| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi |
๑๗๐. ยาคุมธุโคฬกานุชานนา
170. Yāgumadhugoḷakānujānanā
๒๘๒. อถ โข ภควา พาราณสิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน อนฺธกวินฺทํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ, มหตา ภิกฺขุสเงฺฆน สทฺธิํ, อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิฯ เตน โข ปน สมเยน ชานปทา มนุสฺสา พหุํ โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สกเฎสุ อาโรเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปิฎฺฐิโต ปิฎฺฐิโต อนุพนฺธา โหนฺติ – ยทา ปฎิปาฎิํ ลภิสฺสาม ตทา ภตฺตํ กริสฺสามาติ, ปญฺจมตฺตานิ จ วิฆาสาทสตานิฯ อถ โข ภควา อนุปุเพฺพน จาริกํ จรมาโน เยน อนฺธกวินฺทํ ตทวสริฯ อถ โข อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปฎิปาฎิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อตีตานิ 1 โข เม เทฺว มาสานิ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุพนฺธนฺตสฺส ‘ยทา ปฎิปาฎิํ ลภิสฺสามิ ตทา ภตฺตํ กริสฺสามี’ติ, น จ เม ปฎิปาฎิ ลพฺภติ, อหญฺจมฺหิ เอกตฺตโก 2, พหุ จ เม ฆราวาสโตฺถ หายติฯ ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ; ยํ ภตฺตเคฺค นาสฺส, ตํ ปฎิยาเทยฺย’’นฺติฯ อถ โข โส พฺราหฺมโณ ภตฺตคฺคํ โอโลเกโนฺต เทฺว นาทฺทส – ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ ฯ อถ โข โส พฺราหฺมโณ เยนายสฺมา อานโนฺท เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ เม, โภ อานนฺท, ปฎิปาฎิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ ‘อตีตานิ โข เม เทฺว มาสานิ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุพนฺธนฺตสฺส, ยทา ปฎิปาฎิํ ลภิสฺสามิ ตทา ภตฺตํ กริสฺสามีติฯ น จ เม ปฎิปาฎิ ลพฺภติ , อหญฺจมฺหิ เอกตฺตโก, พหุ จ เม ฆราวาสโตฺถ หายติฯ ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ; ยํ ภตฺตเคฺค นาสฺส, ตํ ปฎิยาเทยฺย’นฺติฯ โส โข อหํ, โภ อานนฺท, ภตฺตคฺคํ โอโลเกโนฺต เทฺว นาทฺทสํ – ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจฯ สจาหํ, โภ อานนฺท, ปฎิยาเทยฺยํ ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ, ปฎิคฺคเณฺหยฺย เม ภวํ โคตโม’’ติ? ‘‘เตน หิ, พฺราหฺมณ, ภควนฺตํ ปฎิปุจฺฉิสฺสามี’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานโนฺท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ เตน หานนฺท, ปฎิยาเทตูติฯ เตน หิ, พฺราหฺมณ, ปฎิยาเทหีติฯ อถ โข โส พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปหูตํ ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ ปฎิยาทาเปตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ – ปฎิคฺคณฺหาตุ เม ภวํ โคตโม ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจาติฯ เตน หิ, พฺราหฺมณ, ภิกฺขูนํ เทหีติฯ ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฎิคฺคณฺหนฺติฯ ปฎิคฺคณฺหถ, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชถาติฯ อถ โข โส พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปหูตาย ยาคุยา จ มธุโคฬเกน จ สหตฺถา สนฺตเปฺปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ โธตหตฺถํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ พฺราหฺมณํ ภควา เอตทโวจ –
282. Atha kho bhagavā bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena andhakavindaṃ tena cārikaṃ pakkāmi, mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ, aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi. Tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇampi, telampi, taṇḍulampi, khādanīyampi sakaṭesu āropetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti – yadā paṭipāṭiṃ labhissāma tadā bhattaṃ karissāmāti, pañcamattāni ca vighāsādasatāni. Atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena andhakavindaṃ tadavasari. Atha kho aññatarassa brāhmaṇassa paṭipāṭiṃ alabhantassa etadahosi – ‘‘atītāni 3 kho me dve māsāni buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ anubandhantassa ‘yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmī’ti, na ca me paṭipāṭi labbhati, ahañcamhi ekattako 4, bahu ca me gharāvāsattho hāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ; yaṃ bhattagge nāssa, taṃ paṭiyādeyya’’nti. Atha kho so brāhmaṇo bhattaggaṃ olokento dve nāddasa – yāguñca madhugoḷakañca . Atha kho so brāhmaṇo yenāyasmā ānando tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘idha me, bho ānanda, paṭipāṭiṃ alabhantassa etadahosi ‘atītāni kho me dve māsāni buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ anubandhantassa, yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmīti. Na ca me paṭipāṭi labbhati , ahañcamhi ekattako, bahu ca me gharāvāsattho hāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ; yaṃ bhattagge nāssa, taṃ paṭiyādeyya’nti. So kho ahaṃ, bho ānanda, bhattaggaṃ olokento dve nāddasaṃ – yāguñca madhugoḷakañca. Sacāhaṃ, bho ānanda, paṭiyādeyyaṃ yāguñca madhugoḷakañca, paṭiggaṇheyya me bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, bhagavantaṃ paṭipucchissāmī’’ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavato etamatthaṃ ārocesi. Tena hānanda, paṭiyādetūti. Tena hi, brāhmaṇa, paṭiyādehīti. Atha kho so brāhmaṇo tassā rattiyā accayena pahūtaṃ yāguñca madhugoḷakañca paṭiyādāpetvā bhagavato upanāmesi – paṭiggaṇhātu me bhavaṃ gotamo yāguñca madhugoḷakañcāti. Tena hi, brāhmaṇa, bhikkhūnaṃ dehīti. Bhikkhū kukkuccāyantā na paṭiggaṇhanti. Paṭiggaṇhatha, bhikkhave, paribhuñjathāti. Atha kho so brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ pahūtāya yāguyā ca madhugoḷakena ca sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ dhotahatthaṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ brāhmaṇaṃ bhagavā etadavoca –
กาเลน สกฺกจฺจ ททาติ ยาคุํ;
Kālena sakkacca dadāti yāguṃ;
ทสสฺส ฐานานิ อนุปฺปเวจฺฉติ;
Dasassa ṭhānāni anuppavecchati;
อายุญฺจ วณฺณญฺจ สุขํ พลญฺจฯ
Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca.
ปฎิภานมสฺส อุปชายเต ตโต;
Paṭibhānamassa upajāyate tato;
ขุทฺทํ ปิปาสญฺจ พฺยปเนติ วาตํ;
Khuddaṃ pipāsañca byapaneti vātaṃ;
โสเธติ วตฺถิํ ปริณาเมติ ภุตฺตํ;
Sodheti vatthiṃ pariṇāmeti bhuttaṃ;
เภสชฺชเมตํ สุคเตน วณฺณิตํฯ
Bhesajjametaṃ sugatena vaṇṇitaṃ.
ตสฺมา หิ ยาคุํ อลเมว ทาตุํ;
Tasmā hi yāguṃ alameva dātuṃ;
นิจฺจํ มนุเสฺสน สุขตฺถิเกน;
Niccaṃ manussena sukhatthikena;
ทิพฺพานิ วา ปตฺถยตา สุขานิ;
Dibbāni vā patthayatā sukhāni;
มนุสฺสโสภคฺยตมิจฺฉตา วาติฯ
Manussasobhagyatamicchatā vāti.
อถ โข ภควา ตํ พฺราหฺมณํ อิมาหิ คาถาหิ อนุโมทิตฺวา อุฎฺฐายาสนา ปกฺกามิฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจา’’ติฯ
Atha kho bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñca madhugoḷakañcā’’ti.
ยาคุมธุโคฬกานุชานนา นิฎฺฐิตาฯ
Yāgumadhugoḷakānujānanā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ยาคุมธุโคฬกาทิกถา • Yāgumadhugoḷakādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ยาคุมธุโคฬกาทิกถาวณฺณนา • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ยาคุมธุโคฬกาทิกถาวณฺณนา • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๗๐. ยาคุมธุโคฬกาทิกถา • 170. Yāgumadhugoḷakādikathā
