| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮಾನವತ್ಥು-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
೯. ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ
9. Visālakkhivimānavaṇṇanā
ಕಾ ನಾಮ ತ್ವಂ ವಿಸಾಲಕ್ಖೀತಿ ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಭಗವತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ರಞ್ಞಾ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಾ ಭಗವತಾ ಸರೀರಧಾತುಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ಥೂಪೇ ಚ ಮಹೇ ಚ ಕತೇ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೀ ಏಕಾ ಮಾಲಾಕಾರಧೀತಾ ಸುನನ್ದಾ ನಾಮ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಪಿತುಂ ಗೇಹತೋ ಪೇಸಿತಂ ಬಹುಂ ಮಾಲಞ್ಚ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಪೇಸೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಚೇತಿಯೇ ಪೂಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಪನ ಸಯಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಞ್ಞತರೇನ ರೋಗೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಾ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಸಹ ಚಿತ್ತಲತಾವನಂ ಪಾವಿಸಿ। ತತ್ಥ ಚ ಅಞ್ಞಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಪಭಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಪಭಾಹಿ ಪಟಿಹತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚಿತ್ತವಣ್ಣಾ ಹೋತಿ, ಸುನನ್ದಾಯ ಪನ ಪಭಾ ತಾಹಿ ಅನಭಿಭೂತಾ ಸಭಾವೇನೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ತಾಯ ಕತಸುಚರಿತಂ ಞಾತುಕಾಮೋ ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿ –
Kā nāma tvaṃ visālakkhīti visālakkhivimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati parinibbute raññā ajātasattunā attanā paṭiladdhā bhagavatā sarīradhātuyo gahetvā rājagahe thūpe ca mahe ca kate rājagahavāsinī ekā mālākāradhītā sunandā nāma upāsikā ariyasāvikā sotāpannā pituṃ gehato pesitaṃ bahuṃ mālañca gandhañca pesetvā devasikaṃ cetiye pūjaṃ kāresi, uposathadivasesu pana sayameva gantvā pūjaṃ akāsi. Sā aparabhāge aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā sakkassa devarañño paricārikā hutvā nibbatti. Athekadivasaṃ sā sakkena devānamindena saha cittalatāvanaṃ pāvisi. Tattha ca aññāsaṃ devatānaṃ pabhā pupphādīnaṃ pabhāhi paṭihatā hutvā vicittavaṇṇā hoti, sunandāya pana pabhā tāhi anabhibhūtā sabhāveneva aṭṭhāsi. Taṃ disvā sakko devarājā tāya katasucaritaṃ ñātukāmo imāhi gāthāhi pucchi –
೬೬೬.
666.
‘‘ಕಾ ನಾಮ ತ್ವಂ ವಿಸಾಲಕ್ಖಿ, ರಮ್ಮೇ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ।
‘‘Kā nāma tvaṃ visālakkhi, ramme cittalatāvane;
ಸಮನ್ತಾ ಅನುಪರಿಯಾಸಿ, ನಾರೀಗಣಪುರಕ್ಖತಾ॥
Samantā anupariyāsi, nārīgaṇapurakkhatā.
೬೬೭.
667.
‘‘ಯದಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಪವಿಸನ್ತಿ ಇಮಂ ವನಂ।
‘‘Yadā devā tāvatiṃsā, pavisanti imaṃ vanaṃ;
ಸಯೋಗ್ಗಾ ಸರಥಾ ಸಬ್ಬೇ, ಚಿತ್ರಾ ಹೋನ್ತಿ ಇಧಾಗತಾ॥
Sayoggā sarathā sabbe, citrā honti idhāgatā.
೬೬೮.
668.
‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಇಧ ಪತ್ತಾಯ, ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರನ್ತಿಯಾ।
‘‘Tuyhañca idha pattāya, uyyāne vicarantiyā;
ಕಾಯೇ ನ ದಿಸ್ಸತೀ ಚಿತ್ತಂ, ಕೇನ ರೂಪಂ ತವೇದಿಸಂ।
Kāye na dissatī cittaṃ, kena rūpaṃ tavedisaṃ;
ದೇವತೇ ಪುಚ್ಛಿತಾಚಿಕ್ಖ, ಕಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ॥
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
೬೬೬. ತತ್ಥ ಕಾ ನಾಮ ತ್ವನ್ತಿ ಪುರಿಮತ್ತಭಾವೇ ಕಾ ನಾಮ ಕೀದಿಸೀ ನಾಮ ತ್ವಂ, ಯತ್ಥ ಕತೇನ ಸುಚರಿತೇನ ಅಯಂ ತೇ ಈದಿಸೀ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವಿಸಾಲಕ್ಖೀತಿ ವಿಪುಲಲೋಚನೇ।
666. Tattha kā nāma tvanti purimattabhāve kā nāma kīdisī nāma tvaṃ, yattha katena sucaritena ayaṃ te īdisī ānubhāvasampatti ahosīti adhippāyo. Visālakkhīti vipulalocane.
೬೬೭. ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಇಮಂ ವನನ್ತಿ ಇಮಂ ಚಿತ್ತಲತಾನಾಮಕಂ ಉಪವನಂ। ಚಿತ್ರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ ವಿಚಿತ್ತಪಭಾಸಂಸಗ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಂ ಪಕತಿಓಭಾಸತೋಪಿ ವಿಸಿಟ್ಠಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಚಿತ್ರಾಕಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇಧಾಗತಾತಿ ಇಧ ಆಗತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಾ, ಇಧ ವಾ ಆಗಮನಹೇತು।
667.Yadāti yasmiṃ kāle. Imaṃ vananti imaṃ cittalatānāmakaṃ upavanaṃ. Citrā hontīti imasmiṃ cittalatāvane vicittapabhāsaṃsaggena attano sarīravatthālaṅkārādīnaṃ pakatiobhāsatopi visiṭṭhabhāvappattiyā vicitrākārā honti. Idhāgatāti idha āgatā sampattā, idha vā āgamanahetu.
೬೬೮. ಇಧ ಪತ್ತಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ಉಪಗತಾಯ। ಕೇನ ರೂಪಂ ತವೇದಿಸನ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತವ ರೂಪಂ ಸರೀರಂ ಏದಿಸಂ ಏವರೂಪಂ, ಚಿತ್ತಲತಾವನಸ್ಸ ಪಭಂ ಅಭಿಭವನ್ತಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
668.Idha pattāyāti imaṃ ṭhānaṃ sampattāya upagatāya. Kenarūpaṃ tavedisanti kena kāraṇena tava rūpaṃ sarīraṃ edisaṃ evarūpaṃ, cittalatāvanassa pabhaṃ abhibhavantaṃ tiṭṭhatīti adhippāyo.
ಏವಂ ಸಕ್ಕೇನ ಪುಟ್ಠಾ ಸಾ ದೇವತಾ ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ –
Evaṃ sakkena puṭṭhā sā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –
೬೬೯.
669.
‘‘ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದೇವಿನ್ದ, ರೂಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಗತೀ ಚ ಮೇ।
‘‘Yena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;
ಇದ್ಧಿ ಚ ಆನುಭಾವೋ ಚ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಪುರಿನ್ದದ॥
Iddhi ca ānubhāvo ca, taṃ suṇohi purindada.
೬೭೦.
670.
‘‘ಅಹಂ ರಾಜಗಹೇ ರಮ್ಮೇ, ಸುನನ್ದಾ ನಾಮುಪಾಸಿಕಾ।
‘‘Ahaṃ rājagahe ramme, sunandā nāmupāsikā;
ಸದ್ಧಾ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಸದಾ॥
Saddhā sīlena sampannā, saṃvibhāgaratā sadā.
೬೭೧.
671.
‘‘ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ।
‘‘Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;
ಅದಾಸಿಂ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
೬೭೨.
672.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.
೬೭೩.
673.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸಿಸ್ಸಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ।
‘‘Uposathaṃ upavasissaṃ, sadā sīlesu saṃvutā;
ಸಞ್ಞಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ವಿಮಾನಂ ಆವಸಾಮಹಂ॥
Saññamā saṃvibhāgā ca, vimānaṃ āvasāmahaṃ.
೬೭೪.
674.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಾ, ಮುಸಾವಾದಾ ಚ ಸಞ್ಞತಾ।
‘‘Pāṇātipātā viratā, musāvādā ca saññatā;
ಥೇಯ್ಯಾ ಚ ಅತಿಚಾರಾ ಚ, ಮಜ್ಜಪಾನಾ ಚ ಆರಕಾ॥
Theyyā ca aticārā ca, majjapānā ca ārakā.
೬೭೫.
675.
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ರತಾ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ಕೋವಿದಾ।
‘‘Pañcasikkhāpade ratā, ariyasaccāna kovidā;
ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ॥
Upāsikā cakkhumato, gotamassa yasassino.
೬೭೬.
676.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ಞಾತಿಕುಲಾ ದಾಸೀ, ಸದಾ ಮಾಲಾಭಿಹಾರತಿ।
‘‘Tassā me ñātikulā dāsī, sadā mālābhihārati;
ತಾಹಂ ಭಗವತೋ ಥೂಪೇ, ಸಬ್ಬಮೇವಾಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Tāhaṃ bhagavato thūpe, sabbamevābhiropayiṃ.
೬೭೭.
677.
‘‘ಉಪೋಸಥೇ ಚಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ।
‘‘Uposathe cahaṃ gantvā, mālāgandhavilepanaṃ;
ಥೂಪಸ್ಮಿಂ ಅಭಿರೋಪೇಸಿಂ, ಪಸನ್ನಾ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ॥
Thūpasmiṃ abhiropesiṃ, pasannā sehi pāṇibhi.
೬೭೮.
678.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದೇವಿನ್ದ, ರೂಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಗತೀ ಚ ಮೇ।
‘‘Tena kammena devinda, rūpaṃ mayhaṃ gatī ca me;
ಇದ್ಧಿ ಚ ಆನುಭಾವೋ ಚ, ಯಂ ಮಾಲಂ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Iddhi ca ānubhāvo ca, yaṃ mālaṃ abhiropayiṃ.
೬೭೯.
679.
‘‘ಯಞ್ಚ ಸೀಲವತೀ ಆಸಿಂ, ನ ತಂ ತಾವ ವಿಪಚ್ಚತಿ।
‘‘Yañca sīlavatī āsiṃ, na taṃ tāva vipaccati;
ಆಸಾ ಚ ಪನ ಮೇ ದೇವಿನ್ದ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ ಸಿಯ’’ನ್ತಿ॥
Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siya’’nti.
೬೬೯. ತತ್ಥ ಗತೀತಿ ಅಯಂ ದೇವಗತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ವಾ। ಇದ್ಧೀತಿ ಅಯಂ ದೇವಿದ್ಧಿ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸಮಿಜ್ಝನಂ ವಾ। ಆನುಭಾವೋತಿ ಪಭಾವೋ। ಪುರಿನ್ದದಾತಿ ಸಕ್ಕಂ ಆಲಪತಿ। ಸೋ ಹಿ ಪುರೇ ದಾನಂ ಅದಾಸೀತಿ ‘‘ಪುರಿನ್ದದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
669. Tattha gatīti ayaṃ devagati, nibbatti vā. Iddhīti ayaṃ deviddhi, adhippāyasamijjhanaṃ vā. Ānubhāvoti pabhāvo. Purindadāti sakkaṃ ālapati. So hi pure dānaṃ adāsīti ‘‘purindado’’ti vuccati.
೬೭೬. ಞಾತಿಕುಲಾತಿ ಪಿತು ಗೇಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಸದಾ ಮಾಲಾಭಿಹಾರತೀತಿ ಸದಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಞಾತಿಕುಲತೋ ದಾಸಿಯಾ ಪುಪ್ಫಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಭಿಹರೀಯತಿ। ಸಬ್ಬಮೇವಾಭಿರೋಪಯಿನ್ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಿಳನ್ಧನತ್ಥಾಯ ಪಿತುಗೇಹತೋ ಆಹಟಂ ಮಾಲಂ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಗನ್ಧಾದಿಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಅತ್ತನಾ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಥೂಪೇ ಪೂಜನವಸೇನ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ ಪೂಜಂ ಕಾರೇಸಿಂ।
676.Ñātikulāti pitu gehaṃ sandhāya vadati. Sadā mālābhihāratīti sadā sabbakālaṃ divase divase ñātikulato dāsiyā pupphaṃ mayhaṃ abhiharīyati. Sabbamevābhiropayinti mayhaṃ piḷandhanatthāya pitugehato āhaṭaṃ mālaṃ aññañca gandhādiṃ sabbameva attanā aparibhuñjitvā bhagavato thūpe pūjanavasena abhiropayiṃ pūjaṃ kāresiṃ.
೬೭೭-೮. ಉಪೋಸಥೇ ಚಹಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಅಹಮೇವ ಥೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ। ಯಂ ಮಾಲಂ ಅಭಿರೋಪಯಿನ್ತಿ ಯಂ ತದಾ ಭಗವತೋ ಥೂಪೇ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾಭಿರೋಪನಂ ಕತಂ, ತೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ।
677-8.Uposathe cahaṃ gantvāti uposathadivase ahameva thūpaṭṭhānaṃ gantvā. Yaṃ mālaṃ abhiropayinti yaṃ tadā bhagavato thūpe mālāgandhābhiropanaṃ kataṃ, tena kammenāti yojanā.
೬೭೯. ನ ತಂ ತಾವ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಯಂ ಸೀಲವತೀ ಆಸಿಂ, ತಂ ಸೀಲರಕ್ಖಣಂ ತಂ ರಕ್ಖಿತಂ ಸೀಲಂ ಪೂಜಾಮಯಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಬಲವಭಾವೇನ ಅಲದ್ಧೋಕಾಸಂ ನ ತಾವ ವಿಪಚ್ಚತಿ , ನ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಆರದ್ಧಂ, ಅಪರಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಸಾ ಚ ಪನ ಮೇ ದೇವಿನ್ದ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ ಸಿಯನ್ತಿ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಕದಾಗಾಮಿನೀ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಾ ಚ ಮೇ ದೇವಿನ್ದ, ಅರಿಯಧಮ್ಮವಿಸಯಾವ, ನ ಭವವಿಸೇಸವಿಸಯಾ। ಸಾ ಪನ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡಂ ಇಚ್ಛತೋ ದಧಿತೋ ಪಚಿತಂ ವಿಯ ಅನಿಪ್ಫಾದಿನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
679.Na taṃ tāva vipaccatīti yaṃ sīlavatī āsiṃ, taṃ sīlarakkhaṇaṃ taṃ rakkhitaṃ sīlaṃ pūjāmayapuññassa balavabhāvena aladdhokāsaṃ na tāva vipaccati , na vipaccituṃ āraddhaṃ, aparasmiṃyeva attabhāve tassa vipākoti attho. Āsā ca pana me devinda, sakadāgāminī siyanti ‘‘kathaṃ nu kho ahaṃ sakadāgāminī bhaveyya’’nti patthanā ca me devinda, ariyadhammavisayāva, na bhavavisesavisayā. Sā pana sappimaṇḍaṃ icchato dadhito pacitaṃ viya anipphādinīti dasseti. Sesaṃ vuttanayameva.
ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ಥಂ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ತಾಯ ದೇವಧೀತಾಯ ಚ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಙ್ಗೀಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಆಯಸ್ಮಾ ವಙ್ಗೀಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾಲೇ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕಾನಂ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ, ತೇ ಚ ತಂ ತಥೇವ ಸಙ್ಗೀತಿಂ ಆರೋಪಯಿಂಸೂತಿ।
Imaṃ pana atthaṃ sakko devānamindo attanā ca tāya devadhītāya ca vuttaniyāmeneva āyasmato vaṅgīsattherassa ārocesi. Āyasmā vaṅgīso saṅgītikāle dhammasaṅgāhakānaṃ mahātherānaṃ ārocesi, te ca taṃ tatheva saṅgītiṃ āropayiṃsūti.
ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Visālakkhivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ • Vimānavatthupāḷi / ೯. ವಿಸಾಲಕ್ಖಿವಿಮಾನವತ್ಥು • 9. Visālakkhivimānavatthu
