| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨೦. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
20. Vippayuttapaccayaniddesavaṇṇanā
೨೦. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೇ ರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ಅರೂಪೀನನ್ತಿ ಇದಂ ತಾವ ಹದಯವತ್ಥುನೋ ಚೇವ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಹಿ ಏತೇಯೇವ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ರೂಪಾಯತನಾದಯೋ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಧಮ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಮ್ಪಯೋಗಾಸಙ್ಕಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಅರೂಪಿನೋ ಹಿ ಖನ್ಧಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಆಸಙ್ಕಾ ಹೋತಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತೇ ಏತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಉದಾಹು ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ। ಆರಮ್ಮಣಧಮ್ಮಾ ಪನ ವತ್ಥುನಿಸ್ಸಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ನತ್ಥಿ ತೇಸು ಸಮ್ಪಯೋಗಾಸಙ್ಕಾ। ಇತಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಾಸಙ್ಕಾಯ ಅಭಾವತೋ ನ ತೇ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ। ಹದಯವತ್ಥುಆದೀಸು ಏವ ಪನಾಯಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪಞ್ಹಾವಾರೇ – ವತ್ಥು ಕುಸಲಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ವತ್ಥು ಅಕುಸಲಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸೋತ… ಘಾನ… ಜಿವ್ಹಾ… ಕಾಯಾಯತನಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ವತ್ಥು ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋತಿ।
20. Vippayuttapaccayaniddese rūpino dhammā arūpīnanti idaṃ tāva hadayavatthuno ceva cakkhundriyādīnañca vasena veditabbaṃ. Rūpadhammesu hi eteyeva cha koṭṭhāsā arūpakkhandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayā honti. Rūpāyatanādayo pana ārammaṇadhammā kiñcāpi vippayuttadhammā, vippayuttapaccayā pana na honti. Kiṃ kāraṇā? Sampayogāsaṅkāya abhāvato. Arūpino hi khandhā cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ abbhantarato nikkhamantā viya uppajjanti. Tattha āsaṅkā hoti – ‘‘kiṃ nu kho ete etehi sampayuttā, udāhu vippayuttā’’ti. Ārammaṇadhammā pana vatthunissayena uppajjamānānaṃ ārammaṇamattā hontīti natthi tesu sampayogāsaṅkā. Iti sampayogāsaṅkāya abhāvato na te vippayuttapaccayā. Hadayavatthuādīsu eva panāyaṃ vippayuttapaccayatā veditabbā. Vuttampi cetaṃ pañhāvāre – vatthu kusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu akusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇassa vippayuttapaccayena paccayo. Sota… ghāna… jivhā… kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇassa vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu vipākābyākatānaṃ kiriyābyākatānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayoti.
ಅರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ರೂಪೀನನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾವ ಸಹಜಾತಪುರೇಜಾತಾನಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಅರೂಪಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ರೂಪಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತಿ। ‘‘ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಚತೂಹಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಇತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಂಯೇವ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪಞ್ಹಾವಾರೇ – ಸಹಜಾತಾ ಕುಸಲಾ ಖನ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ರೂಪಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಪಚ್ಛಾಜಾತಾ ಕುಸಲಾ ಖನ್ಧಾ ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಾ ಖನ್ಧಾ ಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಖನ್ಧಾ ವತ್ಥುಸ್ಸಾತಿ। ಏವಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Arūpinodhammā rūpīnanti idaṃ pana catunnaṃ khandhānaṃ vasena veditabbaṃ. Arūpadhammesu hi cattāro khandhāva sahajātapurejātānaṃ rūpadhammānaṃ vippayuttapaccayā honti, nibbānaṃ pana arūpampi samānaṃ rūpassa vippayuttapaccayo na hoti. ‘‘Catūhi sampayogo catūhi vippayogo’’ti hi vuttaṃ. Iti catunnaṃ arūpakkhandhānaṃyeva vippayuttapaccayatā veditabbā. Vuttampi cetaṃ pañhāvāre – sahajātā kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Pacchājātā kusalā khandhā purejātassa imassa kāyassa vippayuttapaccayena paccayo. Paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā khandhā kaṭattārūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo, khandhā vatthussāti. Evaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
ಅಯಂ ಪನ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ನಾಮ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇ ವತ್ತಮಾನಾ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾ। ತೇಸು ರೂಪಂ ವತ್ಥುನೋ ಚಕ್ಖಾದೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ಛಧಾ ಭಿನ್ನಂ, ಅರೂಪಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯವಸೇನ ಚತುಧಾ ಭಿನ್ನಂ। ತಸ್ಸ ಭೂಮಿತೋ ಕಾಮಾವಚರಾದಿವಸೇನ ಚತುಧಾ, ಏಕಧಾ, ತಿಧಾ, ತಿಧಾತಿ ಏಕದಸಧಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ। ಆರುಪ್ಪವಿಪಾಕಞ್ಹಿ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ನಾನಪ್ಪಕಾರಭೇದತೋ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
Ayaṃ pana vippayuttapaccayo nāma saṅkhepato pañcavokārabhave vattamānā rūpārūpadhammā. Tesu rūpaṃ vatthuno cakkhādīnañca vasena chadhā bhinnaṃ, arūpaṃ pañcavokārabhave uppannakusalākusalavipākakiriyavasena catudhā bhinnaṃ. Tassa bhūmito kāmāvacarādivasena catudhā, ekadhā, tidhā, tidhāti ekadasadhā bhedo hoti. Āruppavipākañhi vippayuttapaccayo na hotīti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ಏವಂ ಭಿನ್ನೇ ಪನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತುಭೂಮಕಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಸ್ಸ ಸಹಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣಂ ಪನ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಿಕ್ಖಣಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕತಿಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಕಾಯೋತಿ ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾದೀನಂ ಕಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಂ ಪನ ಪವತ್ತೇ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಸ್ಸ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಕಟತ್ತಾರೂಪಸ್ಸ ಚ ಸಹಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಂ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಸ್ಸೇವ। ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಪನೇತಂ ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕತಿಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ತೇಭೂಮಕಮ್ಪಿ ಕಿರಿಯಂ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಸಹಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕತಿಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಛಧಾ ಠಿತೇಸು ಪನ ರೂಪೇಸು ವತ್ಥುರೂಪಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾನಂ ಸಹಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಪವತ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಚತುಭೂಮಕಕುಸಲಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜಾನಂ ತೇಭೂಮಕವಿಪಾಕಾನಂ ತೇಭೂಮಕಕಿರಿಯಾನಞ್ಚ ಪುರೇಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಪುರೇಜಾತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ।
Evaṃ bhinne panettha pañcavokārabhave uppannaṃ catubhūmakampi kusalaṃ akusalañca attanā samuṭṭhāpitacittasamuṭṭhānarūpassa sahajātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Uppādakkhaṇaṃ pana atikkamitvā ṭhitikkhaṇaṃ pattassa purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikarūpakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Ettha ca tisamuṭṭhānikakāyoti āhārasamuṭṭhānassa abhāvato brahmapārisajjādīnaṃ kāyo veditabbo. Kāmāvacararūpāvacaravipākaṃ pana pavatte cittasamuṭṭhānarūpassa, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassa ca sahajātavippayuttapaccayena paccayo hoti. Lokuttaravipākaṃ cittasamuṭṭhānarūpasseva. Tividhampi panetaṃ purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo. Tebhūmakampi kiriyaṃ cittasamuṭṭhānassa sahajātavippayuttapaccayena paccayo, purejātassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātavippayuttapaccayena paccayo. Chadhā ṭhitesu pana rūpesu vatthurūpaṃ paṭisandhikkhaṇe kāmāvacararūpāvacaravipākānaṃ sahajātavippayuttapaccayena paccayo, pavatte uppajjamānānaṃ catubhūmakakusalānaṃ akusalānaṃ dvipañcaviññāṇavajjānaṃ tebhūmakavipākānaṃ tebhūmakakiriyānañca purejātavippayuttapaccayena paccayo. Cakkhāyatanādīni cakkhuviññāṇādīnaṃ purejātavippayuttapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Vippayuttapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / (೨) ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ • (2) Paccayaniddeso
