| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
੬. વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ
6. Vitakkattikavaṇṇanā
੨੨. વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕੇ ਸਤ੍ਤਸੁ ਮੂਲਕੇਸੂਤਿ ‘‘ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਗਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਏਕਕਾਨਿ, ਤੀਣਿ ਦੁਕਾਨਿ, ਏਕਂ ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਕਮੂਲਕਾਨਿ ਯਾਨਿ ਸਤ੍ਤਮੂਲਕਾਨਿ, ਤੇਸੁ। ਯਥਾਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ। ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਪਠਮੇ ਏਕਕੇ ਸਤ੍ਤ। ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਦੁਤਿਯੇ ਪਞ੍ਚ। ਤਾਨਿਮਾਨਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਇਧ ਪਨ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਸੁ ਤਤਿਯੇ ਤੀਣਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਏਕਂ, ਪਞ੍ਚਮੇ ਤੀਣਿ, ਛਟ੍ਠੇਪਿ ਤੀਣਿ, ਸਤ੍ਤਮੇ ਏਕਂ। ਤਾਨਿ ਪਨ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਤਤਿਯਪਦਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਤਿਯਪਦਦੁਤਿਯਪਦਤਦੁਭਯવਸੇਨ, ਪਠਮਪਦਤਤਿਯਪਦਾਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਤਿਯਪਦવਸੇਨ, ਪਠਮਪਦਦੁਤਿਯਪਦਾਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਠਮਪਦਤਤਿਯਪਦਤਦੁਭਯવਸੇਨ, ਦੁਤਿਯਪਦਤਤਿਯਪਦਾਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਠਮਪਦਤਤਿਯਪਦਤਦੁਭਯવਸੇਨ, ਪਠਮਦੁਤਿਯਤਤਿਯਪਦਾਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਤਿਯਪਦવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਅਟ੍ਠવੀਸਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਗਣਨਂ ਪਚ੍ਚਾਮਸਤਿ। ਦੁਤਿਯਤਤਿਯਮੂਲਕੇਸੁ ਏਕਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਦੁਤਿਯਮੂਲਕੇ ਏਕਂ, ਤਤਿਯਮੂਲਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਥਾ ਆਸੇવਨੇਤਿ ਯਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਾਦਸ, ਤਥਾ ਆਸੇવਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਾਨੀਤਿ ਅਧਿਪਤਿਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪੁਰੇਜਾਤਾਸੇવਨਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਗਣਨਾਨਿ। ਹੇਤੁਆਰਮ੍ਮਣਸਦਿਸਾਨੀਤਿ ਹੇਤੁਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਗਣਨਾਸਦਿਸਾਨਿ।
22. Vitakkattike sattasu mūlakesūti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paṭiccā’’tiādinā āgatāni tīṇi ekakāni, tīṇi dukāni, ekaṃ tikanti evaṃ ekamūlakāni yāni sattamūlakāni, tesu. Yathākkamanti pāḷiyaṃ āgatānukkamena. Sattāti paṭhame ekake satta. Pañcāti dutiye pañca. Tānimāni hetupaccaye vuttanayena veditabbāni. Idha pana pavattivaseneva yojetabbaṃ. Tīṇītiādīsu tatiye tīṇi, catutthe ekaṃ, pañcame tīṇi, chaṭṭhepi tīṇi, sattame ekaṃ. Tāni pana yathākkamaṃ tatiyapadaṃ paṭicca tatiyapadadutiyapadatadubhayavasena, paṭhamapadatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavasena, paṭhamapadadutiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, dutiyapadatatiyapadāni paṭicca paṭhamapadatatiyapadatadubhayavasena, paṭhamadutiyatatiyapadāni paṭicca tatiyapadavaseneva veditabbāni. Aññamaññe aṭṭhavīsātiādīsupi imināva nayena gaṇanā veditabbā. Evanti yathāvuttaṃ gaṇanaṃ paccāmasati. Dutiyatatiyamūlakesu ekaṃ ekanti dutiyamūlake ekaṃ, tatiyamūlake ekanti yojetabbaṃ. Tathā āsevaneti yathā purejāte ekādasa, tathā āsevaneti attho. Aññānīti adhipatiaññamaññapurejātāsevanato aññesu paccayesu gaṇanāni. Hetuārammaṇasadisānīti hetuārammaṇapaccayesu gaṇanāsadisāni.
੩੧. ਅવਿਸੇਸੇਨਾਤਿ ‘‘વਿਪਾਕ’’ਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਨਂ ਅਕਤ੍વਾ ਨ ਪਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ વਤ੍ਤੁਂ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਤਰੇਸਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਯવਿਪਾਕਾਨਂ। ਤੇ વਿਸੁਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਲੋਕਿਯવਿਪਾਕਾ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વਿਸੁਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਾ ਅਧਿਪਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਰਾਸਿ ਪੁਰਿਮਕੋਟ੍ਠਾਸੋ।
31. Avisesenāti ‘‘vipāka’’nti visesanaṃ akatvā na pana vissajjanaṃ katanti yojanā. Tattha kāraṇaṃ vattuṃ ‘‘kasmā’’tiādimāha. Itaresanti lokiyavipākānaṃ. Te visuṃ niddhāretvā vuttāti te yathāvuttalokiyavipākā avitakkavicāramattasāmaññato visuṃ nīharitvā vuttā. ‘‘Avitakkavicāramatte khandhe paṭicca avitakkavicāramattā adhipatī’’ti vuttarāsi purimakoṭṭhāso.
੩੮. ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਂ ਅવਿਤਕ੍ਕ…ਪੇ॰… ਸਹ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਆਗਤਪਾਲ਼ਿਪਦਂ। ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮੂਲਂ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਅવਿਤਕ੍ਕ…ਪੇ॰… ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅવਿਤਕ੍ਕੇਹਿ ਅવਿਤਕ੍ਕਪਰਿਯਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰਪਦੇਹਿ ਸਹ ਮੂਲਪਦਂ , ਆਸੇવਨਮੂਲਕਮੇવ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨ ਨਪੁਰੇਜਾਤਸਦਿਸਂ ਨਾਸੇવਨੇ ਪਾਲ਼ਿਗਮਨਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਪਠਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਪਨ ‘‘ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਂ વਿਪਾਕੇਨ ਸਹ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਪਾਕੇਨ વਿਸੇਸਨਭੂਤੇਨ ਸਹ ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘વਿਪਾਕਂ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
38. Etanti ‘‘avitakkavicāramattaṃ avitakka…pe… saha gacchantenā’’ti āgatapāḷipadaṃ. Tassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘mūlaṃ…pe… vuttaṃ hotī’’ti āha. Tattha avitakka…pe… yojentenāti avitakkehi avitakkapariyāyena vuttehi avitakkavicāramattaavitakkaavicārapadehi saha mūlapadaṃ , āsevanamūlakameva vā gacchantena yojentena napurejātasadisaṃ nāsevane pāḷigamanaṃ kātabbaṃ, paṭhitabbanti attho. Potthakesu pana ‘‘avitakkavicāramattaṃ vipākena saha gacchantenā’’ti dissati, vipākena visesanabhūtena saha yojentenāti attho. Tenevāha ‘‘vipākaṃ avitakkavicāramattantiādi yojetabba’’nti.
ਏਕਮੂਲਕੇ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਯੋਜਿਤਮੇવਾਤਿ ‘‘ਦੁਮੂਲਕੇਸੁ ਪਠਮੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Ekamūlake pāḷiyaṃ yojitamevāti ‘‘dumūlakesu paṭhame’’ti vuttaṃ.
੪੯. ਮੂਲਪਦਮੇવ ਅવਸਾਨਭਾવੇਨਾਤਿ ‘‘ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਮੂਲਪਦਮੇવ ਅવਸਾਨਭਾવੇਨ ਯੋਜਿਤਂ। ਸਤ੍ਤ ਮੋਹਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਦਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਹਿ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹੋ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਮੇવ ਆਗਤੋ। ਇਧ ਪਨ ‘‘વਤ੍ਥੁਂ ਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਤੂਸੁਪਿ ਮੂਲਕੇਸੁ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਆਗਮਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਮੋਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
49. Mūlapadameva avasānabhāvenāti ‘‘savitakkasavicāraṃ dhammaṃ paccayā savitakkasavicāro dhammo uppajjati nahetupaccayā’’tiādinā mūlapadameva avasānabhāvena yojitaṃ. Satta mohā uddharitabbāti idaṃ nahetupaccayaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭiccavāre hi ahetukamoho tikkhattumeva āgato. Idha pana ‘‘vatthuṃ paccayā’’tiādinā catūsupi mūlakesu āgato, tasmā sattakkhattuṃ āgamanaṃ sandhāya ‘‘satta mohā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવਤੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤ੍ਤਾਭਾવੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਤੋ ਤਂ ‘‘ਗਰੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਕਰਸ੍ਸ ਪਨ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਏવ વਿਭਾવੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਿਕਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਹਿ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ।
Upanissayena saṅgahitattāti upanissayapaccayeneva kammapaccayassa saṅgahitattā. Sabbassapi rūpārūpāvacarakammassa balavabhāvato upanissayattābhāvo natthi, yato taṃ ‘‘garū’’ti vuccati, kammakkhayakarassa pana kammassa balavabhāve vattabbameva natthīti imamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ vuttaṃ ‘‘upādinnattikapañhāvārapaccanīye hi…pe… viññāyatī’’ti.
વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vitakkattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੬. વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ • 6. Vitakkattikavaṇṇanā
