| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๔. โวทานญาณนิเทฺทโส
4. Vodānañāṇaniddeso
๑๕๘. กตมานิ เตรส โวทาเน ญาณานิ? อตีตานุธาวนํ จิตฺตํ วิเกฺขปานุปติตํ; ตํ วิวชฺชยิตฺวา เอกฎฺฐาเน สมาทหติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ อนาคตปฎิกงฺขนํ จิตฺตํ วิกมฺปิตํ ; ตํ วิวชฺชยิตฺวา ตเตฺถว อธิโมเจติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ ลีนํ จิตฺตํ โกสชฺชานุปติตํ; ตํ ปคฺคณฺหิตฺวา โกสชฺชํ ปชหติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ อติปคฺคหิตํ จิตฺตํ อุทฺธจฺจานุปติตํ; ตํ วินิคฺคณฺหิตฺวา อุทฺธจฺจํ ปชหติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ อภินตํ จิตฺตํ ราคานุปติตํ; ตํ สมฺปชาโน หุตฺวา ราคํ ปชหติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ อปนตํ จิตฺตํ พฺยาปาทานุปติตํ; ตํ สมฺปชาโน หุตฺวา พฺยาปาทํ ปชหติ – เอวมฺปิ จิตฺตํ น วิเกฺขปํ คจฺฉติฯ อิเมหิ ฉหิ ฐาเนหิ ปริสุทฺธํ จิตฺตํ ปริโยทาตํ เอกตฺตคตํ โหติฯ
158. Katamāni terasa vodāne ñāṇāni? Atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ; taṃ vivajjayitvā ekaṭṭhāne samādahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Anāgatapaṭikaṅkhanaṃ cittaṃ vikampitaṃ ; taṃ vivajjayitvā tattheva adhimoceti – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ; taṃ paggaṇhitvā kosajjaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ; taṃ viniggaṇhitvā uddhaccaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Abhinataṃ cittaṃ rāgānupatitaṃ; taṃ sampajāno hutvā rāgaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Apanataṃ cittaṃ byāpādānupatitaṃ; taṃ sampajāno hutvā byāpādaṃ pajahati – evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Imehi chahi ṭhānehi parisuddhaṃ cittaṃ pariyodātaṃ ekattagataṃ hoti.
กตเม เต เอกตฺตา? ทานโวสคฺคุปฎฺฐาเนกตฺตํ, สมถนิมิตฺตุปฎฺฐาเนกตฺตํ, วยลกฺขณุปฎฺฐาเนกตฺตํ, นิโรธุปฎฺฐาเนกตฺตํฯ ทานโวสคฺคุปฎฺฐาเนกตฺตํ จาคาธิมุตฺตานํ, สมถนิมิตฺตุปฎฺฐาเนกตฺตญฺจ อธิจิตฺตมนุยุตฺตานํ, วยลกฺขณุปฎฺฐาเนกตฺตญฺจ วิปสฺสกานํ, นิโรธุปฎฺฐาเนกตฺตญฺจ อริยปุคฺคลานํ – อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ เอกตฺตคตํ จิตฺตํ ปฎิปทาวิสุทฺธิปกฺขนฺทเญฺจว โหติ, อุเปกฺขานุพฺรูหิตญฺจ, ญาเณน จ สมฺปหํสิตํฯ
Katame te ekattā? Dānavosaggupaṭṭhānekattaṃ, samathanimittupaṭṭhānekattaṃ, vayalakkhaṇupaṭṭhānekattaṃ, nirodhupaṭṭhānekattaṃ. Dānavosaggupaṭṭhānekattaṃ cāgādhimuttānaṃ, samathanimittupaṭṭhānekattañca adhicittamanuyuttānaṃ, vayalakkhaṇupaṭṭhānekattañca vipassakānaṃ, nirodhupaṭṭhānekattañca ariyapuggalānaṃ – imehi catūhi ṭhānehi ekattagataṃ cittaṃ paṭipadāvisuddhipakkhandañceva hoti, upekkhānubrūhitañca, ñāṇena ca sampahaṃsitaṃ.
ปฐมสฺส ฌานสฺส โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ? ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิ, อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌ, สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิฯ อาทิสฺส กติ ลกฺขณานิ? อาทิสฺส ตีณิ ลกฺขณานิฯ โย ตสฺส ปริปโนฺถ ตโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ, วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ มชฺฌิมํ สมถนิมิตฺตํ ปฎิปชฺชติ, ปฎิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติฯ ยญฺจ ปริปนฺถโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ, ยญฺจ วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ มชฺฌิมํ สมถนิมิตฺตํ ปฎิปชฺชติ, ยญฺจ ปฎิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิฯ อาทิสฺส อิมานิ ตีณิ ลกฺขณานิฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปฐมํ ฌานํ อาทิกลฺยาณเญฺจว โหติ ลกฺขณสมฺปนฺนญฺจ’’ฯ
Paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ? Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi. Ādissa kati lakkhaṇāni? Ādissa tīṇi lakkhaṇāni. Yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi. Ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’.
ปฐมสฺส ฌานสฺส อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌฯ มชฺฌสฺส กติ ลกฺขณานิ? มชฺฌสฺส ตีณิ ลกฺขณานิฯ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ, สมถปฎิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ, เอกตฺตุปฎฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติฯ ยญฺจ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ, ยญฺจ สมถปฎิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ, ยญฺจ เอกตฺตุปฎฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติ – ปฐมสฺส ฌานสฺส อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌฯ มชฺฌสฺส อิมานิ ตีณิ ลกฺขณานิฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปฐมํ ฌานํ มเชฺฌกลฺยาณเญฺจว โหติ ลกฺขณสมฺปนฺนญฺจ’’ฯ
Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe. Majjhassa kati lakkhaṇāni? Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni. Visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati – paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe. Majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’.
ปฐมสฺส ฌานสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ ปริโยสานสฺส กติ ลกฺขณานิ? ปริโยสานสฺส จตฺตาริ ลกฺขณานิฯ ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน สมฺปหํสนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน สมฺปหํสนา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน สมฺปหํสนา, อาเสวนเฎฺฐน สมฺปหํสนาฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ ปริโยสานสฺส อิมานิ จตฺตาริ ลกฺขณานิฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปฐมํ ฌานํ ปริโยสานกลฺยาณเญฺจว โหติ ลกฺขณสมฺปนฺนญฺจ’’ฯ เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ วิตกฺกสมฺปนฺนเญฺจว โหติ วิจารสมฺปนฺนญฺจ ปีติสมฺปนฺนญฺจ สุขสมฺปนฺนญฺจ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa kati lakkhaṇāni? Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā. Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca’’. Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
ทุติยสฺส ฌานสฺส โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ? ทุติยสฺส ฌานสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิ, อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌ, สมฺปหํสนา ปริโยสานํ…เป.… เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ ปีติสมฺปนฺนเญฺจว โหติ สุขสมฺปนฺนญฺจ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Dutiyassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ? Dutiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ pītisampannañceva hoti sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
ตติยสฺส ฌานสฺส โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ…เป.… เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ สุขสมฺปนฺนเญฺจว โหติ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Tatiyassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ sukhasampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
จตุตฺถสฺส ฌานสฺส โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ…เป.… เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนญฺจ อุเปกฺขาสมฺปนฺนเญฺจว โหติ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Catutthassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannañca upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา…เป.… วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา… อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา… เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ…เป.… เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ อุเปกฺขาสมฺปนฺนเญฺจว โหติ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนํ จ…เป.… ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā…pe… viññāṇañcāyatanasamāpattiyā… ākiñcaññāyatanasamāpattiyā… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannaṃ ca…pe… paññāsampannañca.
อนิจฺจานุปสฺสนาย โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ…เป.… เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ วิตกฺกสมฺปนฺนเญฺจว โหติ วิจารสมฺปนฺนญฺจ ปีติสมฺปนฺนญฺจ สุขสมฺปนฺนญฺจ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ ทุกฺขานุปสฺสนาย…เป.… อนตฺตานุปสฺสนาย… นิพฺพิทานุปสฺสนาย… วิราคานุปสฺสนาย… นิโรธานุปสฺสนาย… ปฎินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย… ขยานุปสฺสนาย… วยานุปสฺสนาย… วิปริณามานุปสฺสนาย… อนิมิตฺตานุปสฺสนาย… อปฺปณิหิตานุปสฺสนาย… สุญฺญตานุปสฺสนาย… อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย… ยถาภูตญาณทสฺสนาย… อาทีนวานุปสฺสนาย… ปฎิสงฺขานุปสฺสนาย… วิวฎฺฎนานุปสฺสนาย… ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจฯ
Aniccānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ…pe… evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca. Dukkhānupassanāya…pe… anattānupassanāya… nibbidānupassanāya… virāgānupassanāya… nirodhānupassanāya… paṭinissaggānupassanāya… khayānupassanāya… vayānupassanāya… vipariṇāmānupassanāya… animittānupassanāya… appaṇihitānupassanāya… suññatānupassanāya… adhipaññādhammavipassanāya… yathābhūtañāṇadassanāya… ādīnavānupassanāya… paṭisaṅkhānupassanāya… vivaṭṭanānupassanāya… paññāsampannañca.
โสตาปตฺติมคฺคสฺส…เป.… สกทาคามิมคฺคสฺส… อนาคามิมคฺคสฺส… อรหตฺตมคฺคสฺส โก อาทิ, กิํ มเชฺฌ, กิํ ปริโยสานํ? อรหตฺตมคฺคสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิ อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌ, สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ อรหตฺตมคฺคสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิฯ อาทิสฺส กติ ลกฺขณานิ? อาทิสฺส ตีณิ ลกฺขณานิฯ โย ตสฺส ปริปโนฺถ ตโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ, วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ มชฺฌิมํ สมถนิมิตฺตํ ปฎิปชฺชติ, ปฎิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ฯ ยญฺจ ปริปนฺถโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ, ยญฺจ วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ มชฺฌิมํ สมถนิมิตฺตํ ปฎิปชฺชติ, ยญฺจ ปฎิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ – อรหตฺตมคฺคสฺส ปฎิปทาวิสุทฺธิ อาทิฯ อาทิสฺส อิมานิ ตีณิ ลกฺขณานิฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อรหตฺตมโคฺค อาทิกลฺยาโณ เจว โหติ ลกฺขณสมฺปโนฺน จ’’ฯ
Sotāpattimaggassa…pe… sakadāgāmimaggassa… anāgāmimaggassa… arahattamaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ? Arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi. Ādissa kati lakkhaṇāni? Ādissa tīṇi lakkhaṇāni. Yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati . Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati – arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi. Ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo ādikalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’.
อรหตฺตมคฺคสฺส อุเปกฺขานุพฺรูหนา มเชฺฌฯ มชฺฌสฺส กติ ลกฺขณานิ? มชฺฌสฺส ตีณิ ลกฺขณานิฯ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ, สมถปฎิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ, เอกตฺตุปฎฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติฯ ยญฺจ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ, ยญฺจ สมถปฎิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ, ยญฺจ เอกตฺตุปฎฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อรหตฺตมโคฺค มเชฺฌกลฺยาโณ เจว โหติ ลกฺขณสมฺปโนฺน จ’’ฯ
Arahattamaggassa upekkhānubrūhanā majjhe. Majjhassa kati lakkhaṇāni? Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni. Visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’.
อรหตฺตมคฺคสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ ปริโยสานสฺส กติ ลกฺขณานิ? ปริโยสานสฺส จตฺตาริ ลกฺขณานิฯ ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน สมฺปหํสนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน สมฺปหํสนา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน สมฺปหํสนา, อาเสวนเฎฺฐน สมฺปหํสนาฯ อรหตฺตมคฺคสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํฯ ปริโยสานสฺส อิมานิ จตฺตาริ ลกฺขณานิฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อรหตฺตมโคฺค ปริโยสานกลฺยาโณ เจว โหติ ลกฺขณสมฺปโนฺน จ’’ฯ เอวํ ติวตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ วิตกฺกสมฺปนฺนเญฺจว โหติ วิจารสมฺปนฺนญฺจ ปีติสมฺปนฺนญฺจ สุขสมฺปนฺนญฺจ จิตฺตสฺส อธิฎฺฐานสมฺปนฺนญฺจ สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วีริยสมฺปนฺนญฺจ สติสมฺปนฺนญฺจ สมาธิสมฺปนฺนญฺจ ปญฺญาสมฺปนฺนญฺจ ฯ
Arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa kati lakkhaṇāni? Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā. Arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘‘arahattamaggo pariyosānakalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca’’. Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca .
๑๕๙.
159.
นิมิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสา, อนารมฺมณเมกจิตฺตสฺส;
Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;
อชานโต จ ตโย ธเมฺม, ภาวนา นุปลพฺภติฯ
Ajānato ca tayo dhamme, bhāvanā nupalabbhati.
นิมิตฺตํ อสฺสาสปสฺสาสา, อนารมฺมณเมกจิตฺตสฺส;
Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;
ชานโต จ ตโย ธเมฺม, ภาวนา อุปลพฺภตีติฯ
Jānato ca tayo dhamme, bhāvanā upalabbhatīti.
กถํ อิเม ตโย ธมฺมา เอกจิตฺตสฺส อารมฺมณา น โหนฺติ, น จิเม ตโย ธมฺมา อวิทิตา โหนฺติ, น จ จิตฺตํ วิเกฺขปํ คจฺฉติ, ปธานญฺจ ปญฺญายติ, ปโยคญฺจ สาเธติ, วิเสสมธิคจฺฉติ? เสยฺยถาปิ รุโกฺข สเม ภูมิภาเค นิกฺขิโตฺตฯ ตเมนํ ปุริโส กกเจน ฉิเนฺทยฺยฯ รุเกฺข ผุฎฺฐกกจทนฺตานํ วเสน ปุริสสฺส สติ อุปฎฺฐิตา โหติ; น อาคเต วา คเต วา กกจทเนฺต มนสิ กโรติฯ น อาคตา วา คตา วา กกจทนฺตา อวิทิตา โหนฺติ , ปธานญฺจ ปญฺญายติ, ปโยคญฺจ สาเธติฯ ยถา รุโกฺข สเม ภูมิภาเค นิกฺขิโตฺตฯ เอวํ อุปนิพนฺธนา นิมิตฺตํฯ ยถา กกจทนฺตา, เอวํ อสฺสาสปสฺสาสาฯ ยถา รุเกฺข ผุฎฺฐกกจทนฺตานํ วเสน ปุริสสฺส สติ อุปฎฺฐิตา โหติ, น อาคเต วา คเต วา กกจทเนฺต มนสิ กโรติ, น อาคตา วา คตา วา กกจทนฺตา อวิทิตา โหนฺติ, ปธานญฺจ ปญฺญายติ, ปโยคญฺจ สาเธติฯ เอวเมวํ ภิกฺขุ นาสิกเคฺค วา มุขนิมิเตฺต วา สติํ อุปฎฺฐเปตฺวา นิสิโนฺน โหติ, น อาคเต วา คเต วา อสฺสาสปสฺสาเส มนสิ กโรติ, น อาคตา วา คตา วา อสฺสาสปสฺสาสา อวิทิตา โหนฺติ, ปธานญฺจ ปญฺญายติ, ปโยคญฺจ สาเธติฯ วิเสสมธิคจฺฉติ ปธานญฺจฯ
Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati? Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto. Tamenaṃ puriso kakacena chindeyya. Rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti; na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti. Na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti , padhānañca paññāyati, payogañca sādheti. Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto. Evaṃ upanibandhanā nimittaṃ. Yathā kakacadantā, evaṃ assāsapassāsā. Yathā rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti. Evamevaṃ bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti. Visesamadhigacchati padhānañca.
กตมํ ปธานํ? อารทฺธวีริยสฺส กาโยปิ จิตฺตมฺปิ กมฺมนิยํ โหติ – อิทํ ปธานํฯ กตโม ปโยโค? อารทฺธวีริยสฺส อุปกฺกิเลสา ปหียนฺติ, วิตกฺกา วูปสมนฺติ – อยํ ปโยโคฯ กตโม วิเสโส? อารทฺธวีริยสฺส สโญฺญชนา ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติ 1ฯ อยํ วิเสโสฯ เอวํ อิเม ตโย ธมฺมา เอกจิตฺตสฺส อารมฺมณา น โหนฺติ , น จิเม ตโย ธมฺมา อวิทิตา โหนฺติ, น จ จิตฺตํ วิเกฺขปํ คจฺฉติ, ปธานญฺจ ปญฺญายติ, ปโยคญฺจ สาเธติ, วิเสสมธิคจฺฉติฯ
Katamaṃ padhānaṃ? Āraddhavīriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti – idaṃ padhānaṃ. Katamo payogo? Āraddhavīriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasamanti – ayaṃ payogo. Katamo viseso? Āraddhavīriyassa saññojanā pahīyanti, anusayā byantīhonti 2. Ayaṃ viseso. Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti , na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.
๑๖๐.
160.
อานาปานสฺสติ ยสฺส, ปริปุณฺณา สุภาวิตา;
Ānāpānassati yassa, paripuṇṇā subhāvitā;
อนุปุพฺพํ ปริจิตา, ยถา พุเทฺธน เทสิตา;
Anupubbaṃ paricitā, yathā buddhena desitā;
โส อิมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาติฯ
So imaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimāti.
อานนฺติ อสฺสาโส, โน ปสฺสาโสฯ อปานนฺติ 3 ปสฺสาโส, โน อสฺสาโสฯ อสฺสาสวเสน อุปฎฺฐานํ สติ, ปสฺสาสวเสน อุปฎฺฐานํ สติฯ
Ānanti assāso, no passāso. Apānanti 4 passāso, no assāso. Assāsavasena upaṭṭhānaṃ sati, passāsavasena upaṭṭhānaṃ sati.
โย อสฺสสติ ตสฺสุปฎฺฐาติ, โย ปสฺสสติ ตสฺสุปฎฺฐาติฯ ปริปุณฺณาติ ปริคฺคหเฎฺฐน ปริปุณฺณา, ปริวารเฎฺฐน ปริปุณฺณา, ปริปูรเฎฺฐน ปริปุณฺณา ฯ สุภาวิตาติ จตโสฺส ภาวนา – ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน ภาวนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน ภาวนา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน ภาวนา, อาเสวนเฎฺฐน ภาวนาฯ ตสฺสิเม จตฺตาโร ภาวนฎฺฐา ยานีกตา โหนฺติ วตฺถุกตา อนุฎฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธาฯ
Yo assasati tassupaṭṭhāti, yo passasati tassupaṭṭhāti. Paripuṇṇāti pariggahaṭṭhena paripuṇṇā, parivāraṭṭhena paripuṇṇā, paripūraṭṭhena paripuṇṇā . Subhāvitāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Tassime cattāro bhāvanaṭṭhā yānīkatā honti vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā.
ยานีกตาติ ยตฺถ ยตฺถ อากงฺขติ ตตฺถ ตตฺถ วสิปฺปโตฺต โหติ พลปฺปโตฺต เวสารชฺชปฺปโตฺต ฯ ตสฺส เม เต ธมฺมา อาวชฺชนปฎิพทฺธา 5 โหนฺติ อากงฺขปฎิพทฺธา มนสิการปฎิพทฺธา จิตฺตุปฺปาทปฎิพทฺธาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ยานีกตา’’ติฯ วตฺถุกตาติ ยสฺมิํ ยสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ จิตฺตํ สฺวาธิฎฺฐิตํ โหติ, ตสฺมิํ ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ สติ สุปฎฺฐิตา โหติฯ ยสฺมิํ ยสฺมิํ วา ปน วตฺถุสฺมิํ สติ สูปฎฺฐิตา 6 โหติ, ตสฺมิํ ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ จิตฺตํ สฺวาธิฎฺฐิตํ โหติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วตฺถุกตา’’ติฯ อนุฎฺฐิตาติ วตฺถุสฺมิํ เยน เยน จิตฺตํ อภินีหรติ เตน เตน สติ อนุปริวตฺตติฯ เยน เยน วา ปน สติ อนุปริวตฺตติ เตน เตน จิตฺตํ อภินีหรติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อนุฎฺฐิตา’’ติฯ ปริจิตาติ ปริคฺคหเฎฺฐน ปริจิตา, ปริวารเฎฺฐน ปริจิตา, ปริปูรเฎฺฐน ปริจิตาฯ สติยา ปริคฺคณฺหโนฺต ชินาติ ปาปเก อกุสเล ธเมฺมฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปริจิตา’’ติฯ สุสมารทฺธาติ จตฺตาโร สุสมารทฺธา – ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน สุสมารทฺธา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน สุสมารทฺธา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน สุสมารทฺธา, ตปฺปจฺจนีกานํ กิเลสานํ สุสมูหตตฺตา 7 สุสมารทฺธาฯ
Yānīkatāti yattha yattha ākaṅkhati tattha tattha vasippatto hoti balappatto vesārajjappatto . Tassa me te dhammā āvajjanapaṭibaddhā 8 honti ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā. Tena vuccati – ‘‘yānīkatā’’ti. Vatthukatāti yasmiṃ yasmiṃ vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhitaṃ hoti, tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ sati supaṭṭhitā hoti. Yasmiṃ yasmiṃ vā pana vatthusmiṃ sati sūpaṭṭhitā 9 hoti, tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhitaṃ hoti. Tena vuccati – ‘‘vatthukatā’’ti. Anuṭṭhitāti vatthusmiṃ yena yena cittaṃ abhinīharati tena tena sati anuparivattati. Yena yena vā pana sati anuparivattati tena tena cittaṃ abhinīharati. Tena vuccati – ‘‘anuṭṭhitā’’ti. Paricitāti pariggahaṭṭhena paricitā, parivāraṭṭhena paricitā, paripūraṭṭhena paricitā. Satiyā pariggaṇhanto jināti pāpake akusale dhamme. Tena vuccati – ‘‘paricitā’’ti. Susamāraddhāti cattāro susamāraddhā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena susamāraddhā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena susamāraddhā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena susamāraddhā, tappaccanīkānaṃ kilesānaṃ susamūhatattā 10 susamāraddhā.
๑๖๑. สุสมนฺติ อตฺถิ สมํ, อตฺถิ สุสมํฯ กตมํ สมํ? เย ตตฺถ ชาตา อนวชฺชา กุสลา โพธิปกฺขิยา – อิทํ สมํฯ กตมํ สุสมํ? ยํ เตสํ เตสํ ธมฺมานํ อารมฺมณํ นิโรโธ นิพฺพานํ – อิทํ สุสมํฯ อิติ อิทญฺจ สมํ อิทญฺจ สุสมํ ญาตํ โหติ ทิฎฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ผสฺสิตํ ปญฺญายฯ อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ, อุปฎฺฐิตา สติ อสมฺมูฬา 11, ปสฺสโทฺธ กาโย อสารโทฺธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สุสมารทฺธา’’ติฯ
161.Susamanti atthi samaṃ, atthi susamaṃ. Katamaṃ samaṃ? Ye tattha jātā anavajjā kusalā bodhipakkhiyā – idaṃ samaṃ. Katamaṃ susamaṃ? Yaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ ārammaṇaṃ nirodho nibbānaṃ – idaṃ susamaṃ. Iti idañca samaṃ idañca susamaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya. Āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammūḷā 12, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Tena vuccati – ‘‘susamāraddhā’’ti.
อนุปุพฺพํ ปริจิตาติ ทีฆํ อสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตาฯ ทีฆํ ปสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตาฯ รสฺสํ อสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา , ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตาฯ รสฺสํ ปสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตา…เป.… ปฎินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตาฯ ปฎินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน ปุริมา ปุริมา ปริจิตา, ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อนุปริจิตาฯ สพฺพาปิ โสฬสวตฺถุกา อานาปานสฺสติโย อญฺญมญฺญํ ปริจิตา เจว โหนฺติ อนุปริจิตา จฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อนุปุพฺพปริจิตา’’ติฯ
Anupubbaṃ paricitāti dīghaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Dīghaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Rassaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā , pacchimā pacchimā anuparicitā. Rassaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Paṭinissaggānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Sabbāpi soḷasavatthukā ānāpānassatiyo aññamaññaṃ paricitā ceva honti anuparicitā ca. Tena vuccati – ‘‘anupubbaparicitā’’ti.
ยถาติ ทส ยถตฺถา – อตฺตทมถโตฺถ ยถโตฺถ, อตฺตสมถโตฺถ ยถโตฺถ, อตฺตปรินิพฺพาปนโตฺถ ยถโตฺถ, อภิญฺญโตฺถ ยถโตฺถ, ปริญฺญโตฺถ ยถโตฺถ, ปหานโตฺถ ยถโตฺถ, ภาวนโตฺถ ยถโตฺถ, สจฺฉิกิริยโตฺถ ยถโตฺถ, สจฺจาภิสมยโตฺถ ยถโตฺถ, นิโรเธ ปติฎฺฐาปกโตฺถ ยถโตฺถฯ
Yathāti dasa yathatthā – attadamathattho yathattho, attasamathattho yathattho, attaparinibbāpanattho yathattho, abhiññattho yathattho, pariññattho yathattho, pahānattho yathattho, bhāvanattho yathattho, sacchikiriyattho yathattho, saccābhisamayattho yathattho, nirodhe patiṭṭhāpakattho yathattho.
พุโทฺธติ โย โส ภควา สยมฺภู อนาจริยโก ปุเพฺพ อนนุสฺสุเตสุ ธเมฺมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌิ, ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิ, พเลสุ จ วสีภาวํฯ
Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ pāpuṇi, balesu ca vasībhāvaṃ.
๑๖๒. พุโทฺธติ เกนเฎฺฐน พุโทฺธ? พุชฺฌิตา สจฺจานีติ – พุโทฺธฯ โพเธตา ปชายาติ – พุโทฺธฯ สพฺพญฺญุตาย พุโทฺธฯ สพฺพทสฺสาวิตาย พุโทฺธฯ อนญฺญเนยฺยตาย พุโทฺธฯ วิสวิตาย 13 พุโทฺธฯ ขีณาสวสงฺขาเตน พุโทฺธฯ นิรุปเลปสงฺขาเตน 14 พุโทฺธฯ เอกนฺตวีตราโคติ – พุโทฺธฯ เอกนฺตวีตโทโสติ – พุโทฺธฯ เอกนฺตวีตโมโหติ – พุโทฺธฯ เอกนฺตนิกฺกิเลโสติ – พุโทฺธฯ เอกายนมคฺคํ คโตติ – พุโทฺธฯ เอโก อนุตฺตรํ สมฺมาสโมฺพธิํ อภิสมฺพุโทฺธติ – พุโทฺธฯ อพุทฺธิวิหตตฺตา พุทฺธิปฎิลาภา – พุโทฺธฯ พุโทฺธติ เนตํ นามํ มาตรา กตํ, น ปิตรา กตํ, น ภาตรา กตํ, น ภคินิยา กตํ, น มิตฺตามเจฺจหิ กตํ, น ญาติสาโลหิเตหิ กตํ, น สมณพฺราหฺมเณหิ กตํ, น เทวตาหิ กตํฯ วิโมกฺขนฺติกเมตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ โพธิยา มูเล สห สพฺพญฺญุตญาณสฺส ปฎิลาภา สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ ยทิทํ – พุโทฺธติฯ เทสิตาติ อตฺตทมถโตฺถ ยถโตฺถ ยถา พุเทฺธน เทสิโต, อตฺตสมถโตฺถ ยถโตฺถ ยถา พุเทฺธน เทสิโต, อตฺตปรินิพฺพาปนโตฺถ ยถโตฺถ ยถา พุเทฺธน เทสิโต…เป.… นิโรเธ ปติฎฺฐาปกโตฺถ ยถโตฺถ ยถา พุเทฺธน เทสิโตฯ
162.Buddhoti kenaṭṭhena buddho? Bujjhitā saccānīti – buddho. Bodhetā pajāyāti – buddho. Sabbaññutāya buddho. Sabbadassāvitāya buddho. Anaññaneyyatāya buddho. Visavitāya 15 buddho. Khīṇāsavasaṅkhātena buddho. Nirupalepasaṅkhātena 16 buddho. Ekantavītarāgoti – buddho. Ekantavītadosoti – buddho. Ekantavītamohoti – buddho. Ekantanikkilesoti – buddho. Ekāyanamaggaṃ gatoti – buddho. Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti – buddho. Abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā – buddho. Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ. Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ – buddhoti. Desitāti attadamathattho yathattho yathā buddhena desito, attasamathattho yathattho yathā buddhena desito, attaparinibbāpanattho yathattho yathā buddhena desito…pe… nirodhe patiṭṭhāpakattho yathattho yathā buddhena desito.
โสติ คหโฎฺฐ วา โหติ ปพฺพชิโต วาฯ โลโกติฯ ขนฺธโลโก ธาตุโลโก อายตนโลโก วิปตฺติภวโลโก วิปตฺติสมฺภวโลโก สมฺปตฺติภวโลโก สมฺปตฺติสมฺภวโลโกฯ เอโก โลโก – สเพฺพ สตฺตา อาหารฎฺฐิติกา…เป.… อฎฺฐารส โลกา – อฎฺฐารส ธาตุโยฯ ปภาเสตีติ อตฺตทมถตฺถํ ยถตฺถํ อภิสมฺพุทฺธตฺตา ฯ โส อิมํ โลกํ โอภาเสติ ภาเสติ ปภาเสติฯ อตฺตสมถตฺถํ ยถตฺถํ อภิสมฺพุทฺธตฺตาฯ โส อิมํ โลกํ โอภาเสติ ภาเสติ ปภาเสติฯ อตฺตปรินิพฺพาปนตฺถํ ยถตฺถํ อภิสมฺพุทฺธตฺตาฯ โส อิมํ โลกํ โอภาเสติ ภาเสติ ปภาเสติ…เป.… นิโรเธ ปติฎฺฐาปกตฺถํ ยถตฺถํ อภิสมฺพุทฺธตฺตาฯ โส อิมํ โลกํ โอภาเสติ ภาเสติ ปภาเสติฯ
Soti gahaṭṭho vā hoti pabbajito vā. Lokoti. Khandhaloko dhātuloko āyatanaloko vipattibhavaloko vipattisambhavaloko sampattibhavaloko sampattisambhavaloko. Eko loko – sabbe sattā āhāraṭṭhitikā…pe… aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo. Pabhāsetīti attadamathatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā . So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti. Attasamathatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā. So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti. Attaparinibbāpanatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā. So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti…pe… nirodhe patiṭṭhāpakatthaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā. So imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti.
อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาติ ยถา อพฺภา, เอวํ กิเลสาฯ ยถา จโนฺท, เอวํ อริยญาณํฯ ยถา จนฺทิมา เทวปุโตฺต, เอวํ ภิกฺขุฯ ยถา จโนฺท อพฺภา มุโตฺต มหิกา มุโตฺต ธูมรชา มุโตฺต ราหุคหณา 17 วิปฺปมุโตฺต ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจเต 18 จ, เอวเมวํ ภิกฺขุ สพฺพกิเลเสหิ วิปฺปมุโตฺต ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจเต จฯ เตน วุจฺจติ – อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาติฯ อิมานิ เตรส โวทาเน ญาณานิฯ
Abbhā muttova candimāti yathā abbhā, evaṃ kilesā. Yathā cando, evaṃ ariyañāṇaṃ. Yathā candimā devaputto, evaṃ bhikkhu. Yathā cando abbhā mutto mahikā mutto dhūmarajā mutto rāhugahaṇā 19 vippamutto bhāsate ca tapate ca virocate 20 ca, evamevaṃ bhikkhu sabbakilesehi vippamutto bhāsate ca tapate ca virocate ca. Tena vuccati – abbhā muttova candimāti. Imāni terasa vodāne ñāṇāni.
โวทานญาณนิเทฺทโส จตุโตฺถฯ
Vodānañāṇaniddeso catuttho.
ภาณวาโรฯ
Bhāṇavāro.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๔. โวทานญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 4. Vodānañāṇaniddesavaṇṇanā
