| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Vipassīsuttavaṇṇanā
೪. ಚತುತ್ಥೇ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಯಥಾ ಲೋಕಿಯಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪರಿತ್ತಕಮ್ಮಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಜಪಸಾದಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲತ್ತಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ವಿಪ್ಫನ್ದನ್ತಿ , ನ ಏವಂ ವಿಪ್ಫನ್ದಿಂಸು। ಬಲವಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮಜಪಸಾದಸ್ಸ ಬಲವತ್ತಾ ಅವಿಪ್ಫನ್ದನ್ತೇಹಿ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಏವ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಪಸ್ಸಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅನಿಮಿಸನ್ತೋ ಕುಮಾರೋ ಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ‘ವಿಪಸ್ಸೀ ವಿಪಸ್ಸೀ’ತ್ವೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦)। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನಿಮಿಸಜನಿತನ್ಧಕಾರವಿರಹೇನ ವಿಸುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸತಿ, ವಿವಟೇಹಿ ವಾ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸೀ। ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನಂ ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬಲವಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಜಪಸಾದಸ್ಸ ಬಲವತ್ತಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ನ ವಿಪ್ಫನ್ದನ್ತಿ, ಸೋ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏತೇನೇವ ನಾಮಂ ಲಭಿ।
4. Catutthe vipassissāti tassa kira bodhisattassa yathā lokiyamanussānaṃ kiñcideva passantānaṃ parittakammābhinibbattassa kammajapasādassa dubbalattā akkhīni vipphandanti , na evaṃ vipphandiṃsu. Balavakammanibbattassa pana kammajapasādassa balavattā avipphandantehi animisehi eva akkhīhi passi seyyathāpi devā tāvatiṃsā. Tena vuttaṃ – ‘‘animisanto kumāro pekkhatīti kho, bhikkhave, vipassissa kumārassa ‘vipassī vipassī’tveva samaññā udapādī’’ti (dī. ni. 2.40). Ayañhettha adhippāyo – antarantarā nimisajanitandhakāravirahena visuddhaṃ passati, vivaṭehi vā akkhīhi passatīti vipassī. Ettha ca kiñcāpi pacchimabhavikānaṃ sabbabodhisattānaṃ balavakammanibbattassa kammajapasādassa balavattā akkhīni na vipphandanti, so pana bodhisatto eteneva nāmaṃ labhi.
ಅಪಿಚ ವಿಚೇಯ್ಯ ವಿಚೇಯ್ಯ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸೀ, ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೇ ಅನುಸಾಸನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಕೇ ಠಪಯಿಂಸು। ತಸ್ಸ ತಂ ಅಙ್ಕೇ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಳಯಮಾನಸ್ಸೇವ ಅಮಚ್ಚಾ ಸಾಮಿಕಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನತ್ತಮನಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಮೇತಂ ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ಅಞ್ಞಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಟ್ಟಸ್ಸ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಏವಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುನ ಸಾಮಿಕಮೇವ ಸಾಮಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಞತ್ವಾ ನು ಖೋ ಕುಮಾರೋ ಏವಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ? ವೀಮಂಸನ್ತಾ ಪುನ ಸಾಮಿಕಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಮಕಂಸು। ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಚೇಯ್ಯ ವಿಚೇಯ್ಯ ಕುಮಾರೋ ಅತ್ಥೇ ಪನಾಯತಿ ಞಾಯೇನಾತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ‘ವಿಪಸ್ಸೀ ವಿಪಸ್ಸೀ’ತ್ವೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೧)।
Apica viceyya viceyya passatīti vipassī, vicinitvā vicinitvā passatīti attho. Ekadivasaṃ kira vinicchayaṭṭhāne nisīditvā atthe anusāsantassa rañño alaṅkatapaṭiyattaṃ mahāpurisaṃ āharitvā aṅke ṭhapayiṃsu. Tassa taṃ aṅke katvā palāḷayamānasseva amaccā sāmikaṃ assāmikaṃ akaṃsu. Bodhisatto anattamanasaddaṃ nicchāresi. Rājā ‘‘kimetaṃ upadhārethā’’ti āha. Upadhārayamānā aññaṃ adisvā ‘‘aṭṭassa dubbinicchitattā evaṃ kataṃ bhavissatī’’ti puna sāmikameva sāmikaṃ katvā ‘‘ñatvā nu kho kumāro evaṃ karotī’’ti? Vīmaṃsantā puna sāmikaṃ assāmikamakaṃsu. Puna bodhisatto tatheva saddaṃ nicchāresi. Atha rājā ‘‘jānāti mahāpuriso’’ti tato paṭṭhāya appamatto ahosi. Tena vuttaṃ ‘‘viceyya viceyya kumāro atthe panāyati ñāyenāti kho, bhikkhave, vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya ‘vipassī vipassī’tveva samaññā udapādī’’ti (dī. ni. 2.41).
ಭಗವತೋತಿ ಭಾಗ್ಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ। ಅರಹತೋತಿ ರಾಗಾದಿಅರೀನಂ ಹತತ್ತಾ, ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ವಾ ಅರಾನಂ ಹತತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಾ ಅರಹತ್ತಾ ಅರಹಾತಿ ಏವಂ ಗುಣತೋ ಉಪ್ಪನ್ನನಾಮಧೇಯ್ಯಸ್ಸ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ನಯೇನ ಹೇತುನಾ ಸಾಮಂ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ। ಪುಬ್ಬೇವ ಸಮ್ಬೋಧಾತಿ ಸಮ್ಬೋಧೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ, ತತೋ ಪುಬ್ಬೇವ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ಬೋಧೀತಿ ಞಾಣಂ, ಬೋಧಿಮಾ ಸತ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ, ಞಾಣವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುರಿಮಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಪಾದಮೂಲೇ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಣ್ಡಿತೋವ ಸೋ ಸತ್ತೋ, ನ ಅನ್ಧಬಾಲೋತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಯಥಾ ವಾ ಉದಕತೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪರಿಪಾಕಗತಂ ಪದುಮಂ ಸೂರಿಯರಸ್ಮಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ಅವಸ್ಸಂ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಬುಜ್ಝನಕಪದುಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಬ್ಯಾಕರಣಸ್ಸ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಅವಸ್ಸಂ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತೋತಿಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಯಾ ಚ ಏಸಾ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾ ಬೋಧಿ, ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಪವತ್ತತೀತಿ ಬೋಧಿಯಂ ಸತ್ತೋ ಆಸತ್ತೋತಿಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಏವಂ ಗುಣತೋ ಉಪ್ಪನ್ನನಾಮವಸೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಸತೋ। ಕಿಚ್ಛನ್ತಿ ದುಕ್ಖಂ। ಆಪನ್ನೋತಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಅಹೋ ಅಯಂ ಸತ್ತಲೋಕೋ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ। ಚವತಿ ಚ ಉಪಪಜ್ಜತಿ ಚಾತಿ ಇದಂ ಅಪರಾಪರಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಞ್ಹಿ ಜರಾಮರಣದುಕ್ಖತೋ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾತಿ ಕತರಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಕಾಲೇ।
Bhagavatoti bhāgyasampannassa. Arahatoti rāgādiarīnaṃ hatattā, saṃsāracakkassa vā arānaṃ hatattā, paccayānaṃ vā arahattā arahāti evaṃ guṇato uppannanāmadheyyassa. Sammāsambuddhassāti sammā nayena hetunā sāmaṃ paccattapurisakārena cattāri saccāni buddhassa. Pubbeva sambodhāti sambodho vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ, tato pubbeva. Bodhisattasseva satoti ettha bodhīti ñāṇaṃ, bodhimā satto bodhisatto, ñāṇavā paññavā paṇḍitoti attho. Purimabuddhānañhi pādamūle abhinīhārato paṭṭhāya paṇḍitova so satto, na andhabāloti bodhisatto. Yathā vā udakato uggantvā ṭhitaṃ paripākagataṃ padumaṃ sūriyarasmisamphassena avassaṃ bujjhissatīti bujjhanakapadumanti vuccati, evaṃ buddhānaṃ santike byākaraṇassa laddhattā avassaṃ anantarāyena pāramiyo pūretvā bujjhissatīti bujjhanakasattotipi bodhisatto. Yā ca esā catumaggañāṇasaṅkhātā bodhi, taṃ patthayamāno pavattatīti bodhiyaṃ satto āsattotipi bodhisatto. Evaṃ guṇato uppannanāmavasena bodhisattasseva sato. Kicchanti dukkhaṃ. Āpannoti anuppatto. Idaṃ vuttaṃ hoti – aho ayaṃ sattaloko dukkhaṃ anuppattoti. Cavati ca upapajjati cāti idaṃ aparāparaṃ cutipaṭisandhivasena vuttaṃ. Nissaraṇanti nibbānaṃ. Tañhi jarāmaraṇadukkhato nissaṭattā tassa nissaraṇanti vuccati. Kudāssu nāmāti katarasmiṃ nu kho kāle.
ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೇನ ಪಥಮನಸಿಕಾರೇನ। ಅಹು ಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಸಮಯೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಜರಾಮರಣಕಾರಣಸ್ಸ ಅಭಿಸಮಯೋ ಸಮವಾಯೋ ಸಮಾಯೋಗೋ ಅಹೋಸಿ, ‘‘ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ತೇನ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾ ಅಹು ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹು। ‘‘ಜಾತಿಯಾ ಖೋ ಸತಿ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ, ಏವಂ ಜರಾಮರಣಕಾರಣಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
Yoniso manasikārāti upāyamanasikārena pathamanasikārena. Ahu paññāya abhisamayoti paññāya saddhiṃ jarāmaraṇakāraṇassa abhisamayo samavāyo samāyogo ahosi, ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti idaṃ tena diṭṭhanti attho. Atha vā yoniso manasikārā ahu paññāyāti yoniso manasikārena ca paññāya ca abhisamayo ahu. ‘‘Jātiyā kho sati jarāmaraṇa’’nti, evaṃ jarāmaraṇakāraṇassa paṭivedho ahosīti attho. Esa nayo sabbattha.
ಇತಿ ಹಿದನ್ತಿ ಏವಮಿದಂ। ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯೋತಿ ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಸಮುದಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ಚತೂಸು ವಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು। ಚಕ್ಖುನ್ತಿಆದೀನಿ ಞಾಣವೇವಚನಾನೇವ। ಞಾಣಮೇವ ಹೇತ್ಥ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಖು, ಞಾತಟ್ಠೇನ ಞಾಣಂ, ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ, ಪಟಿವೇಧನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ಓಭಾಸನಟ್ಠೇನ ಆಲೋಕೋತಿ ವುತ್ತಂ । ತಂ ಪನೇತಂ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಿರೋಧವಾರೇಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚತುತ್ಥಂ।
Iti hidanti evamidaṃ. Samudayo samudayoti ekādasasu ṭhānesu saṅkhārādīnaṃ samudayaṃ sampiṇḍetvā niddisati. Pubbe ananussutesūti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārānaṃ samudayo hotī’’ti. Evaṃ ito pubbe ananussutesu dhammesu, catūsu vā ariyasaccadhammesu. Cakkhuntiādīni ñāṇavevacanāneva. Ñāṇameva hettha dassanaṭṭhena cakkhu, ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, paṭivedhanaṭṭhena vijjā, obhāsanaṭṭhena ālokoti vuttaṃ . Taṃ panetaṃ catūsu saccesu lokiyalokuttaramissakaṃ niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Nirodhavārepi imināva nayena attho veditabbo. Catutthaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತಂ • 4. Vipassīsuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Vipassīsuttavaṇṇanā
