| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
២០. វិប្បយុត្តបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
20. Vippayuttapaccayaniddesavaṇṇanā
២០. វិប្បយុត្តបច្ចយនិទ្ទេសេ រូបិនោ ធម្មា អរូបីនន្តិ ឥទំ តាវ ហទយវត្ថុនោ ចេវ ចក្ខុន្ទ្រិយាទីនញ្ច វសេន វេទិតព្ពំ។ រូបធម្មេសុ ហិ ឯតេយេវ ឆ កោដ្ឋាសា អរូបក្ខន្ធានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយា ហោន្តិ។ រូបាយតនាទយោ បន អារម្មណធម្មា កិញ្ចាបិ វិប្បយុត្តធម្មា, វិប្បយុត្តបច្ចយា បន ន ហោន្តិ។ កិំ ការណា? សម្បយោគាសង្កាយ អភាវតោ។ អរូបិនោ ហិ ខន្ធា ចក្ខាទីនំ វត្ថូនំ អព្ភន្តរតោ និក្ខមន្តា វិយ ឧប្បជ្ជន្តិ។ តត្ថ អាសង្កា ហោតិ – ‘‘កិំ នុ ខោ ឯតេ ឯតេហិ សម្បយុត្តា, ឧទាហុ វិប្បយុត្តា’’តិ។ អារម្មណធម្មា បន វត្ថុនិស្សយេន ឧប្បជ្ជមានានំ អារម្មណមត្តា ហោន្តីតិ នត្ថិ តេសុ សម្បយោគាសង្កា។ ឥតិ សម្បយោគាសង្កាយ អភាវតោ ន តេ វិប្បយុត្តបច្ចយា។ ហទយវត្ថុអាទីសុ ឯវ បនាយំ វិប្បយុត្តបច្ចយតា វេទិតព្ពា។ វុត្តម្បិ ចេតំ បញ្ហាវារេ – វត្ថុ កុសលានំ ខន្ធានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ វត្ថុ អកុសលានំ ខន្ធានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ ចក្ខាយតនំ ចក្ខុវិញ្ញាណស្ស វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ សោត… ឃាន… ជិវ្ហា… កាយាយតនំ កាយវិញ្ញាណស្ស វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ វត្ថុ វិបាកាព្យាកតានំ កិរិយាព្យាកតានំ ខន្ធានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោតិ។
20. Vippayuttapaccayaniddese rūpino dhammā arūpīnanti idaṃ tāva hadayavatthuno ceva cakkhundriyādīnañca vasena veditabbaṃ. Rūpadhammesu hi eteyeva cha koṭṭhāsā arūpakkhandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayā honti. Rūpāyatanādayo pana ārammaṇadhammā kiñcāpi vippayuttadhammā, vippayuttapaccayā pana na honti. Kiṃ kāraṇā? Sampayogāsaṅkāya abhāvato. Arūpino hi khandhā cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ abbhantarato nikkhamantā viya uppajjanti. Tattha āsaṅkā hoti – ‘‘kiṃ nu kho ete etehi sampayuttā, udāhu vippayuttā’’ti. Ārammaṇadhammā pana vatthunissayena uppajjamānānaṃ ārammaṇamattā hontīti natthi tesu sampayogāsaṅkā. Iti sampayogāsaṅkāya abhāvato na te vippayuttapaccayā. Hadayavatthuādīsu eva panāyaṃ vippayuttapaccayatā veditabbā. Vuttampi cetaṃ pañhāvāre – vatthu kusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu akusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇassa vippayuttapaccayena paccayo. Sota… ghāna… jivhā… kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇassa vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu vipākābyākatānaṃ kiriyābyākatānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayoti.
អរូបិនោ ធម្មា រូបីនន្តិ ឥទំ បន ចតុន្នំ ខន្ធានំ វសេន វេទិតព្ពំ។ អរូបធម្មេសុ ហិ ចត្តារោ ខន្ធាវ សហជាតបុរេជាតានំ រូបធម្មានំ វិប្បយុត្តបច្ចយា ហោន្តិ, និព្ពានំ បន អរូបម្បិ សមានំ រូបស្ស វិប្បយុត្តបច្ចយោ ន ហោតិ។ ‘‘ចតូហិ សម្បយោគោ ចតូហិ វិប្បយោគោ’’តិ ហិ វុត្តំ។ ឥតិ ចតុន្នំ អរូបក្ខន្ធានំយេវ វិប្បយុត្តបច្ចយតា វេទិតព្ពា។ វុត្តម្បិ ចេតំ បញ្ហាវារេ – សហជាតា កុសលា ខន្ធា ចិត្តសមុដ្ឋានានំ រូបានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ បច្ឆាជាតា កុសលា ខន្ធា បុរេជាតស្ស ឥមស្ស កាយស្ស វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ បដិសន្ធិក្ខណេ វិបាកាព្យាកតា ខន្ធា កដត្តារូបានំ វិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ, ខន្ធា វត្ថុស្សាតិ។ ឯវំ តាវេត្ថ បាឡិវណ្ណនា វេទិតព្ពា។
Arūpinodhammā rūpīnanti idaṃ pana catunnaṃ khandhānaṃ vasena veditabbaṃ. Arūpadhammesu hi cattāro khandhāva sahajātapurejātānaṃ rūpadhammānaṃ vippayuttapaccayā honti, nibbānaṃ pana arūpampi samānaṃ rūpassa vippayuttapaccayo na hoti. ‘‘Catūhi sampayogo catūhi vippayogo’’ti hi vuttaṃ. Iti catunnaṃ arūpakkhandhānaṃyeva vippayuttapaccayatā veditabbā. Vuttampi cetaṃ pañhāvāre – sahajātā kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Pacchājātā kusalā khandhā purejātassa imassa kāyassa vippayuttapaccayena paccayo. Paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā khandhā kaṭattārūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo, khandhā vatthussāti. Evaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
អយំ បន វិប្បយុត្តបច្ចយោ នាម សង្ខេបតោ បញ្ចវោការភវេ វត្តមានា រូបារូបធម្មា។ តេសុ រូបំ វត្ថុនោ ចក្ខាទីនញ្ច វសេន ឆធា ភិន្នំ, អរូបំ បញ្ចវោការភវេ ឧប្បន្នកុសលាកុសលវិបាកកិរិយវសេន ចតុធា ភិន្នំ។ តស្ស ភូមិតោ កាមាវចរាទិវសេន ចតុធា, ឯកធា, តិធា, តិធាតិ ឯកទសធា ភេទោ ហោតិ។ អារុប្បវិបាកញ្ហិ វិប្បយុត្តបច្ចយោ ន ហោតីតិ ឯវមេត្ថ នានប្បការភេទតោ វិញ្ញាតព្ពោ វិនិច្ឆយោ។
Ayaṃ pana vippayuttapaccayo nāma saṅkhepato pañcavokārabhave vattamānā rūpārūpadhammā. Tesu rūpaṃ vatthuno cakkhādīnañca vasena chadhā bhinnaṃ, arūpaṃ pañcavokārabhave uppannakusalākusalavipākakiriyavasena catudhā bhinnaṃ. Tassa bhūmito kāmāvacarādivasena catudhā, ekadhā, tidhā, tidhāti ekadasadhā bhedo hoti. Āruppavipākañhi vippayuttapaccayo na hotīti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ឯវំ ភិន្នេ បនេត្ថ បញ្ចវោការភវេ ឧប្បន្នំ ចតុភូមកម្បិ កុសលំ អកុសលញ្ច អត្តនា សមុដ្ឋាបិតចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស សហជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ ឧប្បាទក្ខណំ បន អតិក្កមិត្វា ឋិតិក្ខណំ បត្តស្ស បុរេជាតស្ស ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិករូបកាយស្ស បច្ឆាជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ ឯត្ថ ច តិសមុដ្ឋានិកកាយោតិ អាហារសមុដ្ឋានស្ស អភាវតោ ព្រហ្មបារិសជ្ជាទីនំ កាយោ វេទិតព្ពោ។ កាមាវចររូបាវចរវិបាកំ បន បវត្តេ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស, បដិសន្ធិយំ កដត្តារូបស្ស ច សហជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ លោកុត្តរវិបាកំ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្សេវ។ តិវិធម្បិ បនេតំ បុរេជាតស្ស ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ តេភូមកម្បិ កិរិយំ ចិត្តសមុដ្ឋានស្ស សហជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ, បុរេជាតស្ស ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ ឆធា ឋិតេសុ បន រូបេសុ វត្ថុរូបំ បដិសន្ធិក្ខណេ កាមាវចររូបាវចរវិបាកានំ សហជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ, បវត្តេ ឧប្បជ្ជមានានំ ចតុភូមកកុសលានំ អកុសលានំ ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណវជ្ជានំ តេភូមកវិបាកានំ តេភូមកកិរិយានញ្ច បុរេជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោ។ ចក្ខាយតនាទីនិ ចក្ខុវិញ្ញាណាទីនំ បុរេជាតវិប្បយុត្តបច្ចយេន បច្ចយោតិ ឯវមេត្ថ បច្ចយុប្បន្នតោបិ វិញ្ញាតព្ពោ វិនិច្ឆយោតិ។
Evaṃ bhinne panettha pañcavokārabhave uppannaṃ catubhūmakampi kusalaṃ akusalañca attanā samuṭṭhāpitacittasamuṭṭhānarūpassa sahajātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Uppādakkhaṇaṃ pana atikkamitvā ṭhitikkhaṇaṃ pattassa purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikarūpakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Ettha ca tisamuṭṭhānikakāyoti āhārasamuṭṭhānassa abhāvato brahmapārisajjādīnaṃ kāyo veditabbo. Kāmāvacararūpāvacaravipākaṃ pana pavatte cittasamuṭṭhānarūpassa, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassa ca sahajātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Lokuttaravipākaṃ cittasamuṭṭhānarūpasseva. Tividhampi panetaṃ purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo. Tebhūmakampi kiriyaṃ cittasamuṭṭhānassa sahajātavippayuttapaccayena paccayo, purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo. Chadhā ṭhitesu pana rūpesu vatthurūpaṃ paṭisandhikkhaṇe kāmāvacararūpāvacaravipākānaṃ sahajātavippayuttapaccayena paccayo, pavatte uppajjamānānaṃ catubhūmakakusalānaṃ akusalānaṃ dvipañcaviññāṇavajjānaṃ tebhūmakavipākānaṃ tebhūmakakiriyānañca purejātavippayuttapaccayena paccayo. Cakkhāyatanādīni cakkhuviññāṇādīnaṃ purejātavippayuttapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
វិប្បយុត្តបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា។
Vippayuttapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
