Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. వీతసోకత్థేరగాథావణ్ణనా

    5. Vītasokattheragāthāvaṇṇanā

    కేసే మే ఓలిఖిస్సన్తీతిఆదికా ఆయస్మతో వీతసోకత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో సిద్ధత్థస్స భగవతో కాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా బ్రాహ్మణానం విజ్జాసిప్పేసు నిప్ఫత్తిం గతో కామే పహాయ ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా మహతా ఇసిగణేన పరివుతో అరఞ్ఞే వసన్తో బుద్ధుప్పాదం సుత్వా హట్ఠతుట్ఠో ‘‘ఉదుమ్బరపుప్ఫసదిసా దుల్లభదస్సనా బుద్ధా భగవన్తో, ఇదానేవ ఉపగన్తబ్బా’’తి మహతియా పరిసాయ సద్ధిం సత్థారం దట్ఠుం గచ్ఛన్తో దియడ్ఢయోజనే సేసే బ్యాధికో హుత్వా బుద్ధగతాయ సఞ్ఞాయ కాలఙ్కతో దేవేసు ఉప్పజ్జిత్వా అపరాపరం దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే అట్ఠారసవస్సాధికానం ద్విన్నం వస్ససతానం మత్థకే ధమ్మాసోకరఞ్ఞో కనిట్ఠభాతా హుత్వా నిబ్బత్తి, తస్స వీతసోకోతి నామ అహోసి. సో వయప్పత్తో ఖత్తియకుమారేహి సిక్ఖితబ్బవిజ్జాసిప్పేసు నిప్ఫత్తిం గతో గిరిదత్తత్థేరం నిస్సాయ గిహిభూతో సుత్తన్తపిటకే అభిధమ్మపిటకే చ విసారదో హుత్వా ఏకదివసం మస్సుకమ్మసమయే కప్పకస్స హత్థతో ఆదాసం గహేత్వా కాయం ఓలోకేన్తో వలితపలితాదీని దిస్వా సఞ్జాతసంవేగో విపస్సనాయ చిత్తం ఓతారేత్వా భావనం ఉస్సుక్కాపేత్వా తస్మింయేవ ఆసనే సోతాపన్నో హుత్వా గిరిదత్తత్థేరస్స సన్తికే పబ్బజిత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౯.౯-౨౬) –

    Kese me olikhissantītiādikā āyasmato vītasokattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena parivuto araññe vasanto buddhuppādaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho ‘‘udumbarapupphasadisā dullabhadassanā buddhā bhagavanto, idāneva upagantabbā’’ti mahatiyā parisāya saddhiṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ gacchanto diyaḍḍhayojane sese byādhiko hutvā buddhagatāya saññāya kālaṅkato devesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake dhammāsokarañño kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, tassa vītasokoti nāma ahosi. So vayappatto khattiyakumārehi sikkhitabbavijjāsippesu nipphattiṃ gato giridattattheraṃ nissāya gihibhūto suttantapiṭake abhidhammapiṭake ca visārado hutvā ekadivasaṃ massukammasamaye kappakassa hatthato ādāsaṃ gahetvā kāyaṃ olokento valitapalitādīni disvā sañjātasaṃvego vipassanāya cittaṃ otāretvā bhāvanaṃ ussukkāpetvā tasmiṃyeva āsane sotāpanno hutvā giridattattherassa santike pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.9-26) –

    ‘‘అజ్ఝాయకో మన్తధరో, తిణ్ణం వేదాన పారగూ;

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    లక్ఖణే ఇతిహాసే చ, సనిఘణ్డుసకేటుభే.

    Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe.

    ‘‘నదీసోతపటిభాగా, సిస్సా ఆయన్తి మే తదా;

    ‘‘Nadīsotapaṭibhāgā, sissā āyanti me tadā;

    తేసాహం మన్తే వాచేమి, రత్తిన్దివమతన్దితో.

    Tesāhaṃ mante vācemi, rattindivamatandito.

    ‘‘సిద్ధత్థో నామ సమ్బుద్ధో, లోకే ఉప్పజ్జి తావదే;

    ‘‘Siddhattho nāma sambuddho, loke uppajji tāvade;

    తమన్ధకారం నాసేత్వా, ఞాణాలోకం పవత్తయి.

    Tamandhakāraṃ nāsetvā, ñāṇālokaṃ pavattayi.

    ‘‘మమ అఞ్ఞతరో సిస్సో, సిస్సానం సో కథేసి మే;

    ‘‘Mama aññataro sisso, sissānaṃ so kathesi me;

    సుత్వాన తే ఏతమత్థం, ఆరోచేసుం మమం తదా.

    Sutvāna te etamatthaṃ, ārocesuṃ mamaṃ tadā.

    ‘‘బుద్ధో లోకే సముప్పన్నో, సబ్బఞ్ఞూ లోకనాయకో;

    ‘‘Buddho loke samuppanno, sabbaññū lokanāyako;

    తస్సానువత్తతి జనో, లాభో అమ్హం న విజ్జతి.

    Tassānuvattati jano, lābho amhaṃ na vijjati.

    ‘‘అధిచ్చుప్పత్తికా బుద్ధా, చక్ఖుమన్తో మహాయసా;

    ‘‘Adhiccuppattikā buddhā, cakkhumanto mahāyasā;

    యంనూనాహం బుద్ధసేట్ఠం, పస్సేయ్యం లోకనాయకం.

    Yaṃnūnāhaṃ buddhaseṭṭhaṃ, passeyyaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘అజినం మే గహేత్వాన, వాకచీరం కమణ్డలుం;

    ‘‘Ajinaṃ me gahetvāna, vākacīraṃ kamaṇḍaluṃ;

    అస్సమా అభినిక్ఖమ్మ, సిస్సే ఆమన్తయిం అహం.

    Assamā abhinikkhamma, sisse āmantayiṃ ahaṃ.

    ‘‘ఓదుమ్బరికపుప్ఫంవ, చన్దమ్హి ససకం యథా;

    ‘‘Odumbarikapupphaṃva, candamhi sasakaṃ yathā;

    వాయసానం యథా ఖీరం, దుల్లభో లోకనాయకో.

    Vāyasānaṃ yathā khīraṃ, dullabho lokanāyako.

    ‘‘బుద్ధో లోకమ్హి ఉప్పన్నో, మనుస్సత్తమ్పి దుల్లభం;

    ‘‘Buddho lokamhi uppanno, manussattampi dullabhaṃ;

    ఉభోసు విజ్జమానేసు, సవనఞ్చ సుదుల్లభం.

    Ubhosu vijjamānesu, savanañca sudullabhaṃ.

    ‘‘బుద్ధో లోకే సముప్పన్నో, చక్ఖుం లచ్ఛామ నో భవం;

    ‘‘Buddho loke samuppanno, cakkhuṃ lacchāma no bhavaṃ;

    ఏథ సబ్బే గమిస్సామ, సమ్మాసమ్బుద్ధసన్తికం.

    Etha sabbe gamissāma, sammāsambuddhasantikaṃ.

    ‘‘కమణ్డలుధరా సబ్బే, ఖరాజిననివాసినో;

    ‘‘Kamaṇḍaludharā sabbe, kharājinanivāsino;

    తే జటాభారభరితా, నిక్ఖముం విపినా తదా.

    Te jaṭābhārabharitā, nikkhamuṃ vipinā tadā.

    ‘‘యుగమత్తం పేక్ఖమానా, ఉత్తమత్థం గవేసినో;

    ‘‘Yugamattaṃ pekkhamānā, uttamatthaṃ gavesino;

    ఆసత్తిదోసరహితా, అసమ్భీతావ కేసరీ.

    Āsattidosarahitā, asambhītāva kesarī.

    ‘‘అప్పకిచ్చా అలోలుప్పా, నిపకా సన్తవుత్తినో;

    ‘‘Appakiccā aloluppā, nipakā santavuttino;

    ఉఞ్ఛాయ చరమానా తే, బుద్ధసేట్ఠముపాగముం.

    Uñchāya caramānā te, buddhaseṭṭhamupāgamuṃ.

    ‘‘దియడ్ఢయోజనే సేసే, బ్యాధి మే ఉపపజ్జథ;

    ‘‘Diyaḍḍhayojane sese, byādhi me upapajjatha;

    బుద్ధసేట్ఠం సరిత్వాన, తత్థ కాలఙ్కతో అహం.

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.

    ‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, యం సఞ్ఞమలభిం తదా;

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధసఞ్ఞాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhasaññāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto –

    ౧౬౯.

    169.

    ‘‘కేసే మే ఓలిఖిస్సన్తి, కప్పకో ఉపసఙ్కమి;

    ‘‘Kese me olikhissanti, kappako upasaṅkami;

    తతో ఆదాసమాదాయ, సరీరం పచ్చవేక్ఖిసం.

    Tato ādāsamādāya, sarīraṃ paccavekkhisaṃ.

    ౧౭౦.

    170.

    ‘‘తుచ్ఛో కాయో అదిస్సిత్థ, అన్ధకారే తమో బ్యగా;

    ‘‘Tuccho kāyo adissittha, andhakāre tamo byagā;

    సబ్బే చోళా సముచ్ఛిన్నా, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి. – గాథాద్వయం అభాసి;

    Sabbe coḷā samucchinnā, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    తత్థ కేసే మే ఓలిఖిస్సన్తి, కప్పకో ఉపసఙ్కమీతి గిహికాలే మస్సుకమ్మసమయే ‘‘మమ కేసే ఓలిఖిస్సం కప్పేమీ’’తి కేసాదీనం ఛేదనాదివసేన కప్పనతో కప్పకో న్హాపితో మం ఉపగచ్ఛి. తతోతి కప్పకతో. సరీరం పచ్చవేక్ఖిసన్తి సబ్బకాయికే ఆదాసే పలితవలితముఖనిమిత్తాదిదస్సనముఖేన ‘‘అభిభూతో వత జరాయ మే కాయో’’తి జరాభిభూతం అత్తనో సరీరం పచ్చవేక్ఖిం. ఏవం పచ్చవేక్ఖతో చ తుచ్ఛో కాయో అదిస్సిత్థ నిచ్చధువసుఖసభావాదీహి రిత్తో హుత్వా మే కాయో అదిస్సథ పఞ్ఞాయి. కస్మా? అన్ధకారే తమో బ్యగా యేన అయోనిసోమనసికారసఙ్ఖాతేన తమసా అత్తనో కాయే అన్ధగతా విజ్జమానమ్పి అసుభాదిసభావం అపస్సన్తా అవిజ్జమానం సుభాదిఆకారం గణ్హన్తి, తస్మిం అన్ధకారే అన్ధకరణట్ఠానే కాయే యోనిసోమనసికారసఙ్ఖాతేన ఞాణాలోకేన అవిజ్జాతమో విగతో, తతో ఏవ సబ్బే చోళా సముచ్ఛిన్నా చోరా వియ కుసలభణ్డచ్ఛేదనతో, సాధూహి అలాతబ్బతో అసఙ్గహేతబ్బతో సఙ్కారకూటాదీసు ఛడ్డితపిలోతికఖణ్డం వియ ఇస్సరజనేన అరియజనేన జిగుచ్ఛితబ్బతాయ చోళా వియాతి వా ‘‘చోళా’’తి లద్ధనామా కిలేసా సముచ్ఛిన్నా. అగ్గమగ్గేన సముగ్ఘాటితత్తా ఏవ చ నేసం నత్థి దాని పునబ్భవో ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి నత్థీతి.

    Tattha kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti gihikāle massukammasamaye ‘‘mama kese olikhissaṃ kappemī’’ti kesādīnaṃ chedanādivasena kappanato kappako nhāpito maṃ upagacchi. Tatoti kappakato. Sarīraṃ paccavekkhisanti sabbakāyike ādāse palitavalitamukhanimittādidassanamukhena ‘‘abhibhūto vata jarāya me kāyo’’ti jarābhibhūtaṃ attano sarīraṃ paccavekkhiṃ. Evaṃ paccavekkhato ca tuccho kāyo adissittha niccadhuvasukhasabhāvādīhi ritto hutvā me kāyo adissatha paññāyi. Kasmā? Andhakāre tamo byagā yena ayonisomanasikārasaṅkhātena tamasā attano kāye andhagatā vijjamānampi asubhādisabhāvaṃ apassantā avijjamānaṃ subhādiākāraṃ gaṇhanti, tasmiṃ andhakāre andhakaraṇaṭṭhāne kāye yonisomanasikārasaṅkhātena ñāṇālokena avijjātamo vigato, tato eva sabbe coḷā samucchinnā corā viya kusalabhaṇḍacchedanato, sādhūhi alātabbato asaṅgahetabbato saṅkārakūṭādīsu chaḍḍitapilotikakhaṇḍaṃ viya issarajanena ariyajanena jigucchitabbatāya coḷā viyāti vā ‘‘coḷā’’ti laddhanāmā kilesā samucchinnā. Aggamaggena samugghāṭitattā eva ca nesaṃ natthi dāni punabbhavo āyatiṃ punabbhavābhinibbatti natthīti.

    వీతసోకత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Vītasokattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. వీతసోకత్థేరగాథా • 5. Vītasokattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact