| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
๓๘. วีริยารมฺภญาณนิเทฺทสวณฺณนา
38. Vīriyārambhañāṇaniddesavaṇṇanā
๘๙. วีริยารมฺภญาณนิเทฺทเส อนุปฺปนฺนานนฺติ เอกสฺมิํ อตฺตภาเว, เอกสฺมิํ วา อารมฺมเณ อนิพฺพตฺตานํฯ อนมตเคฺค หิ สํสาเร อนุปฺปนฺนา อกุสลา นาม นตฺถิ, กุสลา ปน อตฺถิฯ ปาปกานนฺติ ลามกานํฯ อกุสลานํ ธมฺมานนฺติ อโกสลฺลสมฺภูตานํ ธมฺมานํฯ อนุปฺปาทายาติ น อุปฺปาทนตฺถายฯ อุปฺปนฺนานนฺติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว นิพฺพตฺตานํฯ ปหานายาติ ปชหนตฺถายฯ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานนฺติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว อนิพฺพตฺตปุพฺพานํ โกสลฺลสมฺภูตานํ ธมฺมานํฯ อุปฺปาทายาติ อุปฺปาทนตฺถายฯ อุปฺปนฺนานนฺติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว นิพฺพตฺตานํฯ ฐิติยาติ ฐิตตฺถายฯ อสโมฺมสายาติ อวินาสตฺถายฯ ภิโยฺยภาวายาติ ปุนปฺปุนภาวายฯ เวปุลฺลายาติ วิปุลภาวายฯ ภาวนายาติ วฑฺฒิยาฯ ปาริปูริยาติ ปริปูรณตฺถายฯ
89. Vīriyārambhañāṇaniddese anuppannānanti ekasmiṃ attabhāve, ekasmiṃ vā ārammaṇe anibbattānaṃ. Anamatagge hi saṃsāre anuppannā akusalā nāma natthi, kusalā pana atthi. Pāpakānanti lāmakānaṃ. Akusalānaṃ dhammānanti akosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Anuppādāyāti na uppādanatthāya. Uppannānanti imasmiṃ attabhāve nibbattānaṃ. Pahānāyāti pajahanatthāya. Anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānanti imasmiṃ attabhāve anibbattapubbānaṃ kosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Uppādāyāti uppādanatthāya. Uppannānanti imasmiṃ attabhāve nibbattānaṃ. Ṭhitiyāti ṭhitatthāya. Asammosāyāti avināsatthāya. Bhiyyobhāvāyāti punappunabhāvāya. Vepullāyāti vipulabhāvāya. Bhāvanāyāti vaḍḍhiyā. Pāripūriyāti paripūraṇatthāya.
อิทานิ อกุสเลสุ กามจฺฉนฺทํ, กุสเลสุ เนกฺขมฺมํ วิเสเสตฺวา ทเสฺสตุํ อนุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺสาติอาทิมาหฯ ตตฺถ กามจฺฉโนฺทติ สมาธิปฎิปโกฺข กามราโคฯ เนกฺขมฺมนฺติ ปฐมชฺฌานสมาธิ, ปฐมชฺฌานํ วา, สเพฺพ เอว วา กุสลา ธมฺมา เนกฺขมฺมํฯ
Idāni akusalesu kāmacchandaṃ, kusalesu nekkhammaṃ visesetvā dassetuṃ anuppannassa kāmacchandassātiādimāha. Tattha kāmacchandoti samādhipaṭipakkho kāmarāgo. Nekkhammanti paṭhamajjhānasamādhi, paṭhamajjhānaṃ vā, sabbe eva vā kusalā dhammā nekkhammaṃ.
อิทานิ สพฺพกิเลสานํ สพฺพกิเลสปฎิปกฺขสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส จ วเสน โยเชตฺวา ทเสฺสตุํ อนุปฺปนฺนานํ สพฺพกิเลสานนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติยาติอาทีสุ อุปฺปาทกฺขเณ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติกฺขณภงฺคกฺขณวเสน ‘‘ฐิติยา’’ติอาทิโยชนา เวทิตพฺพาฯ วิภงฺคฎฺฐกถายมฺปิ ‘‘ยา จสฺส ปวตฺติ, อยเมว ฐิติ นามา’’ติ (วิภ. อฎฺฐ. ๔๐๖) วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘อรหตฺตมคฺคสฺส ปุพฺพภาคมโคฺค ทฎฺฐโพฺพ’’ติ วทนฺติฯ
Idāni sabbakilesānaṃ sabbakilesapaṭipakkhassa arahattamaggassa ca vasena yojetvā dassetuṃ anuppannānaṃ sabbakilesānantiādimāha. Tattha uppannassa arahattamaggassa ṭhitiyātiādīsu uppādakkhaṇe uppannassa arahattamaggassa ṭhitikkhaṇabhaṅgakkhaṇavasena ‘‘ṭhitiyā’’tiādiyojanā veditabbā. Vibhaṅgaṭṭhakathāyampi ‘‘yā cassa pavatti, ayameva ṭhiti nāmā’’ti (vibha. aṭṭha. 406) vuttaṃ. Keci pana ‘‘arahattamaggassa pubbabhāgamaggo daṭṭhabbo’’ti vadanti.
วีริยารมฺภญาณนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vīriyārambhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ๓๘. วีริยารมฺภญาณนิเทฺทโส • 38. Vīriyārambhañāṇaniddeso
