Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā

    நமோ தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அரஹதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    அபி⁴த⁴ம்மபிடகே

    Abhidhammapiṭake

    த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா

    Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā

    வீஸதிகா³தா²வண்ணனா

    Vīsatigāthāvaṇṇanā

    1. த⁴ம்மஸங்வண்ணனாயங் ஸத்த²ரி பணாமகரணங் த⁴ம்மஸ்ஸ ஸ்வாக்கா²தபா⁴வேன ஸத்த²ரி பஸாத³ஜனநத்த²ங், ஸத்து² ச அவிதத²தே³ஸனபா⁴வப்பகாஸனேன த⁴ம்மே பஸாத³ஜனநத்த²ங். தது³ப⁴யப்பஸாதா³ ஹி த⁴ம்மஸம்படிபத்தி மஹதோ ச அத்த²ஸ்ஸ ஸித்³தி⁴ ஹோதீதி. அத² வா ரதனத்தயபணாமவசனங் அத்தனோ ரதனத்தயபஸாத³ஸ்ஸ விஞ்ஞாபனத்த²ங், தங் பன விஞ்ஞூனங் சித்தாராத⁴னத்த²ங், தங் அட்ட²கதா²ய கா³ஹணத்த²ங், தங் ஸப்³ப³ஸம்பத்தினிப்பா²த³னத்த²ந்தி. இத³ங் பன ஆசரியேன அதி⁴ப்பேதப்பயோஜனங் அந்தராயவிஸோஸனங். வக்க²தி ஹி ‘‘நிபச்சகாரஸ்ஸேதஸ்ஸ…பே॰… அஸேஸதோ’’தி. ரதனத்தயபணாமகரணஞ்ஹி அந்தராயகராபுஞ்ஞவிகா⁴தகரபுஞ்ஞவிஸேஸபா⁴வதோ மங்க³லபா⁴வதோ ப⁴யாதி³உபத்³த³வனிவாரணதோ ச அந்தராயவிஸோஸனே ஸமத்த²ங் ஹோதி. கத²ங் பனேதஸ்ஸாபுஞ்ஞவிகா⁴தகராதி³பா⁴வோ விஜானிதப்³போ³தி? ‘‘யஸ்மிங் மஹானாம ஸமயே அரியஸாவகோ ததா²க³தங் அனுஸ்ஸரதி, நேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே ராக³பரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதீ’’திஆதி³வசனதோ (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11), ‘‘பூஜா ச பூஜனெய்யானங், ஏதங் மங்க³லமுத்தம’’ந்தி (கு²॰ பா॰ 5.3; ஸு॰ நி॰ 262) ச, ‘‘ஏவங் பு³த்³த⁴ங் ஸரந்தானங், த⁴ம்மங் ஸங்க⁴ஞ்ச பி⁴க்க²வோ. ப⁴யங் வா ச²ம்பி⁴தத்தங் வா, லோமஹங்ஸோ ந ஹெஸ்ஸதீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 1.249) ச வசனதோதி.

    1. Dhammasaṃvaṇṇanāyaṃ satthari paṇāmakaraṇaṃ dhammassa svākkhātabhāvena satthari pasādajananatthaṃ, satthu ca avitathadesanabhāvappakāsanena dhamme pasādajananatthaṃ. Tadubhayappasādā hi dhammasampaṭipatti mahato ca atthassa siddhi hotīti. Atha vā ratanattayapaṇāmavacanaṃ attano ratanattayapasādassa viññāpanatthaṃ, taṃ pana viññūnaṃ cittārādhanatthaṃ, taṃ aṭṭhakathāya gāhaṇatthaṃ, taṃ sabbasampattinipphādanatthanti. Idaṃ pana ācariyena adhippetappayojanaṃ antarāyavisosanaṃ. Vakkhati hi ‘‘nipaccakārassetassa…pe… asesato’’ti. Ratanattayapaṇāmakaraṇañhi antarāyakarāpuññavighātakarapuññavisesabhāvato maṅgalabhāvato bhayādiupaddavanivāraṇato ca antarāyavisosane samatthaṃ hoti. Kathaṃ panetassāpuññavighātakarādibhāvo vijānitabboti? ‘‘Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hotī’’tiādivacanato (a. ni. 6.10; 11.11), ‘‘pūjā ca pūjaneyyānaṃ, etaṃ maṅgalamuttama’’nti (khu. pā. 5.3; su. ni. 262) ca, ‘‘evaṃ buddhaṃ sarantānaṃ, dhammaṃ saṅghañca bhikkhavo. Bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā, lomahaṃso na hessatī’’ti (saṃ. ni. 1.249) ca vacanatoti.

    தத்த² யஸ்ஸ ஸத்து²னோ பணாமங் கத்துகாமோ, தஸ்ஸ கு³ணவிஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘கருணா வியா’’திஆதி³மாஹ. கு³ணவிஸேஸவா ஹி பணாமாரஹோ ஹோதி, பணாமாரஹே ச கதோ பணாமோ வுத்தப்பயோஜனஸித்³தி⁴கரோவ ஹோதீதி. ப⁴க³வதோ ச தே³ஸனா வினயபிடகே கருணாப்பதா⁴னா, ஸுத்தந்தபிடகே பஞ்ஞாகருணாப்பதா⁴னா. தேனேவ ச காரணேன வினயபிடகஸ்ஸ ஸங்வண்ணனங் கரொந்தேன கருணாப்பதா⁴னா ப⁴க³வதோ தோ²மனா கதா, ஆக³மஸங்வண்ணனஞ்ச கரொந்தேன உப⁴யப்பதா⁴னா, அபி⁴த⁴ம்மதே³ஸனா பன பஞ்ஞாப்பதா⁴னாதி கத்வா பஞ்ஞாப்பதா⁴னமேவ தோ²மனங் கரொந்தோ ‘‘கருணா விய ஸத்தேஸூ’’தி கருணங் உபமாபா⁴வேன க³ஹெத்வா பஞ்ஞாய தோ²மேதி.

    Tattha yassa satthuno paṇāmaṃ kattukāmo, tassa guṇavisesadassanatthaṃ ‘‘karuṇā viyā’’tiādimāha. Guṇavisesavā hi paṇāmāraho hoti, paṇāmārahe ca kato paṇāmo vuttappayojanasiddhikarova hotīti. Bhagavato ca desanā vinayapiṭake karuṇāppadhānā, suttantapiṭake paññākaruṇāppadhānā. Teneva ca kāraṇena vinayapiṭakassa saṃvaṇṇanaṃ karontena karuṇāppadhānā bhagavato thomanā katā, āgamasaṃvaṇṇanañca karontena ubhayappadhānā, abhidhammadesanā pana paññāppadhānāti katvā paññāppadhānameva thomanaṃ karonto ‘‘karuṇā viya sattesū’’ti karuṇaṃ upamābhāvena gahetvā paññāya thometi.

    தத்த² கருணா வியாதி நித³ஸ்ஸனவசனமேதங், யஸ்ஸ யதா² கருணா ஸப்³பே³ஸு ஸத்தேஸு பவத்தித்த², ஏவங் ஸப்³பே³ஸு ஞெய்யத⁴ம்மேஸு பஞ்ஞாபி பவத்தித்தா²தி அத்தோ². ஸத்தேஸூதி விஸயனித³ஸ்ஸனமேதங். பஞ்ஞாதி நித³ஸ்ஸேதப்³ப³த⁴ம்மனித³ஸ்ஸனங். யஸ்ஸாதி தத³தி⁴ட்டா²னபுக்³க³லனித³ஸ்ஸனங். மஹேஸினோதி தப்³பி³ஸேஸனங். ஞெய்யத⁴ம்மேஸூதி பஞ்ஞாவிஸயனித³ஸ்ஸனங். ஸப்³பே³ஸூதி தப்³பி³ஸேஸனங். பவத்தித்தா²தி கிரியானித³ஸ்ஸனங். யதா²ருசீதி வஸீபா⁴வனித³ஸ்ஸனங்.

    Tattha karuṇā viyāti nidassanavacanametaṃ, yassa yathā karuṇā sabbesu sattesu pavattittha, evaṃ sabbesu ñeyyadhammesu paññāpi pavattitthāti attho. Sattesūti visayanidassanametaṃ. Paññāti nidassetabbadhammanidassanaṃ. Yassāti tadadhiṭṭhānapuggalanidassanaṃ. Mahesinoti tabbisesanaṃ. Ñeyyadhammesūti paññāvisayanidassanaṃ. Sabbesūti tabbisesanaṃ. Pavattitthāti kiriyānidassanaṃ. Yathārucīti vasībhāvanidassanaṃ.

    தத்த² கிரதீதி கருணா, பரது³க்க²ங் விக்கி²பதி அபனேதீதி அத்தோ². ரூபாதீ³ஸு ஸத்தா விஸத்தாதி ஸத்தா. தஸ்ஸா பன பஞ்ஞத்தியா க²ந்த⁴ஸந்தானே நிருள்ஹபா⁴வதோ நிச்ச²ந்த³ராகா³பி ‘‘ஸத்தா’’தி வுச்சந்தி. பஜானாதீதி பஞ்ஞா, யதா²ஸபா⁴வங் பகாரேஹி படிவிஜ்ஜ²தீதி அத்தோ². யஸ்ஸாதி அனியமனங். ‘‘தஸ்ஸ பாதே³ நமஸ்ஸித்வா’’தி ஏதேன நியமனங் வேதி³தப்³ப³ங். மஹேஸீதி மஹந்தே ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ ஏஸி க³வேஸீதி மஹேஸி. ஞாதப்³பா³தி ஞெய்யா, ஸபா⁴வதா⁴ரணாதி³னா அத்தே²ன த⁴ம்மா. தத்த² ‘‘ஞெய்யா’’தி வசனேன த⁴ம்மானங் அஞெய்யத்தங் படிக்கி²பதி. ‘‘த⁴ம்மா’’தி வசனேன ஞெய்யானங் ஸத்தஜீவாதி³பா⁴வங் படிக்கி²பதி. ஞெய்யா ச தே த⁴ம்மா சாதி ஞெய்யத⁴ம்மா. ஸப்³பே³ஸூதி அனவஸேஸபரியாதா³னங். தேன அஞ்ஞாதாபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. பவத்தித்தா²தி உப்பஜ்ஜித்த². யதா²ருசீதி யா யா ருசி யதா²ருசி, ருசீதி ச இச்சா², கத்துகாமதா ஸா. யா யா பவத்தா தப்பபே⁴தா³, யதா² வா ருசி ததா², ருசிஅனுரூபங் பவத்தா ‘‘யதா²ருசி பவத்தித்தா²’’தி வுச்சதி. யதா² யதா² வா ருசி பவத்தா, ததா² ததா² பவத்தா பஞ்ஞா ‘‘யதா²ருசி பவத்தித்தா²’’தி வுச்சதி.

    Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati apanetīti attho. Rūpādīsu sattā visattāti sattā. Tassā pana paññattiyā khandhasantāne niruḷhabhāvato nicchandarāgāpi ‘‘sattā’’ti vuccanti. Pajānātīti paññā, yathāsabhāvaṃ pakārehi paṭivijjhatīti attho. Yassāti aniyamanaṃ. ‘‘Tassa pāde namassitvā’’ti etena niyamanaṃ veditabbaṃ. Mahesīti mahante sīlakkhandhādayo esi gavesīti mahesi. Ñātabbāti ñeyyā, sabhāvadhāraṇādinā atthena dhammā. Tattha ‘‘ñeyyā’’ti vacanena dhammānaṃ añeyyattaṃ paṭikkhipati. ‘‘Dhammā’’ti vacanena ñeyyānaṃ sattajīvādibhāvaṃ paṭikkhipati. Ñeyyā ca te dhammā cāti ñeyyadhammā. Sabbesūti anavasesapariyādānaṃ. Tena aññātābhāvaṃ dasseti. Pavattitthāti uppajjittha. Yathārucīti yā yā ruci yathāruci, rucīti ca icchā, kattukāmatā sā. Yā yā pavattā tappabhedā, yathā vā ruci tathā, rucianurūpaṃ pavattā ‘‘yathāruci pavattitthā’’ti vuccati. Yathā yathā vā ruci pavattā, tathā tathā pavattā paññā ‘‘yathāruci pavattitthā’’ti vuccati.

    தத்த² ப⁴க³வதி பவத்தாவ கருணா ப⁴க³வதோ பஞ்ஞாய நித³ஸ்ஸனந்தி க³ஹேதப்³பா³. ஸா ஹி அஸாதா⁴ரணா மஹாகருணா, ந அஞ்ஞா. யஸ்ஸாதி ச கருணாபஞ்ஞானங் உபி⁴ன்னம்பி ஆதா⁴ரபுக்³க³லனித³ஸ்ஸனங். ந ஹி நிராதா⁴ரா கருணா அத்தீ²தி ‘‘கருணா’’தி வுத்தே ததா³தா⁴ரபூ⁴தோ புக்³க³லோ நித³ஸ்ஸேதப்³போ³ ஹோதி, ஸோ ச இத⁴ அஞ்ஞோ வுத்தோ நத்தி², ந ச ஆஸன்னங் வஜ்ஜெத்வா தூ³ரஸ்ஸ க³ஹணே பயோஜனங் அத்தீ²தி ‘‘யஸ்ஸா’’தி நித³ஸ்ஸிதபுக்³க³லோவ கருணாய ஆதா⁴ரோ. தேன இத³ங் வுத்தங் ஹோதி ‘‘யஸ்ஸ அத்தனோ கருணா விய பஞ்ஞாபி பவத்தித்தா²’’தி. கத²ங் பன கருணா ஸத்தேஸு பவத்தித்த² யதா² பஞ்ஞாபி த⁴ம்மேஸு பவத்தித்தா²தி? நிரவஸேஸதோ யதா²ருசி ச. ப⁴க³வதோ ஹி கருணா கஞ்சி ஸத்தங் அவஜ்ஜெத்வா ஸப்³பே³ஸு ஸத்தேஸு நிரவஸேஸேஸு பவத்ததி, பவத்தமானா ச ருசிவஸேன ஏகஸ்மிங் அனேகேஸு ச அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணா பவத்ததி. ந ஹி அஞ்ஞேஸங் ‘‘மஹோக⁴பக்க²ந்தா³னங் ஸத்தானங் நத்த²ஞ்ஞோ கோசி ஓகா⁴ உத்³த⁴தா அஞ்ஞத்ர மயா’’தி பஸ்ஸந்தானங் கருணோக்கமனங் ஹோதி யதா² ப⁴க³வதோதி. பஞ்ஞாபி ப⁴க³வதோ ஸப்³பே³ஸு த⁴ம்மேஸு நிரவஸேஸேஸு பவத்ததி, பவத்தமானா ச ஏகஸ்மிங் அனேகேஸு ச த⁴ம்மேஸு ஸபா⁴வகிச்சாதி³ஜானநேன அனாவரணா அஸாதா⁴ரணா பவத்ததி யதா²ருசி, யதா² ச பஸ்ஸந்தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ கருணா யதா²ருசி பவத்ததி. தங் ஸப்³ப³ங் படிஸம்பி⁴தா³மக்³கே³ மஹாகருணாஞாணவிப⁴ங்க³வஸேன ஜானிதப்³ப³ங், பஞ்ஞாய ச யதா²ருசி பவத்தி ஸேஸாஸாதா⁴ரணஞாணவிப⁴ங்கா³தி³வஸேன. பஞ்ஞாக³ஹணேன ச தீஸு காலேஸு அப்படிஹதஞாணங் சதுஸச்சஞாணங் சதுபடிஸம்பி⁴தா³ஞாணங், கருணாக³ஹணேன மஹாகருணாஸமாபத்திஞாணஸ்ஸ க³ஹிதத்தா தங் வஜ்ஜெத்வா அஞ்ஞானி அஸாதா⁴ரணஞாணானி சதுவேஸாரஜ்ஜஞாணங் த³ஸப³லானி ச² அபி⁴ஞ்ஞா சதுசத்தாலீஸ ஞாணவத்தூ²னி ஸத்தஸத்ததி ஞாணவத்தூ²னீதி ஏவமாத³யோ அனேகே பஞ்ஞாப்பபே⁴தா³ ஸங்க³ய்ஹந்தி, தஸ்மா தஸ்ஸா தஸ்ஸா பஞ்ஞாய பவத்திவஸேன யதா²ருசி பவத்தி வேதி³தப்³பா³. தேனாஹ ‘‘கருணா விய…பே॰… யதா²ருசீ’’தி.

    Tattha bhagavati pavattāva karuṇā bhagavato paññāya nidassananti gahetabbā. Sā hi asādhāraṇā mahākaruṇā, na aññā. Yassāti ca karuṇāpaññānaṃ ubhinnampi ādhārapuggalanidassanaṃ. Na hi nirādhārā karuṇā atthīti ‘‘karuṇā’’ti vutte tadādhārabhūto puggalo nidassetabbo hoti, so ca idha añño vutto natthi, na ca āsannaṃ vajjetvā dūrassa gahaṇe payojanaṃ atthīti ‘‘yassā’’ti nidassitapuggalova karuṇāya ādhāro. Tena idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yassa attano karuṇā viya paññāpi pavattitthā’’ti. Kathaṃ pana karuṇā sattesu pavattittha yathā paññāpi dhammesu pavattitthāti? Niravasesato yathāruci ca. Bhagavato hi karuṇā kañci sattaṃ avajjetvā sabbesu sattesu niravasesesu pavattati, pavattamānā ca rucivasena ekasmiṃ anekesu ca aññehi asādhāraṇā pavattati. Na hi aññesaṃ ‘‘mahoghapakkhandānaṃ sattānaṃ natthañño koci oghā uddhatā aññatra mayā’’ti passantānaṃ karuṇokkamanaṃ hoti yathā bhagavatoti. Paññāpi bhagavato sabbesu dhammesu niravasesesu pavattati, pavattamānā ca ekasmiṃ anekesu ca dhammesu sabhāvakiccādijānanena anāvaraṇā asādhāraṇā pavattati yathāruci, yathā ca passantassa bhagavato karuṇā yathāruci pavattati. Taṃ sabbaṃ paṭisambhidāmagge mahākaruṇāñāṇavibhaṅgavasena jānitabbaṃ, paññāya ca yathāruci pavatti sesāsādhāraṇañāṇavibhaṅgādivasena. Paññāgahaṇena ca tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ catusaccañāṇaṃ catupaṭisambhidāñāṇaṃ, karuṇāgahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā taṃ vajjetvā aññāni asādhāraṇañāṇāni catuvesārajjañāṇaṃ dasabalāni cha abhiññā catucattālīsa ñāṇavatthūni sattasattati ñāṇavatthūnīti evamādayo aneke paññāppabhedā saṅgayhanti, tasmā tassā tassā paññāya pavattivasena yathāruci pavatti veditabbā. Tenāha ‘‘karuṇā viya…pe… yathārucī’’ti.

    தத்த² கருணாக³ஹணேன மஹாபோ³தி⁴யா மூலங் த³ஸ்ஸேதி. மஹாது³க்க²ஸம்பா³த⁴ப்படிபன்னஞ்ஹி ஸத்தனிகாயங் தி³ஸ்வா ‘‘தஸ்ஸ நத்த²ஞ்ஞோ கோசி ஸரணங், அஹமேதங் முத்தோ மோசெஸ்ஸாமீ’’தி கருணாய ஸஞ்சோதி³தமானஸோ அபி⁴னீஹாரங் தீ³பங்கரஸ்ஸ ப⁴க³வதோ பாத³மூலே கத்வா போ³தி⁴ஸம்பா⁴ரே ஸமோதா⁴னெத்வா அனுபுப்³பே³ன ஸம்போ³தி⁴ங் பத்தோதி கருணா மஹாபோ³தி⁴யா மூலந்தி. ஸத்தேஸூதி ஏதேன மஹாபோ³தி⁴யா பயோஜனங் த³ஸ்ஸேதி. ஸத்தா ஹி மஹாபோ³தி⁴ங் பயோஜெந்தி. ஸத்தஸந்தாரணத்த²ஞ்ஹி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதா அபி⁴பத்தி²தா. யதா²ஹ –

    Tattha karuṇāgahaṇena mahābodhiyā mūlaṃ dasseti. Mahādukkhasambādhappaṭipannañhi sattanikāyaṃ disvā ‘‘tassa natthañño koci saraṇaṃ, ahametaṃ mutto mocessāmī’’ti karuṇāya sañcoditamānaso abhinīhāraṃ dīpaṅkarassa bhagavato pādamūle katvā bodhisambhāre samodhānetvā anupubbena sambodhiṃ pattoti karuṇā mahābodhiyā mūlanti. Sattesūti etena mahābodhiyā payojanaṃ dasseti. Sattā hi mahābodhiṃ payojenti. Sattasantāraṇatthañhi sabbaññutā abhipatthitā. Yathāha –

    ‘‘கிங் மே ஏகேன திண்ணேன, புரிஸேன தா²மத³ஸ்ஸினா;

    ‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

    ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பாபுணித்வா, ஸந்தாரெஸ்ஸங் ஸதே³வக’’ந்தி. (பு³॰ வங்॰ 2. 56);

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevaka’’nti. (bu. vaṃ. 2. 56);

    பஞ்ஞாக³ஹணேன மஹாபோ³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாய ஹி பத³ட்டா²னபூ⁴தங் மக்³க³ஞாணங், மக்³க³ஞாணபத³ட்டா²னஞ்ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங் ‘‘மஹாபோ³தீ⁴’’தி வுச்சதீதி. ஞெய்யத⁴ம்மேஸு ஸப்³பே³ஸூதி ஏதேன ஸந்தாரேதப்³பா³னங் ஸத்தானங் அபி⁴ஞ்ஞெய்யபரிஞ்ஞெய்யபஹாதப்³ப³பா⁴வேதப்³ப³ஸச்சி²காதப்³பே³ க²ந்தா⁴யதனதா⁴துஸச்சிந்த்³ரியபடிச்சஸமுப்பாத³ஸதிபட்டா²னாதி³பே⁴தே³ குஸலாதி³பே⁴தே³ ச ஸப்³ப³த⁴ம்மே த³ஸ்ஸேதி. பவத்தித்த² யதா²ருசீதி ஏதேன படிவேத⁴பச்சவெக்க²ணபுப்³ப³ங்க³மதே³ஸனாஞாணப்பவத்திதீ³பனேன பயோஜனஸம்பத்திங் த³ஸ்ஸேதி. ஸப்³ப³த⁴ம்மானஞ்ஹி படிவேத⁴ஞாணங் போ³தி⁴பல்லங்கே அஹோஸி. மக்³க³ஞாணமேவ ஹி தந்தி. பச்சவெக்க²ணஞாணஞ்ச விஸேஸேன ரதனக⁴ரஸத்தாஹே அஹோஸி. ஏவங் படிவித்³த⁴பச்சவெக்கி²தானங் த⁴ம்மானங் த⁴ம்மசக்கப்பவத்தனாதீ³ஸு தே³ஸனாஞாணங் அஹோஸி, விஸேஸேன ச பண்டு³கம்ப³லஸிலாயங் ஸத்தப்பகரணதே³ஸனாயந்தி. தே³ஸனாஞாணேன ச தே³ஸெந்தோ ப⁴க³வா ஸத்தேஸு ஹிதபடிபத்திங் படிபஜ்ஜதீதி. ஏதேன ஸப்³பே³ன அத்தஹிதபடிபத்திங் பரஹிதபடிபத்திஞ்ச த³ஸ்ஸேதி. மஹாபோ³தி⁴த³ஸ்ஸனேன ஹி அத்தஹிதபடிபத்தி, இதரேஹிபி பரஹிதபடிபத்தி த³ஸ்ஸிதாதி. தேன அத்தஹிதபடிபன்னாதீ³ஸு சதூஸு புக்³க³லேஸு ப⁴க³வதோ சதுத்த²புக்³க³லபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி, தேன ச அனுத்தரத³க்கி²ணெய்யபா⁴வங் நிரதிஸயபணாமாரஹபா⁴வஞ்ச அத்தனோ ச கிரியாய கெ²த்தங்க³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி.

    Paññāgahaṇena mahābodhiṃ dasseti. Sabbaññutāya hi padaṭṭhānabhūtaṃ maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘mahābodhī’’ti vuccatīti. Ñeyyadhammesu sabbesūti etena santāretabbānaṃ sattānaṃ abhiññeyyapariññeyyapahātabbabhāvetabbasacchikātabbe khandhāyatanadhātusaccindriyapaṭiccasamuppādasatipaṭṭhānādibhede kusalādibhede ca sabbadhamme dasseti. Pavattittha yathārucīti etena paṭivedhapaccavekkhaṇapubbaṅgamadesanāñāṇappavattidīpanena payojanasampattiṃ dasseti. Sabbadhammānañhi paṭivedhañāṇaṃ bodhipallaṅke ahosi. Maggañāṇameva hi tanti. Paccavekkhaṇañāṇañca visesena ratanagharasattāhe ahosi. Evaṃ paṭividdhapaccavekkhitānaṃ dhammānaṃ dhammacakkappavattanādīsu desanāñāṇaṃ ahosi, visesena ca paṇḍukambalasilāyaṃ sattappakaraṇadesanāyanti. Desanāñāṇena ca desento bhagavā sattesu hitapaṭipattiṃ paṭipajjatīti. Etena sabbena attahitapaṭipattiṃ parahitapaṭipattiñca dasseti. Mahābodhidassanena hi attahitapaṭipatti, itarehipi parahitapaṭipatti dassitāti. Tena attahitapaṭipannādīsu catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ dasseti, tena ca anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ niratisayapaṇāmārahabhāvañca attano ca kiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dasseti.

    எத்த² ச கருணாக³ஹணேன லோகியேஸு மஹக்³க³தபா⁴வப்பத்தாஸாதா⁴ரணகு³ணதீ³பனதோ ஸப்³ப³லோகியகு³ணஸம்பத்தி ப⁴க³வதோ த³ஸ்ஸிதா ஹோதி, பஞ்ஞாக³ஹணேனபி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணபத³ட்டா²னமக்³க³ஞாணதீ³பனதோ ஸப்³ப³லோகுத்தரகு³ணஸம்பத்தி. கருணாவசனேன ச உபக³மனங் நிருபக்கிலேஸங், பஞ்ஞாவசனேன அபக³மனங் த³ஸ்ஸேதி. உபக³மனங் த³ஸ்ஸெந்தோ ச லோகே ஸஞ்ஜாதஸங்வட்³ட⁴பா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி, அபக³மனங் த³ஸ்ஸெந்தோ லோகேன அனுபலித்ததங். ‘‘கருணா விய ஸத்தேஸூ’’தி ச லோகஸமஞ்ஞானுரூபங் ப⁴க³வதோ பவத்திங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘ஞெய்யத⁴ம்மேஸு ஸப்³பே³ஸு யதா²ருசி பஞ்ஞா பவத்தித்தா²’’தி ஏதேன ஸமஞ்ஞாய அனதிதா⁴வனங். ஸப்³ப³த⁴ம்மஸபா⁴வானவபோ³தே⁴ ஹி ஸதி ஸமஞ்ஞங் அதிதா⁴வித்வா ‘‘ஸத்தோ ஜீவோ அத்தீ²’’தி பராமஸனங் ஹோதீதி. ஸப்³பே³ஸஞ்ச பு³த்³த⁴கு³ணானங் கருணா ஆதி³ தன்னிதா³னபா⁴வதோ, பஞ்ஞா பரியோஸானங் ததோ உத்தரிகரணீயாபா⁴வதோ. ஆதி³பரியோஸானத³ஸ்ஸனேன ச ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதாவ ஹொந்தி. கருணாக³ஹணேன ச ஸீலக்க²ந்த⁴புப்³ப³ங்க³மோ ஸமாதி⁴க்க²ந்தோ⁴ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி. கருணானிதா³னஞ்ஹி ஸீலங் ததோ பாணாதிபாதாதி³விரதிப்பவத்திதோ தஸ்ஸா ச ஜா²னத்தயஸம்பயோக³தோ. பஞ்ஞாவசனேன பஞ்ஞாக்க²ந்தோ⁴. ஸீலஞ்ச ஸப்³ப³பு³த்³த⁴கு³ணானங் ஆதி³, ஸமாதி⁴ மஜ்ஜ²ங், பஞ்ஞா பரியோஸானந்தி ஏவம்பி ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானகல்யாணா ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி.

    Ettha ca karuṇāgahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato sabbalokiyaguṇasampatti bhagavato dassitā hoti, paññāgahaṇenapi sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti. Karuṇāvacanena ca upagamanaṃ nirupakkilesaṃ, paññāvacanena apagamanaṃ dasseti. Upagamanaṃ dassento ca loke sañjātasaṃvaḍḍhabhāvaṃ dasseti, apagamanaṃ dassento lokena anupalittataṃ. ‘‘Karuṇā viya sattesū’’ti ca lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti, ‘‘ñeyyadhammesu sabbesu yathāruci paññā pavattitthā’’ti etena samaññāya anatidhāvanaṃ. Sabbadhammasabhāvānavabodhe hi sati samaññaṃ atidhāvitvā ‘‘satto jīvo atthī’’ti parāmasanaṃ hotīti. Sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi tannidānabhāvato, paññā pariyosānaṃ tato uttarikaraṇīyābhāvato. Ādipariyosānadassanena ca sabbe buddhaguṇā dassitāva honti. Karuṇāgahaṇena ca sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti. Karuṇānidānañhi sīlaṃ tato pāṇātipātādiviratippavattito tassā ca jhānattayasampayogato. Paññāvacanena paññākkhandho. Sīlañca sabbabuddhaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhaṃ, paññā pariyosānanti evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti.

    2. ஏவங் ஸங்கே²பேன ஸப்³ப³பு³த்³த⁴கு³ணேஹி ப⁴க³வந்தங் தோ²மெத்வா யஸ்ஸா ஸங்வண்ணனங் கத்துகாமோ, தாய அபி⁴த⁴ம்மதே³ஸனாய அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணாய தோ²மேதுங் ‘‘த³யாய தாயா’’திஆதி³மாஹ. தஸ்ஸா பன தே³ஸனாய நிதா³னஞ்ச ஸமுட்டா²னஞ்ச த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘த³யாய தாயா’’திஆதி³ வுத்தங். நிதா³னஞ்ச து³வித⁴ங் அப்³ப⁴ந்தரங் பா³ஹிரஞ்சாதி. அப்³ப⁴ந்தரங் கருணா, பா³ஹிரங் தே³ஸகாலாதி³. ஸமுட்டா²னங் தே³ஸனாபஞ்ஞா. தத்த² அப்³ப⁴ந்தரனிதா³னங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘த³யாய தாய ஸத்தேஸு, ஸமுஸ்ஸாஹிதமானஸோ’’தி ஆஹ. தத்த² த³யாதி கருணா அதி⁴ப்பேதா. தாய ஹி ஸமுஸ்ஸாஹிதோ அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ங் ஸம்பவத்தயீதி. தாயாதி அயங் -ஸத்³தோ³ புப்³பே³ வுத்தஸ்ஸ படினித்³தே³ஸோ ஹோதி.

    2. Evaṃ saṅkhepena sabbabuddhaguṇehi bhagavantaṃ thometvā yassā saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, tāya abhidhammadesanāya aññehi asādhāraṇāya thometuṃ ‘‘dayāya tāyā’’tiādimāha. Tassā pana desanāya nidānañca samuṭṭhānañca dassetuṃ ‘‘dayāya tāyā’’tiādi vuttaṃ. Nidānañca duvidhaṃ abbhantaraṃ bāhirañcāti. Abbhantaraṃ karuṇā, bāhiraṃ desakālādi. Samuṭṭhānaṃ desanāpaññā. Tattha abbhantaranidānaṃ dassento ‘‘dayāya tāya sattesu, samussāhitamānaso’’ti āha. Tattha dayāti karuṇā adhippetā. Tāya hi samussāhito abhidhammakathāmaggaṃ sampavattayīti. Tāyāti ayaṃ ta-saddo pubbe vuttassa paṭiniddeso hoti.

    புரிமகா³தா²ய ச பதா⁴னபா⁴வேன பஞ்ஞா நித்³தி³ட்டா², தப்³பி³ஸேஸனபா⁴வேன கருணா. ஸா ஹி தஸ்ஸா நித³ஸ்ஸனபூ⁴தா அப்பதா⁴னா தங் விஸேஸெத்வா வினிவத்தா, தஸ்மா ‘‘தாயா’’தி படினித்³தே³ஸங் நாரஹதி. யா ச பதா⁴னபூ⁴தா பஞ்ஞா, ஸா தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னங், ந ஸமுஸ்ஸாஹினீதி தஸ்ஸா ச படினித்³தே³ஸோ ந யுத்தோதி? பஞ்ஞாய தாவ படினித்³தே³ஸோ ந யுத்தோதி ஸுவுத்தமேதங், கருணாய பன படினித்³தே³ஸோ நோ ந யுத்தோ ‘‘த³யாய தாயா’’தி த்³வின்னங் பதா³னங் ஸமானாதி⁴கரணபா⁴வதோ. ஸமானாதி⁴கரணானஞ்ஹி த்³வின்னங் பதா³னங் ரூபக்க²ந்தா⁴தீ³னங் விய விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வோ ஹோதி. ரூப-ஸத்³தோ³ ஹி அஞ்ஞக்க²ந்த⁴னிவத்தனத்த²ங் வுச்சமானோ விஸேஸனங் ஹோதி, க²ந்த⁴-ஸத்³தோ³ ச நிவத்தேதப்³ப³க³ஹேதப்³ப³ஸாதா⁴ரணவசனபா⁴வதோ விஸேஸிதப்³போ³, ஏவமிதா⁴பி ‘‘த³யாய தாயா’’தி த்³வின்னங் பதா³னங் ஏகவிப⁴த்தியுத்தானங் ஸமானாதி⁴கரணபா⁴வதோ விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வோ ஹோதி. தத்த² த³யா ஸமுஸ்ஸாஹினீதி பதா⁴னா, நிவத்தேதப்³ப³க³ஹேதப்³ப³ஸாதா⁴ரணவசனஞ்சித³ங். தஸ்மா ‘‘த³யாயா’’தி விஸேஸிதப்³ப³வசனமேதங், தஸ்ஸ ச யதா² விஸேஸனங் ஹோதி ‘‘தாயா’’தி இத³ங் வசனங், ததா² தஸ்ஸ படினித்³தே³ஸபா⁴வோ யோஜேதப்³போ³. ந ஹி பஞ்ஞாபடினித்³தே³ஸபா⁴வே த³யாவிஸேஸனங் த-ஸத்³தோ³ ஹோதி, கருணாபடினித்³தே³ஸபா⁴வே ச ஹோதீதி. பதா⁴னஞ்ச பஞ்ஞங் வஜ்ஜெத்வா ‘‘த³யாயா’’தி ஏதேன ஸம்ப³ஜ்ஜ²மானோ ‘‘தாயா’’தி அயங் த-ஸத்³தோ³ அப்பதா⁴னாய கருணாய படினித்³தே³ஸோ ப⁴விதுமரஹதி. அயமெத்த² அத்தோ² – யாய த³யாய ஸமுஸ்ஸாஹிதோ, ந ஸா யா காசி, ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ பன நித³ஸ்ஸனபூ⁴தா மஹாகருணா, தாய ஸமுஸ்ஸாஹிதோதி.

    Purimagāthāya ca padhānabhāvena paññā niddiṭṭhā, tabbisesanabhāvena karuṇā. Sā hi tassā nidassanabhūtā appadhānā taṃ visesetvā vinivattā, tasmā ‘‘tāyā’’ti paṭiniddesaṃ nārahati. Yā ca padhānabhūtā paññā, sā desanāya samuṭṭhānaṃ, na samussāhinīti tassā ca paṭiniddeso na yuttoti? Paññāya tāva paṭiniddeso na yuttoti suvuttametaṃ, karuṇāya pana paṭiniddeso no na yutto ‘‘dayāya tāyā’’ti dvinnaṃ padānaṃ samānādhikaraṇabhāvato. Samānādhikaraṇānañhi dvinnaṃ padānaṃ rūpakkhandhādīnaṃ viya visesanavisesitabbabhāvo hoti. Rūpa-saddo hi aññakkhandhanivattanatthaṃ vuccamāno visesanaṃ hoti, khandha-saddo ca nivattetabbagahetabbasādhāraṇavacanabhāvato visesitabbo, evamidhāpi ‘‘dayāya tāyā’’ti dvinnaṃ padānaṃ ekavibhattiyuttānaṃ samānādhikaraṇabhāvato visesanavisesitabbabhāvo hoti. Tattha dayā samussāhinīti padhānā, nivattetabbagahetabbasādhāraṇavacanañcidaṃ. Tasmā ‘‘dayāyā’’ti visesitabbavacanametaṃ, tassa ca yathā visesanaṃ hoti ‘‘tāyā’’ti idaṃ vacanaṃ, tathā tassa paṭiniddesabhāvo yojetabbo. Na hi paññāpaṭiniddesabhāve dayāvisesanaṃ ta-saddo hoti, karuṇāpaṭiniddesabhāve ca hotīti. Padhānañca paññaṃ vajjetvā ‘‘dayāyā’’ti etena sambajjhamāno ‘‘tāyā’’ti ayaṃ ta-saddo appadhānāya karuṇāya paṭiniddeso bhavitumarahati. Ayamettha attho – yāya dayāya samussāhito, na sā yā kāci, sabbaññutaññāṇassa pana nidassanabhūtā mahākaruṇā, tāya samussāhitoti.

    கத²ங் பன கருணா ‘‘த³யா’’தி ஞாதப்³பா³, நனு வுத்தங் ‘‘த³யாபன்னோ’’தி ஏதஸ்ஸ அட்ட²கதா²யங் (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.8) ‘‘மெத்தசித்ததங் ஆபன்னோ’’தி, தஸ்மா த³யா மெத்தாதி யுஜ்ஜெய்ய, ந கருணாதி? யதி³ ஏவங் ‘‘அத³யாபன்னோ’’தி ஏதஸ்ஸ அட்ட²கதா²யங் ‘‘நிக்கருணதங் ஆபன்னோ’’தி வுத்தந்தி த³யா மெத்தாதி ச ந யுஜ்ஜெய்ய, தஸ்மா த³யா-ஸத்³தோ³ யத்த² யத்த² பவத்ததி, தத்த² தத்த² அதி⁴ப்பாயவஸேன யோஜேதப்³போ³. த³யா-ஸத்³தோ³ ஹி அனுரக்க²ணத்த²ங் அந்தோனீதங் கத்வா பவத்தமானோ மெத்தாய ச கருணாய ச பவத்ததீதி நோ ந யுஜ்ஜதி. ஏவஞ்ஹி அட்ட²கதா²னங் அவிரோதோ⁴ ஹோதீதி. கருணா ச தே³ஸனாய நிதா³னபா⁴வேன வுத்தா, ந மெத்தா ‘‘அச்சந்தமேவ ஹி தங் ஸமயங் ப⁴க³வா கருணாவிஹாரேன விஹாஸீ’’தி (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1 மூலபரியாயஸுத்தவண்ணனா; ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.1; அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.1) ஏவமாதீ³ஸு, தஸ்மா இத⁴ கருணாவ த³யாவசனேன க³ஹிதாதி வேதி³தப்³பா³. ஸா ஹி ஸமுஸ்ஸாஹினீ, ந மெத்தா, மெத்தா பன பஞ்ஞாக³திகபவத்தினீ ஹோதீதி.

    Kathaṃ pana karuṇā ‘‘dayā’’ti ñātabbā, nanu vuttaṃ ‘‘dayāpanno’’ti etassa aṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.8) ‘‘mettacittataṃ āpanno’’ti, tasmā dayā mettāti yujjeyya, na karuṇāti? Yadi evaṃ ‘‘adayāpanno’’ti etassa aṭṭhakathāyaṃ ‘‘nikkaruṇataṃ āpanno’’ti vuttanti dayā mettāti ca na yujjeyya, tasmā dayā-saddo yattha yattha pavattati, tattha tattha adhippāyavasena yojetabbo. Dayā-saddo hi anurakkhaṇatthaṃ antonītaṃ katvā pavattamāno mettāya ca karuṇāya ca pavattatīti no na yujjati. Evañhi aṭṭhakathānaṃ avirodho hotīti. Karuṇā ca desanāya nidānabhāvena vuttā, na mettā ‘‘accantameva hi taṃ samayaṃ bhagavā karuṇāvihārena vihāsī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.1; ma. ni. aṭṭha. 1.1 mūlapariyāyasuttavaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.1; a. ni. aṭṭha. 1.1.1) evamādīsu, tasmā idha karuṇāva dayāvacanena gahitāti veditabbā. Sā hi samussāhinī, na mettā, mettā pana paññāgatikapavattinī hotīti.

    ‘‘ஸத்தேஸூ’’தி கஸ்மா ஏவங் வுத்தங், நனு ‘‘தாயா’’தி ஏதேன வசனேன ஸத்தவிஸயா கருணா க³ஹிதாதி? நோ ந க³ஹிதா, புரிமகா³தா²ய பன ‘‘ஸத்தேஸு கருணா யதா²ருசி பவத்தித்தா²’’தி ஸப்பதே³ஸஸத்தவிஸயா நிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயா ச ஸப்³பா³ வுத்தா, இத⁴ பன நிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயதங் க³ஹேதுங் ‘‘ஸத்தேஸூ’’தி நிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயபூ⁴தா த³ஸ்ஸிதா. தேன ஸப்³ப³ஸத்தவிஸயாய கருணாய ஸமுஸ்ஸாஹிதோ அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ங் தே³வானங் ஸம்பவத்தயி, ந தே³வவிஸயாய ஏவ, தஸ்மா ஸப்³ப³ஸத்தஹிதத்த²ங் அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ங் தே³வானங் ஸம்பவத்தயி, ந தே³வானங்யேவ அத்தா²யாதி அயமத்தோ² த³ஸ்ஸிதோவ ஹோதி. அத² வா ‘‘ஸத்தேஸூ’’தி இத³ங் ந த³யாய ஆலம்ப³னநித³ஸ்ஸனங், ஸமுஸ்ஸாஹனவிஸயோ பன ஏதேன த³ஸ்ஸிதோ. அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ப்பவத்தனத்த²ஞ்ஹி ப⁴க³வா கருணாய ந தே³வேஸுயேவ ஸமுஸ்ஸாஹிதோ , ஸப்³ப³போ³த⁴னெய்யேஸு பன ஸத்தேஸு ஸமுஸ்ஸாஹிதோ ஸப்³பே³ஸங் அத்தா²ய பவத்தத்தா, தஸ்மா ஸத்தேஸு ஸமுஸ்ஸாஹிதமானஸோதி ஸத்தேஸு விஸயபூ⁴தேஸு நிமித்தபூ⁴தேஸு வா ஸமுஸ்ஸாஹிதமானஸோ உய்யோஜிதசித்தோதி அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    ‘‘Sattesū’’ti kasmā evaṃ vuttaṃ, nanu ‘‘tāyā’’ti etena vacanena sattavisayā karuṇā gahitāti? No na gahitā, purimagāthāya pana ‘‘sattesu karuṇā yathāruci pavattitthā’’ti sappadesasattavisayā nippadesasattavisayā ca sabbā vuttā, idha pana nippadesasattavisayataṃ gahetuṃ ‘‘sattesū’’ti nippadesasattavisayabhūtā dassitā. Tena sabbasattavisayāya karuṇāya samussāhito abhidhammakathāmaggaṃ devānaṃ sampavattayi, na devavisayāya eva, tasmā sabbasattahitatthaṃ abhidhammakathāmaggaṃ devānaṃ sampavattayi, na devānaṃyeva atthāyāti ayamattho dassitova hoti. Atha vā ‘‘sattesū’’ti idaṃ na dayāya ālambananidassanaṃ, samussāhanavisayo pana etena dassito. Abhidhammakathāmaggappavattanatthañhi bhagavā karuṇāya na devesuyeva samussāhito , sabbabodhaneyyesu pana sattesu samussāhito sabbesaṃ atthāya pavattattā, tasmā sattesu samussāhitamānasoti sattesu visayabhūtesu nimittabhūtesu vā samussāhitamānaso uyyojitacittoti attho daṭṭhabbo.

    ஏவங் அப்³ப⁴ந்தரனிதா³னங் த³ஸ்ஸெத்வா பா³ஹிரனிதா³னங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பாடிஹீராவஸானம்ஹீ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² யஸ்மிங் காலே ப⁴க³வதா அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³கோ³ பவத்திதோ, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘பாடிஹீராவஸானம்ஹி வஸந்தோ’’தி வுத்தங். ‘‘அவஸானம்ஹி வஸந்தோ தித³ஸாலயே’’தி வசனதோ யஸ்ஸாவஸானம்ஹி தித³ஸாலயே வஸி, தங் கண்ட³ம்ப³மூலே கதங் யமகபாடிஹாரியங் இத⁴ ‘‘பாடிஹீர’’ந்தி வுத்தங், ந போ³தி⁴மூலாதீ³ஸு கதங் பாடிஹாரியங், நாபி ஆதே³ஸனானுஸாஸனியோதி விஞ்ஞாயதி, பாகடத்தா ச ஆஸன்னத்தா ச ததே³வ க³ஹிதந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். பாடிஹாரியபத³ஸ்ஸ வசனத்த²ங் (உதா³॰ அட்ட²॰ 1; இதிவு॰ அட்ட²॰ நிதா³னவண்ணனா) ‘‘படிபக்க²ஹரணதோ ராகா³தி³கிலேஸாபனயனதோ பாடிஹாரிய’’ந்தி வத³ந்தி, ப⁴க³வதோ பன படிபக்கா² ராகா³த³யோ ந ஸந்தி யே ஹரிதப்³பா³. புது²ஜ்ஜனானம்பி ஹி விக³துபக்கிலேஸே அட்ட²ங்க³கு³ணஸமன்னாக³தே சித்தே ஹதபடிபக்கே² இத்³தி⁴வித⁴ங் பவத்ததி, தஸ்மா தத்த² பவத்தவோஹாரேன ச ந ஸக்கா இத⁴ ‘‘பாடிஹாரிய’’ந்தி வத்துங். ஸசே பன மஹாகாருணிகஸ்ஸ ப⁴க³வதோ வேனெய்யக³தா ச கிலேஸா படிபக்கா², தேஸங் ஹரணதோ ‘‘பாடிஹாரிய’’ந்தி வுத்தங், ஏவங் ஸதி யுத்தமேதங். அத² வா ப⁴க³வதோ ச ஸாஸனஸ்ஸ ச படிபக்கா² தித்தி²யா, தேஸங் ஹரணதோ பாடிஹாரியங். தே ஹி தி³ட்டி²ஹரணவஸேன தி³ட்டி²ப்பகாஸனே அஸமத்த²பா⁴வேன ச இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனீஹி ஹரிதா அபனீதா ஹொந்தீதி. அத² வா படீதி அயங் ஸத்³தோ³ ‘‘பச்சா²’’தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் போ³தே⁴தி ‘‘தஸ்மிங் படிபவிட்ட²ம்ஹி, அஞ்ஞோ ஆக³ஞ்சி² ப்³ராஹ்மணோ’’திஆதீ³ஸு (ஸு॰ நி॰ 985; சூளனி॰ பாராயனவக்³க³, வத்து²கா³தா² 4) விய, தஸ்மா ஸமாஹிதே சித்தே விக³துபக்கிலேஸே ச கதகிச்சேன பச்சா² ஹரிதப்³ப³ங் பவத்தேதப்³ப³ந்தி படிஹாரியங், அத்தனோ வா உபக்கிலேஸேஸு சதுத்த²ஜ்ஜா²னமக்³கே³ஹி ஹரிதேஸு பச்சா² ஹரணங் படிஹாரியங், இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனியோ ச விக³துபக்கிலேஸேன கதகிச்சேன ச ஸத்தஹிதத்த²ங் புன பவத்தேதப்³பா³, ஹரிதேஸு ச அத்தனோ உபக்கிலேஸேஸு பரஸத்தானங் உபக்கிலேஸஹரணானி ஹொந்தீதி படிஹாரியானி ப⁴வந்தி, படிஹாரியமேவ பாடிஹாரியங். படிஹாரியே வா இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனிஸமுதா³யே ப⁴வங் ஏகேகங் பாடிஹாரியந்தி வுச்சதி. படிஹாரியங் வா சதுத்த²ஜ்ஜா²னங் மக்³கோ³ ச படிபக்க²ஹரணதோ, தத்த² ஜாதங், தஸ்மிங் வா நிமித்தபூ⁴தே, ததோ வா ஆக³தந்தி பாடிஹாரியங். பாடிஹாரியமேவ இத⁴ ‘‘பாடிஹீர’’ந்தி வுத்தங். அவஸானம்ஹி வஸந்தோதி ஏதேஹி காலங் நித³ஸ்ஸேதி. பாடிஹீரகரணாவஸானேன ஹி தித³ஸாலயவாஸேன ச பரிச்சி²ன்னோ அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ப்பவத்தனஸ்ஸ காலோதி . தித³ஸாலயேதி தே³ஸங் நித³ஸ்ஸேதி. ஸோ ஹி அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ப்பவத்தனஸ்ஸ தே³ஸோ தத்த² வஸந்தேன பவத்திதத்தாதி.

    Evaṃ abbhantaranidānaṃ dassetvā bāhiranidānaṃ dassento ‘‘pāṭihīrāvasānamhī’’tiādimāha. Tattha yasmiṃ kāle bhagavatā abhidhammakathāmaggo pavattito, taṃ dassetuṃ ‘‘pāṭihīrāvasānamhi vasanto’’ti vuttaṃ. ‘‘Avasānamhi vasanto tidasālaye’’ti vacanato yassāvasānamhi tidasālaye vasi, taṃ kaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ idha ‘‘pāṭihīra’’nti vuttaṃ, na bodhimūlādīsu kataṃ pāṭihāriyaṃ, nāpi ādesanānusāsaniyoti viññāyati, pākaṭattā ca āsannattā ca tadeva gahitanti daṭṭhabbaṃ. Pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ (udā. aṭṭha. 1; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti, bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi ye haritabbā. Puthujjanānampi hi vigatupakkilese aṭṭhaṅgaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ. Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ. Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti. Atha vā paṭīti ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. pārāyanavagga, vatthugāthā 4) viya, tasmā samāhite citte vigatupakkilese ca katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatupakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti, paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ. Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekekaṃ pāṭihāriyanti vuccati. Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ. Pāṭihāriyameva idha ‘‘pāṭihīra’’nti vuttaṃ. Avasānamhi vasantoti etehi kālaṃ nidasseti. Pāṭihīrakaraṇāvasānena hi tidasālayavāsena ca paricchinno abhidhammakathāmaggappavattanassa kāloti . Tidasālayeti desaṃ nidasseti. So hi abhidhammakathāmaggappavattanassa deso tattha vasantena pavattitattāti.

    3. தத்தா²பி தே³ஸவிஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘பாரிச்ச²த்தகமூலம்ஹீ’’திஆதி³ வுத்தங். யுக³ந்த⁴ரேதி ஸீதபப்³ப³தெஸ்வேகோ த்³வேசத்தாலீஸயோஜனஸஹஸ்ஸுப்³பே³தோ⁴, ஆதி³ச்சோ ச தது³ப்³பே³த⁴மக்³க³சாரீ, ஸோ ஸதி ஸம்ப⁴வே யதா² யுக³ந்த⁴ரே ஸோபெ⁴ய்ய, ஏவங் ஸோப⁴மானோ நிஸின்னோதி அத்தோ².

    3. Tatthāpi desavisesadassanatthaṃ ‘‘pāricchattakamūlamhī’’tiādi vuttaṃ. Yugandhareti sītapabbatesveko dvecattālīsayojanasahassubbedho, ādicco ca tadubbedhamaggacārī, so sati sambhave yathā yugandhare sobheyya, evaṃ sobhamāno nisinnoti attho.

    4-5. இதா³னி புக்³க³லே த⁴ம்மபடிக்³கா³ஹகே அபதி³ஸந்தோ ‘‘சக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹீ’’திஆதி³மாஹ. ஸப்³ப³ஸோதி ஸமந்ததோ ஆக³ம்ம ஸப்³பே³ஹி தி³ஸாபா⁴கே³ஹி, ஸன்னிவேஸவஸேன வா ஸமந்ததோ ஸன்னிவிட்டே²ஹி த³ஸஹி சக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹீதி அதி⁴ப்பாயோ, ந ஸப்³ப³ஸோ சக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹி த³ஸஹி த³ஸஹீதி. ஏவங் ஸதி சத்தாலீஸசக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹி அதி⁴கேஹி வா ஆக³மனங் வுத்தங் ஸியா, ந சேதங் அதி⁴ப்பேதந்தி. ஸமந்ததோ ஸன்னிஸின்னேனாதி வா யோஜேதப்³ப³ங். ஸமங், ஸம்மா வா நிஸின்னேன ஸன்னிஸின்னேன, அஞ்ஞமஞ்ஞங் அப்³யாபா³தெ⁴த்வா ப⁴க³வதி கா³ரவங் கத்வா ஸோதங் ஓத³ஹித்வா நிஸஜ்ஜதோ³ஸே வஜ்ஜிதப்³பே³ வஜ்ஜெத்வா நிஸின்னேனாதி அத்தோ². மாதரங் பமுக²ங் கத்வா ஸன்னிஸின்னேன தே³வானங் க³ணேன பரிவாரிதோதி வா, மாதரங் பமுக²ங் கத்வா அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ங் ஸம்பவத்தயீதி வா யோஜனா காதப்³பா³.

    4-5. Idāni puggale dhammapaṭiggāhake apadisanto ‘‘cakkavāḷasahassehī’’tiādimāha. Sabbasoti samantato āgamma sabbehi disābhāgehi, sannivesavasena vā samantato sanniviṭṭhehi dasahi cakkavāḷasahassehīti adhippāyo, na sabbaso cakkavāḷasahassehi dasahi dasahīti. Evaṃ sati cattālīsacakkavāḷasahassehi adhikehi vā āgamanaṃ vuttaṃ siyā, na cetaṃ adhippetanti. Samantato sannisinnenāti vā yojetabbaṃ. Samaṃ, sammā vā nisinnena sannisinnena, aññamaññaṃ abyābādhetvā bhagavati gāravaṃ katvā sotaṃ odahitvā nisajjadose vajjitabbe vajjetvā nisinnenāti attho. Mātaraṃ pamukhaṃ katvā sannisinnena devānaṃ gaṇena parivāritoti vā, mātaraṃ pamukhaṃ katvā abhidhammakathāmaggaṃ sampavattayīti vā yojanā kātabbā.

    இதா³னி தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தஸ்ஸா பஞ்ஞாய தேஜஸா’’தி ஆஹ. யா ஸா ஆதி³ம்ஹி கருணாய உபமிதா ஸப்³ப³ஞெய்யத⁴ம்மானங் யதா²ஸபா⁴வஜானநஸமத்தா², தேஸங் தே³ஸேதப்³ப³ப்பகாரஜானநஸமத்தா², போ³தே⁴தப்³ப³புக்³க³லானங் ஆஸயாதி⁴முத்தியாதி³விபா⁴வனஸமத்தா² ச பஞ்ஞா, தஸ்ஸா ச யதா²வுத்தப³லயோக³தோதி அத்தோ². தேன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணமேவ அபி⁴த⁴ம்மகதா²ய ஸமுட்டா²னபா⁴வே ஸமத்த²ங், நாஞ்ஞந்தி இமமத்த²ங் தீ³பெந்தோ அபி⁴த⁴ம்மகதா²ய அஸாதா⁴ரணபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. மக்³கோ³தி உபாயோ. க²ந்தா⁴யதனாதீ³னங் குஸலாதீ³னஞ்ச த⁴ம்மானங் அவபோ³த⁴ஸ்ஸ, ஸச்சப்படிவேத⁴ஸ்ஸேவ வா உபாயபா⁴வதோ ‘‘அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³கோ³’’தி வுத்தோ. பப³ந்தோ⁴ வா ‘‘மக்³கோ³’’தி வுச்சதி. ஸோ ஹி தீ³க⁴த்தா மக்³கோ³ வியாதி மக்³கோ³, தஸ்மா அபி⁴த⁴ம்மகதா²பப³ந்தோ⁴ ‘‘அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³கோ³’’தி வுத்தோ. தே³வானங் க³ணேன பரிவாரிதோதி வத்வா புன தே³வானந்தி வசனங் தேஸங் க³ஹணஸமத்த²தங் தீ³பேதி. ந ஹி அஸமத்தா²னங் ப⁴க³வா தே³ஸேதீதி.

    Idāni desanāya samuṭṭhānaṃ dassento ‘‘tassā paññāya tejasā’’ti āha. Yā sā ādimhi karuṇāya upamitā sabbañeyyadhammānaṃ yathāsabhāvajānanasamatthā, tesaṃ desetabbappakārajānanasamatthā, bodhetabbapuggalānaṃ āsayādhimuttiyādivibhāvanasamatthā ca paññā, tassā ca yathāvuttabalayogatoti attho. Tena sabbaññutaññāṇameva abhidhammakathāya samuṭṭhānabhāve samatthaṃ, nāññanti imamatthaṃ dīpento abhidhammakathāya asādhāraṇabhāvaṃ dasseti. Maggoti upāyo. Khandhāyatanādīnaṃ kusalādīnañca dhammānaṃ avabodhassa, saccappaṭivedhasseva vā upāyabhāvato ‘‘abhidhammakathāmaggo’’ti vutto. Pabandho vā ‘‘maggo’’ti vuccati. So hi dīghattā maggo viyāti maggo, tasmā abhidhammakathāpabandho ‘‘abhidhammakathāmaggo’’ti vutto. Devānaṃ gaṇena parivāritoti vatvā puna devānanti vacanaṃ tesaṃ gahaṇasamatthataṃ dīpeti. Na hi asamatthānaṃ bhagavā desetīti.

    6. ஏவங் கருணாபஞ்ஞாமுகே²ஹி கு³ணேஹி ப⁴க³வதோ அபி⁴த⁴ம்மகதா²மக்³க³ப்பவத்தனேன ச ஹிதப்படிபத்தியா பரமபணாமாரஹதங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி அதி⁴ப்பேதங் பணாமங் கரொந்தோ ஆஹ ‘‘தஸ்ஸ பாதே³ நமஸ்ஸித்வா’’தி. ப⁴க³வதோ தோ²மனேனேவ ச த⁴ம்மஸ்ஸ ஸ்வாக்கா²ததா ஸங்க⁴ஸ்ஸ ச ஸுப்படிபன்னதா த³ஸ்ஸிதா ஹோதி தப்பப⁴வஸ்ஸ அனஞ்ஞதா²பா⁴வதோ, தஸ்மா பணாமாரஹங் தஞ்ச ரதனத்³வயங் பணமந்தோ ‘‘ஸத்³த⁴ம்மஞ்சஸ்ஸ…பே॰… சஞ்ஜலி’’ந்தி ஆஹ. தத்த² யஸ்மா பு³த்³தோ⁴ ‘‘ஸதே³வகே லோகே ததா²க³தோ வந்த³னீயோ’’தி, ஸங்கோ⁴ ச ‘‘ஸுப்படிபன்னோ…பே॰… அஞ்ஜலிகரணீயோ’’தி (அ॰ நி॰ 6.10) வுத்தோ, தஸ்மா ‘‘தஸ்ஸ பாதே³ நமஸ்ஸித்வா, கத்வா ஸங்க⁴ஸ்ஸ சஞ்ஜலி’’ந்தி வுத்தங். த⁴ம்மோ பன ஸ்வாக்கா²ததாதி³கு³ணயுத்தோ ததா²னுஸ்ஸரணேன பூஜேதப்³போ³ ஹோதி ‘‘தமேவ த⁴ம்மங் ஸக்கத்வா க³ருங்கத்வா உபனிஸ்ஸாய விஹரெய்ய’’ந்தி (ஸங்॰ நி॰ 1.173; அ॰ நி॰ 4.21) வசனதோ, காயவாசாசித்தேஹி ஸப்³ப³தா² பூஜேதப்³போ³, தஸ்மா ‘‘ஸத்³த⁴ம்மஞ்சஸ்ஸ பூஜெத்வா’’தி வுத்தங். ஸிரீமதோதி எத்த² ஸிரீதி பஞ்ஞாபுஞ்ஞானங் அதி⁴வசனந்தி வத³ந்தி. அத² வா புஞ்ஞனிப்³ப³த்தா ஸரீரஸோப⁴க்³கா³தி³ஸம்பத்தி கதபுஞ்ஞே நிஸ்ஸயதி, கதபுஞ்ஞேஹி வா நிஸ்ஸீயதீதி ‘‘ஸிரீ’’தி வுச்சதி, ஸா ச அதிஸயவதீ ப⁴க³வதோ அத்தீ²தி ஸிரீமா, ப⁴க³வா, தஸ்ஸ ஸிரீமதோ.

    6. Evaṃ karuṇāpaññāmukhehi guṇehi bhagavato abhidhammakathāmaggappavattanena ca hitappaṭipattiyā paramapaṇāmārahataṃ dassetvā idāni adhippetaṃ paṇāmaṃ karonto āha ‘‘tassa pāde namassitvā’’ti. Bhagavato thomaneneva ca dhammassa svākkhātatā saṅghassa ca suppaṭipannatā dassitā hoti tappabhavassa anaññathābhāvato, tasmā paṇāmārahaṃ tañca ratanadvayaṃ paṇamanto ‘‘saddhammañcassa…pe… cañjali’’nti āha. Tattha yasmā buddho ‘‘sadevake loke tathāgato vandanīyo’’ti, saṅgho ca ‘‘suppaṭipanno…pe… añjalikaraṇīyo’’ti (a. ni. 6.10) vutto, tasmā ‘‘tassa pāde namassitvā, katvā saṅghassa cañjali’’nti vuttaṃ. Dhammo pana svākkhātatādiguṇayutto tathānussaraṇena pūjetabbo hoti ‘‘tameva dhammaṃ sakkatvā garuṃkatvā upanissāya vihareyya’’nti (saṃ. ni. 1.173; a. ni. 4.21) vacanato, kāyavācācittehi sabbathā pūjetabbo, tasmā ‘‘saddhammañcassa pūjetvā’’ti vuttaṃ. Sirīmatoti ettha sirīti paññāpuññānaṃ adhivacananti vadanti. Atha vā puññanibbattā sarīrasobhaggādisampatti katapuññe nissayati, katapuññehi vā nissīyatīti ‘‘sirī’’ti vuccati, sā ca atisayavatī bhagavato atthīti sirīmā, bhagavā, tassa sirīmato.

    7. நிபச்சகாரஸ்ஸாதி பணாமகிரியாய. ஆனுபா⁴வேனாதி ப³லேன. ஸோஸெத்வாதி ஸுக்கா²பெத்வா அந்தரதா⁴பெத்வா அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. அந்தராயேதி அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ உபகா⁴தகே. அஸேஸதோதி நிஸ்ஸேஸே ஸகலே.

    7. Nipaccakārassāti paṇāmakiriyāya. Ānubhāvenāti balena. Sosetvāti sukkhāpetvā antaradhāpetvā atthaṃ pakāsayissāmīti sambandho. Antarāyeti atthappakāsanassa upaghātake. Asesatoti nissese sakale.

    8. இதா³னி அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸ க³ம்பீ⁴ரத்த²த்தா அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ து³க்கரபா⁴வங் தீ³பேதுங் ‘‘விஸுத்³தா⁴சாரஸீலேனா’’திஆதி³னா அபி⁴யாசனங் த³ஸ்ஸேதி. து²ல்லச்சயாதி³விஸுத்³தி⁴யா விஸுத்³தா⁴சாரோ, பாராஜிகஸங்கா⁴தி³ஸேஸவிஸுத்³தி⁴யா விஸுத்³த⁴ஸீலோ. சாரித்தவாரித்தவிஸுத்³தி⁴யா வா விஸுத்³தா⁴சாரஸீலோ, தேன. ஸக்கச்சந்தி சித்திங் கத்வா. அபி⁴யாசிதோதி அபி⁴முக²ங் யாசிதோ. தேன அனாத³ரியங் அத்த²ப்பகாஸனே காதுங் அஸக்குணெய்யங் த³ஸ்ஸேதி.

    8. Idāni abhidhammassa gambhīratthattā atthappakāsanassa dukkarabhāvaṃ dīpetuṃ ‘‘visuddhācārasīlenā’’tiādinā abhiyācanaṃ dasseti. Thullaccayādivisuddhiyā visuddhācāro, pārājikasaṅghādisesavisuddhiyā visuddhasīlo. Cārittavārittavisuddhiyā vā visuddhācārasīlo, tena. Sakkaccanti cittiṃ katvā. Abhiyācitoti abhimukhaṃ yācito. Tena anādariyaṃ atthappakāsane kātuṃ asakkuṇeyyaṃ dasseti.

    9. இதா³னி யஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸேதுகாமோ, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யங் தே³வதே³வோ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ந்தி அபி⁴த⁴ம்மங். தே³வதே³வோதி விஸுத்³தி⁴ஸம்முதிஉபபத்திதே³வானங் தே³வோ. லோகே ஹி யே ‘‘ஸரணங் பராயண’’ந்தி க³ந்தப்³பா³ க³திபூ⁴தா, தே ‘‘தே³வா’’தி வுச்சந்தி, ப⁴க³வா ச ஸப்³ப³தே³வானங் க³திபூ⁴தோதி . நயதோதி ஸங்கே²பதோ. ஸமாசிக்கீ²தி ஸம்மா ஆசிக்கி² யதா² தே²ரோ பு³ஜ்ஜ²தி. வேனெய்யஸத்தே வினேதீதி வினாயகோ, நாயகவிரஹிதோ வா, ஸயம்பூ⁴தி அத்தோ².

    9. Idāni yassa atthaṃ pakāsetukāmo, taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ devadevo’’tiādimāha. Tattha yanti abhidhammaṃ. Devadevoti visuddhisammutiupapattidevānaṃ devo. Loke hi ye ‘‘saraṇaṃ parāyaṇa’’nti gantabbā gatibhūtā, te ‘‘devā’’ti vuccanti, bhagavā ca sabbadevānaṃ gatibhūtoti . Nayatoti saṅkhepato. Samācikkhīti sammā ācikkhi yathā thero bujjhati. Veneyyasatte vinetīti vināyako, nāyakavirahito vā, sayambhūti attho.

    10-12. யஞ்சாதி யஞ்ச அபி⁴த⁴ம்மங் பி⁴க்கூ²னங் பயிருதா³ஹாஸீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. பயிருதா³ஹாஸீதி கதே²ஸி. இதீதி இமினா அனுக்கமேன. ‘‘யோ தா⁴ரிதோ’’தி ந்தி உபயோக³வஸேன வுத்தோ யங்-ஸத்³தோ³ தா⁴ரிதோதி பச்சத்தேன ஸம்ப³ஜ்ஜ²மானோ பச்சத்தவஸேன பரிணமதி, தஸ்மா யோ தா⁴ரிதோ, யோ ச ஸங்கீ³தோ, தஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி யோஜனா காதப்³பா³. வேதே³ன பஞ்ஞாய ஈஹதி பவத்ததீதி வேதே³ஹோ, தேன முனினா. அபி⁴ண்ஹஸோதி ப³ஹுஸோ. அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸாதி ஏதங் ‘‘அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி ஏதேன யோஜேதப்³ப³ங். இதா³னி யோ அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ நிஸ்ஸயோ, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஆதி³தோ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஆதி³தோதி ஆதி³ம்ஹி பட²மஸங்கீ³தியங்.

    10-12. Yañcāti yañca abhidhammaṃ bhikkhūnaṃ payirudāhāsīti sambandho. Payirudāhāsīti kathesi. Itīti iminā anukkamena. ‘‘Yo dhārito’’ti yanti upayogavasena vutto yaṃ-saddo dhāritoti paccattena sambajjhamāno paccattavasena pariṇamati, tasmā yo dhārito, yo ca saṅgīto, tassa atthaṃ pakāsayissāmīti yojanā kātabbā. Vedena paññāya īhati pavattatīti vedeho, tena muninā. Abhiṇhasoti bahuso. Abhidhammassāti etaṃ ‘‘atthaṃ pakāsayissāmī’’ti etena yojetabbaṃ. Idāni yo atthappakāsanassa nissayo, taṃ dassetuṃ ‘‘ādito’’tiādimāha. Tattha āditoti ādimhi paṭhamasaṅgītiyaṃ.

    13. யா அட்ட²கதா² ஸங்கீ³தா, கஸ்ஸ பன ஸா அட்ட²கதா²தி? அஞ்ஞஸ்ஸ வுத்தஸ்ஸ அபா⁴வா ‘‘யஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி வுத்தங், அதி⁴காரவஸேன ‘‘தஸ்ஸ அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸா’’தி விஞ்ஞாயதி. ஸங்கீ³தாதி அத்த²ங் பகாஸேதுங் யுத்தட்டா²னே ‘‘அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ², அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ²’’தி ஸங்க³ஹெத்வா வுத்தா, பச்சா²பி ச து³தியததியஸங்கீ³தீஸு அனுஸங்கீ³தா.

    13. Yā aṭṭhakathā saṅgītā, kassa pana sā aṭṭhakathāti? Aññassa vuttassa abhāvā ‘‘yassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti vuttaṃ, adhikāravasena ‘‘tassa abhidhammassā’’ti viññāyati. Saṅgītāti atthaṃ pakāsetuṃ yuttaṭṭhāne ‘‘ayaṃ etassa attho, ayaṃ etassa attho’’ti saṅgahetvā vuttā, pacchāpi ca dutiyatatiyasaṅgītīsu anusaṅgītā.

    14-16. அபி⁴ஸங்க²தாதி ரசிதா. ததோதி அட்ட²கதா²தோ. தந்தினயானுக³ந்தி தந்திக³திங் அனுக³தங். பா⁴ஸந்தி மாக³த⁴பா⁴ஸங். நிகாயந்தரலத்³தீ⁴ஹீதி அந்தரந்தரா அனுப்பவேஸிதாஹி. அஸம்மிஸ்ஸந்தி அவோகிண்ணங். அனாகுலந்தி ஸனிகாயேபி அனாவிலங் பரிச்சி²ன்னங். அஸம்மிஸ்ஸோ அனாகுலோ ச யோ மஹாவிஹாரவாஸீனங் அத்த²வினிச்ச²யோ, தங் தீ³பயந்தோ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி . ஏதேன திபிடகசூளனாக³த்தே²ராதீ³ஹி வுத்தோ தே²ரவாதோ³பி ஸங்க³ஹிதோ ஹோதி. அத² வா தம்ப³பண்ணிபா⁴ஸங் அபனெத்வா மாக³த⁴பா⁴ஸஞ்ச ஆரோபெத்வா பகாஸியமானோ யோ அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸ அத்தோ² அஸம்மிஸ்ஸோ அனாகுலோயேவ ச ஹோதி மஹாவிஹாரவாஸீனஞ்ச வினிச்ச²யபூ⁴தோ, தங் அத்த²ங் ‘‘ஏஸோ மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யோ’’தி தீ³பயந்தோ பகாஸயிஸ்ஸாமி. தப்பகாஸனேனேவ ஹி ஸோ ததா² தீ³பிதோ ஹோதீதி.

    14-16. Abhisaṅkhatāti racitā. Tatoti aṭṭhakathāto. Tantinayānuganti tantigatiṃ anugataṃ. Bhāsanti māgadhabhāsaṃ. Nikāyantaraladdhīhīti antarantarā anuppavesitāhi. Asammissanti avokiṇṇaṃ. Anākulanti sanikāyepi anāvilaṃ paricchinnaṃ. Asammisso anākulo ca yo mahāvihāravāsīnaṃ atthavinicchayo, taṃ dīpayanto atthaṃ pakāsayissāmīti . Etena tipiṭakacūḷanāgattherādīhi vutto theravādopi saṅgahito hoti. Atha vā tambapaṇṇibhāsaṃ apanetvā māgadhabhāsañca āropetvā pakāsiyamāno yo abhidhammassa attho asammisso anākuloyeva ca hoti mahāvihāravāsīnañca vinicchayabhūto, taṃ atthaṃ ‘‘eso mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayo’’ti dīpayanto pakāsayissāmi. Tappakāsaneneva hi so tathā dīpito hotīti.

    17. தோஸயந்தோ விசக்க²ணேதி விசக்க²ணே தோஸயந்தோ க³ஹேதப்³ப³ங் க³ஹெத்வானாதி ஏவங் யோஜெத்வா ‘‘க³ஹேதப்³ப³ட்டா²னேயேவ க³ஹிதங் ஸுட்டு² கத’’ந்தி ஏவங் தோஸயந்தோதி அத்த²ங் வத³ந்தி. ஏவங் ஸதி க³ஹேதப்³ப³க்³க³ஹணேனேவ தோஸனங் கதங், ந அஞ்ஞேன அத்த²ப்பகாஸனேனாதி ஏதங் ஆபஜ்ஜெய்ய. தோஸயந்தோ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி ஏவங் பன யோஜனாய ஸதி க³ஹேதப்³ப³க்³க³ஹணங் அஞ்ஞஞ்ச ஸப்³ப³ங் அத்த²ப்பகாஸனங் ஹோதீதி ஸப்³பே³ன தேன தோஸனங் கதங் ஹோதி, தஸ்மா தோஸயந்தோ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி யுத்தரூபா.

    17. Tosayanto vicakkhaṇeti vicakkhaṇe tosayanto gahetabbaṃ gahetvānāti evaṃ yojetvā ‘‘gahetabbaṭṭhāneyeva gahitaṃ suṭṭhu kata’’nti evaṃ tosayantoti atthaṃ vadanti. Evaṃ sati gahetabbaggahaṇeneva tosanaṃ kataṃ, na aññena atthappakāsanenāti etaṃ āpajjeyya. Tosayanto atthaṃ pakāsayissāmīti evaṃ pana yojanāya sati gahetabbaggahaṇaṃ aññañca sabbaṃ atthappakāsanaṃ hotīti sabbena tena tosanaṃ kataṃ hoti, tasmā tosayanto atthaṃ pakāsayissāmīti yuttarūpā.

    18-20. இதா³னி யங் அத்த²ப்பகாஸனங் கத்துகாமோ, தஸ்ஸ மஹத்தங் பரிஹரிதுங் ‘‘கம்மட்டா²னானீ’’திஆதி³மாஹ. அத்த²வண்ணனந்தி எத்த² வண்ணனா நாம விவரித்வா வித்தா²ரெத்வா வசனங். இதீதி ‘‘அபனெத்வா ததோ பா⁴ஸ’’ந்தி ஏவமாதி³னா யதா²த³ஸ்ஸிதப்பகாரேன. இதி ஸோதூனங் உஸ்ஸாஹுப்பாத³னஸ்ஸ ஹேதுங் த³ஸ்ஸேதி. அபி⁴த⁴ம்மகத²ந்தி அபி⁴த⁴ம்மட்ட²கத²ங். நிஸாமேதா²தி ஸுணாத². இதா³னி அவஸ்ஸங் அயங் ஸோதப்³பா³யேவாதி த³ள்ஹங் உஸ்ஸாஹெந்தோ ஆஹ ‘‘து³ல்லபா⁴ ஹி அயங் கதா²’’தி.

    18-20. Idāni yaṃ atthappakāsanaṃ kattukāmo, tassa mahattaṃ pariharituṃ ‘‘kammaṭṭhānānī’’tiādimāha. Atthavaṇṇananti ettha vaṇṇanā nāma vivaritvā vitthāretvā vacanaṃ. Itīti ‘‘apanetvā tato bhāsa’’nti evamādinā yathādassitappakārena. Iti sotūnaṃ ussāhuppādanassa hetuṃ dasseti. Abhidhammakathanti abhidhammaṭṭhakathaṃ. Nisāmethāti suṇātha. Idāni avassaṃ ayaṃ sotabbāyevāti daḷhaṃ ussāhento āha ‘‘dullabhā hi ayaṃ kathā’’ti.

    வீஸதிகா³தா²வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Vīsatigāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / வீஸதிகா³தா²வண்ணனா • Vīsatigāthāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact