| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Vipassīsuttavaṇṇanā
೪. ವಿಪ್ಫನ್ದನ್ತೀತಿ ನಿಮಿಸನವಸೇನ। ಅನಿಮಿಸೇಹೀತಿ ವಿಗತನಿಮಿಸೇಹಿ ಉಮ್ಮೀಲನ್ತೇಹೇವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಮಹಾಪದಾನೇ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ‘‘ವಿಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ಪದೇ, ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾ ‘‘ಅನಿಮಿಸೇಹೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಯಥಾಗತೇ ಸುತ್ತನ್ತೇ।
4.Vipphandantīti nimisanavasena. Animisehīti vigatanimisehi ummīlanteheva. Tena vuttaṃ mahāpadāne. Etthāti etasmiṃ ‘‘vipassī’’ti pade, etasmiṃ vā ‘‘animisehī’’tiādike yathāgate suttante.
ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಅನಿಮಿಸಲೋಚನತೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ಸಮಞ್ಞಾಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಾನಂ ಚರಿಮಭವೇ ಅನಿಮಿಸಲೋಚನತ್ತಾತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ತತೋ ಪನ ಅಞ್ಞಮೇವ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪಲಾಳಯಮಾನಸ್ಸಾತಿ ತೋಸೇನ್ತಸ್ಸ। ಅನಾದರೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಅಟ್ಟಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ।
Mahāpurisassa animisalocanato ‘‘vipassī’’ti samaññāpaṭilābhassa kāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ akāraṇaṃ aññesampi mahāsattānaṃ carimabhave animisalocanattāti codanaṃ sandhāya ‘‘ettha cā’’tiādiṃ vatvā tato pana aññameva kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Palāḷayamānassāti tosentassa. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Aṭṭassāti atthassa.
ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯಸಙ್ಖಾತೋ ಭಗೋ ಅಸ್ಸ ಅತಿಸಯೇನ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಗವಾತಿ ‘‘ಭಾಗ್ಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಯಾಥಾವತೋ, ಞಾಯೇನ ಕಾರಣೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಯೇನ ಹೇತುನಾ’’ತಿ। ಸಂ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಸಾಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಂ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೇನಾ’’ತಿ, ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮಾ, ಸಾಮಂ ಬುಜ್ಝಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮ್ಬೋಧೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ‘‘ಬುಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ಇಧ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ। ಬೋಧಿಮಾ ಸತ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ, ಪುರಿಮಪದೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೋ ಯಥಾ ‘‘ಸಾಕಪತ್ಥವೋ’’ತಿ। ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಬೋಧಿಯಾನಪಟಿಪದಾಯ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಬೋಧಿ ಚ ಸೋ ಸತ್ತವಿಸೇಸಯೋಗತೋ ಸತ್ತೋ ಚಾತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಪವತ್ತತೀತಿ ‘‘ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮ ಮಹನ್ತಂ ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಚ್ಛನ್ದೋ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಜಾತಿಆದಿಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ। ಕಾಮಂ ಚುತುಪಪಾತಾಪಿ ಮರಣಜಾತಿಯೋ, ‘‘ಜಾಯತಿ ಮೀಯತೀ’’ತಿ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಚವತಿ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ನ ಏಕಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ತೇಸಂ ಗಹಣಂ, ಅಥ ಖೋ ನಾನಾಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇದಂ…ಪೇ॰… ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಜರಾಮರಣಮೇವ ಆದಿತೋ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ।
Puññussayasaṅkhāto bhago assa atisayena atthīti bhagavāti ‘‘bhāgyasampannassā’’ti vuttaṃ. Sammāti sammadeva yāthāvato, ñāyena kāraṇenāti vuttaṃ hotīti āha ‘‘nayena hetunā’’ti. Saṃ-saddo ‘‘sāma’’nti iminā samānatthoti āha ‘‘sāmaṃ paccattapurisakārenā’’ti, sayambhuñāṇenāti attho. Sammā, sāmaṃ bujjhi etenāti sambodho vuccati maggañāṇaṃ, ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā idha sabbaññutaññāṇassapi saṅgaho. Bodhimā satto bodhisatto, purimapade uttarapadalopo yathā ‘‘sākapatthavo’’ti. Bujjhanakasattoti ettha mahābodhiyānapaṭipadāya bujjhatīti bodhi ca so sattavisesayogato satto cāti bodhisatto. Patthayamāno pavattatīti ‘‘kudāssu nāma mahantaṃ bodhiṃ pāpuṇissāmī’’ti sañjātacchando paṭipajjati. Dukkhanti jātiādimūlakaṃ dukkhaṃ. Kāmaṃ cutupapātāpi maraṇajātiyo, ‘‘jāyati mīyatī’’ti pana vatvā ‘‘cavati upapajjatī’’ti vacanaṃ na ekabhavapariyāpannānaṃ tesaṃ gahaṇaṃ, atha kho nānābhavapariyāpannānaṃ ekajjhaṃ gahaṇanti dassento āha ‘‘idaṃ…pe… vutta’’nti. Tassa nissaraṇanti tassa jarāmaraṇassa nissaraṇanti vuccati. Yasmā mahāsatto jiṇṇabyādhimate disvā pabbajito, tasmāssa jarāmaraṇameva ādito upaṭṭhāsi.
ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೇನಾತಿ ಉಪಾಯೇನ ವಿಧಿನಾ ಞಾಯೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಪಥೇನ ಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಪವತ್ತನತೋ। ಸಮಾಯೋಗೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝನವಸೇನ ಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನಾ’’ತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಕರಣವಚನೇನ ಆಹ। ಜಾತಿಯಾ ಖೋ ಸತಿ ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನು ಖೋ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಜರಾಮರಣೇ ಕಾರಣಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಯಂ ಹೋತಿ, ಅಸತಿ ಚ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ತಸ್ಸ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಬ್ಯಭಿಚಾರಜಾತಿಕಾರಣಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನೇನ ‘‘ಜಾತಿಯಾ ಖೋ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಯಾ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಕಾರಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿಯಾ ಚಸ್ಸ ಅಭಿಸಮಯೋ ಪಟಿವೇಧೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Upāyamanasikārenāti upāyena vidhinā ñāyena manasikārena pathena manasikārassa pavattanato. Samāyogo ahosīti yāthāvato paṭivijjhanavasena samāgamo ahosi. Yoniso manasikārāti hetumhi nissakkavacananti tassa ‘‘yoniso manasikārenā’’ti hetumhi karaṇavacanena āha. Jātiyā kho sati jarāmaraṇanti ‘‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃ paccayā jarāmaraṇa’’nti jarāmaraṇe kāraṇaṃ pariggaṇhantassa bodhisattassa ‘‘yasmiṃ sati yaṃ hoti, asati ca na hoti, taṃ tassa kāraṇa’’nti evaṃ abyabhicārajātikāraṇapariggaṇhanena ‘‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti yā jarāmaraṇassa kāraṇapariggāhikā paññā uppajji, tāya uppajjantiyā cassa abhisamayo paṭivedho ahosīti attho.
ಇತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಪರಾಮಸನಂ। ಹೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಇದನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಗಹಣಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಮಿದ’’ನ್ತಿ। ಇಧ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮುದಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಸಮುದಯಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಅನೇಕವಾರಞ್ಹಿ ಸಮುದಯದಸ್ಸನವಸೇನ ಞಾಣಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಆಮೇಡಿತವಚನಂ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನ ಕೇವಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿದಸ್ಸನಪರಂ, ಅಥ ಖೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಸದ್ದೋ ವಿಯ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಮುಖೇನ ಇಧ ಸಮುದಯಸದ್ದೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಮುಖೇನ ಪಚ್ಚಯತ್ತಂ ವದತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಾದಯೋ ಚ ಯಾವನ್ತೋ ಇಧ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ತೇ ಸಾಮಞ್ಞರೂಪೇನ ಬ್ಯಾಪನಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಅವೋಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಖೂತಿ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸನಭಾವೋ ಚಕ್ಖು। ಞಾತಟ್ಠೇನಾತಿ ಞಾತಭಾವೇನ। ಪಜಾನನಟ್ಠೇನಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾದಿತಂತಂಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಪವತ್ತಿಯಾ ಏತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಪಕಾರತೋ ವಾ ಜಾನನಟ್ಠೇನ। ಪಟಿವೇಧನಟ್ಠೇನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೋ ಇಮಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ। ಓಭಾಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಮುದಯಭಾವಪಟಿಚ್ಛಾದಕಸ್ಸ ಮೋಹನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ಕಿಲೇಸನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿಧಮನವಸೇನ ಅವಭಾಸನವಸೇನ। ತಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಚಕ್ಖು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಞಾಣಂ। ನಿರೋಧವಾರೇತಿ ಪಟಿಲೋಮವಾರೇ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೋ’’ತಿ ನಿರೋಧಕಿತ್ತನವಸೇನ ಆಗತೋ।
Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ. Hīti nipātamattaṃ. Idanti yathāvuttassa vaṭṭassa paccakkhato gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘evamida’’nti. Idha avijjāya samudayassa āgatattā ‘‘ekādasasu ṭhānesū’’ti vuttaṃ. Samudayaṃ sampiṇḍetvāti saṅkhārādīnaṃ samudayaṃ ekajjhaṃ gahetvā. Anekavārañhi samudayadassanavasena ñāṇassa pavattattā ‘‘samudayo samudayo’’ti āmeḍitavacanaṃ. Atha vā ‘‘evaṃ samudayo hotī’’ti idaṃ na kevalaṃ nibbattidassanaparaṃ, atha kho paṭiccasamuppādasaddo viya paṭiccasamuppādamukhena idha samudayasaddo nibbattimukhena paccayattaṃ vadati. Viññāṇādayo ca yāvanto idha paccayadhammā niddiṭṭhā, te sāmaññarūpena byāpanicchāvasena gaṇhanto ‘‘samudayo samudayo’’ti avoca. Tenāha ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārānaṃ samudayo hotī’’ti. Dassanaṭṭhena cakkhūti samudayassa paccakkhato dassanabhāvo cakkhu. Ñātaṭṭhenāti ñātabhāvena. Pajānanaṭṭhenāti ‘‘avijjāsaṅkhārāditaṃtaṃpaccayadhammapavattiyā etassa dukkhakkhandhassa samudayo’’ti pakārato vā jānanaṭṭhena. Paṭivedhanaṭṭhenāti ‘‘ayaṃ avijjādi paccayadhammo imassa saṅkhārādikassa paccayabhāvato samudayo’’ti paṭivijjhanaṭṭhena. Obhāsanaṭṭhenāti samudayabhāvapaṭicchādakassa mohandhakārassa kilesandhakārassa vidhamanavasena avabhāsanavasena. Taṃ panetaṃ ‘‘cakkhu’’ntiādinā vuttaṃ ñāṇaṃ. Nirodhavāreti paṭilomavāre. So hi ‘‘kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti nirodhakittanavasena āgato.
ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vipassīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತಂ • 4. Vipassīsuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ವಿಪಸ್ಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Vipassīsuttavaṇṇanā
