| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੪. વਿવੇਕਕਥਾ
4. Vivekakathā
વਿવੇਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Vivekakathāvaṇṇanā
੨੨. ਇਦਾਨਿ ਪਹਾਨਾવਸਾਨਾਯ ਅਭਿਸਮਯਕਥਾਯ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪਹਾਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ વਿવੇਕਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤਾવ ਯੇ ਕੇਚੀਤਿ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ। ਬਲਕਰਣੀਯਾਤਿ ਊਰੁਬਲੇਨ ਬਾਹੁਬਲੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਤਿ ਧਾવਨਲਙ੍ਘਨਕਸਨવਪਨਾਦੀਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ। ਕਰੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਬਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਕਰੀਯਨ੍ਤਿ। ਸੀਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਭਾવੇਤੀਤਿ ਭਿਨ੍ਨਸੀਲਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਭਾવਤੋ ਇਧ ਪਨ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ। વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। વਿવੇਕੋਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਗੀ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ વਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਾਦੀਸੁ। વਿવੇਕੋਯੇવ ਹਿ વਿਰਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ વਿਰਾਗੋ, ਨਿਰੋਧਟ੍ਠੇਨ ਨਿਰੋਧੋ, વੋਸਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ વੋਸਗ੍ਗੋ। ਅਥ વਾ ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿવਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿવੇਕੋ, ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਰਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਰਾਗੋ, ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਨਿਰੋਧੋ, ਕਿਲੇਸਾਨਞ੍ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਚਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾ વੋਸਗ੍ਗੋ। વੋਸਗ੍ਗੋ ਪਨ ਦੁવਿਧੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸਗ੍ਗੋ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸਗ੍ਗੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸਗ੍ਗੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸਗ੍ਗੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਭਾવੇਨ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕੇ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਨਯੇ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਯਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਸੁ ਏਕੇਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ। વੋਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਸਕਲੇਨ વਚਨੇਨ વੋਸਗ੍ਗਤ੍ਥਂ ਪਰਿਣਾਮਿਤਂ ਪਰਿਣਤਂ, ਪਰਿਪਚ੍ਚਿਤਂ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਥਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਸੁ ਏਕੇਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸਗ੍ਗਤ੍ਥਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸਗ੍ਗਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਰਿਪਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਪਰਿਪਕ੍ਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਨਂ ਭਾવੇਤਿ।
22. Idāni pahānāvasānāya abhisamayakathāya anantaraṃ pahānākāraṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya vivekakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva ye kecīti anavasesapariyādānaṃ. Balakaraṇīyāti ūrubalena bāhubalena kattabbā. Kammantāti dhāvanalaṅghanakasanavapanādīni kammāni. Karīyantīti balavantehi karīyanti. Sīlaṃ nissāyāti catupārisuddhisīlaṃ nissayaṃ katvā. Bhāvetīti bhinnasīlassa bhāvanābhāvato idha pana lokiyalokuttarā maggabhāvanā adhippetāti. Vivekanissitanti tadaṅgavivekaṃ samucchedavivekaṃ nissaraṇavivekaṃ nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. Ayañhi ariyamaggabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakkhaṇe kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ bhāveti. Esa nayo virāganissitādīsu. Vivekoyeva hi virajjanaṭṭhena virāgo, nirodhaṭṭhena nirodho, vosajjanaṭṭhena vosaggo. Atha vā kilesehi vivittattā viveko, kilesehi virattattā virāgo, kilesānaṃ niruddhattā nirodho, kilesānañca pariccattattā vissaṭṭhattā, nibbānecattassa ca vissaṭṭhattā vosaggo. Vosaggo pana duvidho pariccāgavosaggo ca pakkhandanavosaggo ca. Tattha pariccāgavosaggoti vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena kilesappahānaṃ. Pakkhandanavosaggoti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ sammādiṭṭhiādīsu ekeko dhammo yathāvuttena pakārena kilese ca pariccajati, nibbānañca pakkhandati. Vosaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vosaggatthaṃ pariṇāmitaṃ pariṇataṃ, paripaccitaṃ paripakkañcāti vuttaṃ hoti. Ayampi ariyamaggabhāvanānuyutto bhikkhu yathā sammādiṭṭhiādīsu ekeko dhammo kilesapariccāgavosaggatthañca nibbānapakkhandanavosaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāveti.
੨੩. ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮੂਲਬੀਜਂ ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ ਅਗ੍ਗਬੀਜਂ ਫਲ਼ੁਬੀਜਂ ਬੀਜਬੀਜਨ੍ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੯੧) ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਬੀਜਂ, ਬੀਜਗਾਮੋ ਨਾਮ ਬੀਜਸਮੂਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਦੇવ ਪਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਨੀਲਙ੍ਕੁਰਪਾਤੁਭਾવਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮ, ਭੂਤਾਨਂ ਜਾਤਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮੂਲਨੀਲਙ੍ਕੁਰਾਨਂ ਸਮੂਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੇવਤਾਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਸਤਿ ਨੀਲਙ੍ਕੁਰਕਾਲਤੋ ਪਭੁਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਦੇવਤਾਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਭੂਤਾਨਂ ਗਾਮੋਤਿਪਿ ਭੂਤਗਾਮੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। વੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਕੁਰਾਦਿવਸੇਨ। વਿਰੁਲ਼੍ਹਿਨ੍ਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦਿવਸੇਨ। વੇਪੁਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਾਦਿવਸੇਨ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਨ વੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਪੁਬ੍ਬਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ। વਿਰੁਲ਼ਿਨ੍ਤਿ ਸਕਿਚ੍ਚਕਰਣਸਾਧਨવਸੇਨ। વੇਪੁਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਿਪੁਲਭਾવਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪੁਲਤ੍ਤਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਅਥ વਾ ਏਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਪਦਾਨਿ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਹਿਪਿ ਯੋਜੇਨ੍ਤਿ।
23.Bījagāmabhūtagāmāti ettha mūlabījaṃ khandhabījaṃ aggabījaṃ phaḷubījaṃ bījabījanti (pāci. 91) pañcavidhaṃ bījaṃ, bījagāmo nāma bījasamūhoti attho. Tadeva pana sampannanīlaṅkurapātubhāvato paṭṭhāya bhūtagāmo nāma, bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattamūlanīlaṅkurānaṃ samūhoti attho. Devatāpariggahe sati nīlaṅkurakālato pabhuti hotīti tesaṃ devatāsaṅkhātānaṃ bhūtānaṃ gāmotipi bhūtagāmoti vadanti. Vuddhinti aṅkurādivasena. Viruḷhinti khandhādivasena. Vepullanti pupphādivasena. Dhammesu pana vuddhinti apubbadhammappavattivasena. Viruḷinti sakiccakaraṇasādhanavasena. Vepullanti kiccanipphattivasena vipulabhāvanti attho. Vipulattantipi pāṭho. Atha vā etāni tīṇi padāni sīlasamādhipaññāhipi yojenti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੪. વਿવੇਕਕਥਾ • 4. Vivekakathā
