| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
4. විවෙකකථා
4. Vivekakathā
විවෙකකථාවණ්‌ණනා
Vivekakathāvaṇṇanā
22. ඉදානි පහානාවසානාය අභිසමයකථාය අනන්‌තරං පහානාකාරං දස්‌සෙන්‌තෙන කථිතාය සුත්‌තන්‌තපුබ්‌බඞ්‌ගමාය විවෙකකථාය අපුබ්‌බත්‌ථානුවණ්‌ණනා. තත්‌ථ සුත්‌තන්‌තෙ තාව යෙ කෙචීති අනවසෙසපරියාදානං. බලකරණීයාති ඌරුබලෙන බාහුබලෙන කත්‌තබ්‌බා. කම්‌මන්‌තාති ධාවනලඞ්‌ඝනකසනවපනාදීනි කම්‌මානි. කරීයන්‌තීති බලවන්‌තෙහි කරීයන්‌ති. සීලං නිස්‌සායාති චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං නිස්‌සයං කත්‌වා. භාවෙතීති භින්‌නසීලස්‌ස භාවනාභාවතො ඉධ පන ලොකියලොකුත්‌තරා මග්‌ගභාවනා අධිප්‌පෙතාති. විවෙකනිස්‌සිතන්‌ති තදඞ්‌ගවිවෙකං සමුච්‌ඡෙදවිවෙකං නිස්‌සරණවිවෙකං නිස්‌සිතං. විවෙකොති විවිත්‌තතා. අයඤ්‌හි අරියමග්‌ගභාවනානුයුත්‌තො යොගී විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ කිච්‌චතො තදඞ්‌ගවිවෙකනිස්‌සිතං, අජ්‌ඣාසයතො නිස්‌සරණවිවෙකනිස්‌සිතං, මග්‌ගක්‌ඛණෙ කිච්‌චතො සමුච්‌ඡෙදවිවෙකනිස්‌සිතං, ආරම්‌මණතො නිස්‌සරණවිවෙකනිස්‌සිතං භාවෙති. එස නයො විරාගනිස්‌සිතාදීසු. විවෙකොයෙව හි විරජ්‌ජනට්‌ඨෙන විරාගො, නිරොධට්‌ඨෙන නිරොධො, වොසජ්‌ජනට්‌ඨෙන වොසග්‌ගො. අථ වා කිලෙසෙහි විවිත්‌තත්‌තා විවෙකො, කිලෙසෙහි විරත්‌තත්‌තා විරාගො, කිලෙසානං නිරුද්‌ධත්‌තා නිරොධො, කිලෙසානඤ්‌ච පරිච්‌චත්‌තත්‌තා විස්‌සට්‌ඨත්‌තා, නිබ්‌බානෙචත්‌තස්‌ස ච විස්‌සට්‌ඨත්‌තා වොසග්‌ගො. වොසග්‌ගො පන දුවිධො පරිච්‌චාගවොසග්‌ගො ච පක්‌ඛන්‌දනවොසග්‌ගො ච. තත්‌ථ පරිච්‌චාගවොසග්‌ගොති විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ තදඞ්‌ගවසෙන, මග්‌ගක්‌ඛණෙ සමුච්‌ඡෙදවසෙන කිලෙසප්‌පහානං. පක්‌ඛන්‌දනවොසග්‌ගොති විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ තන්‌නින්‌නභාවෙන, මග්‌ගක්‌ඛණෙ ආරම්‌මණකරණෙන නිබ්‌බානපක්‌ඛන්‌දනං. තදුභයම්‌පි ඉමස්‌මිං ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකෙ අත්‌ථවණ්‌ණනානයෙ වට්‌ටති. තථා හි අයං සම්‌මාදිට්‌ඨිආදීසු එකෙකො ධම්‌මො යථාවුත්‌තෙන පකාරෙන කිලෙසෙ ච පරිච්‌චජති, නිබ්‌බානඤ්‌ච පක්‌ඛන්‌දති. වොසග්‌ගපරිණාමින්‌ති ඉමිනා පන සකලෙන වචනෙන වොසග්‌ගත්‌ථං පරිණාමිතං පරිණතං, පරිපච්‌චිතං පරිපක්‌කඤ්‌චාති වුත්‌තං හොති. අයම්‌පි අරියමග්‌ගභාවනානුයුත්‌තො භික්‌ඛු යථා සම්‌මාදිට්‌ඨිආදීසු එකෙකො ධම්‌මො කිලෙසපරිච්‌චාගවොසග්‌ගත්‌ථඤ්‌ච නිබ්‌බානපක්‌ඛන්‌දනවොසග්‌ගත්‌ථඤ්‌ච පරිපච්‌චති, යථා ච පරිපක්‌කො හොති, තථා නං භාවෙති.
22. Idāni pahānāvasānāya abhisamayakathāya anantaraṃ pahānākāraṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya vivekakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva ye kecīti anavasesapariyādānaṃ. Balakaraṇīyāti ūrubalena bāhubalena kattabbā. Kammantāti dhāvanalaṅghanakasanavapanādīni kammāni. Karīyantīti balavantehi karīyanti. Sīlaṃ nissāyāti catupārisuddhisīlaṃ nissayaṃ katvā. Bhāvetīti bhinnasīlassa bhāvanābhāvato idha pana lokiyalokuttarā maggabhāvanā adhippetāti. Vivekanissitanti tadaṅgavivekaṃ samucchedavivekaṃ nissaraṇavivekaṃ nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. Ayañhi ariyamaggabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakkhaṇe kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ bhāveti. Esa nayo virāganissitādīsu. Vivekoyeva hi virajjanaṭṭhena virāgo, nirodhaṭṭhena nirodho, vosajjanaṭṭhena vosaggo. Atha vā kilesehi vivittattā viveko, kilesehi virattattā virāgo, kilesānaṃ niruddhattā nirodho, kilesānañca pariccattattā vissaṭṭhattā, nibbānecattassa ca vissaṭṭhattā vosaggo. Vosaggo pana duvidho pariccāgavosaggo ca pakkhandanavosaggo ca. Tattha pariccāgavosaggoti vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena kilesappahānaṃ. Pakkhandanavosaggoti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ sammādiṭṭhiādīsu ekeko dhammo yathāvuttena pakārena kilese ca pariccajati, nibbānañca pakkhandati. Vosaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vosaggatthaṃ pariṇāmitaṃ pariṇataṃ, paripaccitaṃ paripakkañcāti vuttaṃ hoti. Ayampi ariyamaggabhāvanānuyutto bhikkhu yathā sammādiṭṭhiādīsu ekeko dhammo kilesapariccāgavosaggatthañca nibbānapakkhandanavosaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāveti.
23. බීජගාමභූතගාමාති එත්‌ථ මූලබීජං ඛන්‌ධබීජං අග්‌ගබීජං ඵළුබීජං බීජබීජන්‌ති (පාචි. 91) පඤ්‌චවිධං බීජං, බීජගාමො නාම බීජසමූහොති අත්‌ථො. තදෙව පන සම්‌පන්‌නනීලඞ්‌කුරපාතුභාවතො පට්‌ඨාය භූතගාමො නාම, භූතානං ජාතානං නිබ්‌බත්‌තමූලනීලඞ්‌කුරානං සමූහොති අත්‌ථො. දෙවතාපරිග්‌ගහෙ සති නීලඞ්‌කුරකාලතො පභුති හොතීති තෙසං දෙවතාසඞ්‌ඛාතානං භූතානං ගාමොතිපි භූතගාමොති වදන්‌ති. වුද්‌ධින්‌ති අඞ්‌කුරාදිවසෙන. විරුළ්‌හින්‌ති ඛන්‌ධාදිවසෙන. වෙපුල්‌ලන්‌ති පුප්‌ඵාදිවසෙන. ධම්‌මෙසු පන වුද්‌ධින්‌ති අපුබ්‌බධම්‌මප්‌පවත්‌තිවසෙන. විරුළින්‌ති සකිච්‌චකරණසාධනවසෙන. වෙපුල්‌ලන්‌ති කිච්‌චනිප්‌ඵත්‌තිවසෙන විපුලභාවන්‌ති අත්‌ථො. විපුලත්‌තන්‌තිපි පාඨො. අථ වා එතානි තීණි පදානි සීලසමාධිපඤ්‌ඤාහිපි යොජෙන්‌ති.
23.Bījagāmabhūtagāmāti ettha mūlabījaṃ khandhabījaṃ aggabījaṃ phaḷubījaṃ bījabījanti (pāci. 91) pañcavidhaṃ bījaṃ, bījagāmo nāma bījasamūhoti attho. Tadeva pana sampannanīlaṅkurapātubhāvato paṭṭhāya bhūtagāmo nāma, bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattamūlanīlaṅkurānaṃ samūhoti attho. Devatāpariggahe sati nīlaṅkurakālato pabhuti hotīti tesaṃ devatāsaṅkhātānaṃ bhūtānaṃ gāmotipi bhūtagāmoti vadanti. Vuddhinti aṅkurādivasena. Viruḷhinti khandhādivasena. Vepullanti pupphādivasena. Dhammesu pana vuddhinti apubbadhammappavattivasena. Viruḷinti sakiccakaraṇasādhanavasena. Vepullanti kiccanipphattivasena vipulabhāvanti attho. Vipulattantipi pāṭho. Atha vā etāni tīṇi padāni sīlasamādhipaññāhipi yojenti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 4. විවෙකකථා • 4. Vivekakathā
