| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
೬. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ
6. Vitakkattikavaṇṇanā
೨೨. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಸತ್ತಸು ಮೂಲಕೇಸೂತಿ ‘‘ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತಾನಿ ತೀಣಿ ಏಕಕಾನಿ, ತೀಣಿ ದುಕಾನಿ, ಏಕಂ ತಿಕನ್ತಿ ಏವಂ ಏಕಮೂಲಕಾನಿ ಯಾನಿ ಸತ್ತಮೂಲಕಾನಿ, ತೇಸು। ಯಥಾಕ್ಕಮನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನುಕ್ಕಮೇನ। ಸತ್ತಾತಿ ಪಠಮೇ ಏಕಕೇ ಸತ್ತ। ಪಞ್ಚಾತಿ ದುತಿಯೇ ಪಞ್ಚ। ತಾನಿಮಾನಿ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇಧ ಪನ ಪವತ್ತಿವಸೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತೀಣೀತಿಆದೀಸು ತತಿಯೇ ತೀಣಿ, ಚತುತ್ಥೇ ಏಕಂ, ಪಞ್ಚಮೇ ತೀಣಿ, ಛಟ್ಠೇಪಿ ತೀಣಿ, ಸತ್ತಮೇ ಏಕಂ। ತಾನಿ ಪನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ತತಿಯಪದಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತತಿಯಪದದುತಿಯಪದತದುಭಯವಸೇನ, ಪಠಮಪದತತಿಯಪದಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ತತಿಯಪದವಸೇನ, ಪಠಮಪದದುತಿಯಪದಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಪಠಮಪದತತಿಯಪದತದುಭಯವಸೇನ, ದುತಿಯಪದತತಿಯಪದಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಪಠಮಪದತತಿಯಪದತದುಭಯವಸೇನ, ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಪದಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ತತಿಯಪದವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇ ಅಟ್ಠವೀಸಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಗಣನಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ। ದುತಿಯತತಿಯಮೂಲಕೇಸು ಏಕಂ ಏಕನ್ತಿ ದುತಿಯಮೂಲಕೇ ಏಕಂ, ತತಿಯಮೂಲಕೇ ಏಕನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಆಸೇವನೇತಿ ಯಥಾ ಪುರೇಜಾತೇ ಏಕಾದಸ, ತಥಾ ಆಸೇವನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಾನೀತಿ ಅಧಿಪತಿಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪುರೇಜಾತಾಸೇವನತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಗಣನಾನಿ। ಹೇತುಆರಮ್ಮಣಸದಿಸಾನೀತಿ ಹೇತುಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇಸು ಗಣನಾಸದಿಸಾನಿ।
22. Vitakkattike sattasu mūlakesūti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paṭiccā’’tiādinā āgatāni tīṇi ekakāni, tīṇi dukāni, ekaṃ tikanti evaṃ ekamūlakāni yāni sattamūlakāni, tesu. Yathākkamanti pāḷiyaṃ āgatānukkamena. Sattāti paṭhame ekake satta. Pañcāti dutiye pañca. Tānimāni hetupaccaye vuttanayena veditabbāni. Idha pana pavattivaseneva yojetabbaṃ. Tīṇītiādīsu tatiye tīṇi, catutthe ekaṃ, pañcame tīṇi, chaṭṭhepi tīṇi, sattame ekaṃ. Tāni pana yathākkamaṃ tatiyapadaṃ paṭicca tatiyapadadutiyapadatadubhayavasena, paṭhamapadatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavasena, paṭhamapadadutiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, dutiyapadatatiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, paṭhamadutiyatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavaseneva veditabbāni. Aññamaññe aṭṭhavīsātiādīsupi imināva nayena gaṇanā veditabbā. Evanti yathāvuttaṃ gaṇanaṃ paccāmasati. Dutiyatatiyamūlakesu ekaṃ ekanti dutiyamūlake ekaṃ, tatiyamūlake ekanti yojetabbaṃ. Tathā āsevaneti yathā purejāte ekādasa, tathā āsevaneti attho. Aññānīti adhipatiaññamaññapurejātāsevanato aññesu paccayesu gaṇanāni. Hetuārammaṇasadisānīti hetuārammaṇapaccayesu gaṇanāsadisāni.
೩೧. ಅವಿಸೇಸೇನಾತಿ ‘‘ವಿಪಾಕ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನಂ ಅಕತ್ವಾ ನ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವತ್ತುಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೇಸನ್ತಿ ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಾನಂ। ತೇ ವಿಸುಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾತಿ ತೇ ಯಥಾವುತ್ತಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಾ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಸಾಮಞ್ಞತೋ ವಿಸುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೇ ಖನ್ಧೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಅಧಿಪತೀ’’ತಿ ವುತ್ತರಾಸಿ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೋ।
31. Avisesenāti ‘‘vipāka’’nti visesanaṃ akatvā na pana vissajjanaṃ katanti yojanā. Tattha kāraṇaṃ vattuṃ ‘‘kasmā’’tiādimāha. Itaresanti lokiyavipākānaṃ. Te visuṃ niddhāretvā vuttāti te yathāvuttalokiyavipākā avitakkavicāramattasāmaññato visuṃ nīharitvā vuttā. ‘‘Avitakkavicāramatte khandhe paṭicca avitakkavicāramattā adhipatī’’ti vuttarāsi purimakoṭṭhāso.
೩೮. ಏತನ್ತಿ ‘‘ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ ಅವಿತಕ್ಕ…ಪೇ॰… ಸಹ ಗಚ್ಛನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಆಗತಪಾಳಿಪದಂ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮೂಲಂ…ಪೇ॰… ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಅವಿತಕ್ಕ…ಪೇ॰… ಯೋಜೇನ್ತೇನಾತಿ ಅವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಅವಿತಕ್ಕಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತೇಹಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಪದೇಹಿ ಸಹ ಮೂಲಪದಂ , ಆಸೇವನಮೂಲಕಮೇವ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಯೋಜೇನ್ತೇನ ನಪುರೇಜಾತಸದಿಸಂ ನಾಸೇವನೇ ಪಾಳಿಗಮನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಪಠಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪನ ‘‘ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ ವಿಪಾಕೇನ ಸಹ ಗಚ್ಛನ್ತೇನಾ’’ತಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ವಿಪಾಕೇನ ವಿಸೇಸನಭೂತೇನ ಸಹ ಯೋಜೇನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ವಿಪಾಕಂ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತನ್ತಿಆದಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
38. Etanti ‘‘avitakkavicāramattaṃ avitakka…pe… saha gacchantenā’’ti āgatapāḷipadaṃ. Tassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘mūlaṃ…pe… vuttaṃ hotī’’ti āha. Tattha avitakka…pe… yojentenāti avitakkehi avitakkapariyāyena vuttehi avitakkavicāramattaavitakkaavicārapadehi saha mūlapadaṃ , āsevanamūlakameva vā gacchantena yojentena napurejātasadisaṃ nāsevane pāḷigamanaṃ kātabbaṃ, paṭhitabbanti attho. Potthakesu pana ‘‘avitakkavicāramattaṃ vipākena saha gacchantenā’’ti dissati, vipākena visesanabhūtena saha yojentenāti attho. Tenevāha ‘‘vipākaṃ avitakkavicāramattantiādi yojetabba’’nti.
ಏಕಮೂಲಕೇ ಪಾಳಿಯಂ ಯೋಜಿತಮೇವಾತಿ ‘‘ದುಮೂಲಕೇಸು ಪಠಮೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Ekamūlake pāḷiyaṃ yojitamevāti ‘‘dumūlakesu paṭhame’’ti vuttaṃ.
೪೯. ಮೂಲಪದಮೇವ ಅವಸಾನಭಾವೇನಾತಿ ‘‘ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮೂಲಪದಮೇವ ಅವಸಾನಭಾವೇನ ಯೋಜಿತಂ। ಸತ್ತ ಮೋಹಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾತಿ ಇದಂ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಚ್ಚವಾರೇ ಹಿ ಅಹೇತುಕಮೋಹೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಮೇವ ಆಗತೋ। ಇಧ ಪನ ‘‘ವತ್ಥುಂ ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚತೂಸುಪಿ ಮೂಲಕೇಸು ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸತ್ತ ಮೋಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
49. Mūlapadameva avasānabhāvenāti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paccayā savitakkasavicāro dhammo uppajjati nahetupaccayā’’tiādinā mūlapadameva avasānabhāvena yojitaṃ. Satta mohā uddharitabbāti idaṃ nahetupaccayaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭiccavāre hi ahetukamoho tikkhattumeva āgato. Idha pana ‘‘vatthuṃ paccayā’’tiādinā catūsupi mūlakesu āgato, tasmā sattakkhattuṃ āgamanaṃ sandhāya ‘‘satta mohā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
ಉಪನಿಸ್ಸಯೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇನೇವ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮಸ್ಸ ಬಲವಭಾವತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯತ್ತಾಭಾವೋ ನತ್ಥಿ, ಯತೋ ತಂ ‘‘ಗರೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಬಲವಭಾವೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ಏವ ವಿಭಾವೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕಪಞ್ಹಾವಾರಪಚ್ಚನೀಯೇ ಹಿ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ।
Upanissayena saṅgahitattāti upanissayapaccayeneva kammapaccayassa saṅgahitattā. Sabbassapi rūpārūpāvacarakammassa balavabhāvato upanissayattābhāvo natthi, yato taṃ ‘‘garū’’ti vuccati, kammakkhayakarassa pana kammassa balavabhāve vattabbameva natthīti imamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ vuttaṃ ‘‘upādinnattikapañhāvārapaccanīye hi…pe… viññāyatī’’ti.
ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vitakkattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೬. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ • 6. Vitakkattikavaṇṇanā
