| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
៦. វិតក្កត្តិកវណ្ណនា
6. Vitakkattikavaṇṇanā
២២. វិតក្កត្តិកេ សត្តសុ មូលកេសូតិ ‘‘សវិតក្កសវិចារំ ធម្មំ បដិច្ចា’’តិអាទិនា អាគតានិ តីណិ ឯកកានិ, តីណិ ទុកានិ, ឯកំ តិកន្តិ ឯវំ ឯកមូលកានិ យានិ សត្តមូលកានិ, តេសុ។ យថាក្កមន្តិ បាឡិយំ អាគតានុក្កមេន។ សត្តាតិ បឋមេ ឯកកេ សត្ត។ បញ្ចាតិ ទុតិយេ បញ្ច។ តានិមានិ ហេតុបច្ចយេ វុត្តនយេន វេទិតព្ពានិ។ ឥធ បន បវត្តិវសេនេវ យោជេតព្ពំ។ តីណីតិអាទីសុ តតិយេ តីណិ, ចតុត្ថេ ឯកំ, បញ្ចមេ តីណិ, ឆដ្ឋេបិ តីណិ, សត្តមេ ឯកំ។ តានិ បន យថាក្កមំ តតិយបទំ បដិច្ច តតិយបទទុតិយបទតទុភយវសេន, បឋមបទតតិយបទានិ បដិច្ច តតិយបទវសេន, បឋមបទទុតិយបទានិ បដិច្ច បឋមបទតតិយបទតទុភយវសេន, ទុតិយបទតតិយបទានិ បដិច្ច បឋមបទតតិយបទតទុភយវសេន, បឋមទុតិយតតិយបទានិ បដិច្ច តតិយបទវសេនេវ វេទិតព្ពានិ។ អញ្ញមញ្ញេ អដ្ឋវីសាតិអាទីសុបិ ឥមិនាវ នយេន គណនា វេទិតព្ពា។ ឯវន្តិ យថាវុត្តំ គណនំ បច្ចាមសតិ។ ទុតិយតតិយមូលកេសុ ឯកំ ឯកន្តិ ទុតិយមូលកេ ឯកំ, តតិយមូលកេ ឯកន្តិ យោជេតព្ពំ។ តថា អាសេវនេតិ យថា បុរេជាតេ ឯកាទស, តថា អាសេវនេតិ អត្ថោ។ អញ្ញានីតិ អធិបតិអញ្ញមញ្ញបុរេជាតាសេវនតោ អញ្ញេសុ បច្ចយេសុ គណនានិ។ ហេតុអារម្មណសទិសានីតិ ហេតុអារម្មណបច្ចយេសុ គណនាសទិសានិ។
22. Vitakkattike sattasu mūlakesūti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paṭiccā’’tiādinā āgatāni tīṇi ekakāni, tīṇi dukāni, ekaṃ tikanti evaṃ ekamūlakāni yāni sattamūlakāni, tesu. Yathākkamanti pāḷiyaṃ āgatānukkamena. Sattāti paṭhame ekake satta. Pañcāti dutiye pañca. Tānimāni hetupaccaye vuttanayena veditabbāni. Idha pana pavattivaseneva yojetabbaṃ. Tīṇītiādīsu tatiye tīṇi, catutthe ekaṃ, pañcame tīṇi, chaṭṭhepi tīṇi, sattame ekaṃ. Tāni pana yathākkamaṃ tatiyapadaṃ paṭicca tatiyapadadutiyapadatadubhayavasena, paṭhamapadatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavasena, paṭhamapadadutiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, dutiyapadatatiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, paṭhamadutiyatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavaseneva veditabbāni. Aññamaññe aṭṭhavīsātiādīsupi imināva nayena gaṇanā veditabbā. Evanti yathāvuttaṃ gaṇanaṃ paccāmasati. Dutiyatatiyamūlakesu ekaṃ ekanti dutiyamūlake ekaṃ, tatiyamūlake ekanti yojetabbaṃ. Tathā āsevaneti yathā purejāte ekādasa, tathā āsevaneti attho. Aññānīti adhipatiaññamaññapurejātāsevanato aññesu paccayesu gaṇanāni. Hetuārammaṇasadisānīti hetuārammaṇapaccayesu gaṇanāsadisāni.
៣១. អវិសេសេនាតិ ‘‘វិបាក’’ន្តិ វិសេសនំ អកត្វា ន បន វិស្សជ្ជនំ កតន្តិ យោជនា។ តត្ថ ការណំ វត្តុំ ‘‘កស្មា’’តិអាទិមាហ។ ឥតរេសន្តិ លោកិយវិបាកានំ។ តេ វិសុំ និទ្ធារេត្វា វុត្តាតិ តេ យថាវុត្តលោកិយវិបាកា អវិតក្កវិចារមត្តសាមញ្ញតោ វិសុំ នីហរិត្វា វុត្តា។ ‘‘អវិតក្កវិចារមត្តេ ខន្ធេ បដិច្ច អវិតក្កវិចារមត្តា អធិបតី’’តិ វុត្តរាសិ បុរិមកោដ្ឋាសោ។
31. Avisesenāti ‘‘vipāka’’nti visesanaṃ akatvā na pana vissajjanaṃ katanti yojanā. Tattha kāraṇaṃ vattuṃ ‘‘kasmā’’tiādimāha. Itaresanti lokiyavipākānaṃ. Te visuṃ niddhāretvā vuttāti te yathāvuttalokiyavipākā avitakkavicāramattasāmaññato visuṃ nīharitvā vuttā. ‘‘Avitakkavicāramatte khandhe paṭicca avitakkavicāramattā adhipatī’’ti vuttarāsi purimakoṭṭhāso.
៣៨. ឯតន្តិ ‘‘អវិតក្កវិចារមត្តំ អវិតក្ក…បេ.… សហ គច្ឆន្តេនា’’តិ អាគតបាឡិបទំ។ តស្ស អត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘មូលំ…បេ.… វុត្តំ ហោតី’’តិ អាហ។ តត្ថ អវិតក្ក…បេ.… យោជេន្តេនាតិ អវិតក្កេហិ អវិតក្កបរិយាយេន វុត្តេហិ អវិតក្កវិចារមត្តអវិតក្កអវិចារបទេហិ សហ មូលបទំ , អាសេវនមូលកមេវ វា គច្ឆន្តេន យោជេន្តេន នបុរេជាតសទិសំ នាសេវនេ បាឡិគមនំ កាតព្ពំ, បឋិតព្ពន្តិ អត្ថោ។ បោត្ថកេសុ បន ‘‘អវិតក្កវិចារមត្តំ វិបាកេន សហ គច្ឆន្តេនា’’តិ ទិស្សតិ, វិបាកេន វិសេសនភូតេន សហ យោជេន្តេនាតិ អត្ថោ។ តេនេវាហ ‘‘វិបាកំ អវិតក្កវិចារមត្តន្តិអាទិ យោជេតព្ព’’ន្តិ។
38. Etanti ‘‘avitakkavicāramattaṃ avitakka…pe… saha gacchantenā’’ti āgatapāḷipadaṃ. Tassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘mūlaṃ…pe… vuttaṃ hotī’’ti āha. Tattha avitakka…pe… yojentenāti avitakkehi avitakkapariyāyena vuttehi avitakkavicāramattaavitakkaavicārapadehi saha mūlapadaṃ , āsevanamūlakameva vā gacchantena yojentena napurejātasadisaṃ nāsevane pāḷigamanaṃ kātabbaṃ, paṭhitabbanti attho. Potthakesu pana ‘‘avitakkavicāramattaṃ vipākena saha gacchantenā’’ti dissati, vipākena visesanabhūtena saha yojentenāti attho. Tenevāha ‘‘vipākaṃ avitakkavicāramattantiādi yojetabba’’nti.
ឯកមូលកេ បាឡិយំ យោជិតមេវាតិ ‘‘ទុមូលកេសុ បឋមេ’’តិ វុត្តំ។
Ekamūlake pāḷiyaṃ yojitamevāti ‘‘dumūlakesu paṭhame’’ti vuttaṃ.
៤៩. មូលបទមេវ អវសានភាវេនាតិ ‘‘សវិតក្កសវិចារំ ធម្មំ បច្ចយា សវិតក្កសវិចារោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជតិ នហេតុបច្ចយា’’តិអាទិនា មូលបទមេវ អវសានភាវេន យោជិតំ។ សត្ត មោហា ឧទ្ធរិតព្ពាតិ ឥទំ នហេតុបច្ចយំ សន្ធាយ វុត្តំ។ បដិច្ចវារេ ហិ អហេតុកមោហោ តិក្ខត្តុមេវ អាគតោ។ ឥធ បន ‘‘វត្ថុំ បច្ចយា’’តិអាទិនា ចតូសុបិ មូលកេសុ អាគតោ, តស្មា សត្តក្ខត្តុំ អាគមនំ សន្ធាយ ‘‘សត្ត មោហា’’តិ វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។
49. Mūlapadameva avasānabhāvenāti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paccayā savitakkasavicāro dhammo uppajjati nahetupaccayā’’tiādinā mūlapadameva avasānabhāvena yojitaṃ. Satta mohā uddharitabbāti idaṃ nahetupaccayaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭiccavāre hi ahetukamoho tikkhattumeva āgato. Idha pana ‘‘vatthuṃ paccayā’’tiādinā catūsupi mūlakesu āgato, tasmā sattakkhattuṃ āgamanaṃ sandhāya ‘‘satta mohā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
ឧបនិស្សយេន សង្គហិតត្តាតិ ឧបនិស្សយបច្ចយេនេវ កម្មបច្ចយស្ស សង្គហិតត្តា។ សព្ពស្សបិ រូបារូបាវចរកម្មស្ស ពលវភាវតោ ឧបនិស្សយត្តាភាវោ នត្ថិ, យតោ តំ ‘‘គរូ’’តិ វុច្ចតិ, កម្មក្ខយករស្ស បន កម្មស្ស ពលវភាវេ វត្តព្ពមេវ នត្ថីតិ ឥមមត្ថំ បាឡិយា ឯវ វិភាវេតុំ វុត្តំ ‘‘ឧបាទិន្នត្តិកបញ្ហាវារបច្ចនីយេ ហិ…បេ.… វិញ្ញាយតី’’តិ។
Upanissayena saṅgahitattāti upanissayapaccayeneva kammapaccayassa saṅgahitattā. Sabbassapi rūpārūpāvacarakammassa balavabhāvato upanissayattābhāvo natthi, yato taṃ ‘‘garū’’ti vuccati, kammakkhayakarassa pana kammassa balavabhāve vattabbameva natthīti imamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ vuttaṃ ‘‘upādinnattikapañhāvārapaccanīye hi…pe… viññāyatī’’ti.
វិតក្កត្តិកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vitakkattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ៦. វិតក្កត្តិកវណ្ណនា • 6. Vitakkattikavaṇṇanā
