Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౯. విసాఖాసుత్తవణ్ణనా
9. Visākhāsuttavaṇṇanā
౧౯. నవమే పుబ్బారామేతి సావత్థియా పాచీనదిసాభాగే అనురాధపురస్స ఉత్తమదేవీవిహారసదిసే ఠానే కారితే ఆరామే. మిగారమాతుపాసాదేతి మిగారమాతుయా పాసాదే.
19. Navame pubbārāmeti sāvatthiyā pācīnadisābhāge anurādhapurassa uttamadevīvihārasadise ṭhāne kārite ārāme. Migāramātupāsādeti migāramātuyā pāsāde.
తత్రాయం అనుపుబ్బికథా – అతీతే సతసహస్సకప్పమత్థకే పదుముత్తరదసబలం ఏకా ఉపాసికా అఞ్ఞతరం ఉపాసికం అత్తనో అగ్గుపట్ఠాయికట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా భగవన్తం నిమన్తేత్వా బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసతసహస్సస్స దానం దత్వా భగవతో నిపచ్చకారం కత్వా ‘‘అనాగతే తుమ్హాదిసస్స బుద్ధస్స అగ్గుపట్ఠాయికా భవేయ్య’’న్తి పత్థనం అకాసి. సా కప్పసతసహస్సం దేవేసు చ మనుస్సేసు చ సంసరిత్వా అమ్హాకం భగవతో కాలే భద్దియనగరే మేణ్డకసేట్ఠిపుత్తస్స ధనఞ్జయసేట్ఠినో గేహే సుమనదేవియా కుచ్ఛిస్మిం పటిసన్ధిం గణ్హి. జాతకాలే చస్సా విసాఖాతి నామం అకంసు. సా యదా భగవా భద్దియనగరం అగమాసి, తదా పఞ్చహి దారికాసతేహి సద్ధిం భగవతో పచ్చుగ్గమనం కత్వా పఠమదస్సనేనేవ సోతాపన్నా అహోసి.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – atīte satasahassakappamatthake padumuttaradasabalaṃ ekā upāsikā aññataraṃ upāsikaṃ attano aggupaṭṭhāyikaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā bhagavantaṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusatasahassassa dānaṃ datvā bhagavato nipaccakāraṃ katvā ‘‘anāgate tumhādisassa buddhassa aggupaṭṭhāyikā bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañjayaseṭṭhino gehe sumanadeviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātakāle cassā visākhāti nāmaṃ akaṃsu. Sā yadā bhagavā bhaddiyanagaraṃ agamāsi, tadā pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ bhagavato paccuggamanaṃ katvā paṭhamadassaneneva sotāpannā ahosi.
అపరభాగే సావత్థియం మిగారసేట్ఠిపుత్తస్స పుణ్ణవడ్ఢనకుమారస్స గేహం గతా, తత్థ నం ససురో మిగారసేట్ఠి ఉపకారవసేన మాతుట్ఠానే ఠపేసి. తస్మా మిగారమాతాతి వుచ్చతి. సా అత్తనో మహల్లతాపసాధనం విస్సజ్జేత్వా నవకోటీహి భగవతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ వసనత్థాయ కరీసమత్తే భూమిభాగే ఉపరిభూమియం పఞ్చగబ్భసతాని హేట్ఠాభూమియం పఞ్చగబ్భసతానీతి గబ్భసహస్సేహి పటిమణ్డితం పాసాదం కారేసి. తేన వుత్తం ‘‘మిగారమాతుపాసాదే’’తి.
Aparabhāge sāvatthiyaṃ migāraseṭṭhiputtassa puṇṇavaḍḍhanakumārassa gehaṃ gatā, tattha naṃ sasuro migāraseṭṭhi upakāravasena mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tasmā migāramātāti vuccati. Sā attano mahallatāpasādhanaṃ vissajjetvā navakoṭīhi bhagavato bhikkhusaṅghassa ca vasanatthāya karīsamatte bhūmibhāge uparibhūmiyaṃ pañcagabbhasatāni heṭṭhābhūmiyaṃ pañcagabbhasatānīti gabbhasahassehi paṭimaṇḍitaṃ pāsādaṃ kāresi. Tena vuttaṃ ‘‘migāramātupāsāde’’ti.
కోచిదేవ అత్థోతి కిఞ్చిదేవ పయోజనం. రఞ్ఞేతి రాజిని. పటిబద్ధోతి ఆయత్తో. విసాఖాయ ఞాతికులతో మణిముత్తాదిరచితం తాదిసం భణ్డజాతం తస్సా పణ్ణాకారత్థాయ పేసితం, తం నగరద్వారప్పత్తం సుఙ్కికా తత్థ సుఙ్కం గణ్హన్తా తదనురూపం అగ్గహేత్వా అతిరేకం గణ్హింసు. తం సుత్వా విసాఖా రఞ్ఞో తమత్థం నివేదేతుకామా పతిరూపపరివారేన రాజనివేసనం అగమాసి, తస్మిం ఖణే రాజా మల్లికాయ దేవియా సద్ధిం అన్తేపురం గతో హోతి. విసాఖా ఓకాసం అలభమానా ‘‘ఇదాని లభిస్సామి, ఇదాని లభిస్సామీ’’తి భోజనవేలం అతిక్కమిత్వా ఛిన్నభత్తా హుత్వా పక్కామి. ఏవం ద్వీహతీహం గన్త్వాపి ఓకాసం న లభియేవ. ఇతి రాజా అనివేదితోపి తస్స అత్థవినిచ్ఛయస్స ఓకాసాకరణేన ‘‘యథాధిప్పాయం న తీరేతీ’’తి వుత్తో. తత్థ యథాధిప్పాయన్తి అధిప్పాయానురూపం. న తీరేతీతి న నిట్ఠాపేతి. మహాఉపాసికాయ హి రాజాయత్తసుఙ్కమేవ రఞ్ఞో దత్వా ఇతరం విస్సజ్జాపేతుం అధిప్పాయో, సో రఞ్ఞా న దిట్ఠత్తా ఏవ న తీరితో. హన్దాతి వోస్సగ్గత్థే నిపాతో. దివా దివస్సాతి దివసస్స దివా, మజ్ఝన్హికే కాలేతి అత్థో. కేనచిదేవ కరణీయేన ద్వీహతీహం రాజనివేసనద్వారం గచ్ఛన్తీ తస్స అత్థస్స అనిట్ఠితత్తా నిరత్థకమేవ ఉపసఙ్కమిం , భగవతి ఉపసఙ్కమనమేవ పన దస్సనానుత్తరియాదిప్పటిలాభకారణత్తా సాత్థకన్తి ఏవాహం, భన్తే, ఇమాయ వేలాయ ఇధాగతాతి ఇమమత్థం దస్సేన్తీ మహాఉపాసికా ‘‘ఇధ మే, భన్తే’’తిఆదిమాహ.
Kocideva atthoti kiñcideva payojanaṃ. Raññeti rājini. Paṭibaddhoti āyatto. Visākhāya ñātikulato maṇimuttādiracitaṃ tādisaṃ bhaṇḍajātaṃ tassā paṇṇākāratthāya pesitaṃ, taṃ nagaradvārappattaṃ suṅkikā tattha suṅkaṃ gaṇhantā tadanurūpaṃ aggahetvā atirekaṃ gaṇhiṃsu. Taṃ sutvā visākhā rañño tamatthaṃ nivedetukāmā patirūpaparivārena rājanivesanaṃ agamāsi, tasmiṃ khaṇe rājā mallikāya deviyā saddhiṃ antepuraṃ gato hoti. Visākhā okāsaṃ alabhamānā ‘‘idāni labhissāmi, idāni labhissāmī’’ti bhojanavelaṃ atikkamitvā chinnabhattā hutvā pakkāmi. Evaṃ dvīhatīhaṃ gantvāpi okāsaṃ na labhiyeva. Iti rājā aniveditopi tassa atthavinicchayassa okāsākaraṇena ‘‘yathādhippāyaṃ na tīretī’’ti vutto. Tattha yathādhippāyanti adhippāyānurūpaṃ. Na tīretīti na niṭṭhāpeti. Mahāupāsikāya hi rājāyattasuṅkameva rañño datvā itaraṃ vissajjāpetuṃ adhippāyo, so raññā na diṭṭhattā eva na tīrito. Handāti vossaggatthe nipāto. Divā divassāti divasassa divā, majjhanhike kāleti attho. Kenacideva karaṇīyena dvīhatīhaṃ rājanivesanadvāraṃ gacchantī tassa atthassa aniṭṭhitattā niratthakameva upasaṅkamiṃ , bhagavati upasaṅkamanameva pana dassanānuttariyādippaṭilābhakāraṇattā sātthakanti evāhaṃ, bhante, imāya velāya idhāgatāti imamatthaṃ dassentī mahāupāsikā ‘‘idha me, bhante’’tiādimāha.
ఏతమత్థన్తి ఏతం పరాయత్తతాయ అధిప్పాయాసమిజ్ఝనసఙ్ఖాతం అత్థం విదిత్వా. ఇమం ఉదానన్తి ఇమం పరాధీనాపరాధీనవుత్తీసు ఆదీనవానిసంసపరిదీపకం ఉదానం ఉదానేసి.
Etamatthanti etaṃ parāyattatāya adhippāyāsamijjhanasaṅkhātaṃ atthaṃ viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ parādhīnāparādhīnavuttīsu ādīnavānisaṃsaparidīpakaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ సబ్బం పరవసం దుక్ఖన్తి యం కిఞ్చి అత్థజాతం పయోజనం పరవసం పరాయత్తం అత్తనో ఇచ్ఛాయ నిప్ఫాదేతుం అసక్కుణేయ్యతాయ దుక్ఖం దుక్ఖావహం హోతీతి అత్థో. సబ్బం ఇస్సరియం సుఖన్తి దువిధం ఇస్సరియం లోకియం లోకుత్తరఞ్చ. తత్థ లోకియం రాజిస్సరియాది చేవ లోకియజ్ఝానాభిఞ్ఞానిబ్బత్తం చిత్తిస్సరియఞ్చ, లోకుత్తరం మగ్గఫలాధిగమనిమిత్తం నిరోధిస్సరియం. తేసు యం చక్కవత్తిభావపరియోసానం మనుస్సేసు ఇస్సరియం, యఞ్చ సక్కాదీనం తస్మిం తస్మిం దేవనికాయే ఆధిపచ్చభూతం ఇస్సరియం, తదుభయం యదిపి కమ్మానుభావేన యథిచ్ఛితనిప్ఫత్తియా సుఖనిమిత్తతాయ సుఖం, విపరిణామదుక్ఖతాయ పన సబ్బథా దుక్ఖమేవ. తథా అనిచ్చన్తికతాయ లోకియజ్ఝాననిబ్బత్తం చిత్తిస్సరియం, నిరోధిస్సరియమేవ పన లోకధమ్మేహి అకమ్పనీయతో అనివత్తిసభావత్తా చ ఏకన్తసుఖం నామ. యం పనేత్థ సబ్బత్థేవ అపరాధీనతాయ లభతి చిత్తసుఖం, తం సన్ధాయ సత్థా ‘‘సబ్బం ఇస్సరియం సుఖ’’న్తి ఆహ.
Tattha sabbaṃ paravasaṃ dukkhanti yaṃ kiñci atthajātaṃ payojanaṃ paravasaṃ parāyattaṃ attano icchāya nipphādetuṃ asakkuṇeyyatāya dukkhaṃ dukkhāvahaṃ hotīti attho. Sabbaṃ issariyaṃ sukhanti duvidhaṃ issariyaṃ lokiyaṃ lokuttarañca. Tattha lokiyaṃ rājissariyādi ceva lokiyajjhānābhiññānibbattaṃ cittissariyañca, lokuttaraṃ maggaphalādhigamanimittaṃ nirodhissariyaṃ. Tesu yaṃ cakkavattibhāvapariyosānaṃ manussesu issariyaṃ, yañca sakkādīnaṃ tasmiṃ tasmiṃ devanikāye ādhipaccabhūtaṃ issariyaṃ, tadubhayaṃ yadipi kammānubhāvena yathicchitanipphattiyā sukhanimittatāya sukhaṃ, vipariṇāmadukkhatāya pana sabbathā dukkhameva. Tathā aniccantikatāya lokiyajjhānanibbattaṃ cittissariyaṃ, nirodhissariyameva pana lokadhammehi akampanīyato anivattisabhāvattā ca ekantasukhaṃ nāma. Yaṃ panettha sabbattheva aparādhīnatāya labhati cittasukhaṃ, taṃ sandhāya satthā ‘‘sabbaṃ issariyaṃ sukha’’nti āha.
సాధారణే విహఞ్ఞన్తీతి ఇదం ‘‘సబ్బం పరవసం దుక్ఖ’’న్తి ఇమస్స పదస్స అత్థవివరణం. అయఞ్హేత్థ అత్థో – సాధారణే పయోజనే సాధేతబ్బే సతి తస్స పరాధీనతాయ యథాధిప్పాయం అనిప్ఫాదనతో ఇమే సత్తా విహఞ్ఞన్తి విఘాతం ఆపజ్జన్తి కిలమన్తి. కస్మా? యోగా హి దురతిక్కమాతి యస్మా కామయోగభవయోగదిట్ఠియోగఅవిజ్జాయోగా అనాదికాలభావితా అనుపచితకుసలసమ్భారేహి పజహితుం అసక్కుణేయ్యతాయ దురతిక్కమా. ఏతేసు దిట్ఠియోగో పఠమమగ్గేన అతిక్కమితబ్బో, కామయోగో తతియమగ్గేన. ఇతరే అగ్గమగ్గేన. ఇతి అరియమగ్గానం దురధిగమనీయత్తా ఇమే యోగా దురతిక్కమా. తస్మా కామయోగాదివసేన ఇచ్ఛితాలాభహేతు సత్తా విహఞ్ఞన్తి, అసాధారణే పన చిత్తిస్సరియే నిరోధిస్సరియే చ సతి న కదాచిపి విఘాతస్స సమ్భవోతి అధిప్పాయో.
Sādhāraṇe vihaññantīti idaṃ ‘‘sabbaṃ paravasaṃ dukkha’’nti imassa padassa atthavivaraṇaṃ. Ayañhettha attho – sādhāraṇe payojane sādhetabbe sati tassa parādhīnatāya yathādhippāyaṃ anipphādanato ime sattā vihaññanti vighātaṃ āpajjanti kilamanti. Kasmā? Yogā hi duratikkamāti yasmā kāmayogabhavayogadiṭṭhiyogaavijjāyogā anādikālabhāvitā anupacitakusalasambhārehi pajahituṃ asakkuṇeyyatāya duratikkamā. Etesu diṭṭhiyogo paṭhamamaggena atikkamitabbo, kāmayogo tatiyamaggena. Itare aggamaggena. Iti ariyamaggānaṃ duradhigamanīyattā ime yogā duratikkamā. Tasmā kāmayogādivasena icchitālābhahetu sattā vihaññanti, asādhāraṇe pana cittissariye nirodhissariye ca sati na kadācipi vighātassa sambhavoti adhippāyo.
అథ వా సబ్బం పరవసన్తి యం అత్తనో అఞ్ఞప్పటిబద్ధవుత్తిసఙ్ఖాతం, తం సబ్బం అనిచ్చసభావతాయ దుక్ఖం. ‘‘యదనిచ్చం తం దుక్ఖ’’న్తి హి వుత్తం. సబ్బం ఇస్సరియన్తి యం సబ్బసఙ్ఖతనిస్సటం ఇస్సరియట్ఠానతాయ ఇస్సరియన్తి లద్ధనామం నిబ్బానం, తం ఉపాదిసేసాదివిభాగం సబ్బం సుఖం. ‘‘నిబ్బానం పరమం సుఖ’’న్తి (ధ॰ ప॰ ౨౦౩-౨౦౪) హి వుత్తం. సాధారణేతి ఏవం దుక్ఖసుఖే వవత్థితే ఇమే సత్తా బహుసాధారణే దుక్ఖకారణే నిముగ్గా హుత్వా విహఞ్ఞన్తి. కస్మా? యోగా హి దురతిక్కమాతి యస్మా తే సబ్బత్థ నిముజ్జనస్స హేతుభూతా కామయోగాదయో దురతిక్కమా, తస్మా త్వమ్పి విసాఖే పరాయత్తమత్థం పత్థేత్వా అలభమానా విహఞ్ఞసీతి అధిప్పాయో.
Atha vā sabbaṃ paravasanti yaṃ attano aññappaṭibaddhavuttisaṅkhātaṃ, taṃ sabbaṃ aniccasabhāvatāya dukkhaṃ. ‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti hi vuttaṃ. Sabbaṃ issariyanti yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭaṃ issariyaṭṭhānatāya issariyanti laddhanāmaṃ nibbānaṃ, taṃ upādisesādivibhāgaṃ sabbaṃ sukhaṃ. ‘‘Nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (dha. pa. 203-204) hi vuttaṃ. Sādhāraṇeti evaṃ dukkhasukhe vavatthite ime sattā bahusādhāraṇe dukkhakāraṇe nimuggā hutvā vihaññanti. Kasmā? Yogā hi duratikkamāti yasmā te sabbattha nimujjanassa hetubhūtā kāmayogādayo duratikkamā, tasmā tvampi visākhe parāyattamatthaṃ patthetvā alabhamānā vihaññasīti adhippāyo.
నవమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౯. విసాఖాసుత్తం • 9. Visākhāsuttaṃ