Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
౯. విసాలక్ఖివిమానవణ్ణనా
9. Visālakkhivimānavaṇṇanā
కా నామ త్వం విసాలక్ఖీతి విసాలక్ఖివిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవతి పరినిబ్బుతే రఞ్ఞా అజాతసత్తునా అత్తనా పటిలద్ధా భగవతా సరీరధాతుయో గహేత్వా రాజగహే థూపే చ మహే చ కతే రాజగహవాసినీ ఏకా మాలాకారధీతా సునన్దా నామ ఉపాసికా అరియసావికా సోతాపన్నా పితుం గేహతో పేసితం బహుం మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ పేసేత్వా దేవసికం చేతియే పూజం కారేసి, ఉపోసథదివసేసు పన సయమేవ గన్త్వా పూజం అకాసి. సా అపరభాగే అఞ్ఞతరేన రోగేన ఫుట్ఠా కాలం కత్వా సక్కస్స దేవరఞ్ఞో పరిచారికా హుత్వా నిబ్బత్తి. అథేకదివసం సా సక్కేన దేవానమిన్దేన సహ చిత్తలతావనం పావిసి. తత్థ చ అఞ్ఞాసం దేవతానం పభా పుప్ఫాదీనం పభాహి పటిహతా హుత్వా విచిత్తవణ్ణా హోతి, సునన్దాయ పన పభా తాహి అనభిభూతా సభావేనేవ అట్ఠాసి. తం దిస్వా సక్కో దేవరాజా తాయ కతసుచరితం ఞాతుకామో ఇమాహి గాథాహి పుచ్ఛి –
Kā nāma tvaṃ visālakkhīti visālakkhivimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavatā sarīradhātuyo gahetvā rājagahe thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī ekā mālākāradhītā sunandā nāma upāsikā ariyasāvikā sotāpannā pituṃ gehato pesitaṃ bahuṃ mālañca gandhañca pesetvā devasikaṃ cetiye pūjaṃ kāresi, uposathadivasesu pana sayameva gantvā pūjaṃ akāsi. Sā aparabhāge aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā sakkassa devarañño paricārikā hutvā nibbatti. Athekadivasaṃ sā sakkena devānamindena saha cittalatāvanaṃ pāvisi. Tattha ca aññāsaṃ devatānaṃ pabhā pupphādīnaṃ pabhāhi paṭihatā hutvā vicittavaṇṇā hoti, sunandāya pana pabhā tāhi anabhibhūtā sabhāveneva aṭṭhāsi. Taṃ disvā sakko devarājā tāya katasucaritaṃ ñātukāmo imāhi gāthāhi pucchi –
౬౬౬.
666.
‘‘కా నామ త్వం విసాలక్ఖి, రమ్మే చిత్తలతావనే;
‘‘Kā nāma tvaṃ visālakkhi, ramme cittalatāvane;
సమన్తా అనుపరియాసి, నారీగణపురక్ఖతా.
Samantā anupariyāsi, nārīgaṇapurakkhatā.
౬౬౭.
667.
‘‘యదా దేవా తావతింసా, పవిసన్తి ఇమం వనం;
‘‘Yadā devā tāvatiṃsā, pavisanti imaṃ vanaṃ;
సయోగ్గా సరథా సబ్బే, చిత్రా హోన్తి ఇధాగతా.
Sayoggā sarathā sabbe, citrā honti idhāgatā.
౬౬౮.
668.
‘‘తుయ్హఞ్చ ఇధ పత్తాయ, ఉయ్యానే విచరన్తియా;
‘‘Tuyhañca idha pattāya, uyyāne vicarantiyā;
కాయే న దిస్సతీ చిత్తం, కేన రూపం తవేదిసం;
Kāye na dissatī cittaṃ, kena rūpaṃ tavedisaṃ;
దేవతే పుచ్ఛితాచిక్ఖ, కిస్స కమ్మస్సిదం ఫల’’న్తి.
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
౬౬౬. తత్థ కా నామ త్వన్తి పురిమత్తభావే కా నామ కీదిసీ నామ త్వం, యత్థ కతేన సుచరితేన అయం తే ఈదిసీ ఆనుభావసమ్పత్తి అహోసీతి అధిప్పాయో. విసాలక్ఖీతి విపులలోచనే.
666. Tattha kā nāma tvanti purimattabhāve kā nāma kīdisī nāma tvaṃ, yattha katena sucaritena ayaṃ te īdisī ānubhāvasampatti ahosīti adhippāyo. Visālakkhīti vipulalocane.
౬౬౭. యదాతి యస్మిం కాలే. ఇమం వనన్తి ఇమం చిత్తలతానామకం ఉపవనం. చిత్రా హోన్తీతి ఇమస్మిం చిత్తలతావనే విచిత్తపభాసంసగ్గేన అత్తనో సరీరవత్థాలఙ్కారాదీనం పకతిఓభాసతోపి విసిట్ఠభావప్పత్తియా విచిత్రాకారా హోన్తి. ఇధాగతాతి ఇధ ఆగతా సమ్పత్తా, ఇధ వా ఆగమనహేతు.
667.Yadāti yasmiṃ kāle. Imaṃ vananti imaṃ cittalatānāmakaṃ upavanaṃ. Citrā hontīti imasmiṃ cittalatāvane vicittapabhāsaṃsaggena attano sarīravatthālaṅkārādīnaṃ pakatiobhāsatopi visiṭṭhabhāvappattiyā vicitrākārā honti. Idhāgatāti idha āgatā sampattā, idha vā āgamanahetu.
౬౬౮. ఇధ పత్తాయాతి ఇమం ఠానం సమ్పత్తాయ ఉపగతాయ. కేన రూపం తవేదిసన్తి కేన కారణేన తవ రూపం సరీరం ఏదిసం ఏవరూపం, చిత్తలతావనస్స పభం అభిభవన్తం తిట్ఠతీతి అధిప్పాయో.
668.Idha pattāyāti imaṃ ṭhānaṃ sampattāya upagatāya. Kenarūpaṃ tavedisanti kena kāraṇena tava rūpaṃ sarīraṃ edisaṃ evarūpaṃ, cittalatāvanassa pabhaṃ abhibhavantaṃ tiṭṭhatīti adhippāyo.
ఏవం సక్కేన పుట్ఠా సా దేవతా ఇమాహి గాథాహి బ్యాకాసి –
Evaṃ sakkena puṭṭhā sā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –
౬౬౯.
669.
‘‘యేన కమ్మేన దేవిన్ద, రూపం మయ్హం గతీ చ మే;
‘‘Yena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;
ఇద్ధి చ ఆనుభావో చ, తం సుణోహి పురిన్దద.
Iddhi ca ānubhāvo ca, taṃ suṇohi purindada.
౬౭౦.
670.
‘‘అహం రాజగహే రమ్మే, సునన్దా నాముపాసికా;
‘‘Ahaṃ rājagahe ramme, sunandā nāmupāsikā;
సద్ధా సీలేన సమ్పన్నా, సంవిభాగరతా సదా.
Saddhā sīlena sampannā, saṃvibhāgaratā sadā.
౬౭౧.
671.
‘‘అచ్ఛాదనఞ్చ భత్తఞ్చ, సేనాసనం పదీపియం;
‘‘Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;
అదాసిం ఉజుభూతేసు, విప్పసన్నేన చేతసా.
Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
౬౭౨.
672.
‘‘చాతుద్దసిం పఞ్చదసిం, యా చ పక్ఖస్స అట్ఠమీ;
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
పాటిహారియపక్ఖఞ్చ, అట్ఠఙ్గసుసమాగతం.
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.
౬౭౩.
673.
‘‘ఉపోసథం ఉపవసిస్సం, సదా సీలేసు సంవుతా;
‘‘Uposathaṃ upavasissaṃ, sadā sīlesu saṃvutā;
సఞ్ఞమా సంవిభాగా చ, విమానం ఆవసామహం.
Saññamā saṃvibhāgā ca, vimānaṃ āvasāmahaṃ.
౬౭౪.
674.
‘‘పాణాతిపాతా విరతా, ముసావాదా చ సఞ్ఞతా;
‘‘Pāṇātipātā viratā, musāvādā ca saññatā;
థేయ్యా చ అతిచారా చ, మజ్జపానా చ ఆరకా.
Theyyā ca aticārā ca, majjapānā ca ārakā.
౬౭౫.
675.
‘‘పఞ్చసిక్ఖాపదే రతా, అరియసచ్చాన కోవిదా;
‘‘Pañcasikkhāpade ratā, ariyasaccāna kovidā;
ఉపాసికా చక్ఖుమతో, గోతమస్స యసస్సినో.
Upāsikā cakkhumato, gotamassa yasassino.
౬౭౬.
676.
‘‘తస్సా మే ఞాతికులా దాసీ, సదా మాలాభిహారతి;
‘‘Tassā me ñātikulā dāsī, sadā mālābhihārati;
తాహం భగవతో థూపే, సబ్బమేవాభిరోపయిం.
Tāhaṃ bhagavato thūpe, sabbamevābhiropayiṃ.
౬౭౭.
677.
‘‘ఉపోసథే చహం గన్త్వా, మాలాగన్ధవిలేపనం;
‘‘Uposathe cahaṃ gantvā, mālāgandhavilepanaṃ;
థూపస్మిం అభిరోపేసిం, పసన్నా సేహి పాణిభి.
Thūpasmiṃ abhiropesiṃ, pasannā sehi pāṇibhi.
౬౭౮.
678.
‘‘తేన కమ్మేన దేవిన్ద, రూపం మయ్హం గతీ చ మే;
‘‘Tena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;
ఇద్ధి చ ఆనుభావో చ, యం మాలం అభిరోపయిం.
Iddhi ca ānubhāvo ca, yaṃ mālaṃ abhiropayiṃ.
౬౭౯.
679.
‘‘యఞ్చ సీలవతీ ఆసిం, న తం తావ విపచ్చతి;
‘‘Yañca sīlavatī āsiṃ, na taṃ tāva vipaccati;
ఆసా చ పన మే దేవిన్ద, సకదాగామినీ సియ’’న్తి.
Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siya’’nti.
౬౬౯. తత్థ గతీతి అయం దేవగతి, నిబ్బత్తి వా. ఇద్ధీతి అయం దేవిద్ధి, అధిప్పాయసమిజ్ఝనం వా. ఆనుభావోతి పభావో. పురిన్దదాతి సక్కం ఆలపతి. సో హి పురే దానం అదాసీతి ‘‘పురిన్దదో’’తి వుచ్చతి.
669. Tattha gatīti ayaṃ devagati, nibbatti vā. Iddhīti ayaṃ deviddhi, adhippāyasamijjhanaṃ vā. Ānubhāvoti pabhāvo. Purindadāti sakkaṃ ālapati. So hi pure dānaṃ adāsīti ‘‘purindado’’ti vuccati.
౬౭౬. ఞాతికులాతి పితు గేహం సన్ధాయ వదతి. సదా మాలాభిహారతీతి సదా సబ్బకాలం దివసే దివసే ఞాతికులతో దాసియా పుప్ఫం మయ్హం అభిహరీయతి. సబ్బమేవాభిరోపయిన్తి మయ్హం పిళన్ధనత్థాయ పితుగేహతో ఆహటం మాలం అఞ్ఞఞ్చ గన్ధాదిం సబ్బమేవ అత్తనా అపరిభుఞ్జిత్వా భగవతో థూపే పూజనవసేన అభిరోపయిం పూజం కారేసిం.
676.Ñātikulāti pitu gehaṃ sandhāya vadati. Sadā mālābhihāratīti sadā sabbakālaṃ divase divase ñātikulato dāsiyā pupphaṃ mayhaṃ abhiharīyati. Sabbamevābhiropayinti mayhaṃ piḷandhanatthāya pitugehato āhaṭaṃ mālaṃ aññañca gandhādiṃ sabbameva attanā aparibhuñjitvā bhagavato thūpe pūjanavasena abhiropayiṃ pūjaṃ kāresiṃ.
౬౭౭-౮. ఉపోసథే చహం గన్త్వాతి ఉపోసథదివసే అహమేవ థూపట్ఠానం గన్త్వా. యం మాలం అభిరోపయిన్తి యం తదా భగవతో థూపే మాలాగన్ధాభిరోపనం కతం, తేన కమ్మేనాతి యోజనా.
677-8.Uposathe cahaṃ gantvāti uposathadivase ahameva thūpaṭṭhānaṃ gantvā. Yaṃ mālaṃ abhiropayinti yaṃ tadā bhagavato thūpe mālāgandhābhiropanaṃ kataṃ, tena kammenāti yojanā.
౬౭౯. న తం తావ విపచ్చతీతి యం సీలవతీ ఆసిం, తం సీలరక్ఖణం తం రక్ఖితం సీలం పూజామయపుఞ్ఞస్స బలవభావేన అలద్ధోకాసం న తావ విపచ్చతి , న విపచ్చితుం ఆరద్ధం, అపరస్మింయేవ అత్తభావే తస్స విపాకోతి అత్థో. ఆసా చ పన మే దేవిన్ద, సకదాగామినీ సియన్తి ‘‘కథం ను ఖో అహం సకదాగామినీ భవేయ్య’’న్తి పత్థనా చ మే దేవిన్ద, అరియధమ్మవిసయావ, న భవవిసేసవిసయా. సా పన సప్పిమణ్డం ఇచ్ఛతో దధితో పచితం వియ అనిప్ఫాదినీతి దస్సేతి. సేసం వుత్తనయమేవ.
679.Na taṃ tāva vipaccatīti yaṃ sīlavatī āsiṃ, taṃ sīlarakkhaṇaṃ taṃ rakkhitaṃ sīlaṃ pūjāmayapuññassa balavabhāvena aladdhokāsaṃ na tāva vipaccati , na vipaccituṃ āraddhaṃ, aparasmiṃyeva attabhāve tassa vipākoti attho. Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siyanti ‘‘kathaṃ nu kho ahaṃ sakadāgāminī bhaveyya’’nti patthanā ca me devinda, ariyadhammavisayāva, na bhavavisesavisayā. Sā pana sappimaṇḍaṃ icchato dadhito pacitaṃ viya anipphādinīti dasseti. Sesaṃ vuttanayameva.
ఇమం పన అత్థం సక్కో దేవానమిన్దో అత్తనా చ తాయ దేవధీతాయ చ వుత్తనియామేనేవ ఆయస్మతో వఙ్గీసత్థేరస్స ఆరోచేసి. ఆయస్మా వఙ్గీసో సఙ్గీతికాలే ధమ్మసఙ్గాహకానం మహాథేరానం ఆరోచేసి, తే చ తం తథేవ సఙ్గీతిం ఆరోపయింసూతి.
Imaṃ pana atthaṃ sakko devānamindo attanā ca tāya devadhītāya ca vuttaniyāmeneva āyasmato vaṅgīsattherassa ārocesi. Āyasmā vaṅgīso saṅgītikāle dhammasaṅgāhakānaṃ mahātherānaṃ ārocesi, te ca taṃ tatheva saṅgītiṃ āropayiṃsūti.
విసాలక్ఖివిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Visālakkhivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౯. విసాలక్ఖివిమానవత్థు • 9. Visālakkhivimānavatthu