| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೭. ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾದಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
7. Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā
೬೧. ಸತ್ತಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ವೀರಾನಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ, ವಿಧಿನಾ ವಾ ಈರಯಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ, ತದೇವ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ಪಧಾನಟ್ಠೇನ ಆರಮ್ಭೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯತಾ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯತಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀರಿಯತಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ವೀರಿಯತಾಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
61. Sattamassa paṭhame vīrānaṃ kammanti vīriyaṃ, vidhinā vā īrayitabbaṃ pavattetabbanti vīriyaṃ, tadeva kusalakiriyāya padhānaṭṭhena ārambho vīriyārambho. Āraddhavīriyatā paggahitavīriyatā paripuṇṇavīriyatāti paccekaṃ vīriyatāsaddo yojetabbo.
೬೨. ದುತಿಯೇ ಮಹತೀ ಇಚ್ಛಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಿಚ್ಛೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮಹಿಚ್ಛತಾ। ಮಹಾವಿಸಯೋ ಲೋಭೋ ಮಹಾಲೋಭೋ ಮಹನ್ತಾನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಬಹೂನಞ್ಚ ಅಭಿಗಿಜ್ಝನತೋ। ಇತರೀತರಾತಿಆದಿನಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಮಹಿಚ್ಛತಾ ವುತ್ತಾ। ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹೀತಿಆದಿ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಇಚ್ಛಾತಿ ಸಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಇಚ್ಛಾಗತಾತಿ ಇಚ್ಛಾಪವತ್ತಾ। ಮಹಿಚ್ಛತಾತಿ ಮಹಾಇಚ್ಛತಾ। ಅತ್ಥತೋ ಪನಾಯಂ ರಾಗೋ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋ’’ತಿಆದಿ।
62. Dutiye mahatī icchā etassāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā. Mahāvisayo lobho mahālobho mahantānaṃ vatthūnaṃ bahūnañca abhigijjhanato. Itarītarātiādinā pabbajitānaṃ uppajjanamahicchatā vuttā. Pañcahi kāmaguṇehītiādi gahaṭṭhānaṃ vasena vuttaṃ. Icchāti sabhāvaniddeso. Icchāgatāti icchāpavattā. Mahicchatāti mahāicchatā. Atthato panāyaṃ rāgo evāti vuttaṃ – ‘‘rāgo sārāgo’’tiādi.
೬೩. ತತಿಯೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಅಭಾವತ್ಥೋ ‘‘ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೦೪) ವಿಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅನಿಚ್ಛಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಲೋಕೇ ಪಾಕಟಸ್ಸ ಹಿ ಅಕ್ಖಿರೋಗಕುಚ್ಛಿರೋಗಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಆಬಾಧಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟತರಂ ಕಾತುಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಾವಸೇಸಂ ವಿಯ ಪರಿತ್ತಕೇಪಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಸ್ಸ ದಿಸ್ಸಮಾನತ್ತಾ। ಅತ್ಥೋ ಪನ ನಿರವಸೇಸೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಚ್ಚಯಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
63. Tatiye appicchassāti ettha appa-saddo abhāvattho ‘‘appābādho hoti appātaṅko’’tiādīsu (ma. ni. 2.304) viyāti āha – ‘‘anicchassā’’ti. Loke pākaṭassa hi akkhirogakucchirogādibhedassa ābādhassa abhāvaṃ sandhāya ‘‘appābādho’’ti vuttaṃ. Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ettha hī’’tiādi vuttaṃ. Byañjanaṃ sāvasesaṃ viya parittakepi appasaddassa dissamānattā. Attho pana niravaseso sabbaso paccayicchāya abhāvassa adhippetattā. Tenāha – ‘‘na hī’’tiādi.
ಇಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವೇನೇವ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾರನ್ತರೇನ ದೀಪೇತುಂ – ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ ಅತ್ರ ಅತ್ರ ಇಚ್ಛಾ। ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾಯ ಪಾಪಾ ಲಾಮಿಕಾ ನಿಹೀನಾ ಇಚ್ಛಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ। ಯಾಯ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣೇ ಸಮ್ಭಾವೇತಿ, ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ನ ಮತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಮಹಿಚ್ಛತಾ। ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾತಿ ಅತ್ತನಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಗುಣಾನಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ವಿಯ ಪರೇಸಂ ಪಕಾಸನಾ। ಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾತಿ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಸೀಲಧುತಧಮ್ಮಾದಿಗುಣವಿಭಾವನಾ। ತಾದಿಸಸ್ಸಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾಪಿ ಹೋತಿ, ಸಾಪಿ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾಯೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ದುಸ್ಸನ್ತಪ್ಪಯೋತಿ ದುತ್ತಪ್ಪಯೋ।
Icchāya abhāveneva appiccho nāma hotīti imamatthaṃ pakārantarena dīpetuṃ – ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Atricchatā nāma atra atra icchā. Asantaguṇasambhāvanatāya pāpā lāmikā nihīnā icchā pāpicchatā. Yāya paccayuppādanatthaṃ attani vijjamānaguṇe sambhāveti, paccayānaṃ paṭiggahaṇe ca na mattaṃ jānāti, ayaṃ mahicchatā. Asantaguṇasambhāvanatāti attani avijjamānānaṃ guṇānaṃ vijjamānānaṃ viya paresaṃ pakāsanā. Santaguṇasambhāvanatāti icchācāre ṭhatvā attani vijjamānasīladhutadhammādiguṇavibhāvanā. Tādisassapi paṭiggahaṇe amattaññutāpi hoti, sāpi abhidhamme āgatāyevāti sambandho. Dussantappayoti duttappayo.
ಅತಿಲೂಖಭಾವನ್ತಿ ಪತ್ತಚೀವರವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಲೂಖಭಾವಂ। ತದಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಅಮಙ್ಗಲದಿವಸೋ , ಸುಮ್ಭಕಸಿನಿದ್ಧಪತ್ತಚೀವರೋ ಅಯ್ಯೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೋಕಂ ಬಹಿ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಉಮ್ಮುಜ್ಜೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂಯೇವ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋಯೇವ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಿ। ಯದಿ ಥೇರೋ ‘‘ಖೀಣಾಸವಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೂ’’ತಿ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಬಹಿ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯುಂ, ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಪನ ತಥಾಚಿತ್ತಮೇವ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ।
Atilūkhabhāvanti pattacīvaravasena ativiya lūkhabhāvaṃ. Tadassa disvā manussā ‘‘ayaṃ amaṅgaladivaso , sumbhakasiniddhapattacīvaro ayyo pubbaṅgamo kātabbo’’ti cintetvā, ‘‘bhante, thokaṃ bahi hothā’’ti āhaṃsu. Ummujjīti manussānaṃ ajānantānaṃyeva pathaviyaṃ nimujjitvā gaṇhantoyeva ummujji. Yadi thero ‘‘khīṇāsavabhāvaṃ jānantū’’ti iccheyya, na naṃ manussā ‘‘bahi hothā’’ti vadeyyuṃ, khīṇāsavānaṃ pana tathācittameva na uppajjeyya.
ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಪಧಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಇಚ್ಛಾಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಇಚ್ಛಾಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪರೋಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪಚ್ಚಯಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಧುತಙ್ಗಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಧುತಗುಣಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಅಧಿಗಮಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ‘‘ಅರಿಯೋ’’ತಿ ಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಯಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಬಹುಂ ವಾತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸಂ, ಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸನ್ತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಬಹುಭಾವಂ। ಅತ್ತನೋ ಥಾಮನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ। ಯತ್ತಕೇನ ಅತ್ತಾ ಯಾಪೇತಿ, ತತ್ತಕಸ್ಸೇವ ಗಹಣಂ। ಯದಿ ಹೀತಿಆದಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿವರಣಂ। ಪಮಾಣೇನೇವಾತಿ ಯಾಪನಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ।
Appicchatāpadhānaṃ puggalādhiṭṭhānaṃ catubbidhaicchāpabhedaṃ dassetvā punapi puggalādhiṭṭhānena catubbidhaṃ icchābhedaṃ dassento ‘‘aparopi catubbidho appiccho’’tiādimāha. Paccayaappicchoti paccayesu icchārahito. Dhutaṅgaappicchoti dhutaguṇasambhāvanāya icchārahito. Pariyattiappicchoti bahussutasambhāvanāya icchārahito. Adhigamaappicchoti ‘‘ariyo’’ti sambhāvanāya icchārahito. Dāyakassa vasanti appaṃ vā yaṃ dātukāmo bahuṃ vāti dāyakassa cittassa vasaṃ, ajjhāsayanti attho. Deyyadhammassa vasanti deyyadhammassa abahubhāvaṃ. Attano thāmanti attano pamāṇaṃ. Yattakena attā yāpeti, tattakasseva gahaṇaṃ. Yadi hītiādi saṅkhepato vuttassa atthassa vivaraṇaṃ. Pamāṇenevāti yāpanappamāṇeneva.
ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ನಾಞ್ಞಾಸೀತಿ ಸೋಸಾನಿಕವತ್ತೇ ಸಮ್ಮದೇವ ವತ್ತಿತತ್ತಾ ಏಕೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ನ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅವಿಚ್ಛೇದಂ। ದುತಿಯೋ ಮಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ದುತಿಯೋ ಸಹಾಯಭೂತೋಪಿ ಯಥಾ ಮಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಸಟ್ಠಿ ವಸ್ಸಾನಿ ನಿರನ್ತರಂ ಸುಸಾನೇ ವಸಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಅಹೋ ಸೋಸಾನಿಕುತ್ತಮೋ। ಉಪಕಾರೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮವಸೇನ ಉಪಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ। ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಜನಪದಂ ಖೋಭೇತ್ವಾತಿ ಲೋಮಹಂಸನಸಾಧುಕಾರದಾನಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾದಿವಸೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತಂ ಇತರಞ್ಚ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಅಪ್ಪಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕೋಲಾಹಲವಸೇನ ಮಹಾಜನಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ? ಯದಿ ಥೇರೋ ಬಹುಸ್ಸುತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಪುಬ್ಬೇವ ಜನಪದಂ ಖೋಭೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಯ್ಯ। ಗತೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ, ಯೇನ ರತ್ತಿಯಂ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಕತಾ’’ತಿ ಜಾನನಭಾವೇನ ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಪುರಾರುಣಾವ ಗತೋ।
Ekabhikkhupi nāññāsīti sosānikavatte sammadeva vattitattā ekopi bhikkhu na aññāsi. Abbokiṇṇanti avicchedaṃ. Dutiyo maṃ jāneyyāti dutiyo sahāyabhūtopi yathā maṃ jānituṃ na sakkuṇeyya, tathā saṭṭhi vassāni nirantaraṃ susāne vasāmi, tasmā ahaṃ aho sosānikuttamo. Upakāro hutvāti uggahaparipucchādīhi pariyattidhammavasena upakāro hutvā. Dhammakathāya janapadaṃ khobhetvāti lomahaṃsanasādhukāradānacelukkhepādivasena sannipatitaṃ itarañca ‘‘kathaṃ nu kho appaṃ ayyassa santike dhammaṃ sossāmā’’ti kolāhalavasena mahājanaṃ khobhetvā? Yadi thero bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ iccheyya, pubbeva janapadaṃ khobhento dhammaṃ katheyya. Gatoti ‘‘ayaṃ so, yena rattiyaṃ dhammakathā katā’’ti jānanabhāvena pariyattiappicchatāya purāruṇāva gato.
ತಯೋ ಕುಲಪುತ್ತಾ ವಿಯಾತಿ ಪಾಚೀನವಂಸದಾಯೇ ಸಾಮಗ್ಗಿವಾಸಂವುಟ್ಠಾ ಅನುರುದ್ಧೋ, ನನ್ದಿಯೋ, ಕಿಮಿಲೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಕುಲಪುತ್ತಾ ವಿಯ। ಏತೇಸುಪಿ ಹಿ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೇನ ಭಗವತಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ ಅನುರುದ್ಧಾ ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾನಂ ಆತಾಪೀನಂ ಪಹಿತತ್ತಾನಂ ವಿಹರನ್ತಾನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ ಅಧಿಗತೋ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೨೮) ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ಇಧ ಪನ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಯಾವದೇವ ಆಕಙ್ಖಾಮ, ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೨೮) ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಆರೋಚಿತಾಸು ಇತರೇ ಥೇರಾ ನ ಇಚ್ಛಿಂಸು। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಭಗವತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಅನುರುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಕಿನ್ನು ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನುರುದ್ಧಸ್ಸ ಏವಮಾರೋಚಿಮ್ಹ ‘ಇಮಾಸಞ್ಚ ಇಮಾಸಞ್ಚ ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಮಯಂ ಲಾಭಿನೋ’ತಿ? ಯಂ ನೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಂ ಪಕಾಸೇತೀ’’ತಿ? ಘಟೀಕಾರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅರಿಯಭಾವೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಭಗವತಾ ಆರೋಚಿತೇ ನ ಅತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ? ತೇನಾಹ – ‘‘ಘಟೀಕಾರಕುಮ್ಭಕಾರೋ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇತಿ ‘‘ಯಥಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ। ಬಲವಅಲೋಭೇನಾತಿ ದಳ್ಹತರಪ್ಪವತ್ತಿಕೇನ ಅಲೋಭೇನ।
Tayokulaputtā viyāti pācīnavaṃsadāye sāmaggivāsaṃvuṭṭhā anuruddho, nandiyo, kimiloti ime tayo kulaputtā viya. Etesupi hi anuruddhattherena bhagavatā ‘‘atthi pana vo anuruddhā evaṃ appamattānaṃ ātāpīnaṃ pahitattānaṃ viharantānaṃ uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) puṭṭhena ‘‘idha pana mayaṃ, bhante, yāvadeva ākaṅkhāma, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.328) anupubbavihārasamāpattīsu ārocitāsu itare therā na icchiṃsu. Tathā hi te pakkante bhagavati āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘kinnu mayaṃ āyasmato anuruddhassa evamārocimha ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ mayaṃ lābhino’ti? Yaṃ no āyasmā anuruddho bhagavato sammukhāpi āsavānaṃ khayaṃ pakāsetī’’ti? Ghaṭīkāropi attano ariyabhāve kikissa rañño bhagavatā ārocite na attamano ahosi? Tenāha – ‘‘ghaṭīkārakumbhakāro viyā’’ti. Imasmiṃ panattheti ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, appicchatā’’ti vutte appicchatāsaṅkhāte atthe. Balavaalobhenāti daḷhatarappavattikena alobhena.
೬೪. ಚತುತ್ಥೇ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತುಟ್ಠೀತಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ। ತಂ ಪನ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಸನ್ತುಟ್ಠೇ ಪುಗ್ಗಲೇ…ಪೇ॰… ಲೋಭೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾತಿಆದೀನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ।
64. Catutthe natthi etassa santuṭṭhīti asantuṭṭhi, tassa bhāvo asantuṭṭhitā. Taṃ pana sarūpato dassento ‘‘asantuṭṭhe puggale…pe… lobho’’ti āha. Sevantassātiādīni aññamaññavevacanāni.
೬೫-೬೭. ಪಞ್ಚಮೇ ತುಸ್ಸನಂ ತುಟ್ಠಿ, ಸಮಂ, ಸಕೇನ, ಸನ್ತೇನ ವಾ ತುಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸನ್ತುಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ। ಯಸ್ಸ ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಸನ್ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ – ಚೀವರಾದಿಕೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸನ್ತುಸ್ಸನೇನ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಇತರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಹೀನಂ ಪಣೀತತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಾ, ತಥಾ ಪಣೀತಮ್ಪಿ ಇತರಂ ಹೀನತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಾ। ಅಪೇಕ್ಖಾಸಿದ್ಧಾ ಹಿ ಇತರತಾ। ಇತಿ ಯೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಹೀನೇನ ವಾ ಪಣೀತೇನ ವಾ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯೇನ ಸನ್ತುಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಥಾ ಪವತ್ತೋ ಅಲೋಭೋ ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೋ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ । ಯಥಾಲಾಭಂ ಅತ್ತನೋ ಲಾಭಾನುರೂಪಂ ಸನ್ತೋಸೋ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಲಬ್ಭತೀತಿ ವಾ ಲಾಭೋ, ಯೋ ಯೋ ಲಾಭೋ ಯಥಾಲಾಭೋ, ತೇನ ಸನ್ತೋಸೋ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಬಲನ್ತಿ ಕಾಯಬಲಂ। ಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕತಾ।
65-67. Pañcame tussanaṃ tuṭṭhi, samaṃ, sakena, santena vā tuṭṭhi etassāti santuṭṭhi, tassa bhāvo santuṭṭhitā. Yassa santosassa atthitāya bhikkhu ‘‘santuṭṭho’’ti vuccati, taṃ dassento ‘‘itarītarapaccayasantosena samannāgatassā’’ti āha – cīvarādike yattha katthaci kappiye paccaye santussanena samaṅgībhūtassāti attho. Atha vā itaraṃ vuccati hīnaṃ paṇītato aññattā, tathā paṇītampi itaraṃ hīnato aññattā. Apekkhāsiddhā hi itaratā. Iti yena dhammena hīnena vā paṇītena vā cīvarādipaccayena santussati, so tathā pavatto alobho itarītarapaccayasantoso, tena samannāgatassa . Yathālābhaṃ attano lābhānurūpaṃ santoso yathālābhasantoso. Sesapadadvayepi eseva nayo. Labbhatīti vā lābho, yo yo lābho yathālābho, tena santoso yathālābhasantoso. Balanti kāyabalaṃ. Sāruppanti bhikkhuno anucchavikatā.
ಯಥಾಲದ್ಧತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪತ್ಥನಾ ನಾಮ ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಪಿ ಪವತ್ತಿಆಕಾರೋತಿ ತತೋ ವಿನಿವೇಚಿತಮೇವ ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಲಭನ್ತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಕತಿದುಬ್ಬಲಾದೀನಂ ಗರುಚೀವರಂ ಅಫಾಸುಭಾವಾವಹಂ ಸರೀರಖೇದಾವಹಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಪಯೋಜನವಸೇನ ನ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾದಿವಸೇನ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಲಹುಕಚೀವರಪರಿಭೋಗೋ ಸನ್ತೋಸವಿರೋಧಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಲಹುಕೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಮಹಗ್ಘಚೀವರಂ ಬಹೂನಿ ವಾ ಚೀವರಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ತಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತದಞ್ಞಸ್ಸ ಗಹಣಂ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪನಯೇ ಠಿತತ್ತಾ ನ ಸನ್ತೋಸವಿರೋಧೀತಿ ಆಹ – ‘‘ತೇಸಂ…ಪೇ॰… ಧಾರೇನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಸೇಸಪಚ್ಚಯೇಸುಪಿ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪನಿದ್ದೇಸೇ ಅಪಿ-ಸದ್ದಗ್ಗಹಣೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮುತ್ತಹರೀತಕನ್ತಿ ಗೋಮುತ್ತಪರಿಭಾವಿತಂ, ಪೂತಿಭಾವೇನ ವಾ ಛಡ್ಡಿತಂ ಹರೀತಕಂ। ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ವಣ್ಣಿತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಸನ್ತುಟ್ಠೀಸು ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಯೋಜೇತುಂ ‘‘ಪೂತಿಮುತ್ತಭೇಸಜ್ಜಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೭೩, ೧೨೮) ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಸತ್ಥಂ। ಪರಮಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ ಪರಮೇನ ಉಕ್ಕಂಸಗತೇನ ಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ। ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋವ ಅಗ್ಗೋತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಸಾರುಪ್ಪಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸನ್ತುಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಅಗ್ಗೋ। ಛಟ್ಠಸತ್ತಮೇಸು ನತ್ಥಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Yathāladdhato aññassa apatthanā nāma siyā appicchatāpi pavattiākāroti tato vinivecitameva santosassa sarūpaṃ dassento ‘‘labhantopi na gaṇhātī’’ti āha. Taṃ parivattetvā pakatidubbalādīnaṃ garucīvaraṃ aphāsubhāvāvahaṃ sarīrakhedāvahañca hotīti payojanavasena na atricchatādivasena taṃ parivattetvā lahukacīvaraparibhogo santosavirodhi na hotīti āha – ‘‘lahukena yāpentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Mahagghacīvaraṃ bahūni vā cīvarāni labhitvā tāni vissajjetvā tadaññassa gahaṇaṃ yathāsāruppanaye ṭhitattā na santosavirodhīti āha – ‘‘tesaṃ…pe… dhārentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Evaṃ sesapaccayesupi yathāsāruppaniddese api-saddaggahaṇe adhippāyo veditabbo. Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ, pūtibhāvena vā chaḍḍitaṃ harītakaṃ. Buddhādīhi vaṇṇitanti appicchatāsantuṭṭhīsu bhikkhū niyojetuṃ ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā’’tiādinā (mahāva. 73, 128) buddhādīhi pasatthaṃ. Paramasantuṭṭhova hoti paramena ukkaṃsagatena santosena samannāgatattā. Yathāsāruppasantosova aggoti tattha tattha bhikkhu sāruppaṃyeva nissāya santussanavasena pavattanato aggo. Chaṭṭhasattamesu natthi vattabbaṃ.
೬೮-೬೯. ಅಟ್ಠಮನವಮೇಸು ನ ಸಮ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅಸಮ್ಪಜಾನೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ। ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
68-69. Aṭṭhamanavamesu na sampajānātīti asampajāno, tassa bhāvo asampajaññaṃ. Vuttappaṭipakkhena sampajaññaṃ veditabbaṃ.
೭೦. ದಸಮೇ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ದೇವದತ್ತಸದಿಸಾ। ತೇ ಹಿ ಹೀನಾಚಾರತಾಯ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಪಾಪಕತಾಯ ‘‘ಪಾಪಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾನನ್ತಿ ಯೋ ಪಾಪಮಿತ್ತಸ್ಸ ಖನ್ತಿ ರುಚಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ತನ್ನಿನ್ನತಾತಂಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾದಿಆಕಾರೋ, ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾನಂ। ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಮೇವೇತಂ ನಾಮನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ‘‘ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ’’ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಯಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಿಪಾಪಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ವಿಸೇಸತೋ ಪಾಪಾ ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮವಿಮೋಕ್ಖತಾಯ, ತೇ ಯಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾ ಸಹಾಯಾ, ಸೋ ಪಾಪಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯೇ ತೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ’’ತಿಆದಿ।
70. Dasame pāpamittā devadattasadisā. Te hi hīnācāratāya, dukkhassa vā sampāpakatāya ‘‘pāpā’’ti vuccanti. Tenākārena pavattānanti yo pāpamittassa khanti ruci adhimutti tanninnatātaṃsampavaṅkatādiākāro, tenākārena pavattānaṃ. Catunnaṃ khandhānamevetaṃ nāmanti catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ ‘‘pāpamittatā’’ti etaṃ nāmaṃ. Yasmā assaddhiyādipāpadhammasamannāgatā puggalā visesato pāpā puññadhammavimokkhatāya, te yassa mittā sahāyā, so pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Tenāha – ‘‘ye te puggalā assaddhā’’tiādi.
ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾದಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೭. ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾದಿವಗ್ಗೋ • 7. Vīriyārambhādivaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೭. ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾದಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ • 7. Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā
