| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
६. वितक्कत्तिकवण्णना
6. Vitakkattikavaṇṇanā
२२. वितक्कत्तिके पटिच्चवारानुलोमे अधिपतिया तेवीसाति सत्तसु मूलकेसु यथाक्कमं सत्त पञ्च तीणि एकं तीणि तीणि एकन्ति एवं तेवीस, अञ्ञमञ्ञे अट्ठवीस सत्त पञ्च पञ्च तीणि चत्तारि तीणि एकन्ति एवं, पुरेजाते एकादस तीणि चत्तारि द्वे दुतियततियदुमूलकेसु एकं एकन्ति एवं, तथा आसेवने। अञ्ञानि गणनानि हेतुआरम्मणसदिसानि।
22. Vitakkattike paṭiccavārānulome adhipatiyā tevīsāti sattasu mūlakesu yathākkamaṃ satta pañca tīṇi ekaṃ tīṇi tīṇi ekanti evaṃ tevīsa, aññamaññe aṭṭhavīsa satta pañca pañca tīṇi cattāri tīṇi ekanti evaṃ, purejāte ekādasa tīṇi cattāri dve dutiyatatiyadumūlakesu ekaṃ ekanti evaṃ, tathā āsevane. Aññāni gaṇanāni hetuārammaṇasadisāni.
३१. पच्चनीये नाधिपतिपच्चये पठमपञ्हे ‘‘अवितक्कविचारमत्ते खन्धे पटिच्च अवितक्कविचारमत्ता अधिपती’’ति वत्वा पुन ‘‘विपाकं अवितक्कविचारमत्तं एकं खन्धं पटिच्चा’’तिआदिना विस्सज्जनं कतं, न पन अविसेसेन। कस्मा? विपाकवज्जानं अवितक्कविचारमत्तक्खन्धानं एकन्तेन साधिपतिभावतो । विपाकानं पन लोकुत्तरानमेव साधिपतिभावो, न इतरेसन्ति ते विसुं निद्धारेत्वा वुत्ता। लोकुत्तरविपाकाधिपतिस्स चेत्थ पुरिमकोट्ठासेयेव सङ्गहो वेदितब्बो।
31. Paccanīye nādhipatipaccaye paṭhamapañhe ‘‘avitakkavicāramatte khandhe paṭicca avitakkavicāramattā adhipatī’’ti vatvā puna ‘‘vipākaṃ avitakkavicāramattaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭiccā’’tiādinā vissajjanaṃ kataṃ, na pana avisesena. Kasmā? Vipākavajjānaṃ avitakkavicāramattakkhandhānaṃ ekantena sādhipatibhāvato . Vipākānaṃ pana lokuttarānameva sādhipatibhāvo, na itaresanti te visuṃ niddhāretvā vuttā. Lokuttaravipākādhipatissa cettha purimakoṭṭhāseyeva saṅgaho veditabbo.
३८. नासेवनमूलके अवितक्कविचारमत्तं विपाकेन सह गच्छन्तेनाति एतं मूलं अवितक्कविचारमत्तअवितक्कविचारपदेहि अवितक्केहि सह योजेन्तेन नपुरेजातसदिसं पाळिगमनं कातब्बन्ति वुत्तं होति। सदिसता चेत्थ येभुय्येन विसदिसता च दट्ठब्बा। तत्थ हि आरुप्पे अवितक्कविचारमत्तं इध विपाकं अवितक्कविचारमत्तन्तिआदि योजेतब्बन्ति अयमेत्थ विसेसो। इदञ्च नासेवनविभङ्गानन्तरं लिखितब्बं, न झानानन्तरं, केसुचि पोत्थकेसु लिखितं।
38. Nāsevanamūlake avitakkavicāramattaṃ vipākena saha gacchantenāti etaṃ mūlaṃ avitakkavicāramattaavitakkavicārapadehi avitakkehi saha yojentena napurejātasadisaṃ pāḷigamanaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. Sadisatā cettha yebhuyyena visadisatā ca daṭṭhabbā. Tattha hi āruppe avitakkavicāramattaṃ idha vipākaṃ avitakkavicāramattantiādi yojetabbanti ayamettha viseso. Idañca nāsevanavibhaṅgānantaraṃ likhitabbaṃ, na jhānānantaraṃ, kesuci potthakesu likhitaṃ.
पच्चयवारे पठमघटने पवत्तिपटिसन्धियोति दुमूलकेसु पठमे सत्तसुपि पञ्हेसु पवत्तिञ्च पटिसन्धिञ्च योजेत्वाति वुत्तं होति।
Paccayavāre paṭhamaghaṭane pavattipaṭisandhiyoti dumūlakesu paṭhame sattasupi pañhesu pavattiñca paṭisandhiñca yojetvāti vuttaṃ hoti.
४९. पच्चनीये सत्तसु ठानेसु सत्त मोहा उद्धरितब्बा मूलपदेसु एवाति सवितक्कसविचारादिपदेसु मूलपदमेव अवसानभावेन येसु पञ्हेसु योजितं, तेसु सत्तसु पञ्हेसु सत्त मोहा उद्धरितब्बाति अत्थो।
49. Paccanīye sattasu ṭhānesu satta mohā uddharitabbā mūlapadesu evāti savitakkasavicārādipadesu mūlapadameva avasānabhāvena yesu pañhesu yojitaṃ, tesu sattasu pañhesu satta mohā uddharitabbāti attho.
पञ्हावारपच्चनीये ‘‘अवितक्कविचारमत्तो धम्मो अवितक्कविचारमत्तस्स धम्मस्स आरम्मणसहजातउपनिस्सयकम्मपच्चयेन पच्चयो’’ति केसुचि पोत्थकेसु पाठो दिस्सति, उपनिस्सयेन पन सङ्गहितत्ता ‘‘कम्मपच्चयेन पच्चयो’’ति न सक्का वत्तुं। उपादिन्नत्तिकपञ्हावारपच्चनीये हि ‘‘अनुपादिन्नअनुपादानियो धम्मो अनुपादिन्नअनुपादानियस्स धम्मस्स सहजातउपनिस्सयपच्चयेन पच्चयो’’ति (पट्ठा॰ १.४.५८, ६२) एत्तकमेव वुत्तं। परित्तत्तिकपञ्हावारपच्चनीये च ‘‘महग्गतो धम्मो महग्गतस्स धम्मस्स आरम्मणसहजातउपनिस्सयपच्चयेन पच्चयो’’ति (पट्ठा॰ २.१२.५७, ६५, ७३) एत्तकमेव वुत्तन्ति। एत्तकमेव च अवितक्कविचारमत्तं कम्मं अप्पमाणं महग्गतञ्च, तञ्च दुब्बलं न होतीति एतेहियेव वचनेहि विञ्ञायतीति।
Pañhāvārapaccanīye ‘‘avitakkavicāramatto dhammo avitakkavicāramattassa dhammassa ārammaṇasahajātaupanissayakammapaccayena paccayo’’ti kesuci potthakesu pāṭho dissati, upanissayena pana saṅgahitattā ‘‘kammapaccayena paccayo’’ti na sakkā vattuṃ. Upādinnattikapañhāvārapaccanīye hi ‘‘anupādinnaanupādāniyo dhammo anupādinnaanupādāniyassa dhammassa sahajātaupanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.4.58, 62) ettakameva vuttaṃ. Parittattikapañhāvārapaccanīye ca ‘‘mahaggato dhammo mahaggatassa dhammassa ārammaṇasahajātaupanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.57, 65, 73) ettakameva vuttanti. Ettakameva ca avitakkavicāramattaṃ kammaṃ appamāṇaṃ mahaggatañca, tañca dubbalaṃ na hotīti etehiyeva vacanehi viññāyatīti.
वितक्कत्तिकवण्णना निट्ठिता।
Vitakkattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ६. वितक्कत्तिकवण्णना • 6. Vitakkattikavaṇṇanā
