| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[९३] ३. विस्सासभोजनजातकवण्णना
[93] 3. Vissāsabhojanajātakavaṇṇanā
न विस्ससे अविस्सत्थेति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो विस्सासभोजनं आरब्भ कथेसि। तस्मिं किर समये येभुय्येन भिक्खू ‘‘मातरा नो दिन्नं, पितरा नो दिन्नं, भातरा, भगिनिया, चूळमातरा, चूळपितरा, मातुलेन, मातुलानिया दिन्नं। अम्हाकं गिहिकालेपि भिक्खुकालेपि एते दातुं युत्तरूपावा’’ति ञातीहि दिन्ने चत्तारो पच्चये विस्सत्था हुत्वा अपच्चवेक्खित्वा परिभुञ्जन्ति। सत्था तं कारणं ञत्वा ‘‘भिक्खूनं मया धम्मदेसनं कातुं वट्टती’’ति भिक्खू सन्निपातापेत्वा ‘‘भिक्खवे, भिक्खुना नाम ञातीहिपि अञ्ञातीहिपि दिन्नके चत्तारो पच्चये पच्चवेक्खित्वाव परिभोगो कातब्बो। अपच्चवेक्खित्वा परिभोगं कत्वा हि कालं कुरुमानो भिक्खु यक्खपेतअत्तभावतो न मुच्चति, अपच्चवेक्खितपरिभोगो नामेस विसपरिभोगसदिसो। विसञ्हि विस्सासिकेन दिन्नकम्पि अविस्सासिकेन दिन्नकम्पि मारेतियेव। पुब्बेपि विस्सासेन दिन्नं विसं परिभुञ्जित्वा जीवितक्खयं पत्ता’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Navissase avissattheti idaṃ satthā jetavane viharanto vissāsabhojanaṃ ārabbha kathesi. Tasmiṃ kira samaye yebhuyyena bhikkhū ‘‘mātarā no dinnaṃ, pitarā no dinnaṃ, bhātarā, bhaginiyā, cūḷamātarā, cūḷapitarā, mātulena, mātulāniyā dinnaṃ. Amhākaṃ gihikālepi bhikkhukālepi ete dātuṃ yuttarūpāvā’’ti ñātīhi dinne cattāro paccaye vissatthā hutvā apaccavekkhitvā paribhuñjanti. Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘bhikkhūnaṃ mayā dhammadesanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti bhikkhū sannipātāpetvā ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma ñātīhipi aññātīhipi dinnake cattāro paccaye paccavekkhitvāva paribhogo kātabbo. Apaccavekkhitvā paribhogaṃ katvā hi kālaṃ kurumāno bhikkhu yakkhapetaattabhāvato na muccati, apaccavekkhitaparibhogo nāmesa visaparibhogasadiso. Visañhi vissāsikena dinnakampi avissāsikena dinnakampi māretiyeva. Pubbepi vissāsena dinnaṃ visaṃ paribhuñjitvā jīvitakkhayaṃ pattā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो महाविभवो सेट्ठि अहोसि। तस्सेको गोपालको किट्ठसम्बाधसमये गावो गहेत्वा अरञ्ञं पविसित्वा तत्थ गोसालं कत्वा रक्खन्तो वसति। सेट्ठिनो च कालेन कालं गोरसं आहरति। अथस्स गोसालाय अविदूरे सीहो निवासं गण्हि। गावीनं सीहसन्तासेन मिलातानं खीरं मन्दं अहोसि। अथ नं एकदिवसं सप्पिं आदाय आगतं सेट्ठि पुच्छि ‘‘किं नु खो, सम्म गोपालक, मन्दं सप्पी’’ति? सो तं कारणं आचिक्खि। ‘‘अत्थि पन, सम्म, तस्स सीहस्स कत्थचि पटिबन्धो’’ति? ‘‘अत्थिस्स सामि, एकाय मिगमातुकाय सद्धिं संसग्गो’’ति। ‘‘सक्का पन तं गाहापेतु’’न्ति? ‘‘सक्का, सामी’’ति। ‘‘तेन हि तं गहेत्वा तस्सा नलाटतो पट्ठाय सरीरे लोमानि विसेन पुनप्पुनं रजित्वा सुक्खापेत्वा द्वे तयो दिवसे अतिक्कामेत्वा तं मिगमातुकं विस्सज्जेहि, सो तस्सा सिनेहेन सरीरं लेहित्वा जीवितक्खयं पापुणिस्सति। अथस्स चम्मनखदाठा चेव वसञ्च मंसञ्च गहेत्वा आगच्छेय्यासी’’ति हलाहलविसं दत्वा उय्योजेसि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhavo seṭṭhi ahosi. Tasseko gopālako kiṭṭhasambādhasamaye gāvo gahetvā araññaṃ pavisitvā tattha gosālaṃ katvā rakkhanto vasati. Seṭṭhino ca kālena kālaṃ gorasaṃ āharati. Athassa gosālāya avidūre sīho nivāsaṃ gaṇhi. Gāvīnaṃ sīhasantāsena milātānaṃ khīraṃ mandaṃ ahosi. Atha naṃ ekadivasaṃ sappiṃ ādāya āgataṃ seṭṭhi pucchi ‘‘kiṃ nu kho, samma gopālaka, mandaṃ sappī’’ti? So taṃ kāraṇaṃ ācikkhi. ‘‘Atthi pana, samma, tassa sīhassa katthaci paṭibandho’’ti? ‘‘Atthissa sāmi, ekāya migamātukāya saddhiṃ saṃsaggo’’ti. ‘‘Sakkā pana taṃ gāhāpetu’’nti? ‘‘Sakkā, sāmī’’ti. ‘‘Tena hi taṃ gahetvā tassā nalāṭato paṭṭhāya sarīre lomāni visena punappunaṃ rajitvā sukkhāpetvā dve tayo divase atikkāmetvā taṃ migamātukaṃ vissajjehi, so tassā sinehena sarīraṃ lehitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇissati. Athassa cammanakhadāṭhā ceva vasañca maṃsañca gahetvā āgaccheyyāsī’’ti halāhalavisaṃ datvā uyyojesi.
सो गोपालको जालं खिपित्वा उपायेन तं मिगमातुकं गण्हित्वा तथा अकासि। सीहो तं दिस्वाव बलवसिनेहेन तस्सा सरीरं लेहित्वा जीवितक्खयं पापुणि। गोपालकोपि चम्मादीनि गहेत्वा बोधिसत्तस्स सन्तिकं अगमासि। बोधिसत्तो तं कारणं ञत्वा ‘‘परेसु सिनेहो नाम न कातब्बो, एवं बलसम्पन्नोपि सीहो मिगराजा किलेसवसेन संसग्गं निस्साय मिगमातुकाय सरीरं लेहन्तो विसपरिभोगं कत्वा जीवितक्खयं पत्तो’’ति वत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेन्तो इमं गाथमाह –
So gopālako jālaṃ khipitvā upāyena taṃ migamātukaṃ gaṇhitvā tathā akāsi. Sīho taṃ disvāva balavasinehena tassā sarīraṃ lehitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Gopālakopi cammādīni gahetvā bodhisattassa santikaṃ agamāsi. Bodhisatto taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘paresu sineho nāma na kātabbo, evaṃ balasampannopi sīho migarājā kilesavasena saṃsaggaṃ nissāya migamātukāya sarīraṃ lehanto visaparibhogaṃ katvā jīvitakkhayaṃ patto’’ti vatvā sampattaparisāya dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
९३.
93.
‘‘न विस्ससे अविस्सत्थे, विस्सत्थेपि न विस्ससे।
‘‘Na vissase avissatthe, vissatthepi na vissase;
विस्सासा भयमन्वेति, सीहंव मिगमातुका’’ति॥
Vissāsā bhayamanveti, sīhaṃva migamātukā’’ti.
तत्रायं सङ्खेपत्थो – यो पुब्बे सभयो अत्तनि अविस्सत्थो अहोसि, तस्मिं अविस्सत्थे, यो पुब्बेपि निब्भयो अत्तनि विस्सासिकोयेव, तस्मिं विस्सत्थेपि न विस्ससे, नेव विस्सासं करेय्य। किंकारणा? विस्सासा भयमन्वेति, यो हि मित्तेपि अमित्तेपि विस्सासो, ततो भयमेव आगच्छति। कथं? सीहंव मिगमातुका, यथा मित्तसन्थववसेन कतविस्सासाय मिगमातुकाय सन्तिका सीहस्स भयं अन्वेति, उपगतं सम्पत्तन्ति अत्थो। यथा वा विस्सासवसेन सीहं मिगमातुका अन्वेता उपगतातिपि अत्थो।
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yo pubbe sabhayo attani avissattho ahosi, tasmiṃ avissatthe, yo pubbepi nibbhayo attani vissāsikoyeva, tasmiṃ vissatthepi na vissase, neva vissāsaṃ kareyya. Kiṃkāraṇā? Vissāsā bhayamanveti, yo hi mittepi amittepi vissāso, tato bhayameva āgacchati. Kathaṃ? Sīhaṃva migamātukā, yathā mittasanthavavasena katavissāsāya migamātukāya santikā sīhassa bhayaṃ anveti, upagataṃ sampattanti attho. Yathā vā vissāsavasena sīhaṃ migamātukā anvetā upagatātipi attho.
एवं बोधिसत्तो सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेत्वा दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा यथाकम्मं गतो।
Evaṃ bodhisatto sampattaparisāya dhammaṃ desetvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा महासेट्ठि अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahāseṭṭhi ahameva ahosi’’nti.
विस्सासभोजनजातकवण्णना ततिया।
Vissāsabhojanajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ९३. विसासभोजनजातकं • 93. Visāsabhojanajātakaṃ
