| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
༧. ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱདིཝགྒཝཎྞནཱ
7. Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā
༦༡. སཏྟམསྶ པཋམེ ཝཱིརཱནཾ ཀམྨནྟི ཝཱིརིཡཾ, ཝིདྷིནཱ ཝཱ ཨཱིརཡིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི ཝཱིརིཡཾ, ཏདེཝ ཀུསལཀིརིཡཱཡ པདྷཱནཊྛེན ཨཱརམྦྷོ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ། ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཏཱ པགྒཧིཏཝཱིརིཡཏཱ པརིཔུཎྞཝཱིརིཡཏཱཏི པཙྩེཀཾ ཝཱིརིཡཏཱསདྡོ ཡོཛེཏབྦོ།
61. Sattamassa paṭhame vīrānaṃ kammanti vīriyaṃ, vidhinā vā īrayitabbaṃ pavattetabbanti vīriyaṃ, tadeva kusalakiriyāya padhānaṭṭhena ārambho vīriyārambho. Āraddhavīriyatā paggahitavīriyatā paripuṇṇavīriyatāti paccekaṃ vīriyatāsaddo yojetabbo.
༦༢. དུཏིཡེ མཧཏཱི ཨིཙྪཱ ཨེཏསྶཱཏི མཧིཙྪོ, ཏསྶ བྷཱཝོ མཧིཙྪཏཱ། མཧཱཝིསཡོ ལོབྷོ མཧཱལོབྷོ མཧནྟཱནཾ ཝཏྠཱུནཾ བཧཱུནཉྩ ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནཏོ། ཨིཏརཱིཏརཱཏིཨཱདིནཱ པབྦཛིཏཱནཾ ཨུཔྤཛྫནམཧིཙྪཏཱ ཝུཏྟཱ། པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧཱིཏིཨཱདི གཧཊྛཱནཾ ཝསེན ཝུཏྟཾ། ཨིཙྪཱཏི སབྷཱཝནིདྡེསོ། ཨིཙྪཱགཏཱཏི ཨིཙྪཱཔཝཏྟཱ། མཧིཙྪཏཱཏི མཧཱཨིཙྪཏཱ། ཨཏྠཏོ པནཱཡཾ རཱགོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ – ‘‘རཱགོ སཱརཱགོ’’ཏིཨཱདི།
62. Dutiye mahatī icchā etassāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā. Mahāvisayo lobho mahālobho mahantānaṃ vatthūnaṃ bahūnañca abhigijjhanato. Itarītarātiādinā pabbajitānaṃ uppajjanamahicchatā vuttā. Pañcahi kāmaguṇehītiādi gahaṭṭhānaṃ vasena vuttaṃ. Icchāti sabhāvaniddeso. Icchāgatāti icchāpavattā. Mahicchatāti mahāicchatā. Atthato panāyaṃ rāgo evāti vuttaṃ – ‘‘rāgo sārāgo’’tiādi.
༦༣. ཏཏིཡེ ཨཔྤིཙྪསྶཱཏི ཨེཏྠ ཨཔྤ-སདྡོ ཨབྷཱཝཏྠོ ‘‘ཨཔྤཱབཱདྷོ ཧོཏི ཨཔྤཱཏངྐོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ॰ ནི॰ ༢.༣༠༤) ཝིཡཱཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨནིཙྪསྶཱ’’ཏི། ལོཀེ པཱཀཊསྶ ཧི ཨཀྑིརོགཀུཙྪིརོགཱདིབྷེདསྶ ཨཱབཱདྷསྶ ཨབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཔྤཱབཱདྷོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨིདཱནི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཨེཏྠ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། བྱཉྫནཾ སཱཝསེསཾ ཝིཡ པརིཏྟཀེཔི ཨཔྤསདྡསྶ དིསྶམཱནཏྟཱ། ཨཏྠོ པན ནིརཝསེསོ སབྦསོ པཙྩཡིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ། ཏེནཱཧ – ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདི།
63. Tatiye appicchassāti ettha appa-saddo abhāvattho ‘‘appābādho hoti appātaṅko’’tiādīsu (ma. ni. 2.304) viyāti āha – ‘‘anicchassā’’ti. Loke pākaṭassa hi akkhirogakucchirogādibhedassa ābādhassa abhāvaṃ sandhāya ‘‘appābādho’’ti vuttaṃ. Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ettha hī’’tiādi vuttaṃ. Byañjanaṃ sāvasesaṃ viya parittakepi appasaddassa dissamānattā. Attho pana niravaseso sabbaso paccayicchāya abhāvassa adhippetattā. Tenāha – ‘‘na hī’’tiādi.
ཨིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝེནེཝ ཨཔྤིཙྪོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ པཀཱརནྟརེན དཱིཔེཏུཾ – ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨཏྲིཙྪཏཱ ནཱམ ཨཏྲ ཨཏྲ ཨིཙྪཱ། ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཏཱཡ པཱཔཱ ལཱམིཀཱ ནིཧཱིནཱ ཨིཙྪཱ པཱཔིཙྪཏཱ། ཡཱཡ པཙྩཡུཔྤཱདནཏྠཾ ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནགུཎེ སམྦྷཱཝེཏི, པཙྩཡཱནཾ པཊིགྒཧཎེ ཙ ན མཏྟཾ ཛཱནཱཏི, ཨཡཾ མཧིཙྪཏཱ། ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཏཱཏི ཨཏྟནི ཨཝིཛྫམཱནཱནཾ གུཎཱནཾ ཝིཛྫམཱནཱནཾ ཝིཡ པརེསཾ པཀཱསནཱ། སནྟགུཎསམྦྷཱཝནཏཱཏི ཨིཙྪཱཙཱརེ ཋཏྭཱ ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནསཱིལདྷུཏདྷམྨཱདིགུཎཝིབྷཱཝནཱ། ཏཱདིསསྶཔི པཊིགྒཧཎེ ཨམཏྟཉྙུཏཱཔི ཧོཏི, སཱཔི ཨབྷིདྷམྨེ ཨཱགཏཱཡེཝཱཏི སམྦནྡྷོ། དུསྶནྟཔྤཡོཏི དུཏྟཔྤཡོ།
Icchāya abhāveneva appiccho nāma hotīti imamatthaṃ pakārantarena dīpetuṃ – ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Atricchatā nāma atra atra icchā. Asantaguṇasambhāvanatāya pāpā lāmikā nihīnā icchā pāpicchatā. Yāya paccayuppādanatthaṃ attani vijjamānaguṇe sambhāveti, paccayānaṃ paṭiggahaṇe ca na mattaṃ jānāti, ayaṃ mahicchatā. Asantaguṇasambhāvanatāti attani avijjamānānaṃ guṇānaṃ vijjamānānaṃ viya paresaṃ pakāsanā. Santaguṇasambhāvanatāti icchācāre ṭhatvā attani vijjamānasīladhutadhammādiguṇavibhāvanā. Tādisassapi paṭiggahaṇe amattaññutāpi hoti, sāpi abhidhamme āgatāyevāti sambandho. Dussantappayoti duttappayo.
ཨཏིལཱུཁབྷཱཝནྟི པཏྟཙཱིཝརཝསེན ཨཏིཝིཡ ལཱུཁབྷཱཝཾ། ཏདསྶ དིསྭཱ མནུསྶཱ ‘‘ཨཡཾ ཨམངྒལདིཝསོ , སུམྦྷཀསིནིདྡྷཔཏྟཙཱིཝརོ ཨཡྻོ པུབྦངྒམོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ, ‘‘བྷནྟེ, ཐོཀཾ བཧི ཧོཐཱ’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཨུམྨུཛྫཱིཏི མནུསྶཱནཾ ཨཛཱནནྟཱནཾཡེཝ པཐཝིཡཾ ནིམུཛྫིཏྭཱ གཎྷནྟོཡེཝ ཨུམྨུཛྫི། ཡདི ཐེརོ ‘‘ཁཱིཎཱསཝབྷཱཝཾ ཛཱནནྟཱུ’’ཏི ཨིཙྪེཡྻ, ན ནཾ མནུསྶཱ ‘‘བཧི ཧོཐཱ’’ཏི ཝདེཡྻུཾ, ཁཱིཎཱསཝཱནཾ པན ཏཐཱཙིཏྟམེཝ ན ཨུཔྤཛྫེཡྻ།
Atilūkhabhāvanti pattacīvaravasena ativiya lūkhabhāvaṃ. Tadassa disvā manussā ‘‘ayaṃ amaṅgaladivaso , sumbhakasiniddhapattacīvaro ayyo pubbaṅgamo kātabbo’’ti cintetvā, ‘‘bhante, thokaṃ bahi hothā’’ti āhaṃsu. Ummujjīti manussānaṃ ajānantānaṃyeva pathaviyaṃ nimujjitvā gaṇhantoyeva ummujji. Yadi thero ‘‘khīṇāsavabhāvaṃ jānantū’’ti iccheyya, na naṃ manussā ‘‘bahi hothā’’ti vadeyyuṃ, khīṇāsavānaṃ pana tathācittameva na uppajjeyya.
ཨཔྤིཙྪཏཱཔདྷཱནཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཾ ཙཏུབྦིདྷཨིཙྪཱཔབྷེདཾ དསྶེཏྭཱ པུནཔི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཙཏུབྦིདྷཾ ཨིཙྪཱབྷེདཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔརོཔི ཙཏུབྦིདྷོ ཨཔྤིཙྪོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པཙྩཡཨཔྤིཙྪོཏི པཙྩཡེསུ ཨིཙྪཱརཧིཏོ། དྷུཏངྒཨཔྤིཙྪོཏི དྷུཏགུཎསམྦྷཱཝནཱཡ ཨིཙྪཱརཧིཏོ། པརིཡཏྟིཨཔྤིཙྪོཏི བཧུསྶུཏསམྦྷཱཝནཱཡ ཨིཙྪཱརཧིཏོ། ཨདྷིགམཨཔྤིཙྪོཏི ‘‘ཨརིཡོ’’ཏི སམྦྷཱཝནཱཡ ཨིཙྪཱརཧིཏོ། དཱཡཀསྶ ཝསནྟི ཨཔྤཾ ཝཱ ཡཾ དཱཏུཀཱམོ བཧུཾ ཝཱཏི དཱཡཀསྶ ཙིཏྟསྶ ཝསཾ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡནྟི ཨཏྠོ། དེཡྻདྷམྨསྶ ཝསནྟི དེཡྻདྷམྨསྶ ཨབཧུབྷཱཝཾ། ཨཏྟནོ ཐཱམནྟི ཨཏྟནོ པམཱཎཾ། ཡཏྟཀེན ཨཏྟཱ ཡཱཔེཏི, ཏཏྟཀསྶེཝ གཧཎཾ། ཡདི ཧཱིཏིཨཱདི སངྑེཔཏོ ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཝིཝརཎཾ། པམཱཎེནེཝཱཏི ཡཱཔནཔྤམཱཎེནེཝ།
Appicchatāpadhānaṃ puggalādhiṭṭhānaṃ catubbidhaicchāpabhedaṃ dassetvā punapi puggalādhiṭṭhānena catubbidhaṃ icchābhedaṃ dassento ‘‘aparopi catubbidho appiccho’’tiādimāha. Paccayaappicchoti paccayesu icchārahito. Dhutaṅgaappicchoti dhutaguṇasambhāvanāya icchārahito. Pariyattiappicchoti bahussutasambhāvanāya icchārahito. Adhigamaappicchoti ‘‘ariyo’’ti sambhāvanāya icchārahito. Dāyakassa vasanti appaṃ vā yaṃ dātukāmo bahuṃ vāti dāyakassa cittassa vasaṃ, ajjhāsayanti attho. Deyyadhammassa vasanti deyyadhammassa abahubhāvaṃ. Attano thāmanti attano pamāṇaṃ. Yattakena attā yāpeti, tattakasseva gahaṇaṃ. Yadi hītiādi saṅkhepato vuttassa atthassa vivaraṇaṃ. Pamāṇenevāti yāpanappamāṇeneva.
ཨེཀབྷིཀྑུཔི ནཱཉྙཱསཱིཏི སོསཱནིཀཝཏྟེ སམྨདེཝ ཝཏྟིཏཏྟཱ ཨེཀོཔི བྷིཀྑུ ན ཨཉྙཱསི། ཨབྦོཀིཎྞནྟི ཨཝིཙྪེདཾ། དུཏིཡོ མཾ ཛཱནེཡྻཱཏི དུཏིཡོ སཧཱཡབྷཱུཏོཔི ཡཐཱ མཾ ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐུཎེཡྻ, ཏཐཱ སཊྛི ཝསྶཱནི ནིརནྟརཾ སུསཱནེ ཝསཱམི, ཏསྨཱ ཨཧཾ ཨཧོ སོསཱནིཀུཏྟམོ། ཨུཔཀཱརོ ཧུཏྭཱཏི ཨུགྒཧཔརིཔུཙྪཱདཱིཧི པརིཡཏྟིདྷམྨཝསེན ཨུཔཀཱརོ ཧུཏྭཱ། དྷམྨཀཐཱཡ ཛནཔདཾ ཁོབྷེཏྭཱཏི ལོམཧཾསནསཱདྷུཀཱརདཱནཙེལུཀྑེཔཱདིཝསེན སནྣིཔཏིཏཾ ཨིཏརཉྩ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨཔྤཾ ཨཡྻསྶ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སོསྶཱམཱ’’ཏི ཀོལཱཧལཝསེན མཧཱཛནཾ ཁོབྷེཏྭཱ? ཡདི ཐེརོ བཧུསྶུཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏུཾ ཨིཙྪེཡྻ, པུབྦེཝ ཛནཔདཾ ཁོབྷེནྟོ དྷམྨཾ ཀཐེཡྻ། གཏོཏི ‘‘ཨཡཾ སོ, ཡེན རཏྟིཡཾ དྷམྨཀཐཱ ཀཏཱ’’ཏི ཛཱནནབྷཱཝེན པརིཡཏྟིཨཔྤིཙྪཏཱཡ པུརཱརུཎཱཝ གཏོ།
Ekabhikkhupi nāññāsīti sosānikavatte sammadeva vattitattā ekopi bhikkhu na aññāsi. Abbokiṇṇanti avicchedaṃ. Dutiyo maṃ jāneyyāti dutiyo sahāyabhūtopi yathā maṃ jānituṃ na sakkuṇeyya, tathā saṭṭhi vassāni nirantaraṃ susāne vasāmi, tasmā ahaṃ aho sosānikuttamo. Upakāro hutvāti uggahaparipucchādīhi pariyattidhammavasena upakāro hutvā. Dhammakathāya janapadaṃ khobhetvāti lomahaṃsanasādhukāradānacelukkhepādivasena sannipatitaṃ itarañca ‘‘kathaṃ nu kho appaṃ ayyassa santike dhammaṃ sossāmā’’ti kolāhalavasena mahājanaṃ khobhetvā? Yadi thero bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ iccheyya, pubbeva janapadaṃ khobhento dhammaṃ katheyya. Gatoti ‘‘ayaṃ so, yena rattiyaṃ dhammakathā katā’’ti jānanabhāvena pariyattiappicchatāya purāruṇāva gato.
ཏཡོ ཀུལཔུཏྟཱ ཝིཡཱཏི པཱཙཱིནཝཾསདཱཡེ སཱམགྒིཝཱསཾཝུཊྛཱ ཨནུརུདྡྷོ, ནནྡིཡོ, ཀིམིལོཏི ཨིམེ ཏཡོ ཀུལཔུཏྟཱ ཝིཡ། ཨེཏེསུཔི ཧི ཨནུརུདྡྷཏྠེརེན བྷགཝཏཱ ‘‘ཨཏྠི པན ཝོ ཨནུརུདྡྷཱ ཨེཝཾ ཨཔྤམཏྟཱནཾ ཨཱཏཱཔཱིནཾ པཧིཏཏྟཱནཾ ཝིཧརནྟཱནཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ ཨལམརིཡཉཱཎདསྶནཝིསེསོ ཨདྷིགཏོ ཕཱསུཝིཧཱརོ’’ཏི (མ॰ ནི॰ ༡.༣༢༨) པུཊྛེན ‘‘ཨིདྷ པན མཡཾ, བྷནྟེ, ཡཱཝདེཝ ཨཱཀངྑཱམ, ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི ཝིཝིཙྩ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི སཝིཏཀྐཾ སཝིཙཱརཾ ཝིཝེཀཛཾ པཱིཏིསུཁཾ པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ॰ ནི॰ ༡.༣༢༨) ཨནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིསུ ཨཱརོཙིཏཱསུ ཨིཏརེ ཐེརཱ ན ཨིཙྪིཾསུ། ཏཐཱ ཧི ཏེ པཀྐནྟེ བྷགཝཏི ཨཱཡསྨནྟཾ ཨནུརུདྡྷཾ ཨེཏདཝོཙུཾ – ‘‘ཀིནྣུ མཡཾ ཨཱཡསྨཏོ ཨནུརུདྡྷསྶ ཨེཝམཱརོཙིམྷ ‘ཨིམཱསཉྩ ཨིམཱསཉྩ ཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིནཾ མཡཾ ལཱབྷིནོ’ཏི? ཡཾ ནོ ཨཱཡསྨཱ ཨནུརུདྡྷོ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱཔི ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཾ པཀཱསེཏཱི’’ཏི? གྷཊཱིཀཱརོཔི ཨཏྟནོ ཨརིཡབྷཱཝེ ཀིཀིསྶ རཉྙོ བྷགཝཏཱ ཨཱརོཙིཏེ ན ཨཏྟམནོ ཨཧོསི? ཏེནཱཧ – ‘‘གྷཊཱིཀཱརཀུམྦྷཀཱརོ ཝིཡཱ’’ཏི། ཨིམསྨིཾ པནཏྠེཏི ‘‘ཡཐཡིདཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཔྤིཙྪཏཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨཔྤིཙྪཏཱསངྑཱཏེ ཨཏྠེ། བལཝཨལོབྷེནཱཏི དལ༹ྷཏརཔྤཝཏྟིཀེན ཨལོབྷེན།
Tayokulaputtā viyāti pācīnavaṃsadāye sāmaggivāsaṃvuṭṭhā anuruddho, nandiyo, kimiloti ime tayo kulaputtā viya. Etesupi hi anuruddhattherena bhagavatā ‘‘atthi pana vo anuruddhā evaṃ appamattānaṃ ātāpīnaṃ pahitattānaṃ viharantānaṃ uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) puṭṭhena ‘‘idha pana mayaṃ, bhante, yāvadeva ākaṅkhāma, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.328) anupubbavihārasamāpattīsu ārocitāsu itare therā na icchiṃsu. Tathā hi te pakkante bhagavati āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘kinnu mayaṃ āyasmato anuruddhassa evamārocimha ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ mayaṃ lābhino’ti? Yaṃ no āyasmā anuruddho bhagavato sammukhāpi āsavānaṃ khayaṃ pakāsetī’’ti? Ghaṭīkāropi attano ariyabhāve kikissa rañño bhagavatā ārocite na attamano ahosi? Tenāha – ‘‘ghaṭīkārakumbhakāro viyā’’ti. Imasmiṃ panattheti ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, appicchatā’’ti vutte appicchatāsaṅkhāte atthe. Balavaalobhenāti daḷhatarappavattikena alobhena.
༦༤. ཙཏུཏྠེ ནཏྠི ཨེཏསྶ སནྟུཊྛཱིཏི ཨསནྟུཊྛི, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨསནྟུཊྛིཏཱ། ཏཾ པན སརཱུཔཏོ དསྶེནྟོ ‘‘ཨསནྟུཊྛེ པུགྒལེ…པེ॰… ལོབྷོ’’ཏི ཨཱཧ། སེཝནྟསྶཱཏིཨཱདཱིནི ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཱནི།
64. Catutthe natthi etassa santuṭṭhīti asantuṭṭhi, tassa bhāvo asantuṭṭhitā. Taṃ pana sarūpato dassento ‘‘asantuṭṭhe puggale…pe… lobho’’ti āha. Sevantassātiādīni aññamaññavevacanāni.
༦༥-༦༧. པཉྩམེ ཏུསྶནཾ ཏུཊྛི, སམཾ, སཀེན, སནྟེན ཝཱ ཏུཊྛི ཨེཏསྶཱཏི སནྟུཊྛི, ཏསྶ བྷཱཝོ སནྟུཊྛིཏཱ། ཡསྶ སནྟོསསྶ ཨཏྠིཏཱཡ བྷིཀྑུ ‘‘སནྟུཊྛོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨིཏརཱིཏརཔཙྩཡསནྟོསེན སམནྣཱགཏསྶཱ’’ཏི ཨཱཧ – ཙཱིཝརཱདིཀེ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཀཔྤིཡེ པཙྩཡེ སནྟུསྶནེན སམངྒཱིབྷཱུཏསྶཱཏི ཨཏྠོ། ཨཐ ཝཱ ཨིཏརཾ ཝུཙྩཏི ཧཱིནཾ པཎཱིཏཏོ ཨཉྙཏྟཱ, ཏཐཱ པཎཱིཏམྤི ཨིཏརཾ ཧཱིནཏོ ཨཉྙཏྟཱ། ཨཔེཀྑཱསིདྡྷཱ ཧི ཨིཏརཏཱ། ཨིཏི ཡེན དྷམྨེན ཧཱིནེན ཝཱ པཎཱིཏེན ཝཱ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡེན སནྟུསྶཏི, སོ ཏཐཱ པཝཏྟོ ཨལོབྷོ ཨིཏརཱིཏརཔཙྩཡསནྟོསོ, ཏེན སམནྣཱགཏསྶ ། ཡཐཱལཱབྷཾ ཨཏྟནོ ལཱབྷཱནུརཱུཔཾ སནྟོསོ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ། སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ལབྦྷཏཱིཏི ཝཱ ལཱབྷོ, ཡོ ཡོ ལཱབྷོ ཡཐཱལཱབྷོ, ཏེན སནྟོསོ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ། བལནྟི ཀཱཡབལཾ། སཱརུཔྤནྟི བྷིཀྑུནོ ཨནུཙྪཝིཀཏཱ།
65-67. Pañcame tussanaṃ tuṭṭhi, samaṃ, sakena, santena vā tuṭṭhi etassāti santuṭṭhi, tassa bhāvo santuṭṭhitā. Yassa santosassa atthitāya bhikkhu ‘‘santuṭṭho’’ti vuccati, taṃ dassento ‘‘itarītarapaccayasantosena samannāgatassā’’ti āha – cīvarādike yattha katthaci kappiye paccaye santussanena samaṅgībhūtassāti attho. Atha vā itaraṃ vuccati hīnaṃ paṇītato aññattā, tathā paṇītampi itaraṃ hīnato aññattā. Apekkhāsiddhā hi itaratā. Iti yena dhammena hīnena vā paṇītena vā cīvarādipaccayena santussati, so tathā pavatto alobho itarītarapaccayasantoso, tena samannāgatassa . Yathālābhaṃ attano lābhānurūpaṃ santoso yathālābhasantoso. Sesapadadvayepi eseva nayo. Labbhatīti vā lābho, yo yo lābho yathālābho, tena santoso yathālābhasantoso. Balanti kāyabalaṃ. Sāruppanti bhikkhuno anucchavikatā.
ཡཐཱལདྡྷཏོ ཨཉྙསྶ ཨཔཏྠནཱ ནཱམ སིཡཱ ཨཔྤིཙྪཏཱཔི པཝཏྟིཨཱཀཱརོཏི ཏཏོ ཝིནིཝེཙིཏམེཝ སནྟོསསྶ སརཱུཔཾ དསྶེནྟོ ‘‘ལབྷནྟོཔི ན གཎྷཱཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཏཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པཀཏིདུབྦལཱདཱིནཾ གརུཙཱིཝརཾ ཨཕཱསུབྷཱཝཱཝཧཾ སརཱིརཁེདཱཝཧཉྩ ཧོཏཱིཏི པཡོཛནཝསེན ན ཨཏྲིཙྪཏཱདིཝསེན ཏཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ལཧུཀཙཱིཝརཔརིབྷོགོ སནྟོསཝིརོདྷི ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ལཧུཀེན ཡཱཔེནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏཱི’’ཏི། མཧགྒྷཙཱིཝརཾ བཧཱུནི ཝཱ ཙཱིཝརཱནི ལབྷིཏྭཱ ཏཱནི ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཏདཉྙསྶ གཧཎཾ ཡཐཱསཱརུཔྤནཡེ ཋིཏཏྟཱ ན སནྟོསཝིརོདྷཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཏེསཾ…པེ॰… དྷཱརེནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏཱི’’ཏི། ཨེཝཾ སེསཔཙྩཡེསུཔི ཡཐཱསཱརུཔྤནིདྡེསེ ཨཔི-སདྡགྒཧཎེ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ། མུཏྟཧརཱིཏཀནྟི གོམུཏྟཔརིབྷཱཝིཏཾ, པཱུཏིབྷཱཝེན ཝཱ ཚཌྜིཏཾ ཧརཱིཏཀཾ། བུདྡྷཱདཱིཧི ཝཎྞིཏནྟི ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛཱིསུ བྷིཀྑཱུ ནིཡོཛེཏུཾ ‘‘པཱུཏིམུཏྟབྷེསཛྫཾ ནིསྶཱཡ པབྦཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ॰ ༧༣, ༡༢༨) བུདྡྷཱདཱིཧི པསཏྠཾ། པརམསནྟུཊྛོཝ ཧོཏི པརམེན ཨུཀྐཾསགཏེན སནྟོསེན སམནྣཱགཏཏྟཱ། ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོཝ ཨགྒོཏི ཏཏྠ ཏཏྠ བྷིཀྑུ སཱརུཔྤཾཡེཝ ནིསྶཱཡ སནྟུསྶནཝསེན པཝཏྟནཏོ ཨགྒོ། ཚཊྛསཏྟམེསུ ནཏྠི ཝཏྟབྦཾ།
Yathāladdhato aññassa apatthanā nāma siyā appicchatāpi pavattiākāroti tato vinivecitameva santosassa sarūpaṃ dassento ‘‘labhantopi na gaṇhātī’’ti āha. Taṃ parivattetvā pakatidubbalādīnaṃ garucīvaraṃ aphāsubhāvāvahaṃ sarīrakhedāvahañca hotīti payojanavasena na atricchatādivasena taṃ parivattetvā lahukacīvaraparibhogo santosavirodhi na hotīti āha – ‘‘lahukena yāpentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Mahagghacīvaraṃ bahūni vā cīvarāni labhitvā tāni vissajjetvā tadaññassa gahaṇaṃ yathāsāruppanaye ṭhitattā na santosavirodhīti āha – ‘‘tesaṃ…pe… dhārentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Evaṃ sesapaccayesupi yathāsāruppaniddese api-saddaggahaṇe adhippāyo veditabbo. Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ, pūtibhāvena vā chaḍḍitaṃ harītakaṃ. Buddhādīhi vaṇṇitanti appicchatāsantuṭṭhīsu bhikkhū niyojetuṃ ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā’’tiādinā (mahāva. 73, 128) buddhādīhi pasatthaṃ. Paramasantuṭṭhova hoti paramena ukkaṃsagatena santosena samannāgatattā. Yathāsāruppasantosova aggoti tattha tattha bhikkhu sāruppaṃyeva nissāya santussanavasena pavattanato aggo. Chaṭṭhasattamesu natthi vattabbaṃ.
༦༨-༦༩. ཨཊྛམནཝམེསུ ན སམྤཛཱནཱཏཱིཏི ཨསམྤཛཱནོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨསམྤཛཉྙཾ། ཝུཏྟཔྤཊིཔཀྑེན སམྤཛཉྙཾ ཝེདིཏབྦཾ།
68-69. Aṭṭhamanavamesu na sampajānātīti asampajāno, tassa bhāvo asampajaññaṃ. Vuttappaṭipakkhena sampajaññaṃ veditabbaṃ.
༧༠. དསམེ པཱཔམིཏྟཱ དེཝདཏྟསདིསཱ། ཏེ ཧི ཧཱིནཱཙཱརཏཱཡ, དུཀྑསྶ ཝཱ སམྤཱཔཀཏཱཡ ‘‘པཱཔཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི། ཏེནཱཀཱརེན པཝཏྟཱནནྟི ཡོ པཱཔམིཏྟསྶ ཁནྟི རུཙི ཨདྷིམུཏྟི ཏནྣིནྣཏཱཏཾསམྤཝངྐཏཱདིཨཱཀཱརོ, ཏེནཱཀཱརེན པཝཏྟཱནཾ། ཙཏུནྣཾ ཁནྡྷཱནམེཝེཏཾ ནཱམནྟི ཙཏུནྣཾ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱནཾ ‘‘པཱཔམིཏྟཏཱ’’ཏི ཨེཏཾ ནཱམཾ། ཡསྨཱ ཨསྶདྡྷིཡཱདིཔཱཔདྷམྨསམནྣཱགཏཱ པུགྒལཱ ཝིསེསཏོ པཱཔཱ པུཉྙདྷམྨཝིམོཀྑཏཱཡ, ཏེ ཡསྶ མིཏྟཱ སཧཱཡཱ, སོ པཱཔམིཏྟོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པཱཔམིཏྟཏཱ། ཏེནཱཧ – ‘‘ཡེ ཏེ པུགྒལཱ ཨསྶདྡྷཱ’’ཏིཨཱདི།
70. Dasame pāpamittā devadattasadisā. Te hi hīnācāratāya, dukkhassa vā sampāpakatāya ‘‘pāpā’’ti vuccanti. Tenākārena pavattānanti yo pāpamittassa khanti ruci adhimutti tanninnatātaṃsampavaṅkatādiākāro, tenākārena pavattānaṃ. Catunnaṃ khandhānamevetaṃ nāmanti catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ ‘‘pāpamittatā’’ti etaṃ nāmaṃ. Yasmā assaddhiyādipāpadhammasamannāgatā puggalā visesato pāpā puññadhammavimokkhatāya, te yassa mittā sahāyā, so pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Tenāha – ‘‘ye te puggalā assaddhā’’tiādi.
ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱདིཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ • Aṅguttaranikāya / ༧. ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱདིཝགྒོ • 7. Vīriyārambhādivaggo
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ༧. ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱདིཝགྒཝཎྞནཱ • 7. Vīriyārambhādivaggavaṇṇanā
