឌេត្វាតិ សង្ខារាទីនំ សមុទយំ ឯកជ្ឈំ គហេត្វា។ អនេកវារញ្ហិ សមុទយទស្សនវសេន ញាណស្ស បវត្តត្តា ‘‘សមុទយោ សមុទយោ’’តិ អាមេឌិតវចនំ។ អថ វា ‘‘ឯវំ សមុទយោ ហោតី’’តិ ឥទំ ន កេវលំ និព្ពត្តិទស្សនបរំ, អថ ខោ បដិច្ចសមុប្បាទសទ្ទោ វិយ បដិច្ចសមុប្បាទមុខេន ឥធ សមុទយសទ្ទោ និព្ពត្តិមុខេន បច្ចយត្តំ វទតិ។ វិញ្ញាណាទយោ ច យាវន្តោ ឥធ បច្ចយធម្មា និទ្ទិដ្ឋា, តេ សាមញ្ញរូបេន ព្យាបនិច្ឆាវសេន គណ្ហន្តោ ‘‘សមុទយោ សមុទយោ’’តិ អវោច។ តេនាហ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារានំ សមុទយោ ហោតី’’តិ។ ទស្សនដ្ឋេន ចក្ខូតិ សមុទយស្ស បច្ចក្ខតោ ទស្សនភាវោ ចក្ខុ។ ញាតដ្ឋេនាតិ ញាតភាវេន។ បជាននដ្ឋេនាតិ ‘‘អវិជ្ជាសង្ខារាទិតំតំបច្ចយធម្មបវត្តិយា ឯតស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ’’តិ បការតោ វា ជាននដ្ឋេន។ បដិវេធនដ្ឋេនាតិ ‘‘អយំ អវិជ្ជាទិ បច្ចយធម្មោ ឥមស្ស សង្ខារាទិកស្ស បច្ចយភាវតោ សមុទយោ’’តិ បដិវិជ្ឈនដ្ឋេន។ ឱភាសនដ្ឋេនាតិ សមុទយភាវបដិច្ឆាទកស្ស មោហន្ធការស្ស កិលេសន្ធការស្ស វិធមនវសេន អវភាសនវសេន។ តំ បនេតំ ‘‘ចក្ខុ’’ន្តិអាទិនា វុត្តំ ញាណំ។ និរោធវារេតិ បដិលោមវារេ។ សោ ហិ ‘‘កិស្ស និរោធា ជរាមរណនិរោធោ’’តិ និរោធកិត្តនវសេន អាគតោ។
Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ. Hīti nipātamattaṃ. Idanti yathāvuttassa vaṭṭassa paccakkhato gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘evamida’’nti. Idha avijjāya samudayassa āgatattā ‘‘ekādasasu ṭhānesū’’ti vuttaṃ. Samudayaṃ sampiṇḍetvāti saṅkhārādīnaṃ samudayaṃ ekajjhaṃ gahetvā. Anekavārañhi samudayadassanavasena ñāṇassa pavattattā ‘‘samudayo samudayo’’ti āmeḍitavacanaṃ. Atha vā ‘‘evaṃ samudayo hotī’’ti idaṃ na kevalaṃ nibbattidassanaparaṃ, atha kho paṭiccasamuppādasaddo viya paṭiccasamuppādamukhena idha samudayasaddo nibbattimukhena paccayattaṃ vadati. Viññāṇādayo ca yāvanto idha paccayadhammā niddiṭṭhā, te sāmaññarūpena byāpanicchāvasena gaṇhanto ‘‘samudayo samudayo’’ti avoca. Tenāha ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārānaṃ samudayo hotī’’ti. Dassanaṭṭhena cakkhūti samudayassa paccakkhato dassanabhāvo cakkhu. Ñātaṭṭhenāti ñātabhāvena. Pajānanaṭṭhenāti ‘‘avijjāsaṅkhārāditaṃtaṃpaccayadhammapavattiyā etassa dukkhakkhandhassa samudayo’’ti pakārato vā jānanaṭṭhena. Paṭivedhanaṭṭhenāti ‘‘ayaṃ avijjādi paccayadhammo imassa saṅkhārādikassa paccayabhāvato samudayo’’ti paṭivijjhanaṭṭhena. Obhāsanaṭṭhenāti samudayabhāvapaṭicchādakassa mohandhakārassa kilesandhakārassa vidhamanavasena avabhāsanavasena. Taṃ panetaṃ ‘‘cakkhu’’ntiādinā vuttaṃ ñāṇaṃ. Nirodhavāreti paṭilomavāre. So hi ‘‘kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti nirodhakittanavasena āgato.
វិបស្សីសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vipassīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៤. វិបស្សីសុត្តំ • 4. Vipassīsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៤. វិបស្សីសុត្តវណ្ណនា • 4. Vipassīsuttavaṇṇanā
