| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၈. ဝိသာခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Visākhāsuttavaṇṇanā
၇၈. အဋ္ဌမေ ဝိသာခာယ မိဂာရမာတုယာ နတ္တာ ကာလင္ကတာ ဟောတီတိ ဝိသာခာယ မဟာဥပာသိကာယ ပုတ္တသ္သ ဓီတာ ကုမာရိကာ ကာလင္ကတာ ဟောတိ။ သာ ကိရ ဝတ္တသမ္ပန္နာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ မဟာဥပာသိကာယ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗဝေယ္ယာဝစ္စံ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ အပ္ပမတ္တာ အကာသိ, အတ္တနော ပိတာမဟိယာ စိတ္တာနုကူလံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေန ဝိသာခာ ဂေဟတော ဗဟိ ဂစ္ဆန္တီ သဗ္ဗံ တသ္သာယေဝ ဘာရံ ကတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ, ရူပေန စ ဒသ္သနီယာ ပာသာဒိကာ, ဣတိ သာ တသ္သာ ဝိသေသတော ပိယာ မနာပာ အဟောသိ။ သာ ရောဂာဘိဘူတာ ကာလမကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခော ပန သမယေန ဝိသာခာယ မိဂာရမာတုယာ နတ္တာ ကာလင္ကတာ ဟောတိ ပိယာ မနာပာ’’တိ။ အထ မဟာဥပာသိကာ တသ္သာ မရဏေန သောကံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ သရီရနိက္ခေပံ ကာရေတ္ဝာ ‘‘အပိ နာမ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတကာလေ စိတ္တသ္သာဒံ လဘေယ္ယ’’န္တိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော ဝိသာခာ မိဂာရမာတာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒိဝာ ဒိဝသ္သာတိ ဒိဝသသ္သာပိ ဒိဝာ, မဇ္ဈန္ဟိကေ ကာလေတိ အတ္ထော။
78. Aṭṭhame visākhāya migāramātuyā nattā kālaṅkatā hotīti visākhāya mahāupāsikāya puttassa dhītā kumārikā kālaṅkatā hoti. Sā kira vattasampannā sāsane abhippasannā mahāupāsikāya gehaṃ paviṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca attanā kātabbaveyyāvaccaṃ purebhattaṃ pacchābhattañca appamattā akāsi, attano pitāmahiyā cittānukūlaṃ paṭipajji. Tena visākhā gehato bahi gacchantī sabbaṃ tassāyeva bhāraṃ katvā gacchati, rūpena ca dassanīyā pāsādikā, iti sā tassā visesato piyā manāpā ahosi. Sā rogābhibhūtā kālamakāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena visākhāya migāramātuyā nattā kālaṅkatā hoti piyā manāpā’’ti. Atha mahāupāsikā tassā maraṇena sokaṃ sandhāretuṃ asakkontī dukkhī dummanā sarīranikkhepaṃ kāretvā ‘‘api nāma satthu santikaṃ gatakāle cittassādaṃ labheyya’’nti bhagavantaṃ upasaṅkami. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho visākhā migāramātā’’tiādi. Tattha divā divassāti divasassāpi divā, majjhanhike kāleti attho.
ဘဂဝာ ဝိသာခာယ ဝဋ္ဋာဘိရတိံ ဇာနန္တော ဥပာယေန သောကတနုကရဏတ္ထံ ‘‘ဣစ္ဆေယ္ယာသိ တ္ဝံ ဝိသာခေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဝတိကာတိ ယတ္တကာ။ တဒာ ကိရ သတ္တ ဇနကောဋိယော သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝာ ‘‘ကီဝဗဟုကာ ပန ဝိသာခေ သာဝတ္ထိယာ မနုသ္သာ ဒေဝသိကံ ကာလံ ကရောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဝိသာခာ ‘‘ဒသပိ, ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တီဏီတိ တယော။ အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ အဝိဝိတ္တာတိ အသုညာ။
Bhagavā visākhāya vaṭṭābhiratiṃ jānanto upāyena sokatanukaraṇatthaṃ ‘‘iccheyyāsi tvaṃ visākhe’’tiādimāha. Tattha yāvatikāti yattakā. Tadā kira satta janakoṭiyo sāvatthiyaṃ paṭivasanti . Taṃ sandhāya bhagavā ‘‘kīvabahukā pana visākhe sāvatthiyā manussā devasikaṃ kālaṃ karontī’’ti pucchi. Visākhā ‘‘dasapi, bhante’’tiādimāha. Tattha tīṇīti tayo. Ayameva vā pāṭho. Avivittāti asuññā.
အထ ဘဂဝာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပကာသေန္တော ‘‘အပိ နု တ္ဝံ ကဒာစိ ကရဟစိ အနလ္လဝတ္ထာ ဝာ ဘဝေယ္ယာသိ အနလ္လကေသာ ဝာ’’တိ အာဟ။ နနု ဧဝံ သန္တေ တယာ သဗ္ဗကာလံ သောကာဘိဘူတာယ မတာနံ ပုတ္တာဒီနံ အမင္ဂလူပစာရဝသေန ဥဒကောရောဟဏေန အလ္လဝတ္ထာယ အလ္လကေသာယ ဧဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။ တံ သုတ္ဝာ ဥပာသိကာ သံဝေဂဇာတာ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’တိ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ပိယဝတ္ထုံ ဝိပ္ပဋိသာရတော အတ္တနော စိတ္တသ္သ နိဝတ္တဘာဝံ သတ္ထု အာရောစေန္တီ ‘‘အလံ မေ, ဘန္တေ, တာဝဗဟုကေဟိ ပုတ္တေဟိ စ နတ္တာရေဟိ စာ’’တိ အာဟ။
Atha bhagavā attano adhippāyaṃ pakāsento ‘‘api nu tvaṃ kadāci karahaci anallavatthā vā bhaveyyāsi anallakesā vā’’ti āha. Nanu evaṃ sante tayā sabbakālaṃ sokābhibhūtāya matānaṃ puttādīnaṃ amaṅgalūpacāravasena udakorohaṇena allavatthāya allakesāya eva bhavitabbanti dasseti. Taṃ sutvā upāsikā saṃvegajātā ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti paṭikkhipitvā piyavatthuṃ vippaṭisārato attano cittassa nivattabhāvaṃ satthu ārocentī ‘‘alaṃ me, bhante, tāvabahukehi puttehi ca nattārehi cā’’ti āha.
အထသ္သာ ဘဂဝာ ‘‘ဒုက္ခံ နာမေတံ ပိယဝတ္ထုနိမိတ္တံ, ယတ္တကာနိ ပိယဝတ္ထူနိ, တတ္တကာနိ ဒုက္ခာနိ။ တသ္မာ သုခကာမေန ဒုက္ခပ္ပဋိကူလေန သဗ္ဗသော ပိယဝတ္ထုတော စိတ္တံ ဝိဝေစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ‘‘ယေသံ ခော ဝိသာခေ သတံ ပိယာနိ, သတံ တေသံ ဒုက္ခာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတံ ပိယာနီတိ သတံ ပိယာယိတဗ္ဗဝတ္ထူနိ။ ‘‘သတံ ပိယ’’န္တိပိ ကေစိ ပဌန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ဧကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသ, တာဝ သင္ခ္ယာ သင္ခ္ယေယ္ယပ္ပဓာနာ, တသ္မာ ‘‘ယေသံ ဒသ ပိယာနိ, ဒသ တေသံ ဒုက္ခာနီ’’တိအာဒိနာ ပာဠိ အာဂတာ။ ကေစိ ပန ‘‘ယေသံ ဒသ ပိယာနံ, ဒသ နေသံ ဒုက္ခာန’’န္တိအာဒိနာ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ ယသ္မာ ပန ဝီသတိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သတံ, တာဝ သင္ခ္ယာ သင္ခ္ယေယ္ယပ္ပဓာနာဝ, တသ္မာ တတ္ထာပိ သင္ခ္ယေယ္ယပ္ပဓာနတံယေဝ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ယေသံ ခော ဝိသာခေ သတံ ပိယာနိ, သတံ တေသံ ဒုက္ခာနီ’’တိအာဒိနာ ပာဠိ အာဂတာ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ စ ‘‘ယေသံ ဧကံ ပိယံ, ဧကံ တေသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပာဌော, န ပန ဒုက္ခသ္သာတိ။ ဧတသ္မိဉ္ဟိ ပက္ခေ ဧကရသာ ဧကဇ္ဈာသယာ စ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယာဝ ပာဠိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Athassā bhagavā ‘‘dukkhaṃ nāmetaṃ piyavatthunimittaṃ, yattakāni piyavatthūni, tattakāni dukkhāni. Tasmā sukhakāmena dukkhappaṭikūlena sabbaso piyavatthuto cittaṃ vivecetabba’’nti dhammaṃ desento ‘‘yesaṃ kho visākhe sataṃ piyāni, sataṃ tesaṃ dukkhānī’’tiādimāha. Tattha sataṃ piyānīti sataṃ piyāyitabbavatthūni. ‘‘Sataṃ piya’’ntipi keci paṭhanti. Ettha ca yasmā ekato paṭṭhāya yāva dasa, tāva saṅkhyā saṅkhyeyyappadhānā, tasmā ‘‘yesaṃ dasa piyāni, dasa tesaṃ dukkhānī’’tiādinā pāḷi āgatā. Keci pana ‘‘yesaṃ dasa piyānaṃ, dasa nesaṃ dukkhāna’’ntiādinā paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Yasmā pana vīsatito paṭṭhāya yāva sataṃ, tāva saṅkhyā saṅkhyeyyappadhānāva, tasmā tatthāpi saṅkhyeyyappadhānataṃyeva gahetvā ‘‘yesaṃ kho visākhe sataṃ piyāni, sataṃ tesaṃ dukkhānī’’tiādinā pāḷi āgatā. Sabbesampi ca ‘‘yesaṃ ekaṃ piyaṃ, ekaṃ tesaṃ dukkha’’nti pāṭho, na pana dukkhassāti. Etasmiñhi pakkhe ekarasā ekajjhāsayā ca bhagavato desanā hoti. Tasmā yathāvuttanayāva pāḷi veditabbā.
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာ သောကပရိဒေဝာဒိကံ စေတသိကံ ကာယိကဉ္စ ဒုက္ခံ ပိယဝတ္ထုနိမိတ္တံ ပိယဝတ္ထုမ္ဟိ သတိ ဟောတိ, အသတိ န ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတ္ဝာ တဒတ္ထပရိဒီပနံ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃviditvā sokaparidevādikaṃ cetasikaṃ kāyikañca dukkhaṃ piyavatthunimittaṃ piyavatthumhi sati hoti, asati na hotīti etamatthaṃ sabbākārato jānitvā tadatthaparidīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
တသ္သတ္ထော – ဉာတိဘောဂရောဂသီလဒိဋ္ဌိဗ္ယသနေဟိ ဖုဋ္ဌသ္သ အန္တော နိဇ္ဈာယန္တသ္သ ဗာလသ္သ စိတ္တသန္တာပလက္ခဏာ ယေ ကေစိ မုဒုမဇ္ဈာဒိဘေဒေန ယာဒိသာ တာဒိသာ သောကာ ဝာ တေဟိယေဝ ဖုဋ္ဌသ္သ သောကုဒ္ဒေဟကသမုဋ္ဌာပိတဝစီဝိပ္ပလာပလက္ခဏာ ပရိဒေဝိတာ ဝာ အနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗပဋိဟတကာယသ္သ ကာယပီဠနလက္ခဏာ ဒုက္ခာ ဝာ တထာ အဝုတ္တတ္ထသ္သ ဝိကပ္ပနတ္ထေန ဝာသဒ္ဒေန ဂဟိတာ ဒောမနသ္သူပာယာသာဒယော ဝာ နိသ္သယဘေဒေန စ အနေကရူပာ နာနာဝိဓာ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ဒိသ္သန္တိ ဥပလဗ္ဘန္တိ, သဗ္ဗေပိ ဧတေ ပိယံ ပိယဇာတိကံ သတ္တံ သင္ခာရဉ္စ ပဋိစ္စ နိသ္သာယ အာဂမ္မ ပစ္စယံ ကတ္ဝာ ပဘဝန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တသ္မိံ ပန ယထာဝုတ္တေ ပိယဝတ္ထုမ္ဟိ ပိယေ အသန္တေ ပိယဘာဝကရေ ဆန္ဒရာဂေ ပဟီနေ န ကဒာစိပိ ဧတေ ဘဝန္တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ပိယတော ဇာယတီ သောကော။ပေ.။ ပေမတော ဇာယတီ သောကော’’တိ စ အာဒိ (ဓ. ပ. ၂၁၂-၂၁၃)။ တထာ ‘‘ပိယပ္ပဘူတာ ကလဟာ ဝိဝာဒာ, ပရိဒေဝသောကာ သဟမစ္ဆရေဟီ’’တိ စ အာဒိ (သု. နိ. ၈၆၉)။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပရိဒေဝိတာ ဝာ ဒုက္ခာ ဝာ’’တိ လိင္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ, ‘‘ပရိဒေဝိတာနိ ဝာ ဒုက္ခာနိ ဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိဘတ္တိလောပော ဝာ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Tassattho – ñātibhogarogasīladiṭṭhibyasanehi phuṭṭhassa anto nijjhāyantassa bālassa cittasantāpalakkhaṇā ye keci mudumajjhādibhedena yādisā tādisā sokā vā tehiyeva phuṭṭhassa sokuddehakasamuṭṭhāpitavacīvippalāpalakkhaṇā paridevitā vā aniṭṭhaphoṭṭhabbapaṭihatakāyassa kāyapīḷanalakkhaṇā dukkhā vā tathā avuttatthassa vikappanatthena vāsaddena gahitā domanassūpāyāsādayo vā nissayabhedena ca anekarūpā nānāvidhā imasmiṃ sattaloke dissanti upalabbhanti, sabbepi ete piyaṃ piyajātikaṃ sattaṃ saṅkhārañca paṭicca nissāya āgamma paccayaṃ katvā pabhavanti nibbattanti. Tasmiṃ pana yathāvutte piyavatthumhi piye asante piyabhāvakare chandarāge pahīne na kadācipi ete bhavanti. Vuttañhetaṃ – ‘‘piyato jāyatī soko…pe… pemato jāyatī soko’’ti ca ādi (dha. pa. 212-213). Tathā ‘‘piyappabhūtā kalahā vivādā, paridevasokā sahamaccharehī’’ti ca ādi (su. ni. 869). Ettha ca ‘‘paridevitā vā dukkhā vā’’ti liṅgavipallāsena vuttaṃ, ‘‘paridevitāni vā dukkhāni vā’’ti vattabbe vibhattilopo vā katoti veditabbo.
တသ္မာ ဟိ တေ သုခိနော ဝီတသောကာတိ ယသ္မာ ပိယပ္ပဘူတာ သောကာဒယော ယေသံ နတ္ထိ, တသ္မာ တေ ဧဝ သုခိနော ဝီတသောကာ နာမ။ ကေ ပန တေ? ယေသံ ပိယံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ ယေသံ အရိယာနံ သဗ္ဗသော ဝီတရာဂတ္တာ ကတ္ထစိပိ သတ္တလောကေ သင္ခာရလောကေ စ ပိယံ ပိယဘာဝော ‘‘ပုတ္တော’’တိ ဝာ ‘‘ဘာတာ’’တိ ဝာ ‘‘ဘဂိနီ’’တိ ဝာ ‘‘ဘရိယာ’’တိ ဝာ ပိယံ ပိယာယနံ ပိယဘာဝော နတ္ထိ, သင္ခာရလောကေပိ ‘‘ဧတံ မမ သန္တကံ, ဣမိနာဟံ ဣမံ နာမ သုခံ လဘာမိ လဘိသ္သာမီ’’တိ ပိယံ ပိယာယနံ ပိယဘာဝော နတ္ထိ။ တသ္မာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော, ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေတိ ယသ္မာ စ သုခိနော နာမ ဝီတသောကာ, ဝီတသောကတ္တာဝ ကတ္ထစိပိ ဝိသယေ ပိယဘာဝော နတ္ထိ, တသ္မာ အတ္တနော ယထာဝုတ္တသောကာဘာဝေန စ အသောကံ အသောကဘာဝံ ရာဂရဇာဒိဝိဂမနေန ဝိရဇံ ဝိရဇဘာဝံ အရဟတ္တံ, သောကသ္သ ရာဂရဇာဒီနဉ္စ အဘာဝဟေတုဘာဝတော ဝာ ‘‘အသောကံ ဝိရဇ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထယာနော ကတ္တုကမ္ယတာကုသလစ္ဆန္ဒသ္သ ဝသေန ဆန္ဒဇာတော ကတ္ထစိ လောကေ ရူပာဒိဓမ္မေ အန္တမသော သမထဝိပသ္သနာဓမ္မေပိ ပိယံ ပိယဘာဝံ ဝိယာယနံ န ကယိရာထ န ဥပ္ပာဒေယ္ယ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ဓမ္မာပိ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ပဟာတဗ္ဗာ, ပဂေဝ အဓမ္မာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၂၄၀)။
Tasmā hi te sukhino vītasokāti yasmā piyappabhūtā sokādayo yesaṃ natthi, tasmā te eva sukhino vītasokā nāma. Ke pana te? Yesaṃ piyaṃ natthi kuhiñci loke yesaṃ ariyānaṃ sabbaso vītarāgattā katthacipi sattaloke saṅkhāraloke ca piyaṃ piyabhāvo ‘‘putto’’ti vā ‘‘bhātā’’ti vā ‘‘bhaginī’’ti vā ‘‘bhariyā’’ti vā piyaṃ piyāyanaṃ piyabhāvo natthi, saṅkhāralokepi ‘‘etaṃ mama santakaṃ, imināhaṃ imaṃ nāma sukhaṃ labhāmi labhissāmī’’ti piyaṃ piyāyanaṃ piyabhāvo natthi. Tasmā asokaṃ virajaṃ patthayāno, piyaṃ na kayirātha kuhiñci loketi yasmā ca sukhino nāma vītasokā, vītasokattāva katthacipi visaye piyabhāvo natthi, tasmā attano yathāvuttasokābhāvena ca asokaṃ asokabhāvaṃ rāgarajādivigamanena virajaṃ virajabhāvaṃ arahattaṃ, sokassa rāgarajādīnañca abhāvahetubhāvato vā ‘‘asokaṃ viraja’’nti laddhanāmaṃ nibbānaṃ patthayāno kattukamyatākusalacchandassa vasena chandajāto katthaci loke rūpādidhamme antamaso samathavipassanādhammepi piyaṃ piyabhāvaṃ viyāyanaṃ na kayirātha na uppādeyya. Vuttañhetaṃ – ‘‘dhammāpi vo, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā’’ti (ma. ni. 1.240).
အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၈. ဝိသာခာသုတ္တံ • 8. Visākhāsuttaṃ
