Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
நமோ தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அரஹதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
அபி⁴த⁴ம்மபிடகே
Abhidhammapiṭake
த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா
Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā
வீஸதிகா³தா²வண்ணனா
Vīsatigāthāvaṇṇanā
1. அபி⁴த⁴ம்மஸங்வண்ணனாய அத்த²ங் ஸங்வண்ணேதுகாமோ தஸ்ஸா ஆதி³கா³தா²ய தாவ பயோஜனஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தா⁴னபுப்³ப³ங்க³மங் அத்த²ங் நித்³தா⁴ரெந்தோ உளாரஜ்ஜா²ஸயானங் நிஸம்மகாரீனங் படிபத்தி பரேஸங் விவித⁴ஹிதஸுக²னிப்பா²த³னப்பயோஜனாதி ஆசரியஸ்ஸாபி த⁴ம்மஸங்வண்ணனாய ஆதி³ம்ஹி ஸத்த²ரி நிபச்சகாரஸ்ஸ அந்தராயவிஸோஸனத்த²தா விய ஸத்த²ரி த⁴ம்மே ச பரேஸங் அச்சந்தஸுக²ப்படிலாப⁴ஸங்வத்தனியஸத்³தா⁴ரதனுப்பாத³னத்த²தாபி ஸியாதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘த⁴ம்மஸங்வண்ணனாய’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² யதா²னுஸிட்ட²ங் படிபஜ்ஜமானே அபாயேஸு அபதமானே தா⁴ரேதீதி த⁴ம்மோதி ஸாமஞ்ஞவசனோபி த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ ஸத்³த³ந்தரஸன்னிதா⁴னேன இத⁴ பரியத்திவிஸேஸவிஸயோ. ஸங்வண்ணீயதி அத்தோ² ஏதாயாதி ஸங்வண்ணனா, அட்ட²கதா².
1. Abhidhammasaṃvaṇṇanāya atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo tassā ādigāthāya tāva payojanasambandhābhidhānapubbaṅgamaṃ atthaṃ niddhārento uḷārajjhāsayānaṃ nisammakārīnaṃ paṭipatti paresaṃ vividhahitasukhanipphādanappayojanāti ācariyassāpi dhammasaṃvaṇṇanāya ādimhi satthari nipaccakārassa antarāyavisosanatthatā viya satthari dhamme ca paresaṃ accantasukhappaṭilābhasaṃvattaniyasaddhāratanuppādanatthatāpi siyāti dassetuṃ ‘‘dhammasaṃvaṇṇanāya’’ntiādimāha. Tattha yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyesu apatamāne dhāretīti dhammoti sāmaññavacanopi dhamma-saddo saddantarasannidhānena idha pariyattivisesavisayo. Saṃvaṇṇīyati attho etāyāti saṃvaṇṇanā, aṭṭhakathā.
திவித⁴யானமுகே²ன விமுத்தித⁴ம்மங் யதா²ரஹமனுஸாஸதீதி ஸத்தா². பணமனங் பணாமோ, காயவாசாசித்தேஹி ஸத்து² கு³ணனின்னதா. கிரியா கரணங், பணாமஸ்ஸ கரணங் பணாமகரணங், வந்த³னாபயோகோ³. ஸோ ச கிஞ்சாபி ‘‘இதா³னி அதி⁴ப்பேதங் பணாமங் கரொந்தோ’’திஆதி³னா ‘‘தஸ்ஸ பாதே³ நமஸ்ஸித்வா’’திஆதி³கஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதபணாமபா⁴வங் த³ஸ்ஸெஸ்ஸதி, ‘‘கருணா வியா’’திஆதி³கஸ்ஸ பன ஸப்³ப³ஸ்ஸ தோ²மனாவஸேன வுத்தஸ்ஸபி வஸேன வேதி³தப்³போ³. ஸோ ஹி ஸத்து² மஹாகருணாதி³கு³ணவிஸேஸகித்தனவஸேன பவத்தோ மஹாகருணாதி³கு³ணவிஸேஸாவினாபா⁴வினா ஸங்வண்ணியமானஸங்வண்ணனாத⁴ம்மவிபா⁴விதேன த⁴ம்மஸ்ஸ ஸ்வாக்கா²தபா⁴வேன ஸ்வாக்கா²தத⁴ம்மே ஸத்த²ரி அனுப்பன்னஸத்³தா⁴னங் ஸத்³தா⁴ஜனநாய, உப்பன்னஸத்³தா⁴னஞ்ச பி⁴ய்யோபா⁴வாய ஹோதி. ஸத்து²னோ ச அவிபரீதத⁴ம்மதே³ஸனபா⁴வேன அவிதத²தே³ஸனாபூ⁴தே த⁴ம்மேதி ஏதேன ஸத்து²னோ மஹாகருணாதி³கு³ணானங்யேவ ச ப²லவிஸேஸனிப்பா²த³னஸமத்த²தாய பஸாதா³வஹதங் ஆஹ. த⁴ம்மேன ஹி ஸத்து²ஸித்³தி⁴, ஸத்தா²ரா ச த⁴ம்மஸித்³தி⁴, த⁴ம்மஸம்பத்தியாபி ஸத்து²கு³ணதாய ஸத்து²கு³ணவிபா⁴வனேன ஸம்பஜ்ஜதீதி.
Tividhayānamukhena vimuttidhammaṃ yathārahamanusāsatīti satthā. Paṇamanaṃ paṇāmo, kāyavācācittehi satthu guṇaninnatā. Kiriyā karaṇaṃ, paṇāmassa karaṇaṃ paṇāmakaraṇaṃ, vandanāpayogo. So ca kiñcāpi ‘‘idāni adhippetaṃ paṇāmaṃ karonto’’tiādinā ‘‘tassa pāde namassitvā’’tiādikassa adhippetapaṇāmabhāvaṃ dassessati, ‘‘karuṇā viyā’’tiādikassa pana sabbassa thomanāvasena vuttassapi vasena veditabbo. So hi satthu mahākaruṇādiguṇavisesakittanavasena pavatto mahākaruṇādiguṇavisesāvinābhāvinā saṃvaṇṇiyamānasaṃvaṇṇanādhammavibhāvitena dhammassa svākkhātabhāvena svākkhātadhamme satthari anuppannasaddhānaṃ saddhājananāya, uppannasaddhānañca bhiyyobhāvāya hoti. Satthuno ca aviparītadhammadesanabhāvena avitathadesanābhūte dhammeti etena satthuno mahākaruṇādiguṇānaṃyeva ca phalavisesanipphādanasamatthatāya pasādāvahataṃ āha. Dhammena hi satthusiddhi, satthārā ca dhammasiddhi, dhammasampattiyāpi satthuguṇatāya satthuguṇavibhāvanena sampajjatīti.
ஏவங் ஸத்த²ரி பணாமகரணஸ்ஸ ஏகங் பயோஜனங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி ஸம்ப³ந்த⁴ங் விபா⁴வேதி ‘‘தது³ப⁴யப்பஸாதா³ ஹீ’’திஆதி³னா. ந ஹி ஸத்த²ரி த⁴ம்மே வா அப்பஸன்னோ ஸங்வண்ணியமானே தத³தி⁴க³ந்தப்³பே³ ச த⁴ம்மே ஸம்மா படிபஜ்ஜதி, நாபி ஸீலாதி³அனுபாதா³பரினிப்³பா³னந்தங் மஹந்தங் அத்த²ங் ஸாதே⁴தி, தஸ்மா த⁴ம்மஸங்வண்ணனாஸு பரேஸங் ஸம்மாபடிபத்திஆகங்கா²ய ததா²ரூபத⁴ம்மபடிக்³கா³ஹகேஹி ச வினியோஜிதேன ஸத்த²ரி த⁴ம்மே ச பஸாது³ப்பாத³னங் ஸத்த²ரி பணாமகரணங் விஹிதந்தி அதி⁴ப்பாயோ.
Evaṃ satthari paṇāmakaraṇassa ekaṃ payojanaṃ dassetvā idāni sambandhaṃ vibhāveti ‘‘tadubhayappasādā hī’’tiādinā. Na hi satthari dhamme vā appasanno saṃvaṇṇiyamāne tadadhigantabbe ca dhamme sammā paṭipajjati, nāpi sīlādianupādāparinibbānantaṃ mahantaṃ atthaṃ sādheti, tasmā dhammasaṃvaṇṇanāsu paresaṃ sammāpaṭipattiākaṅkhāya tathārūpadhammapaṭiggāhakehi ca viniyojitena satthari dhamme ca pasāduppādanaṃ satthari paṇāmakaraṇaṃ vihitanti adhippāyo.
ப⁴க³வதோ கு³ணஸங்கித்தனங் தஸ்ஸ த⁴ம்மஸங்கா⁴னம்பி தோ²மனா ஹோதியேவாதி வுத்தங் ‘‘ரதனத்தயபணாமவசன’’ந்தி. ததா² ச வக்க²தி ‘‘ப⁴க³வதோ தோ²மனேனேவா’’திஆதி³ (த⁴॰ ஸ॰ மூலடீ॰ 6). வக்க²மானங் வா ‘‘ஸத்³த⁴ம்மஞ்சஸ்ஸ பூஜெத்வா’’திஆதி³ங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். விஞ்ஞாபனத்த²ங் பரேஸங் விஞ்ஞூனந்தி வா ஸம்ப³ந்த⁴னீயங். அவிஞ்ஞூனங் அப்பமாணதாய அபா⁴ஜனதாய ச விஞ்ஞூனங் க³ஹணங். தே ஹி பு³த்³தா⁴தீ³ஸு ஸகா³ரவஸ்ஸ பமாணபூ⁴ததங் ஜானந்தா தஸ்ஸ வசனங் ஸோதப்³ப³ங் ஸத்³தா⁴தப்³ப³ங் மஞ்ஞந்தி, ஸம்மதே³வ ச நங் அனுதிட்ட²ந்தா தத³தி⁴ப்பாயங் பூரெந்தி. இதா⁴பி புரிமனயேனேவ ஸம்ப³ந்தோ⁴ வேதி³தப்³போ³ பஸாத³விஞ்ஞாபனாதி³முகே²னபி ஸம்மாபடிபத்திஆகங்கா²ய பவேதி³தத்தா.
Bhagavato guṇasaṃkittanaṃ tassa dhammasaṅghānampi thomanā hotiyevāti vuttaṃ ‘‘ratanattayapaṇāmavacana’’nti. Tathā ca vakkhati ‘‘bhagavato thomanenevā’’tiādi (dha. sa. mūlaṭī. 6). Vakkhamānaṃ vā ‘‘saddhammañcassa pūjetvā’’tiādiṃ sandhāya vuttaṃ. Viññāpanatthaṃ paresaṃ viññūnanti vā sambandhanīyaṃ. Aviññūnaṃ appamāṇatāya abhājanatāya ca viññūnaṃ gahaṇaṃ. Te hi buddhādīsu sagāravassa pamāṇabhūtataṃ jānantā tassa vacanaṃ sotabbaṃ saddhātabbaṃ maññanti, sammadeva ca naṃ anutiṭṭhantā tadadhippāyaṃ pūrenti. Idhāpi purimanayeneva sambandho veditabbo pasādaviññāpanādimukhenapi sammāpaṭipattiākaṅkhāya paveditattā.
எத்த² ச பட²மோ அத்த²விகப்போ ஸத்³தா⁴னுஸாரீனங் புக்³க³லானங் வஸேன வுத்தோ, து³தியோ த⁴ம்மானுஸாரீனங். பட²மோ வா அஸங்ஸித்³த⁴ஸத்து²த⁴ம்மானங் வஸேன வுத்தோ, து³தியோ ஸங்ஸித்³த⁴ஸத்து²த⁴ம்மானங். ததா² பட²மோ பட²மே ரதனே பணாமகிரியாத³ஸ்ஸனபரோ, து³தியோ இதரேஸுபீதி அயங் விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³.
Ettha ca paṭhamo atthavikappo saddhānusārīnaṃ puggalānaṃ vasena vutto, dutiyo dhammānusārīnaṃ. Paṭhamo vā asaṃsiddhasatthudhammānaṃ vasena vutto, dutiyo saṃsiddhasatthudhammānaṃ. Tathā paṭhamo paṭhame ratane paṇāmakiriyādassanaparo, dutiyo itaresupīti ayaṃ viseso veditabbo.
பணாமோ கரீயதி ஏதாயாதி பணாமகரணங், பணாமகிரியாபி⁴னிப்பா²தி³கா சேதனா. ஸா ஹி கெ²த்தஸம்பத்தியா ஆசரியஸ்ஸ ச அஜ்ஜா²ஸயஸம்பத்தியா தி³ட்ட²த⁴ம்மவேத³னீயபூ⁴தா யதா²லத்³த⁴ஸம்பத்தினிமித்தகஸ்ஸ கம்மஸ்ஸ ப³லானுப்பதா³னவஸேன புரிமகம்மனிப்ப²ன்னஸ்ஸ விபாகஸந்தானஸ்ஸ அந்தரா வேமஜ்ஜே² ஆயந்தி ஆபதந்தீதி அந்தராயாதி லத்³த⁴னாமானங் ரோகா³தி³அனத்தா²னங் விதா⁴யகஸ்ஸ உபபீளகஸ்ஸ உபச்சே²த³கஸ்ஸ வா கம்மஸ்ஸ வித்³த⁴ங்ஸனஸமத்தோ² புஞ்ஞாதிஸயோதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி ‘‘ரதனத்தயபணாம…பே॰… விஸேஸபா⁴வதோ’’தி. ஏவஞ்ச கத்வா ராகா³தி³பரியுட்டா²னாபா⁴வவசனேன அந்தராயஸ்ஸ காரணபூ⁴தாய பயோக³விபத்தியா அபா⁴வஸ்ஸ, அத்த²லாபா⁴தி³வசனேன அனந்தராயதாஹேதுபூ⁴தாய பயோக³ஸம்பத்தியா ஸப்³பா⁴வஸ்ஸ, ‘‘ஸப்³யாபஜ்ஜா²ய பஜாய அப்³யாபஜ்ஜோ² விஹரதீ’’தி (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11) வசனேன தி³ட்டே²வ த⁴ம்மே ஸுக²விஹாரிதாய ச பகாஸனங் மஹானாமஸுத்தங்யேவ உதா³ஹடங்.
Paṇāmo karīyati etāyāti paṇāmakaraṇaṃ, paṇāmakiriyābhinipphādikā cetanā. Sā hi khettasampattiyā ācariyassa ca ajjhāsayasampattiyā diṭṭhadhammavedanīyabhūtā yathāladdhasampattinimittakassa kammassa balānuppadānavasena purimakammanipphannassa vipākasantānassa antarā vemajjhe āyanti āpatantīti antarāyāti laddhanāmānaṃ rogādianatthānaṃ vidhāyakassa upapīḷakassa upacchedakassa vā kammassa viddhaṃsanasamattho puññātisayoti imamatthaṃ dasseti ‘‘ratanattayapaṇāma…pe… visesabhāvato’’ti. Evañca katvā rāgādipariyuṭṭhānābhāvavacanena antarāyassa kāraṇabhūtāya payogavipattiyā abhāvassa, atthalābhādivacanena anantarāyatāhetubhūtāya payogasampattiyā sabbhāvassa, ‘‘sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharatī’’ti (a. ni. 6.10; 11.11) vacanena diṭṭheva dhamme sukhavihāritāya ca pakāsanaṃ mahānāmasuttaṃyeva udāhaṭaṃ.
கு³ணவிஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி ஏதேன ஸதிபி காயமனோபணாமானங் அந்தராயவிஸோஸனஸமத்த²பா⁴வே தேஹி பணாமவிஸயஸ்ஸ பணாமாரஹபா⁴வவிபா⁴வனேன ஸாதிஸயோ வசீபணாமோ விஹிதோதி த³ஸ்ஸேதி. கு³ணவிஸேஸவா ஹீதிஆதி³னா ஆசரியஸ்ஸ யுத்தபத்தகாரிதங் த³ஸ்ஸேதி. தே³ஸனா வினயபிடகேதி எத்த² நனு வினயபிடகஸ்ஸபி தே³ஸனாபா⁴வதோ தே³ஸனாவினயபிடகானங் பே⁴த³வசனங் ந யுத்தந்தி? நோ ந யுத்தங் ‘‘தீஸுபி சேதேஸு ஏதே த⁴ம்மத்த²தே³ஸனாபடிவேதா⁴’’தி (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ நிதா³னகதா²; தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.பட²மமஹாஸங்கீ³திகதா²; பாரா॰ அட்ட²॰ 1.பட²மமஹாஸங்கீ³திகதா²) எத்த² விய ஸமுதா³யதே³ஸனாய அவயவதே³ஸனானங் ஆதா⁴ரபா⁴வதோ. தே³ஸனாகாலே வா மனஸா வவத்தா²பிதாய வினயதந்தியா வினயபிடகபா⁴வதோ தத³த்த²பஞ்ஞாபனஸ்ஸ ச தே³ஸனாபா⁴வதோ பே⁴த³வசனங். அத² வா தே³ஸீயதி ஏதேனாதி தே³ஸனா, தே³ஸனாஸமுட்டா²பகோ சித்துப்பாதோ³, தஸ்ஸ ச வினயபிடகவிஸயோ கருணாபுப்³ப³ங்க³மோ ச ஸோதி ஏவமெத்த² பே⁴த³வசனோபபத்தி த³ட்ட²ப்³பா³. ஸுத்தந்தபிடகேதிஆதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ.
Guṇavisesadassanatthanti etena satipi kāyamanopaṇāmānaṃ antarāyavisosanasamatthabhāve tehi paṇāmavisayassa paṇāmārahabhāvavibhāvanena sātisayo vacīpaṇāmo vihitoti dasseti. Guṇavisesavā hītiādinā ācariyassa yuttapattakāritaṃ dasseti. Desanā vinayapiṭaketi ettha nanu vinayapiṭakassapi desanābhāvato desanāvinayapiṭakānaṃ bhedavacanaṃ na yuttanti? No na yuttaṃ ‘‘tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) ettha viya samudāyadesanāya avayavadesanānaṃ ādhārabhāvato. Desanākāle vā manasā vavatthāpitāya vinayatantiyā vinayapiṭakabhāvato tadatthapaññāpanassa ca desanābhāvato bhedavacanaṃ. Atha vā desīyati etenāti desanā, desanāsamuṭṭhāpako cittuppādo, tassa ca vinayapiṭakavisayo karuṇāpubbaṅgamo ca soti evamettha bhedavacanopapatti daṭṭhabbā. Suttantapiṭaketiādīsupi eseva nayo.
கத²ங் பன ப⁴க³வதோ தே³ஸனா வினயபிடகே கருணாப்பதா⁴னா, ஸுத்தாபி⁴த⁴ம்மபிடகேஸு ச பஞ்ஞாகருணாபஞ்ஞாப்பதா⁴னாதி விஞ்ஞாயதீதி? யதோ உக்கங்ஸபரியந்தக³தஹிரொத்தப்போபி ப⁴க³வா லோகியஸாது⁴ஜனேஹிபி பரிஹரிதப்³பா³னி ‘‘ஸிக²ரணீ’’திஆதீ³னி வசனானி யதா²பராத⁴ஞ்ச க³ரஹவசனானி வினயபிடகதே³ஸனாயங் மஹாகருணாஸஞ்சோதி³தமானஸோ மஹாபரிஸமஜ்ஜே² அபா⁴ஸி, தங்தங்ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திகாரணாபெக்கா²ய வேரஞ்ஜாதீ³ஸு ஸாரீரிகஞ்ச கே²த³மனுபோ⁴ஸி, தஸ்மா கிஞ்சாபி பூ⁴மந்தரபச்சயாகாரஸமயந்தரகதா²னங் விய வினயபஞ்ஞத்தியாபி ஸமுட்டா²பிகா பஞ்ஞா அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதாய அதிஸயகிச்சவதீ, ததோபி கருணாய கிச்சங் அதி⁴கந்தி அதி⁴ப்பாயேன வுத்தங் ‘‘வினயபிடகே கருணாப்பதா⁴னா’’தி. கருணாப்³யாபாராதி⁴கதாய ஹி தே³ஸனாய கருணாப்பதா⁴னதா, ஸுத்தந்ததே³ஸனாய மஹாகருணாஸமாபத்திப³ஹுலோ வேனெய்யஸந்தானேஸு தத³ஜ்ஜா²ஸயானுலோமேன க³ம்பீ⁴ரமத்த²பத³ங் பதிட்ட²பேஸீதி கருணாபஞ்ஞாப்பதா⁴னதா, அபி⁴த⁴ம்மதே³ஸனாய பன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ விஸயபா⁴வப்பஹோனகோ ரூபாரூபபரிச்சே²தோ³ த⁴ம்மஸபா⁴வானுரோதே⁴ன பவத்திதோதி பஞ்ஞாப்பதா⁴னதா. தேனேவ ச காரணேனாதிஆதி³னா தே³ஸனானுரூபதங்தங்ஸங்வண்ணனாய தோ²மனா ஆசரியஸ்ஸ பகதீதி த³ஸ்ஸேதி.
Kathaṃ pana bhagavato desanā vinayapiṭake karuṇāppadhānā, suttābhidhammapiṭakesu ca paññākaruṇāpaññāppadhānāti viññāyatīti? Yato ukkaṃsapariyantagatahirottappopi bhagavā lokiyasādhujanehipi pariharitabbāni ‘‘sikharaṇī’’tiādīni vacanāni yathāparādhañca garahavacanāni vinayapiṭakadesanāyaṃ mahākaruṇāsañcoditamānaso mahāparisamajjhe abhāsi, taṃtaṃsikkhāpadapaññattikāraṇāpekkhāya verañjādīsu sārīrikañca khedamanubhosi, tasmā kiñcāpi bhūmantarapaccayākārasamayantarakathānaṃ viya vinayapaññattiyāpi samuṭṭhāpikā paññā anaññasādhāraṇatāya atisayakiccavatī, tatopi karuṇāya kiccaṃ adhikanti adhippāyena vuttaṃ ‘‘vinayapiṭake karuṇāppadhānā’’ti. Karuṇābyāpārādhikatāya hi desanāya karuṇāppadhānatā, suttantadesanāya mahākaruṇāsamāpattibahulo veneyyasantānesu tadajjhāsayānulomena gambhīramatthapadaṃ patiṭṭhapesīti karuṇāpaññāppadhānatā, abhidhammadesanāya pana sabbaññutaññāṇassa visayabhāvappahonako rūpārūpaparicchedo dhammasabhāvānurodhena pavattitoti paññāppadhānatā. Teneva ca kāraṇenātiādinā desanānurūpataṃtaṃsaṃvaṇṇanāya thomanā ācariyassa pakatīti dasseti.
குஸலா ரூபங் சக்கு²மா த³ஸ தா³ளிமாதி³ ஸமூஹவஸேன அத்தா²னவபோ³த⁴னத்தோ² விய அத்தா²வபோ³த⁴னத்தோ² ஹி ஸத்³த³ப்பயோகோ³ அத்தபராதீ⁴னோ கேவலோ அத்த²பத³த்த²கோ, ஸோ பத³த்த²விபரியேஸகாரினா இதி-ஸத்³தே³ன ஸத்³த³பத³த்த²கோ ஜாயதீதி ஆஹ ‘‘கருணா வியாதி நித³ஸ்ஸனவசன’’ந்தி. நித³ஸ்ஸனஞ்ஹி நாம நித³ஸ்ஸிதப்³ப³த⁴ம்மே தேன ச ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி ஹோதி, நாஞ்ஞதா²தி தஸ்ஸ நித³ஸ்ஸனபா⁴வங் விபா⁴வெந்தோ ஆஹ ‘‘யஸ்ஸ யதா²…பே॰… பவத்தித்தா²தி அத்தோ²’’தி.
Kusalā rūpaṃ cakkhumā dasa dāḷimādi samūhavasena atthānavabodhanattho viya atthāvabodhanattho hi saddappayogo attaparādhīno kevalo atthapadatthako, so padatthavipariyesakārinā iti-saddena saddapadatthako jāyatīti āha ‘‘karuṇā viyāti nidassanavacana’’nti. Nidassanañhi nāma nidassitabbadhamme tena ca sambandhe sati hoti, nāññathāti tassa nidassanabhāvaṃ vibhāvento āha ‘‘yassa yathā…pe… pavattitthāti attho’’ti.
‘‘தத்த² கருணா வியாதி நித³ஸ்ஸனவசன’’ந்திஆதி³னா நித³ஸ்ஸனநித³ஸ்ஸிதப்³ப³த⁴ம்மானங் ஆதா⁴ரவிஸயப்³யாபாரேஹி ஸவிஸேஸனேஹி ஸஹ பகாஸனவஸேன கா³தா²ய அத்த²தத்வங் த³ஸ்ஸெத்வா அவயவபே⁴த³வஸேன அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘கிரதீதி கருணா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² நிச்ச²ந்த³ராகா³னங் பூ⁴தபுப்³ப³க³தியா வா ஸத்ததா வேதி³தப்³பா³. ஏகஸ்ஸபி த⁴ம்மஸ்ஸ அனேகஸாமஞ்ஞாகாரவந்ததாய ‘‘யதா²ஸபா⁴வங் பகாரேஹீ’’தி வுத்தங். ததா² ஹி வுத்தங் – ‘‘ஸப்³பே³ த⁴ம்மா ஸப்³பா³காரேனா’’தி (மஹானி॰ 156; சூளனி॰ மோக⁴ராஜமாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 85; படி॰ ம॰ 3.5) த⁴ம்மானங் அஞ்ஞெய்யத்தங் படிக்கி²பதி ஞாதுங் அஸக்குணெய்யத்தாபா⁴வதோ. ஏதேன தஸ்ஸா பஞ்ஞாய அகிச்ச²வுத்திதங் ஆஹ. யதே²வ ஹி ‘‘ஞெய்யேஸு ஸப்³பே³ஸு பவத்தித்தா²’’தி எத்தாவதா அதி⁴ப்பேதத்தே² ஸித்³தே⁴ தேஸங் அத்தத்தனியதாவிரஹஸங்ஸூசனத்த²ங் பரேஸங் ஸத்தாதி³மிச்சா²கா³ஹபடிஸேத⁴னேன த⁴ம்ம-ஸத்³தே³ன ஞெய்யா விஸேஸிதப்³பா³, ஏவங் ‘‘த⁴ம்மேஸு ஸப்³பே³ஸு பவத்தித்தா²’’தி எத்தாவதா ச அதி⁴ப்பேதத்தே² ஸித்³தே⁴ த⁴ம்மேஸு தஸ்ஸா பஞ்ஞாய ஆகங்க²ப்படிப³த்³த⁴தாய அகிச்ச²வுத்திதங் த³ஸ்ஸேதுங் அஞ்ஞெய்யத்தபடிஸேத⁴னேன ஞெய்ய-ஸத்³தே³ன த⁴ம்மா விஸேஸிதாதி. ஞெய்யத⁴ம்ம-ஸத்³தா³ நீலுப்பலஸத்³தா³ விய அஞ்ஞமஞ்ஞங் பே⁴தா³பே⁴த³யுத்தாதி ‘‘ஞெய்யா ச தே த⁴ம்மா சா’’தி வுத்தங். யா யாதி யதா²-ஸத்³த³ஸ்ஸத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி. ப்³யாபனிச்சா²யஞ்ஹி அயங் யதா²-ஸத்³தோ³, தப்பபே⁴தா³ பஞ்ஞா பவத்தித்தா²தி ஸம்ப³ந்தோ⁴தி.
‘‘Tattha karuṇā viyāti nidassanavacana’’ntiādinā nidassananidassitabbadhammānaṃ ādhāravisayabyāpārehi savisesanehi saha pakāsanavasena gāthāya atthatatvaṃ dassetvā avayavabhedavasena atthaṃ dassetuṃ ‘‘kiratīti karuṇā’’tiādi vuttaṃ. Tattha nicchandarāgānaṃ bhūtapubbagatiyā vā sattatā veditabbā. Ekassapi dhammassa anekasāmaññākāravantatāya ‘‘yathāsabhāvaṃ pakārehī’’ti vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘sabbe dhammā sabbākārenā’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5) dhammānaṃ aññeyyattaṃ paṭikkhipati ñātuṃ asakkuṇeyyattābhāvato. Etena tassā paññāya akicchavuttitaṃ āha. Yatheva hi ‘‘ñeyyesu sabbesu pavattitthā’’ti ettāvatā adhippetatthe siddhe tesaṃ attattaniyatāvirahasaṃsūcanatthaṃ paresaṃ sattādimicchāgāhapaṭisedhanena dhamma-saddena ñeyyā visesitabbā, evaṃ ‘‘dhammesu sabbesu pavattitthā’’ti ettāvatā ca adhippetatthe siddhe dhammesu tassā paññāya ākaṅkhappaṭibaddhatāya akicchavuttitaṃ dassetuṃ aññeyyattapaṭisedhanena ñeyya-saddena dhammā visesitāti. Ñeyyadhamma-saddā nīluppalasaddā viya aññamaññaṃ bhedābhedayuttāti ‘‘ñeyyā ca te dhammā cā’’ti vuttaṃ. Yā yāti yathā-saddassatthaṃ dasseti. Byāpanicchāyañhi ayaṃ yathā-saddo, tappabhedā paññā pavattitthāti sambandhoti.
ப⁴க³வதி பவத்தாவாதி இத³ங் யேபு⁴ய்யேன உபமானோபமெய்யத்தா²னங் பி⁴ன்னாதா⁴ரதாய பி⁴ன்னாதா⁴ரஸ்ஸ ச உபமானத்த²ஸ்ஸ இத⁴ அஸம்ப⁴வதோ வுத்தங். ப⁴க³வதோ கருணாய அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணபா⁴வோ ஸத்தே ஸங்ஸாரது³க்க²தோ உத்³த⁴ரித்வா அச்சந்தஸுகே² நிப்³பா³னே பதிட்ட²பேதுங் அத்தனோ ஸரீரஜீவிதபரிச்சாகே³னபி ஏகந்தஹிதஜ்ஜா²ஸயதாவஸேன வேதி³தப்³போ³, யதோ வினெய்யானங் கோஸோஹிதவத்த²கு³ய்ஹபஹூதஜிவ்ஹாவித³ங்ஸனம்பி கதங், யஞ்ச யதி³மே ஸத்தா ஜானெய்யுங், ப⁴க³வதோ ஸாஸனேன ரஹத³மிவ ஸீதலங் ஸம்பஜ்ஜலிதங் அக்³கி³க்க²ந்த⁴ம்பி ஸமோகா³ஹெய்ய. அஞ்ஞேஸங் பஸ்ஸந்தானந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. உத்³த⁴டாதி பத³ங் அபெக்கி²த்வா மஹோக⁴பக்க²ந்தா³னங் ஸத்தானந்தி கம்மத்தே² ஸாமிவசனங். அயஞ்ஹெத்த² ஸங்கே²பத்தோ² – காமாதி³மஹோக⁴பக்க²ந்தே³ ஸத்தே ததோ உத்³த⁴டா நத்த²ஞ்ஞோ கோசி மங் ட²பெத்வாதி பஸ்ஸதோ யதா² ப⁴க³வதோ கருணாய ஆவிஸனங் ஹோதி, ந ஏவங் அஞ்ஞேஸங் ததா²த³ஸ்ஸனஸ்ஸேவ அபா⁴வதோ. அத² வா அஞ்ஞேஸங் பஸ்ஸந்தானந்தி யதி³பி பரே பஸ்ஸெய்யுங், ததா²பி ந தேஸங் ப⁴க³வதோ விய கருணோக்கமனங் அத்தி² அப்படிபத்திதோ அத்தஹிதமத்தபடிபத்திதோ சாதி அத்தோ².
Bhagavati pavattāvāti idaṃ yebhuyyena upamānopameyyatthānaṃ bhinnādhāratāya bhinnādhārassa ca upamānatthassa idha asambhavato vuttaṃ. Bhagavato karuṇāya aññehi asādhāraṇabhāvo satte saṃsāradukkhato uddharitvā accantasukhe nibbāne patiṭṭhapetuṃ attano sarīrajīvitapariccāgenapi ekantahitajjhāsayatāvasena veditabbo, yato vineyyānaṃ kosohitavatthaguyhapahūtajivhāvidaṃsanampi kataṃ, yañca yadime sattā jāneyyuṃ, bhagavato sāsanena rahadamiva sītalaṃ sampajjalitaṃ aggikkhandhampi samogāheyya. Aññesaṃ passantānanti sambandho. Uddhaṭāti padaṃ apekkhitvā mahoghapakkhandānaṃ sattānanti kammatthe sāmivacanaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – kāmādimahoghapakkhande satte tato uddhaṭā natthañño koci maṃ ṭhapetvāti passato yathā bhagavato karuṇāya āvisanaṃ hoti, na evaṃ aññesaṃ tathādassanasseva abhāvato. Atha vā aññesaṃ passantānanti yadipi pare passeyyuṃ, tathāpi na tesaṃ bhagavato viya karuṇokkamanaṃ atthi appaṭipattito attahitamattapaṭipattito cāti attho.
அனாவரணா தீஸு காலேஸு ஸப்³ப³த்த² அப்படிஹதவுத்திதாய, அஸாதா⁴ரணா ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் நிரவஸேஸஹேதுபச்சயபரிக்³க³ஹவஸேன தேஸஞ்ச ஸபா⁴வகிச்சாதி³அவத்தா²விஸேஸாதி³பரிஜானநேன ஆயூஹனவேலாயமேவ தங்தங்கம்மானங் தங்தங்ப²லவிஸேஸஹீனமஜ்ஜி²மபணீதாதி³விபா⁴க³ஸ்ஸ இந்த்³ரியப³த்³தே⁴ஸு அனிந்த்³ரியப³த்³தே⁴ஸு ச அதிஸுகு²மதிரோஹிதவிதூ³ரவுத்திஅதீதானாக³தாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னானங் ரூபத⁴ம்மானங் தங்தங்காரணஸமவாயவிபா⁴வனேனேவ தங்தங்ப²லேஸு வண்ணஸண்டா²னக³ந்த⁴ரஸப²ஸ்ஸாதி³விஸேஸஸ்ஸ நிரவஸேஸதோ படிவிஜ்ஜ²னேன வேதி³தப்³பா³. அயஞ்ச அத்தோ² ப⁴க³வதோ அனேகதா⁴துனானாதா⁴துலோகங் யதா²பூ⁴தங் ஞாணாதி³வஸேன வேதி³தப்³போ³. யதா² ச பஸ்ஸந்தஸ்ஸாதி இத³ங் ராக³க்³கி³ஆதீ³ஹி லோகஸன்னிவாஸஸ்ஸ ஆதி³த்ததாதி³ஆகாரத³ஸ்ஸனங் ப⁴க³வதோ மஹாகருணோக்கமனுபாயங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். தங் பன ப³ஹுகேஹி ஆகாரேஹி பஸ்ஸந்தானங் பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ஸத்தேஸு மஹாகருணா ஓக்கமதி. ‘‘ஆதி³த்தோ லோகஸன்னிவாஸோ…பே॰… உய்யுத்தோ…பே॰… பயாதோ…பே॰… கும்மக்³க³ப்படிபன்னோ…பே॰… உபனீயதி லோகோ அது⁴வோ…பே॰… அதாணோ லோகோ அனபி⁴ஸ்ஸரோ…பே॰… அஸ்ஸகோ லோகோ ஸப்³ப³ங் பஹாய க³மனீயங்…பே॰… ஊனோ லோகோ அதித்தோ தண்ஹாதா³ஸோதி பஸ்ஸந்தானங் பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ஸத்தேஸு மஹாகருணா ஓக்கமதீ’’திஆதி³னா (படி॰ ம॰ 1.117) படிஸம்பி⁴தா³மக்³கே³ பரோஸதங் ஆகாரேஹி த³ஸ்ஸிதந்தி க³ந்த²வித்தா²ரங் பரிஹரிதுங் ஸங்வண்ணயிதுஞ்ச உபாயங் த³ஸ்ஸேதுங் ஆஹ ‘‘தங் ஸப்³ப³ங் படிஸம்பி⁴தா³மக்³கே³ மஹாகருணாஞாணவிப⁴ங்க³வஸேன ஜானிதப்³ப³’’ந்தி. இந்த்³ரியபரோபரியத்தஆஸயானுஸய யமகபாடிஹாரிய ஸப்³ப³ஞ்ஞுதானாவரணஞாணானி ஸேஸாஸாதா⁴ரணஞாணானி. தேஸம்பி ஹி விப⁴ங்கோ³ ‘‘இத⁴ ததா²க³தோ ஸத்தே பஸ்ஸதி அப்பரஜக்கே²’’திஆதி³னா (படி॰ ம॰ 1.111) படிஸம்பி⁴தா³மக்³கே³ நானப்பகாரேன த³ஸ்ஸிதோதி புரிமனயேனேவ அதிதி³ஸதி. ஆதி³-ஸத்³தே³ன தத்த² விப⁴த்தானங் படிஸம்பி⁴தா³ஸச்சஞாணாதீ³னங் ஸங்க³ஹோ கதோதி வேதி³தப்³போ³.
Anāvaraṇā tīsu kālesu sabbattha appaṭihatavuttitāya, asādhāraṇā sabbadhammānaṃ niravasesahetupaccayapariggahavasena tesañca sabhāvakiccādiavatthāvisesādiparijānanena āyūhanavelāyameva taṃtaṃkammānaṃ taṃtaṃphalavisesahīnamajjhimapaṇītādivibhāgassa indriyabaddhesu anindriyabaddhesu ca atisukhumatirohitavidūravuttiatītānāgatādibhedabhinnānaṃ rūpadhammānaṃ taṃtaṃkāraṇasamavāyavibhāvaneneva taṃtaṃphalesu vaṇṇasaṇṭhānagandharasaphassādivisesassa niravasesato paṭivijjhanena veditabbā. Ayañca attho bhagavato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ ñāṇādivasena veditabbo. Yathā ca passantassāti idaṃ rāgaggiādīhi lokasannivāsassa ādittatādiākāradassanaṃ bhagavato mahākaruṇokkamanupāyaṃ sandhāya vuttaṃ. Taṃ pana bahukehi ākārehi passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. ‘‘Āditto lokasannivāso…pe… uyyutto…pe… payāto…pe… kummaggappaṭipanno…pe… upanīyati loko adhuvo…pe… atāṇo loko anabhissaro…pe… assako loko sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ…pe… ūno loko atitto taṇhādāsoti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamatī’’tiādinā (paṭi. ma. 1.117) paṭisambhidāmagge parosataṃ ākārehi dassitanti ganthavitthāraṃ pariharituṃ saṃvaṇṇayituñca upāyaṃ dassetuṃ āha ‘‘taṃ sabbaṃ paṭisambhidāmagge mahākaruṇāñāṇavibhaṅgavasena jānitabba’’nti. Indriyaparopariyattaāsayānusaya yamakapāṭihāriya sabbaññutānāvaraṇañāṇāni sesāsādhāraṇañāṇāni. Tesampi hi vibhaṅgo ‘‘idha tathāgato satte passati apparajakkhe’’tiādinā (paṭi. ma. 1.111) paṭisambhidāmagge nānappakārena dassitoti purimanayeneva atidisati. Ādi-saddena tattha vibhattānaṃ paṭisambhidāsaccañāṇādīnaṃ saṅgaho katoti veditabbo.
நிப்பதே³ஸஸப்பதே³ஸவிஸயா கருணா விய ப⁴க³வதோ பஞ்ஞாபி இத⁴ நிப்பதே³ஸஸப்பதே³ஸவிஸயா நிரவஸேஸா அதி⁴ப்பேதாதி தஸ்ஸா கதிபயபே⁴த³த³ஸ்ஸனேன நயதோ தத³வஸிட்ட²பே⁴தா³ க³ஹேதப்³பா³தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன சா’’திஆதி³மாஹ. தே பன ஸீலஸமாதி⁴ பஞ்ஞாவிமுத்திவிமுத்திஞாணத³ஸ்ஸன, த்³வாசத்தாலீஸஸதது³கத⁴ம்ம, பா³வீஸதிதிகத⁴ம்ம, சதுஸதிபட்டா²ன ஸம்மப்பதா⁴ன இத்³தி⁴பாத³ ஸாமஞ்ஞப²ல அரியவங்ஸாதி³, பஞ்சக³தி பஞ்சபதா⁴னியங்க³பஞ்சங்கி³கஸமாதி⁴ இந்த்³ரிய ப³ல நிஸ்ஸாரணீயதா⁴து விமுத்தாயதன விமுத்திபரிபாசனீயத⁴ம்மஸஞ்ஞாதி³, ச²ஸாரணீயத⁴ம்ம அனுஸ்ஸதிட்டா²ன அகா³ரவகா³ரவ நிஸ்ஸாரணியதா⁴து ஸததவிஹார அனுத்தரிய நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யபஞ்ஞாதி³, ஸத்தஅபரிஹானியத⁴ம்ம அரியத⁴ன பொ³ஜ்ஜ²ங்க³ ஸப்புரிஸத⁴ம்மனிஜ்ஜரவத்து² ஸஞ்ஞா த³க்கி²ணெய்யபுக்³க³லகீ²ணாஸவப³லாதி³, அட்ட²பஞ்ஞாபடிலாப⁴ஹேது மிச்ச²த்த ஸம்மத்த லோகத⁴ம்ம அரியானரியவோஹார ஆரம்ப⁴வத்து² குஸீதவத்து² அக்க²ண மஹாபுரிஸவிதக்க அபி⁴பா⁴யதன விமொக்கா²தி³, நவயோனிஸோமனஸிகாரமூலத⁴ம்மபாரிஸுத்³தி⁴பதா⁴னியங்க³ ஸத்தாவாஸ ஆகா⁴தவத்து² ஆகா⁴தபடிவினய ஸஞ்ஞானானத்த அனுபுப்³ப³விஹாராதி³, த³ஸனாத²கரத⁴ம்ம கஸிணாயதன அகுஸலகம்மபத² குஸலகம்மபத² மிச்ச²த்த ஸம்மத்த அரியவாஸ த³ஸப³லஞாண அஸெக்க²த⁴ம்மாதி³, ஏகாத³ஸமெத்தானிஸங்ஸ ஸீலானிஸங்ஸ த⁴ம்மதா பு³த்³தி⁴ஹேது, த்³வாத³ஸாயதனபடிச்சஸமுப்பாத³ த⁴ம்மசக்காகார, தேரஸது⁴தகு³ண, சுத்³த³ஸபு³த்³த⁴ஞாண, பஞ்சத³ஸசரணவிமுத்திபரிபாசனீயத⁴ம்ம, ஸோளஸஆனாபானஸ்ஸதி ஸச்சாகார ஸுத்தந்தபட்டா²ன, அட்டா²ரஸ பு³த்³த⁴த⁴ம்மதா⁴து பே⁴த³கரவத்து², ஏகூனவீஸதிபச்சவெக்க²ண, சதுவீஸதிபச்சய, அட்ட²வீஸதிஸுத்தந்தபட்டா²ன, பண்ணாஸஉத³யப்³ப³யத³ஸ்ஸன, பரோபண்ணாஸகுஸலத⁴ம்ம, த்³வாஸட்டி²தி³ட்டி²க³த, அட்ட²ஸததண்ஹாவிசரிதாதி³பே⁴தா³னங் த⁴ம்மானங் படிவிஜ்ஜ²னதே³ஸனாகாரப்பவத்தா, யே ச சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸஸமாபத்திஸஞ்சாரிமஹாவஜிரஞாணப்பபே⁴தா³, யே ச அனந்தனயஸமந்தபட்டா²னபவிசயதே³ஸனாகாரப்பவத்தா, யே ச அனந்தாஸு லோகதா⁴தூஸு அனந்தானங் ஸத்தானங் ஆஸயானுஸயசரிதாதி³விபா⁴வனாகாரப்பவத்தாதி ஏவங்பகாரா ப⁴க³வதோ பஞ்ஞாபபே⁴தா³, ஸப்³பே³பி இத⁴ ஆதி³-ஸத்³தே³ன நயதோ ஸங்க³ய்ஹந்தீதி வேதி³தப்³ப³ங். கோ ஹி ஸமத்தோ² ப⁴க³வதோ பஞ்ஞாய பபே⁴தே³ அனுபத³ங் நிரவஸேஸதோ த³ஸ்ஸேதுங். தேனேவ ப⁴க³வந்தங் ட²பெத்வா பஞ்ஞவந்தானங் அக்³க³பூ⁴தோ த⁴ம்மஸேனாபதிஸாரிபுத்தத்தே²ரோபி பு³த்³த⁴கு³ணபரிச்சே²த³னங் பதிஅனுயுத்தோ ‘‘அபிச மே, ப⁴ந்தே, த⁴ம்மன்வயோ விதி³தோ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.146) ஆஹாதி.
Nippadesasappadesavisayā karuṇā viya bhagavato paññāpi idha nippadesasappadesavisayā niravasesā adhippetāti tassā katipayabhedadassanena nayato tadavasiṭṭhabhedā gahetabbāti dassento ‘‘paññāggahaṇena cā’’tiādimāha. Te pana sīlasamādhi paññāvimuttivimuttiñāṇadassana, dvācattālīsasatadukadhamma, bāvīsatitikadhamma, catusatipaṭṭhāna sammappadhāna iddhipāda sāmaññaphala ariyavaṃsādi, pañcagati pañcapadhāniyaṅgapañcaṅgikasamādhi indriya bala nissāraṇīyadhātu vimuttāyatana vimuttiparipācanīyadhammasaññādi, chasāraṇīyadhamma anussatiṭṭhāna agāravagārava nissāraṇiyadhātu satatavihāra anuttariya nibbedhabhāgiyapaññādi, sattaaparihāniyadhamma ariyadhana bojjhaṅga sappurisadhammanijjaravatthu saññā dakkhiṇeyyapuggalakhīṇāsavabalādi, aṭṭhapaññāpaṭilābhahetu micchatta sammatta lokadhamma ariyānariyavohāra ārambhavatthu kusītavatthu akkhaṇa mahāpurisavitakka abhibhāyatana vimokkhādi, navayonisomanasikāramūladhammapārisuddhipadhāniyaṅga sattāvāsa āghātavatthu āghātapaṭivinaya saññānānatta anupubbavihārādi, dasanāthakaradhamma kasiṇāyatana akusalakammapatha kusalakammapatha micchatta sammatta ariyavāsa dasabalañāṇa asekkhadhammādi, ekādasamettānisaṃsa sīlānisaṃsa dhammatā buddhihetu, dvādasāyatanapaṭiccasamuppāda dhammacakkākāra, terasadhutaguṇa, cuddasabuddhañāṇa, pañcadasacaraṇavimuttiparipācanīyadhamma, soḷasaānāpānassati saccākāra suttantapaṭṭhāna, aṭṭhārasa buddhadhammadhātu bhedakaravatthu, ekūnavīsatipaccavekkhaṇa, catuvīsatipaccaya, aṭṭhavīsatisuttantapaṭṭhāna, paṇṇāsaudayabbayadassana, paropaṇṇāsakusaladhamma, dvāsaṭṭhidiṭṭhigata, aṭṭhasatataṇhāvicaritādibhedānaṃ dhammānaṃ paṭivijjhanadesanākārappavattā, ye ca catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇappabhedā, ye ca anantanayasamantapaṭṭhānapavicayadesanākārappavattā, ye ca anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayānusayacaritādivibhāvanākārappavattāti evaṃpakārā bhagavato paññāpabhedā, sabbepi idha ādi-saddena nayato saṅgayhantīti veditabbaṃ. Ko hi samattho bhagavato paññāya pabhede anupadaṃ niravasesato dassetuṃ. Teneva bhagavantaṃ ṭhapetvā paññavantānaṃ aggabhūto dhammasenāpatisāriputtattheropi buddhaguṇaparicchedanaṃ patianuyutto ‘‘apica me, bhante, dhammanvayo vidito’’ti (dī. ni. 2.146) āhāti.
ஸங்ஸாரமஹோக⁴பக்க²ந்தா³னங் ஸத்தானங் ததோ ஸந்தாரணத்த²ங் படிபன்னோ தேஹி பயோஜிதோ நாம ஹோதி அஸதிபி தேஸங் ததா²விதே⁴ அபி⁴ஸந்தி⁴யந்தி வுத்தங் ‘‘ஸத்தா ஹி மஹாபோ³தி⁴ங் பயோஜெந்தீ’’தி. ஏதேன ஸப்³பே³னாதி மஹாபோ³தி⁴மூலாதி³த³ஸ்ஸனேன. அபக³மனங் நிருபக்கிலேஸந்தி யோஜேதப்³ப³ங். ஜாதஸங்வத்³த⁴பா⁴வத³ஸ்ஸனேன ‘‘அனாதி³ அனித⁴னோ ச ஸத்தோ’’தி ஏவங்பகாரா மிச்சா²வாதா³ படிஸேதி⁴தா ஹொந்தி. ஸமஞ்ஞா…பே॰… த³ஸ்ஸேதி ஸத்தே பரமத்த²தோ அஸதிபி ஸத்தபஞ்ஞத்திவோஹாரஸூசனதோ. கருணா ஆதி³பஞ்ஞா பரியோஸானந்தி இத³ங் ஸம்ப⁴ரணனிப்ப²த்திகாலாபெக்கா²ய வுத்தங், ந பரிச்சே²த³வந்ததாய. தேனேவாஹ ‘‘தன்னிதா³னபா⁴வதோ ததோ உத்தரிகரணீயாபா⁴வதோ’’தி. ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி நயதோ த³ஸ்ஸிதத்தா. ஏஸோ ஏவ ஹி அனவஸேஸதோ பு³த்³த⁴கு³ணத³ஸ்ஸனுபாயோ யதி³த³ங் நயக்³கா³ஹணங். பரத⁴னஹரணாதி³தோபி விரதி பரேஸங் அனத்த²பரிஹரணவஸப்பவத்தியா ஸியா கருணூபனிஸ்ஸயாதி கருணானிதா³னங் ஸீலங். ததோ ஏவ ‘‘ததோ பாணாதிபாதாதி³விரதிப்பவத்திதோ’’தி வுத்தங்.
Saṃsāramahoghapakkhandānaṃ sattānaṃ tato santāraṇatthaṃ paṭipanno tehi payojito nāma hoti asatipi tesaṃ tathāvidhe abhisandhiyanti vuttaṃ ‘‘sattā hi mahābodhiṃ payojentī’’ti. Etena sabbenāti mahābodhimūlādidassanena. Apagamanaṃ nirupakkilesanti yojetabbaṃ. Jātasaṃvaddhabhāvadassanena ‘‘anādi anidhano ca satto’’ti evaṃpakārā micchāvādā paṭisedhitā honti. Samaññā…pe… dasseti satte paramatthato asatipi sattapaññattivohārasūcanato. Karuṇā ādipaññā pariyosānanti idaṃ sambharaṇanipphattikālāpekkhāya vuttaṃ, na paricchedavantatāya. Tenevāha ‘‘tannidānabhāvato tato uttarikaraṇīyābhāvato’’ti. Sabbe buddhaguṇā dassitā honti nayato dassitattā. Eso eva hi anavasesato buddhaguṇadassanupāyo yadidaṃ nayaggāhaṇaṃ. Paradhanaharaṇāditopi virati paresaṃ anatthapariharaṇavasappavattiyā siyā karuṇūpanissayāti karuṇānidānaṃ sīlaṃ. Tato eva ‘‘tato pāṇātipātādiviratippavattito’’ti vuttaṃ.
2. யஸ்ஸா ஸங்வண்ணனந்திஆதி³னா ‘‘த³யாயா’’திஆதி³தோ²மனாய ஸம்ப³ந்த⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. பயோஜனங் பன வுத்தனயேன வேதி³தப்³ப³ங். அப்³ப⁴ந்தரங் நியகஜ்ஜ²த்தங், ததோ ப³ஹிபூ⁴தங் பா³ஹிரங். த³யாதி கருணா அதி⁴ப்பேதாதி த³யா-ஸத்³த³ஸ்ஸ மெத்தாகருணானங் வாசகத்தா வக்க²மானஞ்ச அனுயோக³ங் மனஸி கத்வா வுத்தங். தாய ஹி ஸமுஸ்ஸாஹிதோ, ந மெத்தாயாதி அதி⁴ப்பாயோ. புப்³பே³ வுத்தஸ்ஸ படினித்³தே³ஸோ ஹோதீதி த-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்த²ங் ஆஹ. தந்தி பஞ்ஞங் விஸேஸெத்வா உபமாபா⁴வேன வினிவத்தா சரிதத்த²தாய. படினித்³தே³ஸங் நாரஹதி பதா⁴னாபதா⁴னேஸு பதா⁴னே கிச்சத³ஸ்ஸனதோ. த்³வின்னங் பதா³னங்…பே॰… வதோதி கருணாவாசினா த³யா-ஸத்³தே³ன ஏகாதி⁴கரணபா⁴வேன வுச்சமானோ த-ஸத்³தோ³ ததோ அஞ்ஞத⁴ம்மவிஸயோ ப⁴விதுங் ந யுத்தோதி அதி⁴ப்பாயோ. அபரியாயஸத்³தா³னங் ஸமானாதி⁴கரணபா⁴வோ விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வே ஸதி ஹோதி, நாஞ்ஞதா²தி ஆஹ ‘‘ஸமானா…பே॰… ஹோதீ’’தி. ஸமானாதி⁴கரணபா⁴வேன ஹெத்த² விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வோ ஸாதீ⁴யதி, ஸா ச ஸமானாதி⁴கரணதா விஸிட்ட²விப⁴த்திகானங் ந ஹோதீதி ஸமானவிப⁴த்திதாயபி தமேவ ஸாதீ⁴யதீதி ‘‘த³யா…பே॰… சித³’’ந்தி இத³ங் த³யாய விஸேஸிதப்³ப³பா⁴வே காரணவசனங். பதா⁴னதாய ஹி ஸாமஞ்ஞதாய ச ஸா விஸேஸிதப்³பா³ ஜாதா. தத்த² ப⁴க³வதோ தத³ஞ்ஞேஸஞ்ச கருணானங் வாசகத்தா ஸாமஞ்ஞதா வேதி³தப்³பா³. தஸ்ஸ சாதி த³யா-ஸத்³த³ஸ்ஸ. ‘‘பதா⁴னஞ்ச பஞ்ஞ’’ந்திஆதி³னா கிஞ்சாபி புரிமகா³தா²ய பஞ்ஞாப்பதா⁴னா, ‘‘தாயா’’தி பன கேவலங் அவத்வா த³யாவிஸேஸனபா⁴வேன வுத்தத்தா அப்பதா⁴னாயபி கருணாய படினித்³தே³ஸோ யுத்தோதி த³ஸ்ஸேதி. அப்பதா⁴னதா ச கருணாய புரிமகா³தா²ய வஸேன வுத்தா, இத⁴ பன பதா⁴னா ஏவ. ததா² ச வுத்தங் ‘‘த³யாஸமுஸ்ஸாஹினீதி பதா⁴னா’’தி (த⁴॰ ஸ॰ மூலடீ॰ 2).
2. Yassā saṃvaṇṇanantiādinā ‘‘dayāyā’’tiādithomanāya sambandhaṃ dasseti. Payojanaṃ pana vuttanayena veditabbaṃ. Abbhantaraṃ niyakajjhattaṃ, tato bahibhūtaṃ bāhiraṃ. Dayāti karuṇā adhippetāti dayā-saddassa mettākaruṇānaṃ vācakattā vakkhamānañca anuyogaṃ manasi katvā vuttaṃ. Tāya hi samussāhito, na mettāyāti adhippāyo. Pubbe vuttassa paṭiniddeso hotīti ta-saddassa atthaṃ āha. Tanti paññaṃ visesetvā upamābhāvena vinivattā caritatthatāya. Paṭiniddesaṃ nārahati padhānāpadhānesu padhāne kiccadassanato. Dvinnaṃ padānaṃ…pe… vatoti karuṇāvācinā dayā-saddena ekādhikaraṇabhāvena vuccamāno ta-saddo tato aññadhammavisayo bhavituṃ na yuttoti adhippāyo. Apariyāyasaddānaṃ samānādhikaraṇabhāvo visesanavisesitabbabhāve sati hoti, nāññathāti āha ‘‘samānā…pe… hotī’’ti. Samānādhikaraṇabhāvena hettha visesanavisesitabbabhāvo sādhīyati, sā ca samānādhikaraṇatā visiṭṭhavibhattikānaṃ na hotīti samānavibhattitāyapi tameva sādhīyatīti ‘‘dayā…pe… cida’’nti idaṃ dayāya visesitabbabhāve kāraṇavacanaṃ. Padhānatāya hi sāmaññatāya ca sā visesitabbā jātā. Tattha bhagavato tadaññesañca karuṇānaṃ vācakattā sāmaññatā veditabbā. Tassa cāti dayā-saddassa. ‘‘Padhānañca pañña’’ntiādinā kiñcāpi purimagāthāya paññāppadhānā, ‘‘tāyā’’ti pana kevalaṃ avatvā dayāvisesanabhāvena vuttattā appadhānāyapi karuṇāya paṭiniddeso yuttoti dasseti. Appadhānatā ca karuṇāya purimagāthāya vasena vuttā, idha pana padhānā eva. Tathā ca vuttaṃ ‘‘dayāsamussāhinīti padhānā’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 2).
கத²ங் பன…பே॰… ஞாதப்³பா³தி வக்க²மானஞ்ஞேவ அத்த²ங் ஹத³யே ட²பெத்வா சோதே³தி. யதி³ ஏவந்தி யதி³ அட்ட²கதா²ய அதி⁴ப்பாயங் அக்³க³ஹெத்வா வசனமத்தமேவ க³ண்ஹஸி. மெத்தாதி ச ந யுஜ்ஜெய்யாதி யதா² ‘‘மெத்தசித்ததங் ஆபன்னோ’’தி ஏதிஸ்ஸா அட்ட²கதா²ய வஸேன ந த³யா கருணா , ஏவங் ‘‘நிக்கருணதங் ஆபன்னோ’’தி ஏதிஸ்ஸா அட்ட²கதா²ய வஸேன ந த³யா மெத்தாதி வசனமத்தக்³க³ஹணே அட்ட²கதா²னம்பி விரோத⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. ‘‘அதி⁴ப்பாயவஸேன யோஜேதப்³போ³’’தி வத்வா தமேவ அதி⁴ப்பாயங் த³யா-ஸத்³தோ³ ஹீதிஆதி³னா விவரதி. அக்க²ரசிந்தகா ஹி த³யா-ஸத்³த³ங் தா³னக³திரக்க²ணேஸு பட²ந்தி. அனுரக்க²ணஞ்ச மெத்தாகருணானங் ஹிதூபஸங்ஹாரது³க்கா²பனயனாகாரவுத்தீனங் ஸமானகிச்சங், தஸ்மா உப⁴யத்த² த³யா-ஸத்³தோ³ பவத்ததீதி வுத்தங். அந்தோனீதந்தி அந்தோக³த⁴ங், ருக்க²த்தோ² விய த⁴வக²தி³ராதீ³னங் அனுரக்க²ணத்தோ² மெத்தாகருணானங் ஸாமஞ்ஞந்தி அத்தோ², அதி⁴ப்பாயோ பன ‘‘த³யாபன்னோ’’தி எத்த² ஸப்³ப³பாணபூ⁴தஹிதானுகம்பீதி அனந்தரங் கருணாய வுத்தத்தா த³யா-ஸத்³தோ³ மெத்தாபரியாயோதி விஞ்ஞாயதி. மெத்தாபி ஹி கருணா விய பாணாதிபாதவிரதியா காரணந்தி. ‘‘அத³யாபன்னோ’’தி எத்த² பன காருணிகோ அவிஹிங் ஸஜ்ஜா²ஸயத்தா பரேஸங் விஹேஸாமத்தம்பி ந கரோதி, கோ பன வாதோ³ பாணாதிபாதனேதி நிக்கருணதாய பாணாதிபாதிதா த³ஸ்ஸிதாதி வேதி³தப்³பா³. ஏதமேவத்த²ங் ஸந்தா⁴ய ‘‘ஏவஞ்ஹி அட்ட²கதா²னங் அவிரோதோ⁴ ஹோதீ’’தி ஆஹ. யதி³ த³யா-ஸத்³தோ³ மெத்தாகருணானங் வாசகோ, ஏவம்பிகத²ங் பன கருணா ‘‘த³யா’’தி ஜானிதப்³பா³தி அனுயோகோ³ தத³வத்தோ² ஏவாதி சோத³னங் மனஸி கத்வா கருணா ச தே³ஸனாயாதிஆதி³னா கருணாய ஏவ க³ஹணே காரணமாஹ.
Kathaṃ pana…pe… ñātabbāti vakkhamānaññeva atthaṃ hadaye ṭhapetvā codeti. Yadi evanti yadi aṭṭhakathāya adhippāyaṃ aggahetvā vacanamattameva gaṇhasi. Mettāti ca na yujjeyyāti yathā ‘‘mettacittataṃ āpanno’’ti etissā aṭṭhakathāya vasena na dayā karuṇā , evaṃ ‘‘nikkaruṇataṃ āpanno’’ti etissā aṭṭhakathāya vasena na dayā mettāti vacanamattaggahaṇe aṭṭhakathānampi virodhaṃ dasseti. ‘‘Adhippāyavasena yojetabbo’’ti vatvā tameva adhippāyaṃ dayā-saddo hītiādinā vivarati. Akkharacintakā hi dayā-saddaṃ dānagatirakkhaṇesu paṭhanti. Anurakkhaṇañca mettākaruṇānaṃ hitūpasaṃhāradukkhāpanayanākāravuttīnaṃ samānakiccaṃ, tasmā ubhayattha dayā-saddo pavattatīti vuttaṃ. Antonītanti antogadhaṃ, rukkhattho viya dhavakhadirādīnaṃ anurakkhaṇattho mettākaruṇānaṃ sāmaññanti attho, adhippāyo pana ‘‘dayāpanno’’ti ettha sabbapāṇabhūtahitānukampīti anantaraṃ karuṇāya vuttattā dayā-saddo mettāpariyāyoti viññāyati. Mettāpi hi karuṇā viya pāṇātipātaviratiyā kāraṇanti. ‘‘Adayāpanno’’ti ettha pana kāruṇiko avihiṃ sajjhāsayattā paresaṃ vihesāmattampi na karoti, ko pana vādo pāṇātipātaneti nikkaruṇatāya pāṇātipātitā dassitāti veditabbā. Etamevatthaṃ sandhāya ‘‘evañhi aṭṭhakathānaṃ avirodho hotī’’ti āha. Yadi dayā-saddo mettākaruṇānaṃ vācako, evampikathaṃ pana karuṇā ‘‘dayā’’ti jānitabbāti anuyogo tadavattho evāti codanaṃ manasi katvā karuṇā ca desanāyātiādinā karuṇāya eva gahaṇe kāraṇamāha.
நனு தாயாதிஆதி³னா ஸாமத்தி²யதோபி பகரணங் ப³லவந்தி பகரணவஸேனேவ கருணாவிஸயஸ்ஸ ஞாததங் த³ஸ்ஸேதி. யதா²ருசி பவத்தித்தா²தி ஏதங் புரிமகா³தா²ய ஸப்பதே³ஸனிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயாய கருணாய க³ஹிதபா⁴வஸ்ஸ காரணவசனங். யதா²ருசிபவத்தி ஹி ஏகஸ்மிங் அனேகேஸு ச இச்சா²னுரூபப்பவத்தீதி. ‘‘இத⁴ பன நிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயதங் க³ஹேது’’ந்தி ஏதேன ஸித்³தே⁴ ஸதி ஆரம்போ⁴ ஞாபகத்தோ² ஹோதீதி புன ‘‘ஸத்தேஸூ’’தி வசனங் இமமத்த²விஸேஸங் போ³தே⁴தீதி த³ஸ்ஸேதி. ந தே³வேஸுயேவாதிஆதி³னாபி த³யாஸாத⁴னஸ்ஸ ஸமுஸ்ஸாஹனஸ்ஸ ஸத்தவிஸயபா⁴வே ஸாமத்தி²யலத்³தே⁴பி ‘‘ஸத்தேஸூ’’தி வசனங் தஸ்ஸ நிப்பதே³ஸஸத்தவிஸயபா⁴வோ அதி⁴ப்பேதோதி இமங் விஸேஸங் ஞாபேதீதி த³ஸ்ஸேதி.
Nanu tāyātiādinā sāmatthiyatopi pakaraṇaṃ balavanti pakaraṇavaseneva karuṇāvisayassa ñātataṃ dasseti. Yathāruci pavattitthāti etaṃ purimagāthāya sappadesanippadesasattavisayāya karuṇāya gahitabhāvassa kāraṇavacanaṃ. Yathārucipavatti hi ekasmiṃ anekesu ca icchānurūpappavattīti. ‘‘Idha pana nippadesasattavisayataṃ gahetu’’nti etena siddhe sati ārambho ñāpakattho hotīti puna ‘‘sattesū’’ti vacanaṃ imamatthavisesaṃ bodhetīti dasseti. Na devesuyevātiādināpi dayāsādhanassa samussāhanassa sattavisayabhāve sāmatthiyaladdhepi ‘‘sattesū’’ti vacanaṃ tassa nippadesasattavisayabhāvo adhippetoti imaṃ visesaṃ ñāpetīti dasseti.
காலதே³ஸதே³ஸகபரிஸாதி³பரிதீ³பனங் பா³ஹிரனிதா³னந்தி காலாதீ³னி நித்³தா⁴ரெந்தோ ‘‘யஸ்மிங் காலே’’திஆதி³மாஹ. அவஸானம்ஹி வஸந்தோ தித³ஸாலயேதி வசனதோதி ஏதேன தஸ்ஸ பாடிஹாரியஸ்ஸ ஸத்³த³ந்தரஸன்னிதா⁴னேன அவச்சி²ன்னதங் த³ஸ்ஸேதி. தத்த² பவத்தவோஹாரேன ச ந ஸக்காதி புது²ஜ்ஜனஸந்தானேபி ராகா³தி³படிபக்க²ஹரணஸ்ஸ அபா⁴வதோ நிச்ச²ந்த³ராகே³ஸு ஸத்தவோஹாரோ விய புது²ஜ்ஜனஸந்தானே ராகா³தி³படிபக்க²ஹரணவஸேன பவத்தங் தத³பா⁴வேபி ப⁴க³வதோ ஸந்தானே ருள்ஹீவஸேன பாடிஹாரியந்த்வேவ வுச்சதீதி ந ஸக்கா வத்துந்தி அதி⁴ப்பாயோ. தி³ட்டி²ஹரணவஸேன யே ஸம்மாதி³ட்டி²கா ஜாதா அசேலககஸ்ஸபாத³யோ விய, தி³ட்டி²ப்பகாஸனே அஸமத்த²பா⁴வேன அப்படிபா⁴னபா⁴வாதி³ப்பத்தியா ஸச்சகாத³யோ விய.
Kāladesadesakaparisādiparidīpanaṃ bāhiranidānanti kālādīni niddhārento ‘‘yasmiṃ kāle’’tiādimāha. Avasānamhi vasanto tidasālayeti vacanatoti etena tassa pāṭihāriyassa saddantarasannidhānena avacchinnataṃ dasseti. Tattha pavattavohārena ca na sakkāti puthujjanasantānepi rāgādipaṭipakkhaharaṇassa abhāvato nicchandarāgesu sattavohāro viya puthujjanasantāne rāgādipaṭipakkhaharaṇavasena pavattaṃ tadabhāvepi bhagavato santāne ruḷhīvasena pāṭihāriyantveva vuccatīti na sakkā vattunti adhippāyo. Diṭṭhiharaṇavasena ye sammādiṭṭhikā jātā acelakakassapādayo viya, diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena appaṭibhānabhāvādippattiyā saccakādayo viya.
3 . ஸீதபப்³ப³தா நாம ‘‘ஸினேருங் பரிவாரெத்வா டி²தா யுக³ந்த⁴ரோ…பே॰… கி³ரி ப்³ரஹா’’தி (விஸுத்³தி⁴॰ 1.137; பாரா॰ அட்ட²॰ 1.1 வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா) ஏவங் வுத்தபப்³ப³தா.
3. Sītapabbatā nāma ‘‘sineruṃ parivāretvā ṭhitā yugandharo…pe… giri brahā’’ti (visuddhi. 1.137; pārā. aṭṭha. 1.1 verañjakaṇḍavaṇṇanā) evaṃ vuttapabbatā.
4-5. ஸப்³ப³ஸோ சக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹி ஸப்³ப³ஸோ ஆக³ம்ம ஸப்³ப³ஸோ ஸன்னிஸின்னேனாதி ஸம்ப³ந்த⁴வஸேன தயோ விகப்பா யுத்தா, ஸப்³ப³ஸோ சக்கவாளஸஹஸ்ஸேஹி த³ஸஹி த³ஸஹீதி பன அனிட்ட²ஸாத⁴னதோ படிஸேதி⁴தோ. வஜ்ஜிதப்³பே³தி யே வஜ்ஜேதுங் ஸக்கா ‘‘அதிஸம்முகா² அதிஸமீபங் உன்னதப்பதே³ஸோ’’தி, ஏதே. இதரே பன தஸ்ஸா பரிஸாய மஹந்தபா⁴வேன ந ஸக்கா பரிஹரிதுங்.
4-5. Sabbaso cakkavāḷasahassehi sabbaso āgamma sabbaso sannisinnenāti sambandhavasena tayo vikappā yuttā, sabbaso cakkavāḷasahassehi dasahi dasahīti pana aniṭṭhasādhanato paṭisedhito. Vajjitabbeti ye vajjetuṃ sakkā ‘‘atisammukhā atisamīpaṃ unnatappadeso’’ti, ete. Itare pana tassā parisāya mahantabhāvena na sakkā pariharituṃ.
‘‘ஸப்³ப³ஞெய்ய…பே॰… ஸமத்தா²’’தி வத்வா தேஸங் தே³ஸேதப்³ப³ப்பகாரஜானநஸமத்தா²தி வசனங் அத்தனா படிவித்³தா⁴காரஸ்ஸ த⁴ம்மஸாமினாபி பரேஸங் தே³ஸேதுங் அஸக்குணெய்யத்தா வுத்தங். அஞ்ஞதா² ஸப்³பே³பி ஸத்தா தி³ட்ட²ஸச்சா ஏவ ப⁴வெய்யுங். ஸப்³ப³ஞெய்யத⁴ம்மானங் யதா²ஸபா⁴வஜானநஸமத்த²தாதி³யேவ யதா²வுத்தப³லங். தேஸங் க³ஹணஸமத்த²தங் தீ³பேதி, அதி⁴கவசனமஞ்ஞமத்த²ங் போ³தே⁴தீதி அதி⁴ப்பாயோ.
‘‘Sabbañeyya…pe… samatthā’’ti vatvā tesaṃ desetabbappakārajānanasamatthāti vacanaṃ attanā paṭividdhākārassa dhammasāmināpi paresaṃ desetuṃ asakkuṇeyyattā vuttaṃ. Aññathā sabbepi sattā diṭṭhasaccā eva bhaveyyuṃ. Sabbañeyyadhammānaṃ yathāsabhāvajānanasamatthatādiyeva yathāvuttabalaṃ. Tesaṃ gahaṇasamatthataṃ dīpeti, adhikavacanamaññamatthaṃ bodhetīti adhippāyo.
6. ததா²க³தோ வந்த³னீயோதிஆதி³னா ‘‘நமஸ்ஸித்வா’’திஆதி³கிரியாவிஸேஸானங் தங்தங்ஸுத்தானுரோதே⁴ன பவத்திதமாஹ. ஸரீரஸோப⁴க்³கா³தீ³தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன கல்யாணவாக்கரணதாஆதி⁴பச்சபரிவாரஸம்பத்திஆதி³ ஸங்க³ய்ஹதி.
6. Tathāgato vandanīyotiādinā ‘‘namassitvā’’tiādikiriyāvisesānaṃ taṃtaṃsuttānurodhena pavattitamāha. Sarīrasobhaggādīti ādi-saddena kalyāṇavākkaraṇatāādhipaccaparivārasampattiādi saṅgayhati.
7. அந்தரதா⁴பெத்வாதி நிரோதெ⁴த்வா. நிரோத⁴னஞ்செத்த² உப்பாத³கஹேதுபரிஹரணவஸேன தேஸங் அனுப்பத்திகரணந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴தி ‘‘ஸோஸெத்வா’’தி புப்³ப³காலகிரியாய அபரகாலகிரியாபெக்க²தாய வுத்தங்.
7. Antaradhāpetvāti nirodhetvā. Nirodhanañcettha uppādakahetupariharaṇavasena tesaṃ anuppattikaraṇanti veditabbaṃ. Atthaṃ pakāsayissāmīti sambandhoti ‘‘sosetvā’’ti pubbakālakiriyāya aparakālakiriyāpekkhatāya vuttaṃ.
8. து³க்கரபா⁴வங் தீ³பேதுந்தி அது³க்கரஸ்ஸ ததா²அபி⁴யாசேதப்³ப³தாபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ. பாராஜிகஸங்கா⁴தி³ஸேஸானங் ஸீலவிபத்திபா⁴வதோ து²ல்லச்சயாதீ³னஞ்ச யேபு⁴ய்யேன ஆசாரவிபத்திபா⁴வதோ ஆசாரஸீலானங் ததா² யோஜனா கதா, ததா² சாரித்தஸீலஸ்ஸ ஆசாரஸபா⁴வத்தா இதரங் ஸபா⁴வேனேவ க³ஹெத்வா து³தியா. அஸக்குணெய்யந்தி விஸுத்³தா⁴சாராதி³கு³ணஸமன்னாக³தேன ஸப்³ரஹ்மசாரினா ஸத்³த⁴ம்மசிரட்டி²தத்த²ங் ஸாத³ரங் அபி⁴யாசிதேன தேன ச அபி⁴த⁴ம்மத்த²ப்பகாஸனே ஸமத்தோ²தி யாதா²வதோ பமாணிதேன தப்³பி³முக²பா⁴வோ ந ஸுகரோதி அதி⁴ப்பாயோ.
8. Dukkarabhāvaṃdīpetunti adukkarassa tathāabhiyācetabbatābhāvatoti adhippāyo. Pārājikasaṅghādisesānaṃ sīlavipattibhāvato thullaccayādīnañca yebhuyyena ācāravipattibhāvato ācārasīlānaṃ tathā yojanā katā, tathā cārittasīlassa ācārasabhāvattā itaraṃ sabhāveneva gahetvā dutiyā. Asakkuṇeyyanti visuddhācārādiguṇasamannāgatena sabrahmacārinā saddhammaciraṭṭhitatthaṃ sādaraṃ abhiyācitena tena ca abhidhammatthappakāsane samatthoti yāthāvato pamāṇitena tabbimukhabhāvo na sukaroti adhippāyo.
9. தே³வதே³வ-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² பட்டா²னஸங்வண்ணனாடீகாயங் விபஞ்சிதோதி ந வித்தா²ரயிம்ஹ.
9. Devadeva-saddassa attho paṭṭhānasaṃvaṇṇanāṭīkāyaṃ vipañcitoti na vitthārayimha.
13. பட²மஸங்கீ³தியங் யா அட்ட²கதா² ஸங்கீ³தாதி வசனேன ஸா ப⁴க³வதோ த⁴ரமானகாலேபி அட்ட²கதா² ஸங்விஜ்ஜதி, தேன பாடோ² விய ப⁴க³வங்மூலிகாவாதி விஞ்ஞாயதி. ‘‘அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸா’’தி பத³ங் ‘‘அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி ஏதத³பெக்க²ந்தி ‘‘கஸ்ஸ பன ஸா அட்ட²கதா²’’தி புச்சி²த்வா அதி⁴காரவஸேன தமேவ அபி⁴த⁴ம்மபத³ங் ஆகட்³ட⁴தி. ஆவுத்திஆதி³வஸேன வா அயமத்தோ² விபா⁴வேதப்³போ³.
13. Paṭhamasaṅgītiyaṃ yā aṭṭhakathā saṅgītāti vacanena sā bhagavato dharamānakālepi aṭṭhakathā saṃvijjati, tena pāṭho viya bhagavaṃmūlikāvāti viññāyati. ‘‘Abhidhammassā’’ti padaṃ ‘‘atthaṃ pakāsayissāmī’’ti etadapekkhanti ‘‘kassa pana sā aṭṭhakathā’’ti pucchitvā adhikāravasena tameva abhidhammapadaṃ ākaḍḍhati. Āvuttiādivasena vā ayamattho vibhāvetabbo.
16. அரியமக்³க³ஸ்ஸ பொ³ஜ்ஜ²ங்க³மக்³க³ங்க³ஜா²னங்க³விஸேஸங் பாத³கஜ்ஜா²னமேவ நியமேதீதிஆதி³னயப்பவத்தோ திபிடகசூளனாக³த்தே²ரவாதோ³ ஆதி³-ஸத்³தே³ன விபஸ்ஸனாய ஆரம்மணபூ⁴தா க²ந்தா⁴ நியமெந்தி, புக்³க³லஜ்ஜா²ஸயோ நியமேதீதி ஏவமாத³யோ மோரவாபிவாஸிமஹாத³த்தத்தே²ரதிபிடகசூளாப⁴யத்தே²ரவாதா³த³யோ ஸங்க³ய்ஹந்தி. தப்பகாஸனேனேவாதி அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸ அத்த²ப்பகாஸனேனேவ. ஸோதி மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யோ. ததா²தி அஸம்மிஸ்ஸானாகுலபா⁴வேன. அஸம்மிஸ்ஸானாகுலபூ⁴தோ வா வினிச்ச²யோ மஹாவிஹாரவாஸீனங் ஸந்தகபா⁴வேன, ஏதேன அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸ அத்த²ப்பகாஸனேனேவ மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யோ இத⁴ அபி⁴னிப்பா²தீ³யதீதி த³ஸ்ஸேதி. அத² வா தப்பகாஸனேனேவாதி அஸம்மிஸ்ஸானாகுலபா⁴வப்பகாஸனேனேவ . ஸோதி பகாஸியமானோ அபி⁴த⁴ம்மத்தோ². ததா²தி மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யபா⁴வேன. இமஸ்மிங் அத்த²விகப்பே ‘‘அஸம்மிஸ்ஸங் அனாகுலங் அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி ஸம்ப³ந்த⁴னீயங்.
16. Ariyamaggassa bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgavisesaṃ pādakajjhānameva niyametītiādinayappavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo ādi-saddena vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamenti, puggalajjhāsayo niyametīti evamādayo moravāpivāsimahādattattheratipiṭakacūḷābhayattheravādādayo saṅgayhanti. Tappakāsanenevāti abhidhammassa atthappakāsaneneva. Soti mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayo. Tathāti asammissānākulabhāvena. Asammissānākulabhūto vā vinicchayo mahāvihāravāsīnaṃ santakabhāvena, etena abhidhammassa atthappakāsaneneva mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayo idha abhinipphādīyatīti dasseti. Atha vā tappakāsanenevāti asammissānākulabhāvappakāsaneneva . Soti pakāsiyamāno abhidhammattho. Tathāti mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayabhāvena. Imasmiṃ atthavikappe ‘‘asammissaṃ anākulaṃ atthaṃ pakāsayissāmī’’ti sambandhanīyaṃ.
17. அஞ்ஞஞ்ச ஸப்³ப³ங் அத்த²ப்பகாஸனங் ஹோதீதி தோஸனங் ஹோதீதி அத்தோ². தேனேவாஹ ‘‘ஸப்³பே³ன தேன தோஸனங் கதங் ஹோதீ’’தி. யுத்தரூபா யோஜனா.
17. Aññañcasabbaṃ atthappakāsanaṃ hotīti tosanaṃ hotīti attho. Tenevāha ‘‘sabbena tena tosanaṃ kataṃ hotī’’ti. Yuttarūpā yojanā.
வீஸதிகா³தா²வண்ணனா நிட்டி²தா.
Vīsatigāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / வீஸதிகா³தா²வண்ணனா • Vīsatigāthāvaṇṇanā