| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๕. วิราคกถา
5. Virāgakathā
๒๘. วิราโค มโคฺค, วิมุตฺติ ผลํฯ กถํ วิราโค มโคฺค? โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ มิจฺฉาทิฎฺฐิยา วิรชฺชติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิรชฺชติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิรชฺชติฯ วิราโค วิราคารมฺมโณ วิราคโคจโร วิราเค สมุทาคโต 1 วิราเค ฐิโต วิราเค ปติฎฺฐิโตฯ
28. Virāgo maggo, vimutti phalaṃ. Kathaṃ virāgo maggo? Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati. Virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato 2 virāge ṭhito virāge patiṭṭhito.
วิราโคติ เทฺว วิราคา – นิพฺพานญฺจ วิราโค, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิราคา โหนฺตีติ – วิราคาฯ สหชาตานิ สตฺตงฺคานิ วิราคํ คจฺฉนฺตีติ – วิราโค มโคฺคฯ เอเตน มเคฺคน พุทฺธา จ สาวกา จ อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ – อฎฺฐงฺคิโก มโคฺคฯ ยาวตา ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ปรปฺปวาทานํ มคฺคา, อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค อโคฺค จ เสโฎฺฐ จ ปาโมโกฺข 3 จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ – มคฺคานํ อฎฺฐงฺคิโก เสโฎฺฐฯ
Virāgoti dve virāgā – nibbānañca virāgo, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā hontīti – virāgā. Sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti – virāgo maggo. Etena maggena buddhā ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti – aṭṭhaṅgiko maggo. Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ maggā, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo ca seṭṭho ca pāmokkho 4 ca uttamo ca pavaro cāti – maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.
อภินิโรปนเฎฺฐน สมฺมาสงฺกโปฺป มิจฺฉาสงฺกปฺปา วิรชฺชติฯ ปริคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวาจา มิจฺฉาวาจาย วิรชฺชติฯ สมุฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมากมฺมโนฺต มิจฺฉากมฺมนฺตา วิรชฺชติฯ โวทานเฎฺฐน สมฺมาอาชีโว มิจฺฉาอาชีวา วิรชฺชติฯ ปคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวายาโม มิจฺฉาวายามา วิรชฺชติฯ อุปฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมาสติ มิจฺฉาสติยา วิรชฺชติฯ อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ มิจฺฉาสมาธิโต วิรชฺชติฯ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิรชฺชติฯ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิรชฺชติฯ วิราโค วิราคารมฺมโณ วิราคโคจโร วิราเค สมุทาคโต วิราเค ฐิโต วิราเค ปติฎฺฐิโตฯ
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā virajjati. Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya virajjati. Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā virajjati. Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvā virajjati. Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā virajjati. Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā virajjati. Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito virajjati. Tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati. Bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati. Virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito.
วิราโคติ เทฺว วิราคา – นิพฺพานญฺจ วิราโค, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิราคา โหนฺตีติ – วิราคาฯ สหชาตานิ สตฺตงฺคานิ วิราคํ คจฺฉนฺตีติ – วิราโค มโคฺค ฯ เอเตน มเคฺคน พุทฺธา จ สาวกา จ อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ – อฎฺฐงฺคิโก มโคฺคฯ ยาวตา ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ปรปฺปวาทานํ มคฺคา, อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค อโคฺค จ เสโฎฺฐ จ ปาโมโกฺข จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ – มคฺคานํ อฎฺฐงฺคิโก เสโฎฺฐฯ
Virāgoti dve virāgā – nibbānañca virāgo, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā hontīti – virāgā. Sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti – virāgo maggo . Etena maggena buddhā ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti – aṭṭhaṅgiko maggo. Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ maggā, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro cāti – maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.
สกทาคามิมคฺคกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ โอฬาริกา กามราคสโญฺญชนา ปฎิฆสโญฺญชนา โอฬาริกา กามราคานุสยา ปฎิฆานุสยา วิรชฺชติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิรชฺชติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิรชฺชติฯ วิราโค วิราคารมฺมโณ วิราคโคจโร วิราเค สมุทาคโต วิราเค ฐิโต วิราเค ปติฎฺฐิโตฯ
Sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati. Virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito.
วิราโคติ เทฺว วิราคา – นิพฺพานญฺจ วิราโค, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิราคา โหนฺตีติ – วิราคาฯ สหชาตานิ สตฺตงฺคานิ วิราคํ คจฺฉนฺตีติ – วิราโค มโคฺคฯ เอเตน มเคฺคน พุทฺธา จ สาวกา จ อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ – อฎฺฐงฺคิโก มโคฺคฯ ยาวตา ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ปรปฺปวาทานํ มคฺคาฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค อโคฺค จ เสโฎฺฐ จ ปาโมโกฺข จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ – มคฺคานํ อฎฺฐงฺคิโก เสโฎฺฐฯ
Virāgoti dve virāgā – nibbānañca virāgo, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā hontīti – virāgā. Sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti – virāgo maggo. Etena maggena buddhā ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti – aṭṭhaṅgiko maggo. Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ maggā. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro cāti – maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.
อนาคามิมคฺคกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ อนุสหคตา กามราคสโญฺญชนา ปฎิฆสโญฺญชนา อนุสหคตา กามราคานุสยา ปฎิฆานุสยา วิรชฺชติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิรชฺชติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิรชฺชติฯ วิราโค วิราคารมฺมโณ…เป.… มคฺคานํ อฎฺฐงฺคิโก เสโฎฺฐฯ
Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi anusahagatā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā anusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati. Virāgo virāgārammaṇo…pe… maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.
อรหตฺตมคฺคกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ รูปราคา อรูปราคา มานา อุทฺธจฺจา อวิชฺชาย มานานุสยา ภวราคานุสยา อวิชฺชานุสยา วิรชฺชติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิรชฺชติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิรชฺชติ วิราโค วิราคารมฺมโณ วิราคโคจโร วิราเค สมุทาคโต วิราเค ฐิโต วิราเค ปติฎฺฐิโตฯ
Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito.
วิราโคติ เทฺว วิราคา – นิพฺพานญฺจ วิราโค, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิราคา โหนฺตีติ – วิราคาฯ สหชาตานิ สตฺตงฺคานิ วิราคํ คจฺฉนฺตีติ – วิราโค มโคฺคฯ เอเตน มเคฺคน พุทฺธา จ สาวกา จ อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ – อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค ฯ ยาวตา ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ปรปฺปวาทานํ มคฺคาฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค อโคฺค จ เสโฎฺฐ จ ปาโมโกฺข จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ – มคฺคานํ อฎฺฐงฺคิโก เสโฎฺฐฯ
Virāgoti dve virāgā – nibbānañca virāgo, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā hontīti – virāgā. Sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti – virāgo maggo. Etena maggena buddhā ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti – aṭṭhaṅgiko maggo . Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ parappavādānaṃ maggā. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro cāti – maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.
ทสฺสนวิราโค สมฺมาทิฎฺฐิฯ อภินิโรปนวิราโค สมฺมาสงฺกโปฺปฯ ปริคฺคหวิราโค สมฺมาวาจาฯ สมุฎฺฐานวิราโค สมฺมากมฺมโนฺตฯ โวทานวิราโค สมฺมาอาชีโว ฯ ปคฺคหวิราโค สมฺมาวายาโมฯ อุปฎฺฐานวิราโค สมฺมาสติฯ อวิเกฺขปวิราโค สมฺมาสมาธิฯ อุปฎฺฐานวิราโค สติสโมฺพชฺฌโงฺคฯ ปวิจยวิราโค ธมฺมวิจยสโมฺพชฺฌโงฺคฯ ปคฺคหวิราโค วีริยสโมฺพชฺฌโงฺคฯ ผรณวิราโค ปีติสโมฺพชฺฌโงฺคฯ อุปสมวิราโค ปสฺสทฺธิสโมฺพชฺฌโงฺคฯ อวิเกฺขปวิราโค สมาธิสโมฺพชฺฌโงฺคฯ ปฎิสงฺขานวิราโค อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌโงฺคฯ อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยวิราโค สทฺธาพลํฯ โกสเชฺช อกมฺปิยวิราโค วีริยพลํฯ ปมาเท อกมฺปิยวิราโค สติพลํฯ อุทฺธเจฺจ อกมฺปิยวิราโค สมาธิพลํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยวิราโค ปญฺญาพลํฯ อธิโมกฺขวิราโค สทฺธินฺทฺริยํฯ ปคฺคหวิราโค วีริยินฺทฺริยํฯ อุปฎฺฐานวิราโค สตินฺทฺริยํฯ อวิเกฺขปวิราโค สมาธินฺทฺริยํฯ ทสฺสนวิราโค ปญฺญินฺทฺริยํฯ อาธิปเตยฺยเฎฺฐน อินฺทฺริยานิ วิราโคฯ อกมฺปิยเฎฺฐน พลํ วิราโคฯ นิยฺยานเฎฺฐน โพชฺฌงฺคา วิราโคฯ เหตุเฎฺฐน มโคฺค วิราโคฯ อุปฎฺฐานเฎฺฐน สติปฎฺฐานา วิราโคฯ ปทหนเฎฺฐน สมฺมปฺปธานา วิราโคฯ อิชฺฌนเฎฺฐน อิทฺธิปาทา วิราโคฯ ตถเฎฺฐน สจฺจา วิราโคฯ อวิเกฺขปเฎฺฐน สมโถ วิราโคฯ อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา วิราโคฯ เอกรสเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา วิราโคฯ อนติวตฺตนเฎฺฐน ยุคนทฺธํ วิราโคฯ สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ วิราโคฯ อวิเกฺขปเฎฺฐน จิตฺตวิสุทฺธิ วิราโคฯ ทสฺสนเฎฺฐน ทิฎฺฐิวิสุทฺธิ วิราโคฯ วิมุตฺตเฎฺฐน วิโมโกฺข วิราโคฯ ปฎิเวธเฎฺฐน วิชฺชา วิราโคฯ ปริจฺจาคเฎฺฐน วิมุตฺติ วิราโคฯ สมุเจฺฉทเฎฺฐน ขเย ญาณํ วิราโคฯ ฉโนฺท มูลเฎฺฐน วิราโคฯ มนสิกาโร สมุฎฺฐานเฎฺฐน วิราโคฯ ผโสฺส สโมธานเฎฺฐน วิราโคฯ เวทนา สโมสรณเฎฺฐน วิราโคฯ สมาธิ ปมุขเฎฺฐน วิราโคฯ สติ อาธิปเตยฺยเฎฺฐน วิราโคฯ ปญฺญา ตตุตฺตรเฎฺฐน วิราโคฯ วิมุตฺติ สารเฎฺฐน วิราโคฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานเฎฺฐน มโคฺคฯ
Dassanavirāgo sammādiṭṭhi. Abhiniropanavirāgo sammāsaṅkappo. Pariggahavirāgo sammāvācā. Samuṭṭhānavirāgo sammākammanto. Vodānavirāgo sammāājīvo . Paggahavirāgo sammāvāyāmo. Upaṭṭhānavirāgo sammāsati. Avikkhepavirāgo sammāsamādhi. Upaṭṭhānavirāgo satisambojjhaṅgo. Pavicayavirāgo dhammavicayasambojjhaṅgo. Paggahavirāgo vīriyasambojjhaṅgo. Pharaṇavirāgo pītisambojjhaṅgo. Upasamavirāgo passaddhisambojjhaṅgo. Avikkhepavirāgo samādhisambojjhaṅgo. Paṭisaṅkhānavirāgo upekkhāsambojjhaṅgo. Assaddhiye akampiyavirāgo saddhābalaṃ. Kosajje akampiyavirāgo vīriyabalaṃ. Pamāde akampiyavirāgo satibalaṃ. Uddhacce akampiyavirāgo samādhibalaṃ. Avijjāya akampiyavirāgo paññābalaṃ. Adhimokkhavirāgo saddhindriyaṃ. Paggahavirāgo vīriyindriyaṃ. Upaṭṭhānavirāgo satindriyaṃ. Avikkhepavirāgo samādhindriyaṃ. Dassanavirāgo paññindriyaṃ. Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni virāgo. Akampiyaṭṭhena balaṃ virāgo. Niyyānaṭṭhena bojjhaṅgā virāgo. Hetuṭṭhena maggo virāgo. Upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā virāgo. Padahanaṭṭhena sammappadhānā virāgo. Ijjhanaṭṭhena iddhipādā virāgo. Tathaṭṭhena saccā virāgo. Avikkhepaṭṭhena samatho virāgo. Anupassanaṭṭhena vipassanā virāgo. Ekarasaṭṭhena samathavipassanā virāgo. Anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ virāgo. Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi virāgo. Avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi virāgo. Dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi virāgo. Vimuttaṭṭhena vimokkho virāgo. Paṭivedhaṭṭhena vijjā virāgo. Pariccāgaṭṭhena vimutti virāgo. Samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ virāgo. Chando mūlaṭṭhena virāgo. Manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena virāgo. Phasso samodhānaṭṭhena virāgo. Vedanā samosaraṇaṭṭhena virāgo. Samādhi pamukhaṭṭhena virāgo. Sati ādhipateyyaṭṭhena virāgo. Paññā tatuttaraṭṭhena virāgo. Vimutti sāraṭṭhena virāgo. Amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maggo.
ทสฺสนมโคฺค สมฺมาทิฎฺฐิ, อภินิโรปนมโคฺค สมฺมาสงฺกโปฺป…เป.… อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานเฎฺฐน มโคฺคฯ เอวํ วิราโค มโคฺคฯ
Dassanamaggo sammādiṭṭhi, abhiniropanamaggo sammāsaṅkappo…pe… amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maggo. Evaṃ virāgo maggo.
๒๙. กถํ วิมุตฺติ ผลํ? โสตาปตฺติผลกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ มิจฺฉาทิฎฺฐิยา วิมุตฺตา โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุตฺตา โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุตฺตา โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตาฯ วิมุตฺตีติ เทฺว มุตฺติโย – นิพฺพานญฺจ วิมุตฺติ, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ จ วิมุตฺตา โหนฺตีติ – วิมุตฺติ ผลํฯ
29. Kathaṃ vimutti phalaṃ? Sotāpattiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimuttā hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Vimuttīti dve muttiyo – nibbānañca vimutti, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe ca vimuttā hontīti – vimutti phalaṃ.
อภินิโรปนเฎฺฐน สมฺมาสงฺกโปฺป มิจฺฉาสงฺกปฺปา วิมุโตฺต โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุโตฺต โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุโตฺต โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตาฯ วิมุตฺตีติ เทฺว วิมุตฺติโย – นิพฺพานญฺจ วิมุตฺติ, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิมุตฺตา โหนฺตีติ – วิมุตฺติ ผลํฯ
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Vimuttīti dve vimuttiyo – nibbānañca vimutti, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe vimuttā hontīti – vimutti phalaṃ.
ปริคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวาจา มิจฺฉาวาจาย วิมุตฺตา โหติ, สมุฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมากมฺมโนฺต มิจฺฉากมฺมนฺตา วิมุโตฺต โหติ, โวทานเฎฺฐน สมฺมาอาชีโว มิจฺฉาอาชีวา วิมุโตฺต โหติ, ปคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวายาโม มิจฺฉาวายามา วิมุโตฺต โหติ, อุปฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมาสติ มิจฺฉาสติยา วิมุตฺตา โหติ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ มิจฺฉาสมาธิโต วิมุโตฺต โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุโตฺต โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุโตฺต โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตาฯ วิมุตฺตีติฯ เทฺว วิมุตฺติโย – นิพฺพานญฺจ วิมุตฺติ, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิมุตฺตา โหนฺตีติ – วิมุตฺติ ผลํฯ
Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vimuttā hoti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vimutto hoti, vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvā vimutto hoti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vimutto hoti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vimuttā hoti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Vimuttīti. Dve vimuttiyo – nibbānañca vimutti, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe vimuttā hontīti – vimutti phalaṃ.
สกทาคามิผลกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ โอฬาริกา กามราคสโญฺญชนา ปฎิฆสโญฺญชนา โอฬาริกา กามราคานุสยา ปฎิฆานุสยา วิมุโตฺต โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุโตฺต โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุโตฺต โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตาฯ วิมุตฺตีติ เทฺว วิมุตฺติโย – นิพฺพานญฺจ วิมุตฺติ, เย จ นิพฺพานารมฺมณตาชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิมุตฺตา โหนฺตีติ – วิมุตฺติ ผลํฯ
Sakadāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Vimuttīti dve vimuttiyo – nibbānañca vimutti, ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe vimuttā hontīti – vimutti phalaṃ.
อนาคามิผลกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ อนุสหคตา กามราคสโญฺญชนา ปฎิฆสโญฺญชนา อนุสหคตา กามราคานุสยา ปฎิฆานุสยา วิมุโตฺต โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุโตฺต โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุโตฺต โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตา…เป.…ฯ
Anāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi anusahagatā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā anusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā…pe….
อรหตฺตผลกฺขเณ ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ รูปราคา อรูปราคา มานา อุทฺธจฺจา อวิชฺชาย มานานุสยา ภวราคานุสยา อวิชฺชานุสยา วิมุโตฺต โหติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิมุโตฺต โหติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิเตฺตหิ วิมุโตฺต โหติ, วิมุตฺติ วิมุตฺตารมฺมณา วิมุตฺติโคจรา วิมุตฺติยา สมุทาคตา วิมุตฺติยา ฐิตา วิมุตฺติยา ปติฎฺฐิตาฯ วิมุตฺตีติ เทฺว วิมุตฺติโย – นิพฺพานญฺจ วิมุตฺติ, เย จ นิพฺพานารมฺมณตา ชาตา ธมฺมา สเพฺพ วิมุตฺตา โหนฺตีติ – วิมุตฺติ ผลํฯ
Arahattaphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Vimuttīti dve vimuttiyo – nibbānañca vimutti, ye ca nibbānārammaṇatā jātā dhammā sabbe vimuttā hontīti – vimutti phalaṃ.
ทสฺสนวิมุตฺติ สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อวิเกฺขปวิมุตฺติ สมฺมาสมาธิ, อุปฎฺฐานวิมุตฺติ สติสโมฺพชฺฌโงฺค, ปฎิสงฺขานวิมุตฺติ อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌโงฺคฯ อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยวิมุตฺติ สทฺธาพลํ…เป.… อวิชฺชาย อกมฺปิยวิมุตฺติ ปญฺญาพลํฯ อธิโมกฺขวิมุตฺติ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ทสฺสนวิมุตฺติ ปญฺญินฺทฺริยํฯ
Dassanavimutti sammādiṭṭhi…pe… avikkhepavimutti sammāsamādhi, upaṭṭhānavimutti satisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānavimutti upekkhāsambojjhaṅgo. Assaddhiye akampiyavimutti saddhābalaṃ…pe… avijjāya akampiyavimutti paññābalaṃ. Adhimokkhavimutti saddhindriyaṃ…pe… dassanavimutti paññindriyaṃ.
อาธิปเตยฺยเฎฺฐน อินฺทฺริยา วิมุตฺติฯ อกมฺปิยเฎฺฐน พลา วิมุตฺติ, นิยฺยานเฎฺฐน โพชฺฌงฺคา วิมุตฺติ, เหตุเฎฺฐน มโคฺค วิมุตฺติ, อุปฎฺฐานเฎฺฐน สติปฎฺฐานา วิมุตฺติ, ปทหนเฎฺฐน สมฺมปฺปธานา วิมุตฺติ, อิชฺฌนเฎฺฐน อิทฺธิปาทา วิมุตฺติ, ตถเฎฺฐน สจฺจา วิมุตฺติ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมโถ วิมุตฺติ, อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา วิมุตฺติ, เอกรสเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา วิมุตฺติ, อนติวตฺตนเฎฺฐน ยุคนทฺธํ วิมุตฺติ, สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ วิมุตฺติ, อวิเกฺขปเฎฺฐน จิตฺตวิสุทฺธิ วิมุตฺติ, ทสฺสนเฎฺฐน ทิฎฺฐิวิสุทฺธิ วิมุตฺติ, วิมุตฺตเฎฺฐน วิโมโกฺข วิมุตฺติ, ปฎิเวธเฎฺฐน วิชฺชา วิมุตฺติ, ปริจฺจาคเฎฺฐน วิมุตฺติ วิมุตฺติ, ปฎิปฺปสฺสทฺธิยเฎฺฐน อนุปฺปาเท ญาณํ วิมุตฺติ, ฉโนฺท มูลเฎฺฐน วิมุตฺติ, มนสิกาโร สมุฎฺฐานเฎฺฐน วิมุตฺติ, ผโสฺส สโมธานเฎฺฐน วิมุตฺติ, เวทนา สโมสรณเฎฺฐน วิมุตฺติ, สมาธิ ปมุขเฎฺฐน วิมุตฺติ, สติ อาธิปเตยฺยเฎฺฐน วิมุตฺติ, ปญฺญา ตตุตฺตรเฎฺฐน วิมุตฺติ, วิมุตฺติ สารเฎฺฐน วิมุตฺติ, อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานเฎฺฐน วิมุตฺติฯ เอวํ วิมุตฺติ ผลํฯ เอวํ วิราโค มโคฺค , วิมุตฺติ ผลนฺติฯ
Ādhipateyyaṭṭhena indriyā vimutti. Akampiyaṭṭhena balā vimutti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅgā vimutti, hetuṭṭhena maggo vimutti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā vimutti, padahanaṭṭhena sammappadhānā vimutti, ijjhanaṭṭhena iddhipādā vimutti, tathaṭṭhena saccā vimutti, avikkhepaṭṭhena samatho vimutti, anupassanaṭṭhena vipassanā vimutti, ekarasaṭṭhena samathavipassanā vimutti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ vimutti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi vimutti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi vimutti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi vimutti, vimuttaṭṭhena vimokkho vimutti, paṭivedhaṭṭhena vijjā vimutti, pariccāgaṭṭhena vimutti vimutti, paṭippassaddhiyaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ vimutti, chando mūlaṭṭhena vimutti, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena vimutti, phasso samodhānaṭṭhena vimutti, vedanā samosaraṇaṭṭhena vimutti, samādhi pamukhaṭṭhena vimutti, sati ādhipateyyaṭṭhena vimutti, paññā tatuttaraṭṭhena vimutti, vimutti sāraṭṭhena vimutti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena vimutti. Evaṃ vimutti phalaṃ. Evaṃ virāgo maggo , vimutti phalanti.
วิราคกถา นิฎฺฐิตาฯ
Virāgakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / วิราคกถาวณฺณนา • Virāgakathāvaṇṇanā
