| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ವಿತಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Vitakkasaṇṭhānasuttavaṇṇanā
೨೧೬. ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನಾತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ವಟ್ಟಪಾದಕಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಇಧ ಅಧಿಚಿತ್ತಭಾವೇನ ಅನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಅನುತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ ಕೇವಲಂ ‘‘ಪಕತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯದೇತ್ಥ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಂ ತದೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಇತರಸ್ಸ ಪನೇತ್ಥ ವಿಧಿ ನ ಪಟಿಸೇಧೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕೇಚಿ। ಅನುಯುತ್ತೇನಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನವಸೇನ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪರಿಬ್ರೂಹನವಸೇನ ಅನು ಅನು ಯುತ್ತೇನ। ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ। ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋತಿ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ। ಭಾವನಾಯ ಅಪ್ಪನಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋಪಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋಯೇವ ತದತ್ಥೇಪಿ ತಂಸದ್ದವೋಹಾರತೋ।
216.Dasakusalakammapathavasenāti idaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ vaṭṭapādakasamāpatticittassapi idha adhicittabhāvena anicchitattā. Tenāha ‘‘vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticitta’’nti. Atha vā anuttarimanussadhammasaṅgahitameva kevalaṃ ‘‘pakaticitta’’nti vattabbanti dassento ‘‘dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittamevā’’ti vatvā yadettha adhicittanti adhippetaṃ, taṃ tadeva dassento ‘‘vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticitta’’nti āha. Itarassa panettha vidhi na paṭisedhetīti daṭṭhabbaṃ. Vipassanāya sampayuttaṃ adhicittanti keci. Anuyuttenāti anuppannassa uppādanavasena, uppannassa paribrūhanavasena anu anu yuttena. Mūlakammaṭṭhānanti pārihāriyakammaṭṭhānaṃ. Gahetvā viharantoti bhāvanaṃ anuyuñjanto. Bhāvanāya appanaṃ appattopi adhicittamanuyuttoyeva tadatthepi taṃsaddavohārato.
ಯೇಹಿ ಫಲಂ ನಾಮ ಯಥಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಪಕಪ್ಪಿಯಮಾನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾರಣಾನೀ’’ತಿ। ಕಾಲೇನ ಕಾಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಲೇನಾತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಕರಣವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಯೇ ಸಮಯೇ’’ತಿ। ನನು ಚ…ಪೇ॰… ನಿರನ್ತರಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಚ ಭಾವನಾಯ ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬುದನೀಹರಣವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ‘‘ಪಞ್ಚ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಅಯಂ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾತಿ? ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅವಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಭಾವನಾಯ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇತರೋ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕದಾಚಿ ಭಾವನುಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತತೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಸೋಧನತ್ಥಾಯ ಯಥಾಕಾಲಂ ಇಮಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ‘‘ಕಾಲೇನ ಕಾಲ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥಾ ಅವೋಚಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಾಳಿಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಮಾನೀತಿ ಇಮಾನಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ಪಞ್ಚ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ। ಅಬ್ಬುದನ್ತಿ ಉಪದ್ದವಂ।
Yehi phalaṃ nāma yathā uppajjanaṭṭhāne pakappiyamānaṃ viya hoti, tāni nimittāni. Tenāha ‘‘kāraṇānī’’ti. Kālena kālanti ettha kālenāti bhummatthe karaṇavacananti āha ‘‘samaye samaye’’ti. Nanu ca…pe… nirantaraṃ manasi kātabbanti kasmā vuttaṃ, nanu ca bhāvanāya vīthipaṭipannattā abbudanīharaṇavidhiṃ dassentena bhagavatā ‘‘pañca nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbānī’’ti ayaṃ desanā āraddhāti? ‘‘Adhicittamanuyuttenā’’ti vuttattā avicchedavasena bhāvanāya yuttappayutto adhicittamanuyutto nāmāti codakassa adhippāyo. Itaro bhāvanaṃ anuyuñjantassaādikammikassa kadāci bhāvanupakkilesā uppajjeyyuṃ, tato cittassa visodhanatthāya yathākālaṃ imāni nimittāni manasi kātabbānīti ‘‘kālena kāla’’nti satthā avocāti dassento ‘‘pāḷiyañhī’’tiādimāha. Tattha imānīti imāni pāḷiyaṃ āgatāni pañca nimittāni. Abbudanti upaddavaṃ.
ಛನ್ದಸಹಗತಾ ರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ತಣ್ಹಾಛನ್ದಸಹಗತಾ ಕಾಮರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ। ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಅಸಮಪೇಕ್ಖಿತೇಸೂತಿ ಇಟ್ಠೇಸು ಪಿಯೇಸು, ಅನಿಟ್ಠೇಸು ಅಪ್ಪಿಯೇಸು, ಅಸಮಂ ಅಸಮ್ಮಾ ಪೇಕ್ಖಿತೇಸು। ಅಸಮಪೇಕ್ಖನನ್ತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಅಞ್ಞಾಣುಪೇಕ್ಖಾವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅಯೋನಿಸೋ ಗಹಣಂ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೮)। ತೇ ಪರಿವಿತಕ್ಕಾ। ತತೋ ನಿಮಿತ್ತತೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ತತೋ ಛನ್ದೂಪಸಂಹಿತಾದಿಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣತೋ ಅಞ್ಞಂ ನವಂ ನಿಮಿತ್ತಂ। ‘‘ಮನಸಿಕರೋತೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಆರಮ್ಮಣಂ, ತಾದಿಸೋ ಪುರಿಮುಪ್ಪನ್ನೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಆಕಾರೋ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ। ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಕಾರಣಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ಭಾವನಾವಸೇನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ, ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇ ವಾ ಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ। ಅಸುಭಞ್ಹಿ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ। ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಛನ್ದೂಪಸಂಹಿತೇ ವಿತಕ್ಕೇತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ‘‘ದೋಸೂಪಸಞ್ಹಿತೇ’’ತಿಆದೀಸು ಯಥಾರಹಂ ತಂ ತಂ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ‘‘ಸತ್ತೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸೂ’’ತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ। ಪಞ್ಚಧಮ್ಮೂಪನಿಸ್ಸಯೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ।
Chandasahagatā rāgasampayuttāti taṇhāchandasahagatā kāmarāgasampayuttā. Iṭṭhāniṭṭhaasamapekkhitesūti iṭṭhesu piyesu, aniṭṭhesu appiyesu, asamaṃ asammā pekkhitesu. Asamapekkhananti gehassitaaññāṇupekkhāvasena ārammaṇassa ayoniso gahaṇaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassā’’tiādi (ma. ni. 3.308). Te parivitakkā. Tato nimittato aññanti tato chandūpasaṃhitādiakusalavitakkuppattikāraṇato aññaṃ navaṃ nimittaṃ. ‘‘Manasikaroto’’ti hi vuttaṃ, tasmā ārammaṇaṃ, tādiso purimuppanno cittappavattiākāro vā nimittaṃ. Kusalanissitaṃ nimittanti kusalacittappavattikāraṇaṃ manasi kātabbaṃ citte ṭhapetabbaṃ, bhāvanāvasena cintetabbaṃ, cittasantāne vā saṅkamitabbaṃ. Asubhañhi asubhanimittanti. Saṅkhāresu uppanne chandūpasaṃhite vitakketi ānetvā sambandhitabbaṃ. Evaṃ ‘‘dosūpasañhite’’tiādīsu yathārahaṃ taṃ taṃ padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Yattha katthacīti ‘‘sattesu saṅkhāresū’’ti yattha katthaci. Pañcadhammūpanissayoti pañcavidho dhammūpasaṃhito upanissayo.
ಏವಂ ‘‘ಛನ್ದೂಪಸಞ್ಹಿತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥಾ ವಾ ಸೋಭನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಸುಭತೋ ಉಪಸಂಹರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪಸಂಹರಣಾಕಾರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ಸಾರತ್ತೋಸೀ’’ತಿ। ಛವಿರಾಗೇನಾತಿ ಛವಿರಾಗತಾಯ ಕಾಳಸಾಮಾದಿವಣ್ಣನಿಭಾಯ। ಕುಫಳಪೂರಿತೋತಿ ಪಕ್ಕೇಹಿ ಕುಣಪಫಲೇಹಿ ಪುಣ್ಣೋ। ‘‘ಕಲಿಫಲಪೂರಿತೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ।
Evaṃ ‘‘chandūpasañhite’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘imassa hatthā vā sobhanā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘asubhatoupasaṃharitabba’’nti vatvā upasaṃharaṇākārassa dassanaṃ ‘‘kimhi sārattosī’’ti. Chavirāgenāti chavirāgatāya kāḷasāmādivaṇṇanibhāya. Kuphaḷapūritoti pakkehi kuṇapaphalehi puṇṇo. ‘‘Kaliphalapūrito’’ti vā pāṭho.
ಅಸ್ಸಾಮಿಕತಾವಕಾಲಿಕಭಾವವಸೇನಾತಿ ಇದಂ ಪತ್ತಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಣ್ಣವಿಕಾರಞ್ಚೇವ ಜಿಣ್ಣಭಾವಞ್ಚ ಪತ್ವಾ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ ಭಿನ್ನಂ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಕಪಾಲನಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇದಂ ಚೀವರಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಣ್ಣವಿಕಾರಂ ಜಿಣ್ಣತಞ್ಚ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದಪುಞ್ಛನಚೋಳಕಂ ಹುತ್ವಾ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಾ ಛಡ್ಡನೀಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಪನ ನೇಸಂ ಸಾಮಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ನೇಸಂ ಏವಂ ವಿನಸ್ಸಿತುಂ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವವಸೇನ, ‘‘ಅನದ್ಧನಿಯಂ ಇದಂ ತಾವಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ತಾವಕಾಲಿಕಭಾವವಸೇನ ಚ ಮನಸಿಕರೋತೋ।
Assāmikatāvakālikabhāvavasenāti idaṃ pattaṃ anukkamena vaṇṇavikārañceva jiṇṇabhāvañca patvā chiddāvachiddaṃ bhinnaṃ vā hutvā kapālaniṭṭhaṃ bhavissati. Idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikāraṃ jiṇṇatañca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati. Sace pana nesaṃ sāmiko bhaveyya, na nesaṃ evaṃ vinassituṃ dadeyyāti evaṃ assāmikabhāvavasena, ‘‘anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’’nti evaṃ tāvakālikabhāvavasena ca manasikaroto.
ಆಘಾತವಿನಯ…ಪೇ॰… ಭಾವೇತಬ್ಬಾತಿ – ‘‘ಪಞ್ಚಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಾ। ಯತ್ಥ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಆಘಾತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಟಿವಿನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತಸ್ಸ ಆಘಾತವಿನಯಸುತ್ತಸ್ಸ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೬೧) ಚೇವ ಕಕಚೂಪಮೋವಾದ(ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೨-೨೩೩) ಛವಾಲಾತೂಪಮಾದೀನಞ್ಚ (ಇತಿವು॰ ೯೧) ವಸೇನ ಆಘಾತಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ।
Āghātavinaya…pe… bhāvetabbāti – ‘‘pañcime, bhikkhave, āghātapaṭivinayā. Yattha hi bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo’’tiādinā nayena āgatassa āghātavinayasuttassa (a. ni. 5.161) ceva kakacūpamovāda(ma. ni. 1.222-233) chavālātūpamādīnañca (itivu. 91) vasena āghātaṃ paṭivinodetvā mettā bhāvetabbā.
ಗರುಸಂವಾಸೋತಿ ಗರುಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಾಸೋ। ಉದ್ದೇಸೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸಾಪನಞ್ಚೇವ ಉದ್ದಿಸನಞ್ಚ। ಉದ್ದಿಟ್ಠಪರಿಪುಚ್ಛನನ್ತಿ ಯಥಾಉಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಪರಿಪುಚ್ಛಾ। ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮೂಪನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಗರುಸಂವಾಸಾದಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಚ್ಚ। ಮೋಹಧಾತೂತಿ ಮೋಹೋ।
Garusaṃvāsoti garuṃ upanissāya vāso. Uddesoti pariyattidhammassa uddisāpanañceva uddisanañca. Uddiṭṭhaparipucchananti yathāuggahitassa dhammassa atthaparipucchā. Pañca dhammūpanissāyāti garusaṃvāsādike pañca dhamme paṭicca. Mohadhātūti moho.
ಉಪನಿಸ್ಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಿತಬ್ಬಾ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಯತ್ತಪ್ಪಟಿಯತ್ತೋತಿ ಯತ್ತೋ ಚ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಾಪುಚ್ಛಾಕರಣೇಸು ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನೋ ಸಜ್ಜಿತೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥಸ್ಸ ಮೋಹೋ ಪಹೀಯತೀತಿ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ತತ್ಥ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಸೋ ಮೋಹೋ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮ್ಪೀತಿ ಏವಂ ಉದ್ದೇಸೇ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನೇನಪಿ। ಪುನ ಏವಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ ಕಙ್ಖಾವಿನೋದನೇಪಿ। ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಅತ್ಥೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತೀತಿ ಸುಯ್ಯಮಾನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ತೇಸು ತೇಸು ಪದೇಸು ‘‘ಇಧ ಸೀಲಂ ಕಥಿತಂ, ಇಧ ಸಮಾಧಿ, ಇಧ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ಸೋ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ವಿಭೂತೋ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಚಕ್ಖುರೂಪಾಲೋಕಾದಿ ಇಮಸ್ಸ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಕಾರಣಂ, ಇದಂ ಸಾಲಿಬೀಜಭೂಮಿಸಲಿಲಾದಿ ಇಮಸ್ಸ ಸಾಲಿಅಙ್ಕುರಸ್ಸ ಕಾರಣಂ। ಇದಂ ನ ಕಾರಣನ್ತಿ ತದೇವ ಚಕ್ಖುರೂಪಾಲೋಕಾದಿ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ, ತದೇವ ಸಾಲಿಬೀಜಾದಿ ಕುದ್ರುಸಕಙ್ಕುರಸ್ಸ ನ ಕಾರಣನ್ತಿ ಠಾನಾಟ್ಠಾನವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಛೇಕೋ ಹೋತಿ।
Upanissitabbāti upanissayitabbā, ayameva vā pāṭho. Yattappaṭiyattoti yatto ca gāmappavesanāpucchākaraṇesu ussukkaṃ āpanno sajjito ca hotīti attho. Athassa moho pahīyatīti assa bhikkhuno evaṃ tattha yuttappayuttassa pacchā so moho vigacchati. Evampīti evaṃ uddese appamajjanenapi. Puna evampīti atthaparipucchāya kaṅkhāvinodanepi. Tesu tesu ṭhānesu attho pākaṭo hotīti suyyamānassa dhammassa tesu tesu padesu ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā’’ti so so attho vibhūto hoti. Idaṃ cakkhurūpālokādi imassa cakkhuviññāṇassa kāraṇaṃ, idaṃ sālibījabhūmisalilādi imassa sāliaṅkurassa kāraṇaṃ. Idaṃ na kāraṇanti tadeva cakkhurūpālokādi sotaviññāṇassa, tadeva sālibījādi kudrusakaṅkurassa na kāraṇanti ṭhānāṭṭhānavinicchaye cheko hoti.
ಆರಮ್ಮಣೇಸೂತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು। ಇಮೇ ವಿತಕ್ಕಾತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ। ಸಬ್ಬೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಹೀಯನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ನ ಸಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕಭೂತಾತಿ ‘‘ಪಹೀಯನ್ತಿ ಏವಾ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕಂ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಾನೀ’’ತಿಆದಿ।
Ārammaṇesūti kammaṭṭhānesu. Ime vitakkāti kāmavitakkādayo. Sabbe kusalā dhammā sabbākusalapaṭipakkhāti katvā ‘‘pahīyantī’’ti vattabbe na sabbe sabbesaṃ ujuvipaccanīkabhūtāti ‘‘pahīyanti evā’’ti sāsaṅkaṃ vadati. Tenāha ‘‘imānī’’tiādi.
ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಕುಸಲೇನ ನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿಸ್ಸಯಿತಬ್ಬಂ। ಕುಸಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಕುಸಲುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಯಥಾವುತ್ತಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದಿಮೇವ ವದತಿ। ಸಾರಫಲಕೇತಿ ಚನ್ದನಮಯೇ ಸಾರಫಲಕೇ। ವಿಸಮಾಣಿನ್ತಿ ವಿಸಮಾಕಾರೇನ ತತ್ಥ ಠಿತಂ ಆಣಿಂ। ಹನೇಯ್ಯಾತಿ ಪಹರೇಯ್ಯ ನಿಕ್ಖಾಮೇಯ್ಯ।
Kusalanissitanti kusalena nissitaṃ nissayitabbaṃ. Kusalassa paccayabhūtanti tasseva vevacanaṃ, kusaluppattikāraṇaṃ yathāvuttaasubhanimittādimeva vadati. Sāraphalaketi candanamaye sāraphalake. Visamāṇinti visamākārena tattha ṭhitaṃ āṇiṃ. Haneyyāti pahareyya nikkhāmeyya.
೨೧೭. ಅಟ್ಟೋತಿ ಆತುರೋ, ದುಗ್ಗನ್ಧಬಾಧತಾಯ ಪೀಳಿತೋ। ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತದುಕ್ಖೋ। ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನಾತಿ ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತತಾಯ ಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖತಾಯ ಗೇಹಸ್ಸಿತರೋಗೇನ ಸರೋಗತಾಯ ಚ ಏತೇ ಅಕುಸಲಾ ವಿಞ್ಞುಗರಹಿತಬ್ಬತಾಯ ಜಿಗುಚ್ಛನೀಯತಾಯ ಚ ಸಾವಜ್ಜಾ ಅನಿಟ್ಠಫಲತಾಯ ನಿರಸ್ಸಾದಸಂವತ್ತನಿಯತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕಾತಿ ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಕುಸಲಾದಿಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖತೋ।
217.Aṭṭoti āturo, duggandhabādhatāya pīḷito. Dukkhitoti sañjātadukkho. Imināpi kāraṇenāti akosallasambhūtatāya kusalapaṭipakkhatāya gehassitarogena sarogatāya ca ete akusalā viññugarahitabbatāya jigucchanīyatāya ca sāvajjā aniṭṭhaphalatāya nirassādasaṃvattaniyatāya ca dukkhavipākāti evaṃ tena tena kāraṇena akusalādibhāvaṃ upaparikkhato.
‘‘ಆತುರಂ ಅಸುಚಿಂ ಪೂತಿಂ, ಪಸ್ಸ ನನ್ದೇ ಸಮುಸ್ಸಯಂ।
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa nande samussayaṃ;
ಉಗ್ಘರನ್ತಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ, ಬಾಲಾನಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ’’ನ್ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರೀ ೨.೪.೧೫೭) –
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhinandita’’nti. (apa. therī 2.4.157) –
ಏವಮಾದಿ ಕಾಯವಿಚ್ಛನ್ದನೀಯಕಥಾದೀಹಿ ವಾ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ –
Evamādi kāyavicchandanīyakathādīhi vā. Ādi-saddena –
‘‘ತಸ್ಸೇವ ತೇನ ಪಾಪಿಯೋ, ಯೋ ಕುದ್ಧಂ ಪಟಿಕುಜ್ಝತಿ।
‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;
ಕುದ್ಧಂ ಅಪ್ಪಟಿಕುಜ್ಝನ್ತೋ, ಸಙ್ಗಾಮಂ ಜೇತಿ ದುಜ್ಜಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೪೪೨) –
Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjaya’’nti. (theragā. 442) –
ಏವಮಾದಿ ಪಟಿಘವೂಪಸಮನಕಥಾದಿಕಾಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
Evamādi paṭighavūpasamanakathādikāpi saṅgaṇhāti.
೨೧೮. ನ ಸರಣಂ ಅಸತಿ, ಅನನುಸ್ಸರಣಂ। ಅಮನಸಿಕರಣಂ ಅಮನಸಿಕಾರೋ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇನೇವ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ। ಉಗ್ಗಹಿತೋ ಧಮ್ಮಕಥಾಪಬನ್ಧೋತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಕಾರೋ ಧಮ್ಮಕಥಾಪಬನ್ಧೋ। ಮುಟ್ಠಿಪೋತ್ಥಕೋತಿ ಮುಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೋ ಪಾರಿಹಾರಿಯಪೋತ್ಥಕೋ। ಸಮನ್ನಾನೇನ್ತೇನಾತಿ ಸಮನ್ನಾಹರನ್ತೇನ। ಓಕಾಸೋ ನ ಹೋತಿ ಆರದ್ಧಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಬ್ಬತೋ। ಆರದ್ಧಸ್ಸ ಅನ್ತಗಮನಂ ಅನಾರಮ್ಭೋವಾತಿ ಥೇರವಾದೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ। ಪಬ್ಭಾರಸೋಧನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಆರಭನ್ತೋ ಏವ ವಿತಕ್ಕನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯಸಜ್ಝಾಯನಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಂ ತೇಜೋಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ತೀಣಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಆಚಿನೋತಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಆಸಯಂ ಕಸಿಣಞ್ಚ ಸವಿಸೇಸಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ’’ತಿಆದಿಮವೋಚ। ತೇನಸ್ಸ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ। ಅಸತಿಪಬ್ಬಂ ನಾಮ ಅಸತಿಯಾ ವಿತಕ್ಕನಿಗ್ಗಹಣವಿಭಾವನತೋ।
218. Na saraṇaṃ asati, ananussaraṇaṃ. Amanasikaraṇaṃ amanasikāro. Kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisīditabbanti kammaṭṭhānamanasikāreneva nisīditabbaṃ. Uggahito dhammakathāpabandhoti kammaṭṭhānassa upakāro dhammakathāpabandho. Muṭṭhipotthakoti muṭṭhippamāṇo pārihāriyapotthako. Samannānentenāti samannāharantena. Okāso na hoti āraddhassa pariyosāpetabbato. Āraddhassa antagamanaṃ anārambhovāti theravādo. Tassāti upajjhāyassa. Pabbhārasodhanaṃ kāyakammaṃ, ārabhanto eva vitakkaniggaṇhanatthaṃ saṃyuttanikāyasajjhāyanaṃ vacīkammaṃ, dassanakiccapubbakammakaraṇatthaṃ tejokasiṇaparikammanti tīṇi kammāni ācinoti. Thero tassa āsayaṃ kasiṇañca savisesaṃ jānitvā ‘‘imasmiṃ vihāre’’tiādimavoca. Tenassa yathādhippāyaṃ sabbaṃ sampāditaṃ. Asatipabbaṃ nāma asatiyā vitakkaniggahaṇavibhāvanato.
೨೧೯. ವಿತಕ್ಕಮೂಲಭೇದಂ ಪಬ್ಬನ್ತಿ ವಿತಕ್ಕಮೂಲಸ್ಸ ತಮ್ಮೂಲಸ್ಸ ಚ ಭೇದವಿಭಾವನಂ ವಿತಕ್ಕಮೂಲಭೇದಂ ಪಬ್ಬಂ। ವಿತಕ್ಕಂ ಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ವಿತಕ್ಕಸಙ್ಖಾರೋ, ವಿತಕ್ಕಪಚ್ಚಯೋ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದೀಸುಪಿ ಸುಭಾದಿನಾ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ। ಸೋ ಪನ ವಿತಕ್ಕಸಙ್ಖಾರೋ ಸಂತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿತಕ್ಕಸಙ್ಖಾರಸಣ್ಠಾನಂ, ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿಆದಿ ಸಞ್ಞಾವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿತಕ್ಕಾನಂ ಮೂಲಞ್ಚ ಮೂಲಮೂಲಞ್ಚ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ವಿತಕ್ಕಾನಂ ಮೂಲಮೂಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಾನಂ ಮೂಲಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಞಾಣಗತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ಯಾಥಾವತೋ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ವಿತಕ್ಕಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿತಕ್ಕಚಾರೋ ಸಿಥಿಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಥಿಲೀಭೂತೇ ಮತ್ಥಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿತಕ್ಕಚಾರೋ ಸಿಥಿಲಭೂತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿತಕ್ಕಾನಂ ಮೂಲಗಮನೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಥಿರಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ। ವಿತಕ್ಕಾ ಸಬ್ಬಸೋ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ವಾ ಅನವಸೇಸಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ।
219.Vitakkamūlabhedaṃ pabbanti vitakkamūlassa tammūlassa ca bhedavibhāvanaṃ vitakkamūlabhedaṃ pabbaṃ. Vitakkaṃ saṅkharotīti vitakkasaṅkhāro, vitakkapaccayo subhanimittādīsupi subhādinā ayonisomanasikāro. So pana vitakkasaṅkhāro saṃtiṭṭhati etthāti vitakkasaṅkhārasaṇṭhānaṃ, asubhe subhantiādi saññāvipallāso. Tenāha ‘‘vitakkānaṃ mūlañca mūlamūlañca manasi kātabba’’nti. Vitakkānaṃ mūlamūlaṃ gacchantassāti upaparikkhanavasena micchāvitakkānaṃ mūlaṃ uppattikāraṇaṃ ñāṇagatiyā gacchantassa. Yāthāvato jānantassa pubbe viya vitakkā abhiṇhaṃ nappavattantīti āha ‘‘vitakkacāro sithilo hotī’’ti. Tasmiṃ sithilībhūte matthakaṃ gacchanteti vuttanayena vitakkacāro sithilabhūto, tasmiṃ vitakkānaṃ mūlagamane anukkamena thirabhāvappattiyā matthakaṃ gacchante. Vitakkā sabbaso nirujjhantīti micchāvitakkā sabbepi gacchanti na samudācaranti, bhāvanāpāripūriyā vā anavasesā pahīyanti.
ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಪತಿತನ್ತಿ ಸಸಕಸ್ಸ ಕಣ್ಣಸಮೀಪೇ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಂ ಪಹರನ್ತಂ ವಿಯ ಉಪಪತಿತಂ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸಸಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹಾಮೂಸಿಕಾಹಿ ಖತಮಹಾವಾಟಂ ಉಮಙ್ಗಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಪಾತೇನ ಮಹಾಸದ್ದೋ ಅಹೋಸಿ। ಪಲಾಯಿಂಸು ‘‘ಪಥವೀ ಉದ್ರೀಯತೀ’’ತಿ। ಮೂಲಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನುವಿಜ್ಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ಪಥವೀ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಯತ್ಥಾಯಂ ಸಸೋ ಉಟ್ಠಿತೋ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಯಂನೂನ ವೀಮಂಸೇಯ್ಯಂ। ಪಥವಿಯಾ ಭಿಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಗತೇ ‘‘ಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಸೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಆಧಿಪಚ್ಚವತೋ ಹಿ ಯಾಚನಂ ಸಣ್ಹಮುದುಕಂ। ದುದ್ದುಭಾಯತೀತಿ ದುದ್ದುಭಾತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ। ಅನುರವದಸ್ಸನಞ್ಹೇತಂ। ಭದ್ದನ್ತೇತಿ ಮಿಗರಾಜಸ್ಸ ಪಿಯಸಮುದಾಚಾರೋ, ಮಿಗರಾಜ, ಭದ್ದಂ ತೇ ಅತ್ಥೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಮೇತನ್ತಿ ಕಿಂ ಏತಂ, ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಂ? ದುದ್ದುಭನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಅನುರವದಸ್ಸನಮೇವ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಸಕಸ್ಸ ಮಹಾಪಥವೀಭೇದನಂ ರವನಾಯ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅಮೂಲಂ, ಏವಂ ವಿತಕ್ಕಚಾರೋಪಿ ಸಞ್ಞಾವಿಪಲ್ಲಾಸಸಮುಟ್ಠಾನೋ ಅಮೂಲೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿತಕ್ಕಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ।
Kaṇṇamūle patitanti sasakassa kaṇṇasamīpe kaṇṇasakkhaliṃ paharantaṃ viya upapatitaṃ. Tassa kira sasakassa heṭṭhā mahāmūsikāhi khatamahāvāṭaṃ umaṅgasadisaṃ ahosi, tenassa pātena mahāsaddo ahosi. Palāyiṃsu ‘‘pathavī udrīyatī’’ti. Mūlamūlaṃ gantvā anuvijjeyyanti ‘‘pathavī bhijjatī’’ti yatthāyaṃ saso uṭṭhito, tattha gantvā tassa mūlakāraṇaṃ yaṃnūna vīmaṃseyyaṃ. Pathaviyā bhijjanaṭṭhānaṃ gate ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti saso ‘‘na sakkomi sāmī’’ti āha. Ādhipaccavato hi yācanaṃ saṇhamudukaṃ. Duddubhāyatīti duddubhāti saddaṃ karoti. Anuravadassanañhetaṃ. Bhaddanteti migarājassa piyasamudācāro, migarāja, bhaddaṃ te atthūti attho. Kimetanti kiṃ etaṃ, kiṃ tassa mūlakāraṇaṃ? Duddubhanti idampi tassa anuravadassanameva. Evanti yathā sasakassa mahāpathavībhedanaṃ ravanāya micchāgāhasamuṭṭhānaṃ amūlaṃ, evaṃ vitakkacāropi saññāvipallāsasamuṭṭhāno amūlo. Tenāha ‘‘vitakkāna’’ntiādi.
೨೨೦. ಅಭಿದನ್ತನ್ತಿ ಅಭಿಭವನದನ್ತಂ, ಉಪರಿದನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪರಿದನ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಹಿ ಇತರಂ ಮುಸಲಂ ವಿಯ ಉದುಕ್ಖಲಂ ವಿಸೇಸತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಖಾದನಕಾಲೇ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ವತ್ತತಿ। ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಬಲವಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ। ಅಕುಸಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಸಹಿತಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ। ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಸಮುದಾಚಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಾ ಆಪಾದೇತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇ ಚ ತುಮ್ಹೇ ಸತಿಪಿ ಚಿರಕಾಲಭಾವನಾಯ ಏವಂ ಅದುಬ್ಬಲಾ ಕೋ ಚಾಹಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಪ್ಪತಿಟ್ಠೇ ವಿಯ ಠಿತೇಪಿ ಇದಾನೇವ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೇ ಕರೋನ್ತೋ ಇತಿ ಏವಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ। ತಂ ಪನ ಅಭಿಭವನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತವೀರಿಯಪಗ್ಗಣ್ಹನಮಾಹ। ಅತ್ಥದೀಪಿಕನ್ತಿ ಏಕನ್ತತೋ ವಿತಕ್ಕನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಜೋತಕಂ। ಉಪಮನ್ತಿ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದಿಕಂ ಉಪಮಂ।
220.Abhidantanti abhibhavanadantaṃ, uparidantanti attho. Tenāha ‘‘uparidanta’’nti. So hi itaraṃ musalaṃ viya udukkhalaṃ visesato kassaci khādanakāle abhibhuyya vattati. Kusalacittenāti balavasammāsaṅkappasampayuttena. Akusalacittanti kāmavitakkādisahitaṃ akusalacittaṃ. Abhiniggaṇhitabbanti yathā tassa āyatiṃ samudācāro na hoti, evaṃ abhibhavitvā niggahetabbaṃ, anuppattidhammatā āpādetabbāti attho. Ke ca tumhe satipi cirakālabhāvanāya evaṃ adubbalā ko cāhaṃ mama santike laddhappatiṭṭhe viya ṭhitepi idāneva appatiṭṭhe karonto iti evaṃ abhibhavitvā. Taṃ pana abhibhavanākāraṃ dassento ‘‘kāmaṃ taco cā’’tiādinā caturaṅgasamannāgatavīriyapaggaṇhanamāha. Atthadīpikanti ekantato vitakkaniggaṇhanatthajotakaṃ. Upamanti ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, balavā puriso’’tiādikaṃ upamaṃ.
೨೨೧. ಪರಿಯಾದಾನಭಾಜನೀಯನ್ತಿ ಯಂ ತಂ ಆದಿತೋ ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಚ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಮನಸಿಕರಣಕಾಲಪರಿಯಾದಾನಸ್ಸ ವಸೇನ ವಿಭಜನಂ। ನಿಗಮನಂ ವಾ ಏತಂ, ಯದಿದಂ ‘‘ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ। ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪುನ ವಚನಂ ನಿಗಮನನ್ತಿ। ತಥಾಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ವಸೀಭಾವವಿಸುದ್ಧಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತ್ಥಾಚರಿಯೋತಿ ಧನುಬ್ಬೇದಾಚರಿಯೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಸಸನತೋ ಅಸತ್ಥಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ, ಏವಂ ಧನುಸಿಪ್ಪಮ್ಪಿ ಧನುಬ್ಬೇದಪರಿಯಾಪನ್ನಮೇವಾತಿ।
221.Pariyādānabhājanīyanti yaṃ taṃ ādito ‘‘adhicittamanuyuttena bhikkhunā pañca nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbānī’’ti niddiṭṭhaṃ, tattha tassa nimittassa manasikaraṇakālapariyādānassa vasena vibhajanaṃ. Nigamanaṃ vā etaṃ, yadidaṃ ‘‘yato kho, bhikkhave’’tiādi. Yathāvuttassa hi atthassa puna vacanaṃ nigamananti. Tathāpaṭipannassa vā vasībhāvavisuddhidassanatthaṃ ‘‘yato kho, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Satthācariyoti dhanubbedācariyo. Yathā hi sasanato asatthampi satthaggahaṇeneva saṅgayhati, evaṃ dhanusippampi dhanubbedapariyāpannamevāti.
ಪರಿಯಾಯತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇತೀತಿ ಪರಿಯಾಯೋ। ವಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿತಕ್ಕವಾರಪಥೇಸೂ’’ತಿ, ವಿತಕ್ಕಾನಂ ವಾರೇನ ಪವತ್ತನಮಗ್ಗೇಸು। ಚಿಣ್ಣವಸೀತಿ ಆಸೇವಿತವಸೀ। ಪಗುಣವಸೀತಿ ಸುಭಾವಿತವಸೀ। ಸಮ್ಮಾವಿತಕ್ಕಂಯೇವ ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ ತಥಾವಿತಕ್ಕನತೋ, ಇತರಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಸೇತುಘಾತೋಯೇವಾತಿ।
Pariyāyati parivitakketīti pariyāyo. Vāroti āha ‘‘vitakkavārapathesū’’ti, vitakkānaṃ vārena pavattanamaggesu. Ciṇṇavasīti āsevitavasī. Paguṇavasīti subhāvitavasī. Sammāvitakkaṃyeva yathicchitaṃ tathāvitakkanato, itarassa panassa setughātoyevāti.
ವಿತಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Vitakkasaṇṭhānasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಸೀಹನಾದವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca sīhanādavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧೦. ವಿತಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಸುತ್ತಂ • 10. Vitakkasaṇṭhānasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ವಿತಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Vitakkasaṇṭhānasuttavaṇṇanā
